Heimskringla - 13.04.1905, Blaðsíða 2

Heimskringla - 13.04.1905, Blaðsíða 2
HEIM8KR1NGLA 13. APRÍL 1966 Heimskringla PUBLISHED BY The HeimskrtDgla News 4 l’ublish- iog " Verö blaösins í Canada og Bandar. $2.00 um áriö (fyrir fram borgaö). Senttil islands (fyrir fram borgaö af kaupendum blaösins hór) $1.50. Peningar sendíst í P. O. Money Or- der, Registered Letter eöa Express Money Order. Rankaávfsanir á aöra banka en 1 Winnipeg aö eins teknar meö afföllum. B. L. BALDWINSON, Editor & Manager Office: 727 Sherbrooke Street, Winnipeg P.O.BOX 116. 'Phone 3512, I vel, og hann gekk svo langt að segja j með vatninu, virðist oss vera út f þeim, að ef C. P. R. fengist ekki til, hött og ekki koma máli pessu við. að byggja eftir endilangri bygðinni' Það er ekki í verkahring stjöma, f>á skyldi hann og stjóm hans sjá j að kaupa lönd af bændum til að i svo til, að sveitin fengi samt járn- gefa auðfélögum, en [>að er í peiria ; brautarsamband. Betur gat hann j verkahring, að fá jámbrautir bygð- | vissulega ekki tekið nefndinni, enda j ar um sveitir landsins svo landið ! var búið að búa hann og hina aðra verði bygt og ræktað, og f>að liefir | ráðgjafa hans undir komu þessarar! Roblin-stjórnin gert með heiðri og | nefndar, svo að nokkurn vegin vissa I sóma. j var fyrirfram fengin um það, hvern- j ig hann mundi taka henni. Og Þess er sanngjarnt að geta, að Dominion-stjórnin hefir haft stand- þessi undirbúningur eins og annað anjj tilboð um $3,200 tillag á mflu j heldur en upprunalega ákvæðið. starf að þvf að fá járnbraut bygða þyerja, sem bygð yrði um Gimli- i Hn allir lfta ekki svo á málið; t. d. — eða ekki sjáum vér annan mun á hinu upprunaiega lagákvæði hans um þetta og breytingu þeirri, er sfðar var gerð; þvf að í báðum til- fellunum eru sérstakir minnihluta skólar fástákveðnir í grundvallar- lögum hinna nýju fylkja. Sbaretti, növerandi erindreki páf- Ýms blöð 1 Norðvesturhéruðun- ans. Starfsemi þessara erindreka um og einnig sjálfur stjórnarfor- hefir ekki verið gerð opinber og maður þeirra (Haultain) halda J>vf litlar sögur hafaaf f>vf farið á hvern lét liann semja við páfann um að j er við völdin) algerlega komin und- senda erindreka til Canada, til þess j ir vilja páfans í Róm og sendiboða að gæta hagsmuna katólsku kirkj- ’ hans. Og vafalaust er það einnig unnar hér. Síðan hefir slfkur er- j að ráðum páfans og fulltrúa hans indreki venð hér f landi; fyrst var: að nú á að neyða sérstökum skól það hr. Merry del Val og sfðan hr. um upp á þessi tvö fylki, sem nú er verið að mynda, — pvert á móti vilja núverandi stjórnar |>ar og á fram, að breytingin sé í raun réttri meira þvingandi fyrir hin nýju fylki um Nýja ísland, var ekki gerður af Löbergi eða stjómendum f>ess,— og er þeim þvf ekki fyrir neitt að pakka f þessu sambandi. En f>ess heldur hefði mátt ætla, Aa að Lögberg hefði átt að sjá sóma 1 sinn í þvf, að láta málið afskifta- - -------- ---------------------■1 laust, úr þvf það og aðstandendur i f>ess hafa aldrei að undanfömu gert Gimli járnbrautin og ; hina minstu tilraun til f>ess, að Lösbero:. ; leagja Gimlisveitar mönnum nokk- ° ® ! urt lið í máli f>essu. j. , s Forlögin eru sterkt afl í heimi Isl. þjóðarvmir mættu ætla, að T „ , , , . , , , _ I þessum, og Það verður ekki komið f Lögberg, sem er íslenzkt blað og ' ,, . , , . ; veg fyrir það, sem verða á. Það út gefið f þeim tilgangi, að starfa ° J átti fyrir núverandi þingmanni I Gimli kjördæmis að liggja, að koma járnbrautum inn í Gimli kjördæmið, | ekki að eins einni, heldur tveimur. Þeirri fyrri til Oak Point, og f mjög nálægri framtíð 50 mflna framlenging á þeirri braut norður, austan Manitobavatns; og hinni síðari að austan, eftir endilangri Gimlisveit, alt norður að íslend- ingafljóti, og sfðar alt til Fisher að hagsmunum íslendinga f landi þessu, hefði fundið köllun hjá sér til þess að hlynna eitthvað að — hversu lftil og ógerðarleg, sem sú aðhlynning hefði verið — járn- brautarmáli Gimlisveitar manna. En í tveimur sfðustu blöðum þess, þar sem minst hefir verið á það mál, hefir sú stefna verið tekin, að ófrægjv framkvæmdimar svo sveit, en þetta boð hefir ekkert fé- lag viljað þiggja í sl. 6 ár, og hefði það vfst verið óþegið enn, ef Mr. Roblinogmeðráðamenn hanshefðu ekki lagt lið sitt til þess, að C.P.R. félagið bygði brautina. En vænt- hefir lir. Sifton aðhylst frumvarpið í hinni nýju mynd þess og kveðst ætla að greiða atkvæði með þvf. Hann hélt langa ræðu um málið og lýsti þvf þá yfir, að hann hallaðist miklu fremur að skoðun hr. Bord- an lega hefir nú félagið fengið eðajer,s> heldur en Lauriers í þessu fær þann styrk, þegar það byggir. ! máli, en að hann yrði samt að greiða En það má búast við þvf, að Lög-! atkvæði með stjórninni til þess að berg reyni að telja mönnum trú um j verJa hana falli> °S t;1 Þess að varð- það næst, að það sé eingöngu þessu ! veita Conservatives frá þeim ófagn- tillagi að þakka, að Ný-íslendingar fá júrnbraut. Vér bfðum átekta. Sk ólamálið. Bay. sem hægt hefir verið. í 9. marz- blaðinu er þannið tekið f málið, að ekki muni mikið að marka loforð Ölluin þeim, sem þekkja þann Roblin stjómarinnar í þessu braut- j an(1a> senr Logberg stjórnast af, má j <Ekkert m4l hefir vakið harðari armáli, þvl að hún muni svlkja það ! vera Það 'J081- að af PóHtfskuin á- baráttu miUi pólitf9ku flokkanna Sérskóla málið eða það mál, sem mestan æsing vakti hér í fylkinu fyrir 12 til 15 árum, er nú um það bil að vekjast upp aftur í Canada um þessar mundir. Eins og lesendur vora mun reka minni til, þá höfðu katólkir menn hér f Manitoba sérstaka skóla, sem voru afteknir af Greenway-stjórn- inni um árið 1890. loforð. En svo þegar ákveðin vissaj stæðum reyiii blaðið í lengstu lög er fengin fyrir þvf, að braut verði lögð eftir endilangri Gimlisveit, alt norður að Islendingafljóti, þá snýr blaðið við: heldur þvf ekki lengur fram, að loforðin muni verða svikin, en tekur f þess stað þá stefnu, að vitanlega hefði braut fengist þar norður um landið einhvemtíma, hvort sem var, og máske á næsta sumri. Og í þessu sambandi notar blaðið tækifærið til þess að heimta það, að Roblin stjórnin kaupi land C. P. R. félagsins hjá Winnipeg Beach, eða kaupi handa því land norður með vatninu og gefi félag- inu sanngjarna milligjöf, og þá mundi brautin hafa fengist fram- lengd frá Winnijieg Beacli til Gimli, segir blaðið. Nú ber þess að gæta, að engin sönnun er ennþá fengin fyrir þvf, að brautin verði e k k i bygð frá Winnipeg Beach að Gimli. Hr. W'hite heflr lofað í margra manna viðurvist, að láta leggja brautina þar, ef Gimlisveitar menn geti fært sannfærandi rök að því, að brautin verði betur og hagfeldar sett þar en annarsstaðar um héraði^ og með hliðsjón af þvf, að hún borgi betur starfskostnað, ef hún lægi þar frem- ur en annarstaðar. Það er þvf eng- in ástæða til að ásaka Roblin-stj. fyrir starfsemi hennar f þessu máli, því að'vitanlega hefir ákveðið loforð um byggingu brautarinnar eftir endilangri nýlendunni alt norður að íslendingafljóti fengist fyrir hennar fylgi. Ný-Islendingar hafa oft áður beð- ið um braut og ekki fengið liana, eða neina von um, að fá hana á neinum ákveðnum tíma. I öll þau 12 ár, sem Liberalar voru við völd- in hér f fylkinu, datt þeim vístekki 1 hug, að gera hina minstu tilraun til þess, að útvega Ný-íslendingum jámbraut. Það situr því sérlega illa á Lögbergi, að reyna að ófrægja að komast hjá þvf, að veita Roblin stjórninni eða þingmanni Gimli kjördæmis verðuga viðurkenningu fyrir starfsemi þeirra í þessu máli eða öðrum. En á hinn bóginn geta Ný-Islendingar huggað sig við það, að héðan af fær Lögberg ekki orkað þvf,aðhindralagningu braut- ar þessarar, þó það fegið vildi. Brautin kemur, og þegar hún er lögð og tekin til starfa, þá munu íbúar héraðsins — þeir sem ekki eru þegar búnir að þvf — fara að átta hér í landi, heldur en það mál, og f engu máli hafa hinir liberölu vin- ir vorir verið ákveðnari, en einmitt f þvf, að láta það ekki viðganga*t, að hér væru minnihluta skólar. Á þvf máli einmitt unnu þeir kosn- ingamar og komust til valda í Ot- tawa árið 1896. Og Sir Wilfrid Laurier batt enda á það, eftir að hann kom til valda, með þvf að samþykkja afnám sérstöku skól- anna hér í fylkinu. Mörgum kom það því á óvart, að hann f frumvarpi þvf, er hann lagði sig á því, hve mikiirhagur það hefir £yrir pinKÍð sem grundvaUariög fyr- aði, að komast til valda með mál þetta óklárað á höndum sér. Yfir- leitt gekk öll ræða hans út á að tala móti stefnu Lauriers í þessu máli, hann játaði hreinskilnislega, að það væri orðið meira pólitfskt en prin- cfp mál og þess vegna yrði hann að styðja flokk sinn, þó það væri sér nauðugt, þar eð hann væri yfirleitt samþykkur stefnu hr. Bordens í máli þessu. Hann játaði, að það væri betra, að gefa það f vald hinna n/ju fylkja, hvernig þau vildu haga mentamálum sfnum, en kvaðst þó verða að greiða atkvæði móti þvf hátt þeir höguðu henni eða hvað þeim yrði ágengt til að efla katólsk- una í Canada. En það hafa allir vitað, að þes-úr páfasendlar hafa haft náin mök við Laurier eins og eðlilegt er, þar sem þeir eru hér settir að hans ráði og boði. Það hefir þvf legið meir en lítill grunur á þvf, að minnihluta skólaákvæðið í grundvallarlögum Lauriers f sam- bandi við myndun þessara nýju fylkja, sé runniðundan rifjum þessa erindreka páfans í Róm. Og ef nokkur efi heflr að undanförnu á þvf leikið, að svo væri í raun og veru, þá mun hann nú horfinn með öllu sfðan opinbert varð um j flutt ritgerðir um þetta ástand, og móti vilja alls þorra manna í þess- um fyrirhuguðu fylkjum. Það er þvf auðsætt, að þó herra Sifton fylgi þessu máli að eins af blindu flokksfylgi og kasti þar með öllu mentamála princfpi út f veður og vind, þá fylgir Laurier auðsjéanlega sinni eigin sannfær- ingu, nefnilega, að í trúmálum kat- ólskra manna eigi páfinn að hafa öll ráðin. Þess vegna er það páfinn, en ekki hr. Laurier, sem hér ræður, ekki að eins f mentamálum Vestur-Canada, heldur einnig stærð Manitoba fylk- is, — eins og nú stendur. Flest blöð í Austur-Canada hafa framkomu hr. Sbaretti viðvfkjandi stækkun Manitoba fylkis. fara sum þeirra svo langt að segja, að úr því sendimaður páfans sé far- Eins og fylkisbúum er kunnugt, |inn að skifta sér af stjórnmálum þá samþykti siðasta Manitoba þing, j landsins, þá sé tfmi til þess kominn með öllum atkvæðum, að fylkis- stjórnin skyldi gera tilraun til þess að fá takmörk fylkisins færð út, bæði vestur og austur, um leið og nýju fylkin yrðu mynduð, svo að stærð Manitoba fylkis gæti orðið sem næst stærð liinna nýju fylkja. Tveir af ráðgjöfum Manitoba- fylkis, þeir dómsmálastjóri Camp- og með þessu lagafrumvarpi Lauri- ■ bell og opinberra verka ráðgjafi orðið fyrir sveitina, að fá járnbraut þangað. Og þá einnig má vænta l>ess, að þeir meti réttilega og veiti sanngjarna viðurkenningu þeim, sem mestan og beztan þátt hafa f þvf átt, að koma járnbrautum um héraðið. En þá verður Lögbergi ir inngöngu tveggja nýrra fylkja f Norðvesturlandinu inn í fylkjasam- bandið, mælti svo fyrir, að minni- hluta skólar skyldu löggildast í þessum nýju fylkjum. En hann réttlætir þessa stefnu mgð því að segja, að þar sem Manitoba var ekki talið það til gildis, að það hafi fyM áður enn skólamálig komst átt annan þátt f því velferðarmáli, en að kasta óverðskuldaðri tor- hér á dagskrá, þá hefði verið rétt að láta að vilja fólksins í því máli, trygniog vanþökk til þeirra, sem; hvor(. Bem gá vilji var f 9amræmi starfað hafa að þvi að auðga sveit-, yið han8 eigin prfvat skoðanir eða ina og íbúahennar með þessunauð- ekki; __ en þar 8em um Norðvest. synlega samgöngufæri - járnbraut- urh6ruðin sé að ræðaj þá séu þau inni' j engin fylki enn, heldur ómyndug Hefði nú sá flokkur, sem blaðið : héruð, sem séu að biðja um fylkja- fylgir að málum, setið að völdum réttindi, og þar sem hann sé það hér f fylkinu, þá hefði hann, sam- j veldi, er hafi í hendi sinni að hafna kvæmt allri járnbrautarstefnu sinni j eða veita þessa bón þeirra, þá liggi á liðnum árum, veitt $1750 á mílu það í augum uppi, að þau verði að hverja úr fylkissjóði, og kastað á ganga að hverjum þeim kostum, er þann hátt út til C.P.R. félagsins hann setji þeim. En meðal þess- fyrir þessar væntanlegu 35 mflur ara kosta er það,að þauskuli skyld $73,250; en Roblin stjómin, sök- j að halda uppi sérstökum skólum nú að leysa úr, er sú, hvers vegna hann álítur ekki eins réttlátt og sanngjarnt, að láta að vilja meiri hluta íbúanna í þessum n/ju fylkj- um í þvf, að láta ekki laust við katólska minnihlutann þar, það sem hann e k k i hefir, eins og hann fyrrum áleit rétt, að láta að vilja íbúanna f Manitoba f þvf að taka frá minnihlutanum það sem hann þá hafði að landslögum. Það er þvf ekki annað sjáanlegt, en að hann hafi allmjög skift um um sinnar hyggilegu járnbrauta- j fyrir katólska minni hlutann, — á stefnu á máli þessu, og ef að þvf ers, sem tæki þessi réttindi frá fylkj unum. Hann væri flokksmaður og yrði að verja stjómina falli. Þetta mál hetír vakið hina mestu eftirtekt um alt Canada veldi, þvf að vitanlega er með þessu frum- varpi sérstökum minni hluta skól- um neytt upp á þessi nýju fylki. Það er nú síst að undra, þótt hr. Laurier vilji hlynna svo að trú- bræðrum sínum f Norðvesturland- inu, sem hann bezt getur, en nokk- uð er það samt í öfuga átt við alla framkomu hans f skólamáli Mani- tobafylkis. Þar var um það að ræða, að taka frá minnihlutanum það, sem hann átti að lögum, alt frá þvl er Manitoba gekk í fylkja- sambandið, En hér er að tala um, að neyða hin nýju fylki til þess að veita minnihlutanum þar einmitt sömu hlunnindin, sem minnihlut- inn f Manitoba var sviftur eftir að hafa notið þeirra aðlögum um fjórð- ung aldar. Og þetta á að gerast þvert ofan í vilja stjórnarinnar í Norðvesturlandinu og meiri hluta íbúanna þar. Rogers, ferðuðust til Ottawa í sl. febrúarmánuði til þess að leggja kröfu fylkisbúa fyrir Dominion stjórnina, en Laurier neitaði að verða við þessari beiðni og ákvað, að takmörkuni fylkisins yrði ekki breytt — að svo stöddu. Engin gild ástæða var gefin fyrir þessari neitun, en hn Sbaretti, sendimaður páfans við hirðina í Ottawa, gerði hr. Campbell orð og bað hann að finna sig, og lagði þá fyrir hann skriflega þær breytingar, sem hann óskaði að yrðu gerðar á skólalögum Manitobafylkis. En þær breyting- ar eru í þvf fólgnar, að Manitoba- stjórnin leiði það í lög, að í hverri borg, þar sem séu 30 rómversk kat- ólsk börn, skuli samkvæmt ósk for- eldra eða aðstandenda slfkra barna vera settur á stofn sérstakur skóli fyrir þau með krtólskum kennara; og að í hverju þorpi þar sem 15 katólsk börn eru, skuli bygður sér- stakur skóli fyrir þau með katóls- um kennara. Hr. Sbaretti árétti þessa kröfu með þvf, að segja hr' Campbell, að ef Manitobastjórnin veitti þetta, þá mundi það greiða Spurningin, sem Laurier verður mjög fyrir beiðni hennar umbreyt- að skora á páfann að kveðja mann- inn heim til sfn aftur,því hannliafi hér ekkert erindi; hann sé atkvæð- islaus útlendingur, sem engan rétt hafi til að beita neinum áhrifum á slfk mál. Eins og búast mátti við 1/sti Laurier því hátíðlega yfir á þingi að hr. Sbaretti hefði engin áhrif haft á þessi mál, hann hefði ekkert vitað um fund þeirra Camp- bells og Sbaretti, osfrv. En hætt er við, að fáir láti blekkjast af slfk- um staðhæfingum. Það sem þegar er framkomið í máli þessu ásamt hinum trúmálalega samhug þeirra gerir sambandið svo ljóst, að vér þurfum engra frekari vitna við. íbúar Canada veldis vita nú glögt hvernig sakir standa, og það er meiri en lfklegt, að kjósendurnir geri Sir Wilfrid það kunnugt með atkvæðum sfnum, þegar þeim veit- ist tækifæri til þess. stefnu, fær. brautina bygða án þess j kostnað almennings, á sama hátt að borga félaginu svo mikið sem og aðrir alþýðuskólar landsins. eitt cent úr fylkissjóði. Finst nú ekki öllum sanngjörnum og réttsýnum mönnum, að hér sé sæmilega unnið, bæði með þvf að Út af þessu gekk herra Sifton úr ráðaneyti Lauriers, þvf það var liann, sem harðast barðist móti sér- stökum skólum í Manitoba. En Sú uppástunga blaðsins, að Rob- framkvæmdir Roblin-stjórnarinnar lin-stjórnin hefði átt að kaupa land í þessu máli, því að Roblin tók i C. P. R. félagsins við \\ innipeg sendinefnd Ný-fslendinga sérlega Beach, eða önnur lönd þar norður tryggja íbúum Gimlisveitar braut- svo gerði Laurier þá breytingu á ina og um leið að spara fylkinu frumvarpi sfnu, að f stað þess að allan kostnað f sambandi við hana ? þvinga hin nýju fylki til þess að halda uppi sérstökum minnihluta skólum, þá geti sérstöku minnihluta skólarnir þarþvingað hinnýju fylki til að halda sér við af opinberu fé, er spurt, hvernig á þeirri stefnu- breyting standi, þá liggur það svar beint við, að f Manitoba málinu lét hann pólitfska hagsmuni flokks sfns ráða, en nú lætur hann sfna eigin sannfæringu og óskir ráða stefnu sinni. Sannfæring hans í málinu hefir þvf verið alveg sú sama áður eins og hún er nú. Það er enn í manna minnum, að skömmu eftir að hann kom til valda, sendi hann brezkan mentamann, Chas. Russell, til Rómaborgar og ingu á takmörkum fylkisins. Enn fremur lét hann það í ljósi, að breytni Manitobabúa við katólska borgara að undanförnu hefði komið í veg fyrir, að takmörk fylkisins yrðu færð vestur, þvf að katólskir menn þar vildu ekki vera háðir því skólafyrirkomulagi, sem nú ætti sér stað f Manitoba. Með þvf nú að satntal ráðgjaf- anna og hr. Lauriers fór fram þann 17. febrúar og endaði með þvf, að hann bað þá að bíða í 3 eða 4 daga eftir ákveðnu svari frá sér, en beiðni hr. Sbaretti, páfamannsins, um við- tal barst hr. Campbell þann 20., — þá er sambandið milli Lauriers og fulltrúa páfans í máli þessu orðið öllum ljóst. Því það var ekki fyr en eftir að hr. Campbell hafði neit- að að breyta skólalögum fylkisins samkvæmt beiðni hr. Sbaretti, að Laurier neitaði að færa út takmörk fylkisins. Af þessu er það ljóst, að stækk- un Manitoba fylkis er (og verður lfklega svo lengi sem Laurier-stj. Er mögulegt að fylgja fram Sósíalismus? Eftir General Birney (Þýtt) (Framhald). Reynið nú að hugsa yðui, hve margfaldar eru skyldur þær, sem ríkið tekur sér á herðar, með þvf að taka undir sig allar eignir, fastar og lausar, og með þvf að ábyrgjast, að sjá fyrir þörfum allra manna, kvenna sem karla, yngri sem eldri. Náttúrlega þarf hver og einn ein- asti maður að hafa sinn reikning, þvf að öðrum kosti væri ómögulegt að sjá um, að enginn fengi meira af launum eða vinnu, en honum bæri að réttu. I sveit þar sem væru 280,000 manns, þyrfti 280,000 reikninga, og myndi taka furðu mikinn sal til að geyma bækurnar. Bókhaldarar þyrftu að minsta kosti að vera svo hundruðum skifti. Þá yrðu bréfa- viðskiftin ekki lítil. Ef að einhver skyldi nú illa þola liarða vinnu og vilja fá aðra léttari, eða hann sliti fötunum fyrir tfmann, sein honum höfðu verið úthlutuð, eða hann hefði orðið veikur og mist vinnu og vantaði jieninga til að kaupa f stjórnarbúðinni hatt eða kápu, eða buxur eða hnappa, eða aðgöngu- miða á leikhúsið, eða farbréf á heimssýninguna, eða farbréf til New York eða Boston eða íslands; eða hann vildi benda stjórninni á, að það þyrfti að gera við eitthvert stræti eða stórhýsi eða sitt eigið hús, þá yrði hann að skrifa ná- kvæmlega um það alt til nefndar- innar. Og ef að hann bæði um eitthvað, þá yrði hann að bíða með þolinmæði þangað til yfirvöldin hefðu nákvæmlega skoðað málið og rætt og skorið úr þvf með eða mót, Hve marga skrifara mundi nú

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.