Heimskringla - 27.07.1905, Blaðsíða 2

HEIMtíKRlNtiLA 27. JULÍ 1905
Heimskringla
PCBLISHED BY
The Heimskringla News & Publish-
ing Corapany
Verö blaösins 1 Canada og Ðandar.
$2.00 um áriö (fyrir fram borgaö).
Sent til Islands (fyrir fram borgaö
af kaupendum biaösin3 hér) $1.50.
PenÍBí?ar sendist 1 P. O. Money Or-
der, Registered Letter eöa Express
Money Order. Bankaávísanir 6 aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
með afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor <fe Manager
Office:
727 Sherhrooke Street, Winnipeg
P.O. BOX 110.
'Phone 3312,
4
Forstöðunefnd 2. ágúst þjóðliá-
tíðarinnar f 4r biður Islendinga að
athuga n&kvæmlega prógram dags-
ins eins og það er þessa viku í
Heimskringlu og Lögbergi. Yms-
ar breytingar hafa verið gerðar á
f>vf og allar til bóta. Til dæmis:
1. Nefndin hefir ákveðið að gefa
6 verðlaun fyrir ungbarna
s ý n in g u n a, þvf henni er
ant um, að sem flestar mæður
komi þangað með börnin sfn.
2. Einnig hetír nefndin bætt við
2 Merðlaunum fyrir kapphlaup
giftra kvenna, svo nú verða 6
verðlaun fyrir það. Kvæntu
mennirnir verða heldur ekki,
afskiftir, þvf nefndin hefir á-
kveðið, að gefa þeim lfka 6
verðlaun fyrir kapphlaup.
3. Einnig hefir nefndin ákveðið
að gefa öllum f>eim konum og
börnum fría ferð útí Elm
Park, sem verða komin að
strætisbrautalfnunni á Eher-
brooke og Notre Dame Ave.,
svo snemma, að vagnarnir geti
farið af stað þaðan með fólkið
kl. 8.30 að morgninum. Þetta
er gert til þess, að sem allra
fiestar konur og böm geti verið
komin útf garðinn f tfma til að
taka þátt f kapphlaupunum.
4. Fjórir vagnar fara frá horninu
á Notre Dame og Sherbrooke
strætum kl. 8.30 að morgni j
beint suður f Elm Park, og all- j
ir, sem viija njóta ókeypis ferð-
ar suður, verða að vera komnir
á áðumefndan stað fyrir þann
tíma.
5. Nefndarmenn verða til taks á
þessum hornum, til þess að sjá j
um, að fólkið komist á vagn-
ana og f>urfi ekki að borga fyr-1
ir sig:
Ellice og Sherbrooke,
Sargent og Sherbrooke,
Logan og Nena,
Alexander og Nena,
McWilliam og Nena,
Ross og Nena,
Elgin og Nena,
William og Nena,
Bannatyne og Nena,
McDermot og Nena.
En á þessi hofn verður fólkið að
vera komið laust fyrir 8.30. —
Vagnarnir renna upp Logan
Ave., suður Nena og austur
Notre Dame, og svo viðstöðu-
laust suður í garðinn, nema J
hvaðjjþeir stanza við Corydon
Ave. f Fort Rouge.
6. Nefndin leggur glfmumönnun-
um til sterkar glímubuxur.
7. Þeir sem tapa í “Base Ball” og
“Aflraun á kaðli” fá lfka verð-'
laun, en nokkuð minni en hinir. j
8. Heitt vatn f garðinum fyrir
alla sem vilja.
Bæði prógrammið og verðlaunin
er það langbezta, sem nokkru sinni
hefir verið boðið 4 þjóðhátíð Vest-
ur-Islendinga. Nefndin biður Is-
lendioga að fjölmenna sem mest i
peir geta á þessa þjóðhátfð.
Er það rétt hugsað?*
Yms blöð og merk tímarit í Can- i
ada, þingmenn í báðum þingdeild- j
um rfkisins, einnig bankastjórar og
aðrir fjármálafræðingar, sem gefa
sig við velferðarmáluin þjóðarinn-
ar, hafa um mörg undanfarin ár j
kvartað yfir f>ví, að of miklir pen-
ingar gengju út úr landi voruí lffs-
ábyrgðar iðgjöld til útlendra á-
byrgðarfélaga.'
Því er haldið fram, að fólkið hér
sveitist og þreytist við að afla fjár-
ins hér á landi til þess að geta sent j
það erlendis til að auðga útlendu
félögin. Fénu sé varið utanlands i
f ýms iðnaðarfyrirtæki, sem auðgi
og efli útlend ríki á kostnað þeirra
canadisku borgara, sem ganga í j
ábyrgð hjá útlendu félögunum, f
stað þess að ganga f ábyrgð lijá j
hérlendum félögum og á [>ann hátt
tryggja [>að, að iðgjaldaféð verði
notað til uppbyggingar landi þessu.
En þjóðerni félaganna ræður því,
hvar og hvernig iðgjaldafénu er
varið. En auðsafn á vissa staði
gefur þeim stöðum framkvæmda-
yfirburði til iðnaðar starfsemi, sem
aðrir staðir með minnaeða als ekk-
ert auðsafn fá ekki notið. Einnig
er bent á [>að, að jat'nvel þó að öllu
þvf fé, sem héðan er goldið til út-
lendu félaganna, verði skilað aftur
f borgun dánarkrafa, f>á samt séj
það hagur að hafa starfsemi fjárins
með höndum á tfmabilinu frá því
það var borgað sem iðgjöld þangað
til þvf er skilað aftur sem dánar-
kröfu borgunum. Þvf að á þessu
tfmabili sé fénu varið og [>að látið
ávaxtast utanlands, en tiltölulega
mjög litlum hluta þess sé varið f
því landi, sem pað upphaflegx kem
ur frá.
Því er haldið fram, að þetta fyr-
irkomulag hafi f>að í för með sér,
að útlendir keppinautar í iðnaði
séu styrktir með voru eigin fé, til
þess að gera samkepnina móti oss
sem allra öflugasta og hindra að
sama skapi möguleika vora til f>ess
að geta haklið hlut vorum óskert-
um f baráttunni fyrir framför í iðn-
aði og verzlun, og yfirleitt í allri
þeirri margvfslegu starfsemi, sem
gengur til þess að efla, auðga og
styrkja eina þjóð.
Þvf er þess vegna haldið fram,
að þessi stefna fólksins að ganga
mestmegnis í lffsábyrgð hjá út-
lendum félögum sé bæði grunn-
hyggin og skaðsöm og ætti og þyrfti
að breytast.
A hinnbóginn er því haldið fram
að útlendu félögin verði að fá lög-
gildingu hér f landi til þess að geta
rekið starf sitt hér, og að við þá
löggildingu verði þau hérlend að
svo miklu leyti, sem nemur starf
semi þeirra hér. Að fénu, sem þau
fá f iðgjaldaborganir, og sem f>au
gjalda f dánarkröfur, sé varið hér f
landi, og á sfðari árum meira en
f>vf nemur. Og að sfðustu er þvf
haldið fram, að meira hafi að þess-
am tfma verið borgað í dánarkröf-
ur inn f Canada, heldur en útlendu
félögin hafi fengið héðan f iðgjöld-
um, og að þes3 vegna hafi Canada
grætt en ekki tapað á þessari
verzlun.
Það er um þetta sem önnur mál,
að ekki verður fullsannað, hvor
málsaðili hefir sterkari gögn, nema
rætt sé á grundvelli reynslu og
þekkingar. En aldrei höfum vér
séð skýrslu yfir f>að, hve mikið
ábyrgðarfé fér útúr ríkinu á hverju
ári, til samanburðar við það sem
inn kemur, og væri þósérlega fróð-
f
Annað stærsta stórhýsi Islendinga í*Vesturheimi.
ALBERT JOHNSON, kjötsali, er að láta byggja stórhýsi f>að, sem hér er sýnd mynd af.
Það er á horninu á Sargent Ave. og Young St., 90 fet á Sargent og 43 á Young, þríloftað á háum
steingrunni. Niðri verða 4 sölubúðir, hver 20x40 fet. Á efri loftunum verða yfir 20 herbergi
á hvoru lofti, útbúin með öllum þægindum, hita, ljósi, baðherbergjum osfrv. Húsið er úr steini
og múrsteini og hið vandaðasta að öllu leyti. Byggingin kostar yfir 45 f>úsund dollarar. Mr.
Johnson ætlar sjálfur að hafa kjötverzlun f einni af búðunum, en heldur samt áfram að hafa
kjötverzlun ímarkaði sfnum á Ross Ave. eins og að undanförnu. Þeir, sem vildu leigja búðir
eða herbergi f þessu stórhýsi, sem er í ágætum parti bæjarins, ættu að gera f>að sem fyrst, þvf
mikil eftirsókn er þegar orðin um þau.
legt og enda nauðsynlegt að hafa
slfkar skýrslur og útbreiða þær svo,
að þær væru f hvérs f>ess manns
eigu, sem léti sig nokkru varða
þessi eða önnur hagfræðismál þjóð-
arinnar. Annars verður f>vf ekki
með rökum neitað, að þess meiri
auðlegð, sem hver [>jóð hefir f veltu
heima fyrir, þess meiri verður iðn-
ur iðnaður, verzlun og aðrar fram-
farir hjá þeirri [>jóð. Of* þar sem
svo stendur á, að iðnaður og verzl-
unarkepfii er meðal þjóða, [>á er
það f>jóðleg eyðilegging, að senda
fé úr landi til að efla samkepnina
sjálfum sér f óhag, í stað þess að
nota féð lieima fyrir til að byggja
upp sitt eigið land og efla sinn
eigin iðnað og verzlun ogauka með
þvf afl og velsæld íbúsnna. En al-
menningur Utur sjaldnast undir
yfirborð hlutanna. Menn láta sig
varða það mestu, að félögin, sem
þeir kaupa ábyrgðir í,séu trygg, os
að f>essum tíma hefir það verið
rfkjandi skoðun í landi þes%u, að
útlendu félögin væru öflugust og
f>ess vegna tryggust.
Það mun og sannast, að þau hafa
haft lag á f>ví, að ná f þjónustu
sfna þeim mönnum, sem mest áhrif
hafa haft á fjöldann og mesta við.
leitni hafa sýnt á þvf, að ná fólki í
lífsáby^gð.
Hinsvegar er engin sjáanleg á-
stæða þvf til fyrirstöðu, að hérlend
félög ættu ekki að geta verið og
vera alt eins trygg og þau, sem
bezt eru moðatl útlendra ábyrgðar-
félaga. Og eina þekkjanlega að-
ferðin til þess að efla innlendu fé-
lögin er sú, að skifta við þau, haf-
andi ætið hugfast, að maður eigi
jafn-aðgengilegum kjörum að sæta
hjá þeim eins og útlendu félögun-
um. Og það ætti að vera hægðar-
leikur,því að bæði er f>að, að dauðs-
föllin eru færri f [>essu landi að
jafnaði, en f sumum öðrum löndum.
Og svo eru vextir af fé hér hærri
miklu, en víðast annarstaðar, af
[>vf að “investments” eru fleiri og
tryggari hér en á mörgum öðrum
stöðum.
Yfirleitt má fullyrða, að hér í
Canada séu öll f>au skilyrði til
staðar, sem tryggja eins ód/rar og
eins tryggar lífsábyrgðir eins og i
nokkuru öðru landi undir sólunni.
— Skýrslur Bandaríkjanna sýna
að á f>essu ári verða þar 17,613,000
ekrur af landi undir hveitirækt, og
að uppskeru útlit er þar nokkru
betra í ár, en það var f fyrra um
þetta leyti. 27,688,000 ekrur eru
undir höfrum. Þar að auki er
mikið land undir byggi og rúgi.
Sergíus Witte.
Svo heitir maður sá, með Rúss-
um, sem nú er talinn vinsælastur
og valdamestur þar f landi og ný-
kjörinn er af keisaranum til f>ess
að semja frið við Japana.
Witte er 56 ára gamall. Hann
vann fyrst lengi á Rússlandi sem
járnbrautarþjónn, fyrir lágt kaup.
En fyrir dugnað sinn og frams/ni
komst hann br'itt til valda nokk-
urra í þjónustu stjórnarinnar, og
hefir sfðan unnið upp hærra og
hœrra, tröppu af tröppu, unz hann
náði hæztu stjórnarembættum í
landinu og varð að sfðustu innan-
anríkisráðgjafi keisarans En sú
staða er talin hin valdsælasta og
áhrifamesta staða, sem til er í rik-
inu. En honum var að lokum út-
bolað úr [>eirri stöðu sökum þess,
að hann var andvígur því, að til
ófriðar væri stefnt gegn Japönum.
Síðan Witte sagði af sér innan-
rfkisráðgjafa embættinu hefir hann
gefið sig lítið við stjórnmálum.
Witte á marga áhrifamikla óvini
heima fyrir, og er [>vf mest um-
kent, að hann er ekki al-rússneskur
að ætt. Faðir hans varaf hollenzk-
um ættum, og sjálfur er Witte
fæddur í Tifles, f Kákasus hérað'-
inu. Hann barðist með hnúum og
hnefum móti öllu herbraski Rússa
f Austurálfu, og siirstaklega móti
því, að Japönum væri misboðið og
f>eir egndir til ófriðar. Þessa stefna
hans í stjórnmálunum ásamt ætt-
erni hans hefir bakað honum fjölda
óvina, en allir hafa þeir undan-
tekningarlaust viðurkent hæfileika
hans, einlægni og hreinskilni.
Þegar Rússar voru að búa sig
undr hemaðinn eystra og skapa
þar^ nokkurskonar undir-konung-
dóm, f>á barðist Witte á móti því.
Hann hélt f>vf fram, að Rússar
ættu að gera sér Japana að vinum,
en ekki óvinum, að Rússar ættu að
jafna mál sfn með þeim á friðsam-
legan hátt. Hann kvað Rússa
fmrfa að byggja upp Austurálfu,
hagsmunir þjóðarinnar væru undir
f>vf komnir, að það gæti orðið gert
án ófriðar. Hann hélt því fram að
eðlilegast væri, að Japanar hefðu
yfirráð í Kóreu, en að Rússar héldu
Manchuríu. Hann lét skýrt og
skorinort það álit sitt í ljósi, að
Rússar væru enn ekki við f>ví bún-
ir, að vemda hagsmuni sfna þar í
álfu.
En eftir því sem tfmar hafa liðið,
eftir þvf hefir rússneska þjóðin og
og stjómin seð æ betur og betur,
hve rétta stefnu hann tók i máli
þessu og hve miklu betra hefði
veríð, að farið hefði verið að ráðum
hans, en að svifta hann embætti
eins og gert var, og ]tkð á þeim
tfuia, sem þjóðin mátti sfst missa
krafta hans.
Tvisvar hefir keisarinn beðið
hann að takast á hendur, að reyna
að koma á sáttum við Japana, en
Witte hefir neitað; kvaðst ekki
ætla að eiga neitt við þaú mál,
nemu keisarinn veitti sér fult um-
boð til þess að semja frið, og að
liann hefði tryggingu fyrir, að þeir
samningar, er hann gerði, yrðu stað-
festir af keisara og stjórnarráðinu,
[>egar til þess kæmi. Þetta hefir
keisarinnekki viljað skuldbinda sig
eða þjóðina til að gera, þangað til
nú fyrir fáum dögum, að hann und-
irritaði umboðsskjal það, er veitir
Writte fult vald til að faratilW7ash-
ington ásamt barón Rosen, sem á
að vera hjálparmaður hans við
samningana,og koma á sáttum með
Rússum og Japönum.
Það eru þvf miklar líkur til, að
saman gangi með málaðilum, því
að það er vitanlegt, að Japanar
bera hlýjan hug til Witte, eins og
marka má af því, að þegar hann
ferðaðist til Port Arthur, þá bauð
stjórn Japana honum að koma til
Japun, en hann þáði eigi það boð,
stöðu sinnar vegna.
Það má óhætt fullyrða, að Rúss-
ar gátu engan mannsent til að reka
erindi sitt, er hæfari sé en Witte
eða lfklegri til að ráða ófriðnum til
lykta svo að báðir málspartar megi
vel við una.
ÍSLAND.
Loftskeytasamband íslands við
umheiminn var byrjað þann 26.
júnf sl., og hafa síðan skeyti verið
send daglega til Islands. Þau eru
auglýst í blöðunum Reykjavík og
Fjallkonunni, dags. 29. júnf og 1.
júlf sl, Fjallkonan, sem er andvlg
stjóminni og ritsfma samningun-
um, fagnar mjög yfir þessu og
kveður 29. júnf verða merkisdag í
sögu íslands, þvf þá hafi fyrstu
leyfturskeytin verið prentuð á Is-
landi. Blaðið birtir svo öll skeytin
með stóra fyrirsagnaletri á fyrstu
bls. En Reykjavfk, sem er stjórn-
arblað og þvf eindregin með rit-
sfma-samningunum, flytur skeytin
að vísu, um leið og hún getur þess,
að þau séu nú “loksins fengin”, en
alt er sett með svo lúsarlega smáu
letri á innsíðu blaðsins neðarlega,
að auðséð er, að blaðið fagnar ekki
þessari nýlundu. Flokkarfgur er
þar sjáanlega látinn sitja f fyrir-
rúmi fyrir óhlutdrægri athugun á
þýðingu þessa nýstárlega stórmáls
þjóðarinnar. — Alþingi var 3ett 1.
júlf. E. Briem er forseti samein-
aðs þings og Olafur Briem til vara,
ritarar Gruðm. Björnsson og Hann-
es Þorsteinsson. Til efrideildar
voru kosnir Sig. Stefánsson og
Jóh. Jóhannesson. Forseti efri
deildar kosinn Júlíus Havsteen og
varaforseti Jón Jacobsson, ritarar
Jón Ólafsson og B. M. Olsen. í
neðri deild var kosinn forseti Magn-
ús Stephensen og til vara Magnús
Andrés Magnússon, ritarar Jón
Magnússon og Árni Jónsson. —
Skýrsla hefir verið lögð fram fyrir
rétti á Islandi þess efnis, að í lækn-
isumdæmi Guðmundar Schevings
hafi það komið fyrir 280 sinnum á
einu ári, að menn þar hafa heldur
leitað læknis f öðru læknisumdæmi
en að sækja sinn eigin lækni, Guð-
mund Scheving. Umkvörtun um
læknir þennan hefir verið send
stjórninni, og honum borið á brýn,
að hann sé svo drykkfeldur, að ekki
sé á hann treystandi sem lækni. —
Gullnámann við Reykjavfk hefir
bæjarsijórran leigt útlendu hluta-
félagi, en bæjarmenn hafi for-
kaupsrétt að hluturn, þá landsmenn
og síðast útlendingar. Svo falla
samningar, að félagið borgi bæn-
um vissan hluta af hreinum ágóða,
ef sá ágóði fer yfir 5 prócent af
stofnfé. — Þ/kzt félag gerir tilboð
um, að koma á loftskeytasambandi
milli Islands og útlanda og milli
ýmsra staða innanlands. Félagið
hefir 200 millfón marka höfuðstól
og hefir þegar 415 loftskeytastöðv-
ar vfðsvegar um heiminn. Félagið
tekur í ábyrgð, að sambandið skuli
verða áreiðanlegt, en kostnaður
fyrir landið er enn þá óákveðinn,
en búist við að hann verði 800 þús.
kr. alls, og allur ágóði af loftskeyta-
sendingum, bæði innanlands og
milli landa, gangi til íslands. —
Um eða yfir 40 lagafrumvörp ætlar
stjórnin að leggja fyrir alþingi í
sumar; þar á meðal frumvarp um
að byggja fbúðarhús fyrir ráðlierr-
ann, er kosti 100 þús. kr.; kennara-
skóla, er kosti 40 þús. kr.; hús yfir
bókasafn landsins fyrir 160 þúsund
kr. Byggingarnar eiga að vera úr
steini eða steinsteypu. Tekjuhalli
er áætlaður 374 þús. kr., auk bygg-
inganna, sem eiga að kosta 300
þús. kr. Tekjuhalli alls 700 þús.
kr. — segir Fjallkonan, en hún er
andstæð stjórninni og gerðum
hennar. Upp á móti þessum lialla
á að koma andvirði seldra lóða 4
Amarhólstúni óg 16 þús. kr. frá
sýslusjóðum, sem er ný ál^ga, svo
og hækkaðir tollar, sem áætlaðir
eru 150 [>ús. kr. — Tveir fulltrúar
eru nú í Reykjavík, annar frá Mar-
coni félaginu f Lundúnum, hinn
frá félagi 4 Þýzkalandi. Þeir eiga
að semja við þingið um fréttasam-
band við útlönd. — Rœktunarfélag
Norðurlands ætlar að reisa minnis-
varða yfir Pál sál. Briem.
D/r t er 1 a nd i ð.
Suðvesturhornið á Broadway og
Wall St. f New York borg, sem
fyrir fáum vikum var seld fyrir
700 [>ús. dollara, er talin dýrust
byggingarlóð í heimi. Lóð þessi
er að eins 30 fet á Broadway og 39
fet á Wall St. og kostaði því $598.20
hvert ferhyrningsfet f henni, Með
öðrum orðum: Landið er þess virði,
sem nemur þeirri peninga upphæð,
sem þurfti til að þekja lóðina með
gulldollurum, þó þeir væru lagðir
eins þétt hver við annan eins og
þeir gætu legið. Auðmannafélag
frá St. Louis keypti lóð þessa og
var B. D. Stillman formaður þess.
Hann hefir lengi haft augastað 4
þessari lóð. Fyrir nærfelt 40 árum
sfðan bauð hanneins marga silfur-
dollara fyrir lóðina eins og þyrri af
þeim til að þekja hana. Eigand-
inn heimtaði þá eins marga dollara
ög gætu staðið 4 rönd á lóðinni, en
þvf boði var neitað. Nú hefir samt
sami maður keypt lóðina og fyrir
hærra verð en þótt hann hefði þak-
ið hana með silfurdollurum reist-
um 4 rönd.
— Inntektir Ontario stjórnar-
innar hafa aukist um 470 þúsund
dollars 4 s. 1. 6 mánuðum, umfram
[>að sem var á tilsvarandi á 6 mán-
uðum í fyrra.
— Vfgvirki Breta f Halifax
verða seld á hendur Ottawa stjóm-
arinnar 1. sept. n. k., svo þar eftir
ber stjórnin f Canada öll útgjöld í
sambandi við þau.