Heimskringla - 10.08.1905, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 10. ÁGÚST 1905

Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla News & Pnblish-
ing ‘
Verö blaOsins 1 Canada og Bandar.
$2.00 uin áriö (fyrir fram borgaö).
Sent til Islands (fyrir fram borgaO
af kanpendnm blaösins hér) $1.50.
PenÍBffrar sendist í P. O. Money Or-
der, Reaistered Letter eöa Express
Money órder. Bankaévísanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor A Manager
Office:
727 Sherbrooke Street, Winnipeg
P.O.BOXUð. 'Phone 3512,

Eftirlaunamálið.
Þess liefir áður verið getið hér
í blaðinu, að síðasta Dominion
þing samþykti lagafrumvarp fyrir
nokkrum dögum, sem blöðin í
Austurfylkjunum telja að auki út-
gjaldabyrði ríkisins árlega um
hálfa millíön dollara eða talsvert
meira. Lög þessi ákveða, að laun
allra rfkiaþingmanna skuli héreftir
vera $2,500 á ári og að laun stjóm-
arformannsins skali ásamt þing-
kaupi hans vera $14,500 á ári. En
aðrir ráðgjafar hafa ásamt þing-
launum sfnum $9,500 á ári, og for-
maður andstæðingaflokksins 1 þing-
inu skuli hafa sömu laun og hver
ráðgjafi hefir. Ennfremur er á-
kveðin með lögum þessum allrffleg
launaviðbót til hvers dómara f rfk-
inu. Ög loks er ákveðið, að hver
8á ríkisráðgjafi, sem haldið hefir
embætti um 5 ára tíma, skuli hafa
eftirlaun, er nemi helmingi þeirra
lanna, er þeir höfðu meðan þeir
voru f r&ðgjafastöðunni.
Það er einn liður f lögnm þess-
um, sem flestum virðist koma sam-
an um, að sé sanngjam. Það eru
launin til leiðtoga andstæðinga-
flokksins, þvf að það er þörf á and-
stæðingaflokki inót hverri stjóm,
sem við völdin kann að vera, og á
formanni þess fiokks liggur ábyrgð-
in á þvf, að öll frumvörp, sem fyrir
þingið eru lögð, séu svo úr garði
gerð, að komi ekki í biga við hag
þjóðarinnar, og ytírleitt er það
skylda hans að sjá til þess, að öll
starfsemi stjórnarinnar sé vandlega
athuguð og gagnr/nd eftir því sem
þörf gerist. Til þess að þessu
verði viðkomið, þarf formaður
andstæðingaflokksins að hafa reglu-
lega skrifstofu og halda stöðuga
skrifstofuþjóna og bréf og skjala-
ritara, og að bera ýmsan annan
kostnað, sem nemur stórupphæðum
á ári hverju.
ftkvæði, eru Conservatfvar, sem
allir eru efnamenn og alls ekki i
hafa mælst til eftirlauna og ekki
heldur fengið þau frá þvf þeir fóru
úr stöðum sfnum fram á þennan |
dag. En nú alt f einu f þinglok
eru samin lög til þess að þrengja
eftirlaunum upp á þessa menn að |
þeim fornspurðum. Og þar sem i
þannig er gripið aftur í tfmann, þá
er ekkert líklegra, en að þessum
gömlu ráðgjöfum verði veitt þessi
eftirlaun frá þvf þeir fóru frá völd-
um.
Enginn má nú ætla, að Laurierj
hafi gert þetta af elsku til pólitiskra |
andstæðinga og ekki heldur af þvf
að nokkur þörf væri á því, þar sem
þeir sem f hlut eiga mega heita
rfkir menn. Það er því sjáanlegt,
að honum hefir gengið eitthvað
annað til þessa en einskær umönn-
un fyrir Conservatfvum, eða það að
þeir skyldu geta handsamað sem
mest af fé ríkisins á öllum ókomn-
um æfiárum sfnum án þess að vinna
nokkuð fyrir þvf.
Hvað er þá þetta annað, sem hef-
! ir örfað herra Laurier til að haga
þessu svona. Engin veit það með
vissu. En til eru þeir menn, sem
geta þess til, að liann með þessu sé
að búa f haginn fyrir vini sfna,'
sem hann nú þegar gerir sér ljóst
að muni verða að víkja úr vðldum
fyr eða sfðar, máske enda fyr held-
ur en sfðar. Það hefir legið í með-
vitund mjög margra flokksmanna
hans, að lfkindi séu til þess, að
stjórnarskifti verði við næstu al-
mennar ríkiskosningar, og því er
það, að hann þarf að búa svo um,
að meðráðendur hans í stjórninni
fari ekki á vonarvöl strax og þeir
vlkja frá völdum.
Enginn réttsýnn maður getur með
sanngirni haft á móti þvf, að ráð
gjafar rfkisins séu svo vel launaðir,
að stöðum þeirra sé ekki misboðið.
En á hinn bóginn virðist engin
ástæða til þess, að eftirlauna þá um
| öll ókomin ár, þó þeir sitji 5 ár við
| völdin.
Það er og eftirtektavert, að Laur-
! ier, eftir alt sem hann og flokkur
hans hefir á liðnum árum talað um
ónytjungsskap senatoranna og að
sú stofnun vœri í sjálfu sér óþörf,
i skuli nú með þessu frumvarpi bæta
| $1000 árlega við laun hvers þeirra.
Ef einhver veit af einhverju atriði
f stefnuskrá Liberala eins og liún
, var sfðast samþykt f júnf 1893, sem
ekki hefir verið fótum troðin og
algerlega yfirgefin, þá ættu þeir að
láta þess getið, þvf almenningur er
fyrir löngu hættur að vita af því.
Öll stjórnaraðferðin er í beinni
mótsögn við loforð flokksíns og þau
| er Laurier sjálfur gerði á ferð sinni
* um landið fyrir kosningarnar 1890.
j Loforðin voru þessi:
Það er viðurkent, að leiðtogi and-
stæðinga á þingi hefirfult svo mikl-
um störfum að sinna, sem nokkur
einn ráðgjafi, þar sem verk hans er
að vaka yfir starfsemi þeirra allra.
Þess vegna er hann talinn landinu
jafn-nauðsynlegur maður, sem hver
ráðgjafanna, og þess vegna eins vel
launa verður og hver þeirra.
En að undanteknum þessiyn lið
eru hinir taldir f hæzta máta óþarf-
ir og sumir þeirra blátt áfram skað-
legir.
Það ákvæði t. d., að eftirlauna
þeiin mönnum, sem um margra ára
tfma hafa verið ráðgjafar með há-
um launum, og flestir, ef ekki allir,
notað þá stöðu sfna til þess að
auðga sig og eru þvl nú rfkir menn,
— virðist vera i hæzta máta óþarft.
Og það er þvf óskiljanlegra, að
Laurier-stjórnin skyldi gera þetta,
sem það er vitanlegt, að flestir þeir
af gömlu ráðgjöfunum, sem nú
njóta hagsmuna af þessu laga-
Hparsemi; framkvæmd: eyðslu-
semi.
Lækkun tolla; framkvæmd: toll-
hækkun.
Afnám eftirlauna; framkvæmd:
hækkun eftirlauna.
Lækkun þjóðskuldarinnar; fram
kvæmd: Hækkun þjóðskuldarinnar.
Ráðvendni f fjármálum; fram-
kvæmd: eins og allir vita. Saman-
ber fiskveiðaleyfin, kynblendinga
landveitinguna, landsölu til auðfé-
laga og margt fleira.
Þá var og lofað ódýrum lífsnauð-
synjum. En reynsla íbúanna er
að þær hafi aldrei fyr verið jafn-
d/rar sem nú. Og fleira þar eftir,
sem alt verður rætt á sfnum tíma.
Það lakasta við þessi eftirlauna-
lög er það, að með þeim er rfkinu
gert ómögulegt, að verða af með
svikula eða ónýta ráðgjafa án þess
um leið að veita þeim há eftirlaun
um öll þeirra ókomin æfiár.
Þetta er ilt.
Hendersons oddinn
sprengdur
Oddi þessi gengur út f Piscataoua
ána hjá Portsmouth í New Hamp-
shire rfkinu f Bindarfkjunum. Að-
al állinn í ánni til innsiglingar á
höfnina lá á milli Pierce og Sea-1
veys eyja, og var talinn of mjór
fyrir stórskipagöngur. Bandarfkja-
stjórnin afréð þvf fyrir 2 árum síð-
an, að láta breikka sundið með því
að sprengja Hendersons oddann.
meiddist, þótt einn trédrumbur
félli niður 50 fet fráþeim er næstir
íþvf urðu.
Svo segir blaðið “Boston Ameri-
j can”, dags. 23. júlf, að svo hafi
þessi sprengingar sýn verið mikil-
fengleg, að ekki hafl áður slika
j litið, og að sprengingin hafi náð
i tilgangi sfnum eins vel og frekast
j hefði mátt búast við. Þessar 70
þúsundir tonna af grjóti, sem áður
j mynduðu oddann, hentust 200 fet f
1 loft upp og (^llu svo niður f ána á
vfð og dreif.
Það tekur nokkurra vikna tfma
ÍSlfiEÖÍ
Þetta var vandaverk, þvf oddinn
var stór, 250 feta breiður, 300 feta ag þv( nr árbotninum og koma
langur og um 20 feta sjódýpi. Það því þangað sem þag getur orðið
varð að grafa inn f oddann niður, notað til eins mikils liagnaðar og
við sjávarbotn og lypta þaðan ekki þag var 4gur til ógagns og tálmun-
minna en 70 þús. tons af liörðum j ar UI11ferg skipa.
kletti til þess að breikka árálinn _______^ _________
svo dygði Sprengingin varð að
gerast með dynamit, og hún þurfti
að gerast á þann hátt, að sá hluti
oddans, sem ákveðið var að ryðja j ----
úr vegi, springi að eins, án þess að | Hin sextánda þjóðhátfð Vestur-
gera skemdir á landi eða eiguum j ^endinga fór fram hér íWinnipeg
f lystigarðinum Elm Párk, 2. ágúst,
eins og auglýst hafði verið. Veðrið
var hið yndislegasta, nokkuð heitt,
en þó mátulegur svali Og eins og
með heilum hópi verkamanna að . ,, . ... , ... ...
ætfð um þetta leyti árs, hatði nátt-
undirbúningi þessa stórvirkis, þar' , . , .. . ,
_ úran búið þennan skemtigarð sfnu
til þann 22. júlf sl., að alt var full-1 . . , ,. . .. ,,
_ fegursta skrauti, svo að dýrðlegn
umhverfis hann.
Æfðir mannvirkjafræðingar hafa
nú í meira en 2 ár samfleytt starfað
komnað. Cröng höfðu verið graíin!
reit getur ekki að líta að minsta
neðansjávar hingað og þangað inn , ,. .. , . , , , ,
J " r> ro kosti nokkursstaðar hér í grend við
í oddann; f þessi göng var svo rað- hf5fuðborgina
að hér og þar 50 þús. pundum af[
dýnamit og íkveykjuþráður leiddur;
Nefndin, sem fyrir hátlðinni stóð,
frá sprengiefninu 800 fet á land!hafði lei& sérstaka lest af raf
upp. Þar var bygður pallur Dg! magnskörum Ul að ^ fólk ó'
mörgum stórmennum boðið að vera keLPis út f Sarðinn að morgninum,
við sprengingarathöfnina. Á pall- j °S notnðn 8er í>að tækifæri 8V0
inum sátuyfir 100 stórhöfðingjar, I hundruðum skifti af Islendingum,
j og umhverfis hann stóðu um 25! hest konnr °S börn.
þús. manna, sem safnast höfðu sam-1 Þegar út í garðinn kom, var ðll-
an f bæinn, til þess að sjá athöfn umbörnunum gefinn brjóstsykur og
þessa með eigin augum. aðgöngumiði að hringreið þeirri,
í Þegar alt var fullkomlega undir- j sem nefnist “Merry-go-around”,
' búið og allir komnir á staðinn,gekk j 9emböru yfir höfuð hafa hið mesta
i fram
einn
af sjóflotaforingjum I yndi clf'
Bandarfkjanna og tók í hönd á Kl. 9.30 setti forseti dagsins, B.
ungri stúlku, er þar var, og leiddi L. Baldwinson, liátíðina. Var þvf
hana lengra fram á pallinn. Stúlk-
an studdi fingri sínum á þar til
j gerðan hnapp, sem leit út eins og
dyrbjölluhnappur, og á sama auga-
| bragði, að heita mátti, var öllum
Hendersons tanga sveiflað f loft
upp með svo miklum gný að engu
var lfkara, en að hundrað stórskota-
byssum hefði verið hleypt af f
einu. Það dimdi yfir alt f einu,
því grjótið, timbrið og vatnið, sem
þeyttist upp, myndaði eins og
svartan skýbólstur hfttt í lofti.
næst tafarlaust byrjað á kapphlaup-
um, sem öll fóru vel og skipulega
fram, og tók fjöldi fólks, ungir og
gamlir, þátt f þeim. Kl. 11.30 var
þessum liluta prógramsins lokið,
og var þá ákveðið uppihald ti
snæðings og hvíldar til kl. 1 e.h.
En þá fór fyrst fram stökk á stai'
og tóku 10 menn þátt í því. Að
þvf loknu fór fram ungbarnasýning
og keptu 20 börn um þau verðlann.
Var mæðrunum raðað til sætis með
börn sín á ræðupallinum, þar sem
Óllum, sem viðstaddir voru, kom i allur þingheimur gat horft á, og
saman um, að þetta væn sú ógur- var það fögur þyrping og prúðbúin
legasta og stórkostlegasta sýn, sem 1 og litlu íslendingarnir allir fram-
þeir höfðu nokkru sinni augum! úrskarandi efnilegir. Þau frú
litið. Enda var sprenging þessi j Green og hr. J. Fahey voru dóm-
hin mikilfenglegasta, sem nokkru
j sinni hefir gerð verið f heiminum.
Sprengingin tókst mæta vel,breikk-
aði álinn í ánni um 400 fet og gaf
um leið nægilegt dýpi fyrir stærstu
hafskip að sigla inn á höfnina.
Verkið kostaði $750,000 og var
gert af Massachusetts Construction
félaginu undir forustu O. A.Torter,
en dóttir hans var sú, sem snerti
hnappinn og setti sprenginguna
af stað.
Margir voru hræddir um, að
sprenging þessi mundi mölva alla
glugga og reykháfa í bænum, og
( fólk fór úr bænum svo hundruðum
skifti þann dag til þess að komast
hjá lffshættu. En alt fór á annan
veg, enginn varð fyrír meiðslum,
engin hús fyrir skemdum, ekki svo
mikið sem ein rúða brotnaði í
Portsmouth-borg. Að eins skemdi
vatnsaldan, sem myndaðist í ánni
við sprenginguna, undirstöðu undir
forskygni á einu smáhýsi.
Á Pearce eyju stóðu 5 þúsund
endur og leystu þann starfa vel af
hendi. En 6. verðlaunin treystu
þau sér eigi að skera úr hvert barn-
ið hreppa skyldi, og ákváðu þvf, í
samráði við nefndina, að íillum sýn-
ingarbörnum, er ekki hefðu þegar
hlotið verðlaun, skyldi gefinn kassi
af brjóstsykri (“Bon-Bon”), og
gerðu menn alment góðan róm að
þeirri ráðstöfun.
Þá hófust ræðuhöld og upplestur
á kvæðum, er ort höfðu verið fyrir
þessa hátíð. En fyrst ávarpaði
forseti dagsins þingheim með
nokkrum liprum orðum og bauð
alla velkomna. Þá flutti skáldið
Kristinn Stefánsson kvæði sitt:
“Minni Islands”, þar sem standa
meðal annars þessar gull-fallegu
hendingar:
“Sé smátt af vorum arfi eftir
Samt ættarmarkið varir enn;
Og þegareitthvað hugann heftir
Það livetur oss að vera menn.”
Að þvf búnu talaði séra Fr. J
Bergmann snjalt og fallegt erindi
manns í þéttum hnapp um 200 yds. fyrir minni Islands. Snéri hann
frá sprengingunni. Euginn þeirra máli sínu minna að fornsögu lands-
ins, en benti mönnum einkum á
þau stórskref f framfara og frelsis
áttina, er stigin hafa verið á ís-
landi á sfðustu árum.
Þar næst las hr. Þorst. Þ. Þor-
steinsson upp kvæði sitt: “Minni
Vestur-íslendinga”. Og að þvf
búnu flutti hr. Skapti Brynjólfsson
ræðu fyrir sama minni. Var hún
fremur stutt, en snjöll og einkar
skemtilega flutt, eins og menn
mega jafnan eiga von á frá honum.
Rakti hann f fám orðum þrauta-
feril þjóðar vorrar hér vestan hafs
á frumbyggenda-árunum, og benti
um leið á, livað þeir hefðu grætt
og starfað, og hvað enn lægi fyrir
höndum að vinna.
Þá flutti séra B. Thorarinsson, er
forseti hafði fengið til þess, langt
og efnismikið ljóð eftir skáldið
Stephan G. Stephansson, er hann
nefnir “Á varp til Norð-
m a n n a.”
Næst flutti hr. Magnús Markús-
son kvæði sitt: “Minni Canada.”
Og að þvf búnu hélt forseti dags-
ins, B. L. Baldwinson, ræðu fyrir
sama minni. Var það langt erindi,
skipulegt og skörulega flutt. Færði
hann mörg og ljós dæmi um auð-
æfi og landkosti Canada, benti á
hinar stórkostlegu framfarir hér f
landi f hvívetna, en þó einkum að
þvf er snerti iðnað og verzlun; var
hann með köflum spaugsai^ur og
findinn. En yfir höfuð mun þetta
hafa verið ein hin bezta ræða, er
Baldwinson liefir flutt við svipuð
tækifæri.
Að þessu atriði p ógramsins af-
stöðnu hófust afturleikir. Var þá
fyrst þreytt mílu kappsund á ská
yfir Rauðará. Tóku 10 menn þátt
f þvf og var það hin bezta skemtun.
Þvf næst fór fram hástökk og
langstökk og var mjög vel um þau
atriði kept. Næst fór fram knatt-
leikur inilli fslenzkra Oddfellows á
aðra hliðina og annara Islendinga
á hina; var þar knálega leikið og
unnu Oddfellows eftir sjö harðar
atlögur.
Þá var aflraun á kaðli milli
kvæntra manna ogókvæntra. Urðu
ókvæntir menn þar sigursælir eftir
uppihaldslaus 10 mfnútna karl-
mensku átök. Mátti þar sjá, að
enn er hér nóg af fslenzku þreki og
stæltum vöðvum og mætti þó ef-
laust betur gera, ef íslendingar hér
væru betur æfðir f þessari aflraun.
Að þessu loknu fóru frarn glfm-
ur; var til þess afgirt svæði og
glfmustjórar og dómendur voru
þeir John J. Samson, lögreglu-
þjónn, og Páll Magnússon, og fengu
þeir S. J. Austmann fyrir odda-
dómanda. I glfmunum tóku þátt
14 menn og var þar knálega sótj
og varist í meira enn klukkustund.
Þá hófst síðasta skemtunin á
prógramminu, dansinn. Var það
hinn mesti fjöldi yngra fólksins er
skemti sér f dansskálanum fram-
undir miðnætti.
Yfir höfuð má segja, að þessi 16.
þjóðhátfð Vestur-íslendinga hér í
Winnipeg var hin prúðlegasta og
skemtilegasta, er haldin hefir ver-
ið. Verðlaun öll voru mun betri
og fleiri en nokkuru sinni áður.
Hátíðin var mjög vel sótt og munu
þar hafa verið eigi færra en 3000
manns. Enda veittu innlend blöð
hér f bænum og ýmsir merkir héi-
lendir menn hátfð vorri í ár meiri
eftirtekt og lofuðu hana meir en
nokkru sinni áður.
Ég veit að mér er óhætt, f nafni
allrar nefndarinnar, að þakka öll-
um þeim íslendingum, er virtu
viðleitni hennar og starf með því
að sækja hátfðina, og þó einkum
þeim, er á einn eða annan hátt
störfuðu með henni á hátíðisdeg-
inum,
Þess má og geta, að átta menn
höfðu sent inn frumsamið lag til
að keppa um verðlaun þau, er hr.
Glsli Goodman gaf. En enn er
ekki búið að dæma um gildi lag-
anna, en það verður gert nú bráð-
lega og vinnendur þá auglýstir, þvf
nefndin hefir ftkveðið að gefa 2.
verðlaun, $5.00, fyrir næst-bezta
lagið.
Nefndin reyndi sitt ýtrasta til
að senda hraðskeyti heim til ætt-
jarðarinnar 2. ágúst, en því miður
tókst það ekki, þar eð þráðlausa
hraðskeyta stöðin, sem sett hefir
verið á stofn í Reykjavfk, er aðeins
tilraunastöð, enn sem komið er, og
þvf ekki enn farin að taka við al-
mennum hraðskeytum.
Og að síðustu: Nefnd sú, er stóð
fyrir Islendingadeginum f Alberta
sendi nefndinni hér 2. ftgúst eftir-
fylgjandi hraðskeyti:
“Að útheimsendum til íslendinga
Um leiðir sendum vér ljóshreyfinga
Frá strönd að strönd um storð og lög
Vor handabönd, vor lijartaslðg.”
“ Þessari gull-fallegu vinarkveðju
þótti nefndinni leitt að geta ekki
svarað að vörmu spori og á sama
hátt, en til þess voru þá í svipinn
engir hentugleikar, og verðum við
þvf að láta okkur nægja, að gera
það nú, og árna þeim öllum, er
hraðskeytið sendu, allra heilla og
ánægjulegrar þjóðhátíðar um öll
ókomin ár.
“Svo slæ ég botninn f.”
M. P.
— Lfkskurðarstofnun í Madrid
á Spáni hefir nýlega borgað manni
einum 72 þúsund fránka með því
skilyrði, að stofnunin eigi lfkama
hansað-honum dauðum. Maður-
inn hefir 2 hjörtu, en var svo fá-
tækur að öðru leyti, að hann gat
ekki kvongast. En nú gerði lík-
skurðarstofnunin honum það mögu-
legt. En lífvörð setur hún uui
mann þennan, sem á að gæta lians
gegnum alt lífið, svo að vissa sé
fyrir þvf, að stofnunin ekki tapi
Ifkama mannsins.
— Bæjarstjórnin í New Orleans
hefir beðið Bandarfkjastjórn að
gera ráðstafanir til þess að útr/ma
“gulu” s/kinni úr borginni og öllu
Louisiana ríkinu. Það er talið vfst,
að stjórnin verði við þeim tilmæl-
um tafarlaust!
— Maður fanst nýlega á Van-
couver eyjunni, sem lifað hefir villi-
mannalffi þar í mörg undanfarin ár.
Bústaður hans var gryfja undir
trjástofni. Maðurinn liefir lifað á
trjárótum og aldinum. Hann tal-
aði bjagað mál og kvaðst hafa dval-
ið í British Columbfa sfðan árið
1858.
— C.P.R. félagið flutti f mánuð-
inum sem leið 1300 tóma flutnings-
vagna til Norðvesturlaudsins til
þess að flytja þessa árs akuryrkju
afurðir Vestur-Canada á heims-
markaðinn. Félagið lætur vinna
nótt og dag á vngngerðar verkstæð-
um sínum og gerir flutningsvagn
livern albúinn á 25 mfnútum og
gufuvagn hvern á 7 sólarhringum.
— Fyrir nokkrum tfma rakst
eitt af gufuskipum C. P. R. félags-
ins á kfnverskt herskip og sökti
þvf Mál reis út af þessu. Nú hef-
ir málið verið afgreitt frá æðsta
dómstóli og C.P.R. félagið dæmt til
að borga Kínastjórn 450 þúsund
dollara.
— Skýrslur frá Rússlandi segja,
að þessa árs uppskera verði 140
bush. minni en 1 fyrra.
— Voðalegar óeyrðir haldast enn
við á Rússlandi. Bardagar eru
daglega háðir í ýmsum héruðum
milli hermanna og alþýðunnar og
menn, konur og börn feld og særð
f hundraðatali. En keisarinn er
önnum kafinn ásamt með nefnd al-
þ/ðumanna að semja nýja stjórnar-
skrá fyrir þjóðina. •
Nýir kaupendur að Hkr. fá tvær
góðar sögur f kaupbætir meðan
upplagið hrekkur.