Heimskringla - 20.07.1905, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 20. JULÍ 1905
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla News 4 PubM-
ing Company
V«rö blaðsins í Canada og Bandar.
$2.00 um árið (fyrir fram borgaö).
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist 1 P. O. Mouey Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money órder. Bankaóvfsanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor ðc Manager
OflBce:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P.O.BOX tia. ’Phone 3512,
islecömpdagurinn.
Forstöðunet'ndin tilkynnir hér
með Islenzkum almenningi eftir-
farandi atriði og biður fólk að
geyma p>au í minni :*
1. Vegna þess, að nefndin varð
vör við almenna, megna óá-
nægjn landa vorra í bæ f>ess-
um og annarsstaðar út af vali
nefndarinnar á stað þeim, sem
ætlaður var fyrir hátíðahaldið
í ár, — [>á fann hún sig til
neydda, að láta að vilja fólks-
ins í því atriði, sem hverju
öðruhátfðahaldinuviðvfkjandi,
og hefir f>vf ákveðið að halda
íslendingadaginn þ. 2, ágúst
næstkomandi í
Elm Park.
2. Fyrir ötula og vingjamlega
starfsemi herra Nikulásar Oss-
urarsonar og góðvilja þeirra í
garð íslendinga, sem ráða yfir
Elm Park, hefir nefndin kom-
ist að svo góðum kjörum við
umráðamenn garðsins, að f>að
var samróma álit hennar, að
ekki væri sanngjamt að hafna
svo góðu tilboði.
3. Nefndin veií^ að Elm Park
er íslendingum kærari skemti-
Staður, en nokkur annar, sem
hér er fáanlegur, bæði vegna
náttúrufegurðar, hreinleika og
góðs lofts, og einnig vegna
þess, að þar eru miklu betri
tæki en nokkursstaðar annars-
staðar til þess að s k e m t a
vel börnunum. Og það
telur nefndin mjög mikilsvert
atriði.
4. Þeir, sem hafa umsjón með
skemtunum fullorðinna, svo
sem “Base Ball”, kapphlaup,
aflraun á kaðli og öðrum slík-
um skemtunum, hafa gert ráð-
stafanir til [>ess, að J.essar j
skemtanir geti farið fram í j
Elm Park áíslendingadaginn,;
eins vel og hægt hefði verið að j
að hafa það á öðram stöðum. |
Og auk þess verður nú hægt að
hafa kappsund á prógrammi,
dagsins, sem ekki hefði verið
unt að hafa annarsstaðar, og
f>ykir flestum sú skemtun ó-
missandi.
5. Prógram dagsins verður langt \
um stærra og fjölbreytilegra,!
en á nokkrum undangengum
Islendingadegi.
6. Verðlaunalistinn sýnir fleiri
verðlaun og iniklu stærri en
nokkru sinni áður.
7. Seal of Manitoba Ciqar Co. j
hefir boðið nefndinni þrenn
verðlaun fyrir sérstakt kapp- j
hlaup fullorðinna karlmanna.
Þau verðlaun eru sem næst $18
virði, og hefir nefndin tekið
því boði. “Seal of Manitoba”
vindlagerðarfélagið er íslenzkt,
og hefir með f>essu boði sýnt
íslendingadaganefndinni f>ann
velvilja, sem hún vonar að
landar vorir meti réttilega.
; 8. Auk vanalegra sætinda, verður
öllum bömum, sem koma á Is-
lendingadags - hátfðina, veitt
frítt aðgönguleyfi á hringreið-
ina í garðinum, einu sinni eða
tvisvar að deginum.
j 9. Lesið prógrammið í pessu bl.
og sannfærist um, að nefndin
hetír beitt allri inögulegri við-
leitni til þess að veita Islend-
ingum svo góðar og fjölbreytt-
ar skemtanir og svo mörg og
góð verðlaun, sem. hún hefir
átt kqst á að gera.
! 10. Fern verðlaun verða veitt fyrir
sýningu ungbarna innan 12
mínaða að aldri.
111. Heitt vatn geta menn fengið
ókeypis í garðinum.
112. Vegna þess, að hátíðahaldið
verður haft f Elm Park, getur
nefndin ekki váltt eÍDkaleyfi
fyrir sölu veitinga. En hún
hefir samið svo um við ráðs-
menn garðsins, að þar skuli
fáanlegar allar almennar veit-
ingar, svo sem máltíðir og
svaladrykkir, og með eins sann-
gjörnu verði og þær hafa nokk-
uru sinni áður fengist á und-
anfðrnum íslendingadögum, t.
d. máltfðir á 25c, og aðrar veit-
ingar með tilsvarandi verði.
ur dýr. Gætið að allri þeirri at-
. vinnu, sem þær gefa tilefni til við
. skógarhögg og sögunar og heflunar
i inyllur, trjáviðar renniverkstæði,
j námagröft, járntöku, jámbræðslu
^ og steypu, og á verkstæðum þeim,
j sem búa til járnvírnet þau, sem
notuð eru f sumarhurðir á hús
manna og f gluggaskýlur eða brynj-
j ur, — á verkstæðunum er steypa
lamir á þessar hurðir og búa til
j lása, skrúfur og nagla og alt annað
! sem notað er í sambandi við hurð-
j irnar og gluggaskýlurnar, sem eiga
að varja húsin fyrir flugunum. Að
; ótöldum verksmiðjum þeiin, sem !
starfa að f>vf að búa til vefnaðinn,
sem nefndur er flugnanet, og þau
sem starfa að tilbúningi flugna-
j pappfrs, sein er margra tegunda.
Það mun óhætt að fullyrða, að flug-
j urnar gefa tilefni til f>ess, að hundr-
! að þúsund manna hafa stöðuga \
j atvinnu f landi þessu árið um kring, |
i og að vinnuarður þeirra nemur tug- j
l um millfóna dollara, sem viðheldur i
lffi og velsæld allra þeirra fjöl-!
j skylda, sem vinnumenn þessir hafa j
I fynr að sjá.
Enn mætti telja atvinnu allra
peirra manna, sem starfa að til- j
búningi hinna mörgu og marg-
breyttu véla, sem- notaðar eru við !
framleiðslu þeirra hluta allra, sem
liafðir eru til að verja bæði menn
og ekepnur fyrirfluguin.
13. Nefndin mælist til þess, að
Skýrslur eru ekki fyrir hendi til
garðinn.
F1 ugurnar.
Nú er sá tfmi árs, sem flugurnar
tfmgast og fylla hvern krók og
kyma í húsum manna, leggjast á
alt það ætt og óætt, sem fyrir þeirn
verður, og setja á f>að sitt sérstaka
mark, breyta smekk matvælanna
j og litskreyta glugga og veggi hús-
menn flytji ekki vfn með sér f j Þess sýna nieð tölum hve mikils
atvinna sú nemur um árið, er flug-
umar gefa beinlfnis tilefni til f
landi f>essu, og væri [>ó einkar fróð.
legt að geta gripið til þeirra. En
svo mikið er víst, að það sem að
framan er tilgetið um þetta, er
ekki of mikið, heldur miklu meiri j
lfkindi til að áætlun vor sé langt of
lág.
Nú þó að flugurnar virðist fj
fljótu bragði ekki sérlega háfleygt
eða nytsamt umtalsefni, f>á er f>ó j
svo, þegar [>að mál er vandlega at- j
j anna.
Miklar þarfaskepnur eru flug- j hugað, að það gefur tilefni til al-
i urnar! .Mörguin er að vfsu illa við yarlegrar fhugunar, þvf að tilvera
f>ær, þykja þær gera sér ónæði og
og vekja sig með söng sfnum of
j snemma á morgnana og angra sig
við dagleg störf og sérstaklega við
j máltfðir, og flestir eru þeir, sem
helzt vildu byggja flugunum alveg
j út úr húsum slnum, ef þeir ættu
j |>ess nokkurn kost. En flugurnar
! eru vfkingar, sem fara ekki að lög-
um. Þær verða að lifa eins og önn-
ur náttúrunnar börn. Og heim-
kynni sfn gera f>ær hvar f>ar, sem
þær fá skjól og skugga fyrir vind-
um og sólarhita sumardaganna.
Æfin þeirra er stutt, og f>ær verða
að nota tfmann f þarfir náttúrunn-
ar, f>vf enginn má ætla, að þær
séu skapaðar og settar f heiminn
án ákveðins tilgangs.
Y fsindamennirnir halda fram
þeirri skoðun, að flugurnar séu til
þess gerðar, að eyða sjúkdóms-
frumögnum „þeim, sem berast í
loftinu og ógna lífi og heilsu mann-
anna. En þeir játa þatf einnig, að
þær beri sjúkdóms bakterfur milli
fjarlægra staða og orsaki á þann
hátt sjúkdóma þar sem sf?t varir,
— svo að ekki er með neinni á-
kveðinni vissu sagt, hvort [>ær geri
meira gott en ilt. En að fráskildri
skoðun lærðu mannanna, þá er það
skoðun almennings, að flugurnar
séu skaðræðis plága og óalandi og
óferjandi. Af þessari skoðun er
komin sú ofsókn, sem alment er
hafin á flugumar, og f þessu sam-
bandi eru f>ær, eins og að framan
er sagt, þarfaskepnur.
Það er efamál, hvort nokkur dýr
jarðarinnar gefa ástæðu til meiri
flugnanna hefir vissulega þann á-
rangur, að skapa sérstaka atvinnu-
vegi og viðhalda þeim f landinu.
Einkum munu landbændur líta svo
svo á, að flugurnar geri sér tjón en
ekki hagnað, þar sem þær geri
skepnum öllum svo mikið ónæði
að það hái [>eim til mikilla muna,
svo bóndinn bfði af þvf stórmikið
tjóu.
En það má segja um f>etta eins
og annað, að svo er hvert mál sem !
það er virt. Fyrst er þess að gæta,
að eftir þvf sem afurðir bænda eru
minni á einhverju vissu tímabili,
eftir þvf kemst það sem þeir hafa
til sölu í hærra verð, f>vf eftirspurn-
in eftir vörum þeirra eykst f rétt-
um hlutföllum við mannfjölgunina
í landinu. En einmitt flugurnar
auka fbúatölu landsins svo nemur j
að minsta kosti hálfri milllón
manna, með f>vf að neyða mennina
til að búa til ýmsar flugnaverjur,
og mynda þannig atvinnuveg handa
mörgum mönnum, er með arðinum
af þeirri vinnu sinni framfæra
fjölskyldur, sem annars ekki gætu
haldist við f landinu. Það getur
f>vf verið álitamál, hvort jafnvel
bændurnir hafa meiri óhag en hag
af flugunum.
Að undanteknum leiðindunum
og ónæðinu, sem þær olla, f>á má
telja vfst, að þær hafi áhrif til góðs
og hagnaðar miklum fjölda manna.
Margt fleira mætti segja um flug-
umar, en það sem hér hefir verið
sagt, ætti að nægja til J>ess að sann-
færa fólk um, að jafnvel það sem
iðnaðar og auðlegðar tugum pús. j almenningur telur einskis nýtt og
manna en flugurnar. Þær eru bein oft skaðlegt hefir eihnig sfnar góðu
orsök til þess, að auka vinnu í öll- hliðar og mikið sér til ágætis, ef
um siðuðum löndum meira en önn- rétt er athugað.
Athugaserad.
Ekki er það satt, sem Sigurður
Jóhannesson staðhæfir f grein sinni
f sfðasta Hkr.bl., að vfsan eftir^
þennan Hörgárdals-dreng, Pálma'
Einarsson, sé rétt kveðin sextán-
mælt. Þvf fer mjög fjarri.
Hver sextánmælt vfsa rétt kveðin
er aðallega ort undir tvflið (troch-
ceus) og er hún átta línur að lengd,
hver lfna tvær setningar eða tvf-
mælt, er fyrri setningin þrjú at-
kvæði en liin sfðari fjögur, önnur
hvor lína fellur f hljómi eins og í
dróttkvæðu ljóði. Þar sem nú tvær
setningar eru f hverri lfnu, en Ifn-
urnar eru átta, [>á verða sextán
setningar í vísunni og er [>að kallað
sextánmælt. Sjá vfsuna eftir Krist-
j4n skáld Jónsson, bls. 299:
“Fatast lán. Fjölgar götum.
Förlast vit. Hörð eru örlög.”
o.s.frv. Þetta ætti að nægja þeim,
sem vilja skilja þetta mál.
Nú sÖ3t það, að Pálma vísa er
ekki sextánmælt, f>vf hún byrjar
svona: “Vorblíðan vang [>/ðir”.
Þetta er ein setning, en hefði átt að
vera tvær, svo vantar hér atkvæði.
Það eru einungis þrjár lfnur í vfsu
Pálma þessa, sem eru rétt kveðnar.
Það er ekki að hefja dreng þenn-
an, að klessa þvf á prent, sem hann
hefir að gamni sfnu sett saman og
sem hann, eins og fleiri unglingar,
hugsar só rétt og smellið. Það hefði
verið betra að bíða með það, en
benda honum í kyrf>ey á það að
vanda sig.
Og hér J>ó ljósið logi dauflega sér
maður þó kekkina í grautnum og
svo vill maður ekki kingja þeim al-
gerlega orðalaust.
Ég réði hálfbróður þessa drengs
frá, að láta prenta f>essa áminstu
vísu. En liann hetír haldið sjálf-
sagt, að ég annaðhvort öíundaði
bróður sinn yfir heiðrinum, eða þá
að ég hefði ekkert vit á þvf, hvem-
ig vfsan væri kveðin.
Kristinn Stefdnsson.
Hversvegna
Stja þingmenn Breta með hatta á
höfðum í þingsalnum? Um þessa
kynlegu venju farast blaðinu Times j
and Mirror þannig orð: Mar>;ir
utanþjóðamenn hafa tekið eftir
þessum einkennilega sið og undr-
ast yfir honum, þvf að f öllum öðr-
um löndum sitja þingmenn ber-
höfðaðir inni f þingstofunum. En
sögulegt atriði liggur til grund*
vallar fyrir þessari siðvenju. Það
var óvinátta sú, sem endur fyrir
löngu varð með þeim Jóni Breta-
konungiog Filippusi II., konungi
Frakka. Fjandskapurinn milli
þessara tveggja konunga varð svo
mikill, að þeim kom saman um að
heyja einvfgi, en þar sem þeir voru
báðir konungar og persónur þeirra
þvf friðhelgar, gerðist það með
þeim, að jafna sakir með þvf að
láta umboðsmenn sfna berjast fyrir
sfna hönd.| Umboðsmaður Breta
konungs var Jón marskálkur frá
Ulster, og hann ranti sigur á um-
boðsmanni Frakkakonungs. Jón
konungur varð svo glaður yfir þessu,
að hann bauð sigurvegaranum að
kjósa sjálfur hver laun hann vildi
þiggja fyrir verk sitt. Hann kaus
það að launum, að liann og erfingj-
ar hans mættu hafa höfuðföt sín á
höfðum, þótt f>eir væru f n&vist
sjálfs konungsins eða annara kon
ungborinna manna. Konungur
veitti sigurvegaranum þessa bón.
Svo kom það fyrir, að konungur
þessi varð síðar neyddur til þess,
að gefa þjóðinni þingfrelsi, og þá
heimtuðu höfðingjar landsins hin
sömu hlunnindi, nefnilega að mega
hafa hattinn á höfðinu í návist
konungsins, og sfðar lieimtuðu
þingmenn hinna ýmsu kjördæma
landsins hinn sama rétt og öðrum
hafði verið veittur. En svo er skil-
ið, að á þinei séu menn jafnan í
návist þess konunglega. Og þess
vegna sitja brezkir þingmenn jafn-
an með hattinn á höfðinu, þegar
þeir eru í þingsalnum.

Nýir kaupendur að Hkr. fá tvær
góðar sögur f kaupbætir ineðan
upplagið hrekkur.
Minni íslands.
(Flutt að Gimli, á skemtiferð G-T. 11. þ.m.).
Hvf er ég að yrkja’ um þig, móðir,
sem allir vér þekkjum?
Hvf er ég að segja það sama
og sagt geta allir?
Hví dirfist ég, knapinn, að kveða
f kotinu mfnu,
þar sem að lofðungar ljóða
þér lof hafa sungið?
Þvf veldur mfn ást til þfn, ísland,
frá árdegi lífsins;
æskunnar heiðbjarti himinn
með hlæjandi stjömum.
Bernskunnar haliirnar háu
úr hjartkærum vonum,
sem að ég sjálfur þar bygði
ásóldðgum vorsins.
Þar á ég geymdan minn gróða
frá gróandans árum,
þar á ég sólskin og sumar
þó svell þekji grundu.
þar á ég margan draum dreymdan,
sem degi var fegri;
ótal sem enn þá inér birtast
frá æskunnar djúpi.
Þvf er mér Ijúft þér að ljóða,
þótt lagvirkni bresti. —
Olluin oss yndi það veitir
þfn, ísland, að minnast.
Ollum, sem göfgi þitt gafstu,
sem gæfan er bezta,
fæðst hafa’ f faðminum þínum
og fóstrast við brjóst þín,
Þér munið vfst brúnina bröttu
við bl&hvel sem gnæfir
uppi við hnjúkana háu,
sem hjarnkrónu bera.
Var þar ei yndi að una
og augum að lfta
landið og hafið og himinn
á heiðskfrum dögum?
Var ei sem vaknaði’ f hjarta
hið veglega’ og stóra,
alt það, sem glæðir og göfgar
hið góða og bjarta?
Var ei sem löngunin léði
þá lífsþránni vængi
svo að hún hærra upp svifi
en sjónhringur náði ? —
Hjá þér býr frelsi á fjöllum,
en friður í dölum,
tignin á tindum og hnjúkum
og traustleiki’ f björgum.
Þar drynja flúðir og fossar
sfn forn-römmu kvæði.
Þar syngur fuglinn úr suðrf
sfn sólarljóð nýju.
«
Hvenær sem firðboðið fl/gur
og fossarnir vinna.
Hvenær sem gullið mun grafið
og gróðurinn aukinn.
Hvenær sem hafnámar opnast
og hlinirnir skýla.
Hvenær, og hvernig, alt breytist
þig hjarta vort geymir.
Hvernig sem hagur vor stendur
og hvar sem vér búum,
vér, sem að æskunni eyddum
á íslenzkri grundu;
eydrotning þegnhollir þjónum
til þrifa og gróða.
Fósturlaun séu það sona
í sjóð vorrar móður.
Nú hefi’ eg minst á þig, móðir,
þótt margt sé ei talið.
Lfttu á viljann, þótt verkið
með vansmíðum finnist.
— Aukist þér alt sem þig prýðir
og ást þinna sona.
ísafold! ættlandið kæra!
Þér aldrei vér gleymum.
Þdint. Þ. Þornleinssi>n.
Grundarkirkja
(f Eyjafirði),
(Úr bréfi til horra Haraldar Sigurjjein-
sonar, Hekla P.O.,Man.)
llálshÚHum, 14. maí 1905.
Kæra þökk fyrirsendinguna, sem
mér þótti mjög vænt um, og gleður
[>að mig að heyra, hve mikið tón-
skálcLþú ert orðinn. Ég verð mjfig
glaður yfir 1 hvert skifti, sem ég
heyri getið um einhvem íslending,
sem skarar fram úr öðrum í vísind-
um og fögrum listum, þvf mér finst
það breiða frægðarblæju um fjöll
og dali hinnar eldgömlu Isafoldar.
Við hérna f Grundarplássinu og
eins austanmegin árinnar beint á
móti, höfurn haldið söngfundi f vet-
ur, og heitir sá Kristján Ámason,
er aðallega hefir stjórnað þeim, —
Keldhverfingur að uppruna, en nú
hjá Magnúsi á Grand, sem verzlun-
arþjónn. Kristján þessi er góður
söngmaður og fróður um margt í
þeirri grein, organisti f Grundar-
kirkju næstl.ár (Olafurbróðir minn
var það áður, en nú er hann á Ak-
ureyri við verzlun).
Á söngfundunnm höfum við sung-
ið lagið þitt og hefir það hrifið okk-
ur og eins þá sem heyrt hafa. Lagið
er hljóminikið og harmonerar vfða
yndislega. Mér finst það mjög lfkt
þvf, að það hefði fæðst við bergmál
hinna fslenzku klettafjalla.
Ég veit að Árni í Holtseli skrifar
þér núna allar fréttir, sem til eru
hér úr firðinum, nema um hina nýju
kirkjubyggingu á Grund, sem ég
ætla að reyna að lysa ögn fyrir þér
Jæja, þú manst nú líklega eftir
gamla bænum á Grund. Þú munt
líklega hafa heyrt, að Magnús bygði
fbúðarhús handa sér árið 1891, reif
hann þá allan bæinn nema baðstof-
una, og út frá henni verðum við að
ganga, sem kunnugum punkti. —
Beint f suður frá gömlu baðstof-
unni er fbúðarhúsið, 27x14, og tvf-
loftað. Suður og fram af þvi er
gamla kirkjan á sama stað og með
sömu merkjum óg var, en þaðan
verður hún flutt, þegar nýja kirkjan
er komin í stand, sem að lfkindum
verður í lok júlfmán. næstk. og er
hún þá búin að standa yfir á annað
ár. Gamli kirkjugarðurinn verður
á sama stað og hlaðinn uppað nýju.
Þá kem ég að aðalefninu. Á næst-
liðnu vori var byrjað á að byggja
kirkju á Grund. Hún stendurbeint
út af gömlu kirkjunni eða út og
framundan gömlubaðstofunni hans
M. Kirkjan er 27 álnir á lengd fyr-
ir utan forkirkju, sem er 8x8, og
breiddin er 14 ál., hæð undir laus-
holt 8V2 alin, svo þetta er tveggja
tazíu hús. Þá er forkirkja með
turni upp af, og er liann allur á hæð
38 álnir. Eg ímynda mér að þú sjá-
ir ofan á Grundarkirkju turninn
heima hjá þér með góðum kíkir!
Þegar turninn er orðinn jafnhár
kirkjunni mjókkar liann og verður
8-strendur, og myndast [>ar svalir
og sér m%^ur þaðan “of alla heima”
sem Óðinn úr Hliðskjálf. Á hlið-
unum eru 12 gluggar í tveim röð-
um, 6 í hverri; svo það er bjart
sem í guða-sölum. Kórinn er 7 ál.
af lengd kirkjunnar, og er afþiljað
skrúðhús við báðar hliðar; ytír
kórnum er hvelfing skift niður í
ferkantaða reiti með gyltumlistum,
en f reitina á að raða niður stjörn-
um,en ekxi veit ég hvort það vérða
Pláneturnar eða hinar svo kölluðu
Asteroides.
Þá kemur miðkirkjan, yfir henni
er einnig hveltíng,en nokkuð hærri
en yfir kórnum, alveg eins útbúin.
Meðfram b&ðum hliðum eru set-
pallar eða “gallery”, alveg inn að
kór; en yfir þeim og söngloftinu er
sléttur eða flatur himinn. Þar
verða engar stjörnur, svo þar verð-
ur dimt? Eftir kirkjunni endi-
langri verður breiður gangur, ca..
3 álnir,og meðfram hliðunum verða
einnig gangar, svo menn þurfi ekki
að liggja upp við vegginn. Inst f
kirkjunni eru tveirofnar fyrir fram-
an skrúðhúsin báðu megin,er kost-
uðu kr. 140 hvor.
Ég gleymdi að geta þess, að kirkj-
an sn/r út og suður, og stendur
fyrir framan vatnsskurðinn, sem
liggur út á hina svokölluðu bæjar-
flöt.
Þú færð nú af þessari lýsingu
ofurlitla hugmynd um hvemig lít-
ur út á æskustöðvum þfnum, en
vera má að ég sendi þér línu aftur
seinna og verð ég að biðja þig að
fýrirgefa mér fyrir klórið. Berðu
kæra kveðju frá mér móður þinni
og bræðrum. Líði þér eins og bezt
fær óskað þinn einlægur vin,
Júlíus ólafsson.
— Herforingi Stoessel, sá er
varði Port Arthur fyrir Jöpum,
hefir verið handtekinn á Rússlandi
kærður um að liafa gefið staðinn í
hendur óvinanna án þess nauðsyn
bæri til þess. Margir manna
þeirra er unnu þar undir stjórn
hans, bera lionum illa sögu fyrir
ónytjungskap og óherinannlega
vörn staðarins.
Heimskringla er kærkom-
inn gestur á Islandi.