Heimskringla - 31.08.1905, Side 2

Heimskringla - 31.08.1905, Side 2
HEIMSKRINGLA 31. AGÚST 1905. Heimskringla PCBLXSHED BY The HeimskrÍDgla News ing Company Poblish- Verö blaðsins i Canada og Bandar. $2.00 um áriö (fyrir fram borgaö). Senttil Islands (fyrir franp borgað af kaupendum blaösins hér) $1.50. Peningar sendist i P. O. Money Or- der, Registered Letter eöa Express Money Order. Bankaávfsanir á aöra banka en 1 Winnipeg aö eins teknar með afföllum. B. L. BALDWINSON, Editor & Manager Office: 727 Sherbrooke Street, Wiooipeg Merorur málsins. o Illmannlegar ákærur segir Lög- berg það vera, sem Heimskringla hefir borið á Laurier-stjórnina í sambandi við innflutningsmálið. En þetta er skökk skoðun hjé blaðinu. Heimskringlu-greinin um þetta mál var hógværlega rituð og Studdist við rök, sem Lögberg hef- ir leitt hjá sér að hrekja. Það var því engin sanngjörn ástæða fyrir blaðið, að þykkjast við Hkr. út af þeirri grein, þó hún leiddi athygli almennings að málefni, sem alla borgara rfkisins varðar, f>ví að út- gjöldin verða að koma úr þeirra vösum. Ályktun sú, sem gerð var um verðlagsskrána á innflytjendum var í fullu samræmi við “bonus” borg- nn stjómarinnar til félaga þeirra, sem flytja fólkið inn í landið. Þetta sést á bls. 26 í L-deild ríkisreikn- inganna fyrir fjárhagsárið |til [30. júní 1904. Samkvæmt þeim hefir stjómin ekki borgað neitt tiljþeirra félaga, sem hafa flutt Bandaríkja- menn til Canada. En fyrir fólk frá Englandi hefir borgað verið eins og blað vort sk/rði frá$2.00 fyrir böm, $3.00 fyrirjvinnukonur og í sumum tilfellum $4.00, en ekki er þess getið, hvort þessi mismun- ur á verði var bygður á mismun- andi fríðleik kvennanna eða þyngd þeirra og holdalagi, eða á öðrum einkennum. En sjálfsagt “hafa stjórnarhöfðingjamir í Ottawa gert sér ljósa grein fyrir þessu. Alls var borgað fyrir börn rúml. $2,600 og fyrir vinnukonur $1,088. Svo vora borgaðir rúmlega $14,400 til ýmsra manna, er ferðuðust um Bandaríkin til þess að hlynna þar að fólksflutningi þaðan. En til brezkra gufuskipafélaga, sem fluttu fólk frá Englandi, var borgað rúml. 42 þús. dollors, og það er tekið fram, að þar sé borgað 7 shilling á hvern fullorðinn farþegja, en 3 sh. 6 p. fyrir hvert bam Breta. Sömu- leiðis er pess getið, að rúml. þús- und dala þóknun hafi veitt verið brezkum “sub” eða undiragentum fyrir starf þeirra við innflutning til Canada. íslendingar eru f flokki sér, þvl fyrir þá borgar stjómin til C.P.R. félagsins $5.00 fyrir hvern fullorð- inn farþegja og $2.50 fyrir hvert barn; og sama upphæð er borguð til Allan línunnar fyrir sama fólk- ið. Svo að hver fullorðinn Islend- ingur kostar stjórnina fulla $10.00, auk þeirra $5.00, sem stjórnin borg- ar North Atlantic Trading Com- pany fyrir þá. Fyrir það fólk var á umgetnu ári goldið rúml. $2000. En allar þessar upphæðir til sam- ans mega heita smáræði f saman- burði við þá upphæð, seut borguð var North Atlantic Trading Co. Það félag fékk fyrir árið 1904 alls $83,009.99. Þessi borgun var fyrir fólk, sem flutt var inn á þvf ári af hinum ýmsu gufuskipalfnum, þvf að North Atlantic Trading Co. flutti sjálft enga hræðu. En það athuga- verða og ísjárverða við viðskifti fé- ; lags þessa við Laurier stjómina er I það, að af þessum $83,009.99, sem j félagið fékk fyrir fólk flutt inn á j árinu 1904, hafði því verið borgað á árinu 1901—2 $9,490.00 og á ár- | inu 1902—3 $34,553.33. Getur nú Lögberg eða nokkur annar frætt fslenzka lesendur á því, [ lxvemig félag þetta fór að beita í þeim áhrifum á Laurier-stjórnina, 1 sem gerðu þvf mögulegt að fá ár- i um fyrirfram tugi þúsunda dollara I borgun frá henni fyrir fólk, sem hinar ýmsu gufuskipalfnur kynnu að flytja til Canada á árinu 1904? Það tjáir ekki fyrir Lögberg, að tala um illmannlegar ákærur f þessu sambandi, því að hér er farið eftir opinberum skýrslum sjálfrar stjórn- j arinnar um þessar fyrirfram borg- anir. Þessi aðferð virðist oss líkj- j ast mest þvf, ef nú þegar væri veitt ; borgun til ritstjóra Lögbergs fyrir að finna prentvillui í Heimskringlu árið T)09, án þess nokkur trygging j væri fyrir því, að að hann eða blað- ið yrðu ekki liðin undir lok löngu fyrir þann tfma. Eða ef íslend- ingadagsnefndin skyldi taka upp á þvf, að afhenda Magnúsi Markús- syni rfflegar fjáruppliæðir upp f væntanleg verðlaun, sem honum kynnu að- veitast fyrir ungbarna sýningu á komaDdi árum. Þar sem nú öll “bonus” borgun stjórnarinnar til allra gufuskipa- íélaga og brezkra umboðsmanna og til útflutningafélaga á Bretlands- eyjum og til barna-uppeldisstofn- ana á Bretlandi, og til allra þeirra manna, sem starfa að fólksflutning- um frá Bandaríkjunum, og til C. P. R. félagsins, — þar sem nú alt þetta ekki nemur samtals meira en $63,696.69, en North Atlantic Trad- ing Co. eitt fær $83,009.99, og af þeirri upphæð borgað árum fyrir- fram þá feikna upphæð $44,043.33, — þá er hér full ástæða til að at- huga, hvernig á sambandi félags þessa við stjórnina f Ottawa stend- ur og hversvegna ráðgjafarnir eru svona vænir við þetta sérstaka fé- lag, framar öllum öðrum félögum. En að þvf er snertir auglýsingar og annan þess konar kostnað, þá em þau útgjöld almenns eðlis og geta ekki tileinkast “bonus” borg- unum fyrir nokkum sérstakan þjóðflokk. Slfkur kostnaður nam í Banda- ríkjunum á umgetnu ári $112,717.- 94, í Evrópu $65,550.52 og í Can- ada $39,628.46. En enginn maður með viti mundi halda því fram í alvöru, að sá kostnaður f Canada væri gerður til þess, að auka inn- flutning 1 llndið, heldur er það meira gert til þess að hlynna að vissum flokksblöðum, eins og rfkis- reikningarnir Ifka s/na. Ekki heldur er allur prentkostn- aður stjómarinnar f Bandarfkjun- um til þess eingöngu að auka fólks- flutning þaðan. T. d. hefir Rand McNally félagið í Chicago fengið $60,486.63 fyrirprentun landabréfa, sem að miklu leyti eru notuð hér í rfkinu. Og svo eru aðrar útborg- anir, svo sem fyrir skýrslu af fundi Methodista í New York og árs- sk/rslu kirkjufélags í Milwaukee, sem ekki getur talist til innflutn- ings-kostnaðar. Svo er og almennur kostnaður við útflutninga talinn $35,181.50, og er honum jafnað niður á milli manna og félaga, bæði hér f landi og erlendis, og er af margskonar tegund: svo sem fyrir greftranir, flaggstengur, lampa, myndir og myndatöku, áhöld og fleira þess- háttar. Allur innflutnings-kostnaður á þessu ári er talinn $744,788.50, en á síðasta ári var hann rétt um heila millfón dollara. Það er þvf engin furða, þó nú komi nokkuð jfleira fólk til Canada en á fyrri árum, því eftir því sem meira er eytt til að örfa innflutning í landið, eftir þvf er eðlilega árangurinn meiri, og það því fremur sem land þetta og frjósemi þess og annað ágæti er að verða meira þekt og viðurkent með ári hverju. Skilningur Ixigbergs á því, sem sagt var um “Jósef Góðmenni”, er jafn rangsnúinn eins og ájöðrum atriðum Heimskringlu greinarinn- ar. Þar var ekki með einu orði sagt eða látið í veðri vaka að mað- ur þessi væri Islendingur, þójnafn- inu Goodman — góður maður — væri breytt í “Góðmenni”, alveg eins og nafninu Joseph'var breytt f Josef. Meira teljum vér óþarft að ræða um það mál að sinni. Þar semjlíka hver heilskygn lesandi gat séð og skilið, að maður þessi vann að þvf, að koma Austurríkismönnum en ekki íslendingum á kjörskrá fylk- isins. Stjórnarbótin á Rúss- landi. * Stjómarbót hefir þegar verið lof- að af sjálfum keisaranum. En svo eru ákvæðin ennþá Óljós og í lausu lofti, að enginn veit með vissu,hve mikið eða lftið verður rímkað um frelsi fólksins. En stjórnarbóta loforð keisarans er þó opinber og áhrifamikil viðurkenning þess, að nauðsyn sé á umbótum á stjórnar- fari landsins og að hægast sé að koma þeim umbótum á með þvf, að fulltrúar þjóðarinnar ráði þar nokk uru. Ennfremur er og með þessu loforði keisarans það viðurkent, að úrlausn vandasamra alþýðumála fari betur í höndum þjóðfulltrú- anna, heldur en f höndum núver- andi stjórnar eingöngu. Það er því með þessum loforðum til umbóta æði langt spor stigið f áttina til þess að sætta þjóðina við kjör sfn, fylla hana framtfðarvon- um og örfa hana til nytsamra fram- kvæmda. Fyrsta ráðgefandi þing á að koma saman í janúar næstkomandi og hafa 250 þjóðkosna fulltrúa úr öll- um héruðum Rússlands. Rússland er afarstórt ríki og umfangsmikið svæði að stjórna, svo að ekki verður með sanngirni heimtað af ráðgjöf- um keisarans, að þeir séu nákvæm- lega kunnir högum íbúanna í hin- um ýmsu hlutum rfkisins og hvað helzt þarf að gera þeim til hagræð- is og þjóðlegrar eflingar. Það verður því fyrsta verk hinna kosnu þjóðfulltrúa, aðfræða stjórn-1 ina um hið sanna ástand f hinum ýmsu hlutum ríkisins og að benda á, hvað gera þurfí þjóðinni til þrifa. Keisarinn hefir lofað slíkum full- trúum fullu málfrelsi til skýringa og ráðlegginga og til að bera upp frumvörp til laga, en sjálfur heimt- ar hann að hafa óskert úrskurðar- vald eins og að undanförnu. Svo að f raun réttri heldur einveldið áfram óbreytt og alls engin full- nægjandi trygging er fengin fyiirj því, að í nokkru verði farið að ráð-! um þingmanna. En á hinn bóginn eru þó lfkur til. að svo verði að einhverju leyti, þvf óhugsandi er, að keisarinn hafi stofnað þetta þing í öðru skyni en þvf, að fræðast svo af ræðum þjóðfulltrúanna, að hann j gæti sniðið stjómarathafnir sínar j sem næst almennings óskum og j x'irfum. Það má lfklega ganga að þvf vfsu, að stjórnarskráin verði næsta ófull- komin f byrjun og stjómfrelsið að- eins brot af þvf, sem rnrða ætti. En eins má vænta, að með vaxandi reynslu verði gerðar hagfeldar um- bætur á stjórnar-fyrirkomxilaginu, svo að það með tfð og tfma geti orðið viðunandi og betra miklu en nú á sér stað. Þessar umbætur hljóta að miklu leyti að verða komnar undir því, hve vel alþýða I Rússlands vandar til fulltrúa sinna. Kjósi hún gáfaða og mentaða þjóð- vini — þjóðfrelsisvini, til að fara á þingið, þá má góðs vænta. En verði þjóðin óheppin í vali sínu, þá er tvísýnt, hvort betur er farið, en heima setið. En svo ber jafnan að vænta þess bezta og vfst má trúa kjósendunum til þess, þótt mikill grúi þeirra séu ómentaðir, að hafa allan vilja á, að svfkja ekki sjálfa sig í valinu. Því þeir hljóta að gera sér grein fyrir því, að undir því er einmitt komin framtfðarhag- sæld komandi kynslóða. En hversu vel sem valið er til þingsins, þá er það f sjálfu sér ekki einhlýtt til þess að öðlast hnossið, sem að er leitað, ef keisarinn er ekki sjálfur jafn þjóðhollur og þeir, i sem beztir finnast í rfki hans. Ef hann velur sér þjóðholla og frjáls- lynda ráðanauta, eins og þá M. Witte og De Martens, eða aðra slíka menn, þá er góðs von. En neiti hann að fara að ráðum þeirra og láti sjálfur stjórnast af ofsafull- um hermálamönnum og prfvat vin- um, þá er ekki við góðu að búast. Það getur og komið fyrir, að sundrung verði f þinginu meðal sjálfra þjóðfulltrúanna, sem hindri hagkvæma samvinnu við keisar- ! ann og ráðgjafa hans. Og það er einmitt mjög hætt við slíku f byrj- un, þar sem þetta er f fyrsta skifti, sem opinberar umræður um stjórn- mál og þjóðarhagi verða leyfðar á Rússlandi. Það er hætt við,að þar j verði ýmsir, sem ekki kunna sér hóf og þá getur svo farið, að beztu áform þingsins verði fótum troðin af stjóminni. Þetta er mjög skilj- anlegt að geti í fyrstu komið fyrir í landi þar sem mönnum hefir um langan aldur verið með lögum bannað að tala um stjómmál og jafnvel að hugsa um það, ef annars væri mögulegt, að koma í veg fyrir það, þá fer jafnan svo, að hver ein- staklingur skapar sér sfnar sér-! stöku skoðanir, án þess að eiga kost j á að ræða um þær eða bera þær j saman við skoðanir annara. 81fkar skoðanir hljóta að verða gagnólík- ar og einræningslegai, svo að ekki er að vænta góðs samkomulags á hinum fyrstu þingum meðan menn eru að venjast hver öðrum. Það er og hugsanlegt, að vi ð um- ræðurnar kunni svo að fara, að keisarinn finni ástæðu til að álfta þær hættulegar fyrir innbyrðis friðinn, og getur þá svo farið, að hann ^slfti þinginu og hefti mál- frelsi manna út í frá. Þess vegna er það afar-nauðsyn- legt, að svo vel sé vandað til kosn- inga til þessa fyrsta þjóðþings, að þeir einir nái þar sæti, sem fult vald hafa yfir hugsunum sfnum og máli. Vér teljum vfst, að framtfð þessa nýfengna stjórnfrelsis sé að mestu komin undir þvf, hve hyggi- lega þjóðin notar það. Ef þjóðin beitir kröftum sfnum einlæglega til þess að færa sér hið fengna frelsi sem bezt í nyt, þá má búast við — jafnvel á Rússlandi samskonar rýmkun á stjórnarskránni eins og íslendingar fengu frá Kristjáni konungi IX., þegar ráðgefandi þingi þeirra var breytt í löggefandi þing eða fult þingræði, og þá fyrst, en fyr ekki, má svo heita, að Rúss- ar komist f tölu stjórnfrjálsra þjóða. Því ritar presturinn svona ? Eftir Jón Einars8oti. I 45. nr. Heimskringlu (17. ág.) er ritgerð eftir séra B. Thorarins-; son um íslendingadagskvæðin í ár. Það var engin furða, þótt smekk manni, eins og séra Bjarni óefað er, hafi oft fundist full ástæða, til að minnast á þessar ljóðahrúgur, sem mokað hefir verið yfir “land- ann” á þessum þjóðhátfðum. Einni eða tveimur rekum minna hefði dugað þar öldungis eins vel. Hitt furðar mig, að nokkur lærður mað- ur skuli svo óhraustur í vissunni, að hann þurfi við hverja einustu j setningu, svo að segja, að “slá úr og f” til þess að þóknast höfundum kvæðanna. 81fkt er engin “kritik”. Það er betra að segja ekki neitt, heldur en að verða að breiða 10 orð ólík yfir það, sem hinjfyrstu 5 hðfðu að geyma. Séra Bjarni get- ur gert betur en þetta. Eg]|hygg, að hann hafi “vilja, mál ogjhugsun hæzta” til að skilja skáldskap betur en þessi ritgerð ber með sér. Kvæði Kristins Stefánssonar, Minni Islands, hygg ég að séjhans bezta kvæði um þetta efni og hefi því eigi neitt sérlegt að athuga við umsögn prestsins í þá átt. Minni Vestur-íslendingaJ þykir mér fyrir að skuli vera eftir Þor- stein Þ. Þorsteinsson, þann af xxngu hagyrðingunum hér vestra, sem ég hefi talið lfklegastan til að verða j skáld f réttri merkingu þess orðs. Kvæðið ber ekki með sér “skáld”- skaparmerki á neinnjhátt, nema ef vera skyldi að kveðandi. Það er ekki laust við, að bregði fyrir ó-' höndulegri sérvizku f þessxxm vlsu- orðum: “Berum okkur allir vel, Allri kryppu vömum” o.s.frv. Og ekki er þessi vísukafli sem höndulegast meðfarinn: “Stærra þarf en sterka hönd 8tórt ef þarf að vinna”. þetta mætti segja liðlegar í ó- bundnu máli. 4. erindið í kvæði Þorsteins hefði honum sjálfsagt verið létt um að vanda betur að hugsnnar-samhengi og ef til vill — hugsun. Eg vfsa til erindisins sjálfs. Klúðrið f sein- asta erindinu hefir séra B. Þ. minst á, og sleppi ég þvf hér þess vegna. Eg vona, að Þ. Þ. Þ. láti ekki sjá eft- ir sig svona lélegt kvæði aftur fyr en honum er fullfarið fram. Hann á hægt með að gera betur, og þvf vanzi, að “kasta svona höndum” til ljóða sinna. En þ& kemur nú “tautologiska” kvæðið hans M. Markússonar. ^Eg veit ekki á hvaða tíma dags prest- urinn hefir lesið setninguna, sem hann dáist mest að og segir að sé “enda gullfögur”: ♦ “Huldar gátur lffsinS laga Leysir þú með nýrri tíð”. Setningin er svo sem nógu hljóm- fögur, ekki vantar það! En svo sknlum við sjá,hvað úr henni verð., ur sé hún ekki einangruð út úrj sambandinu við undanfarin “meg- j in” atriði. Hver er það, sem leysir huldar gátur lífsins laga? Lesið j þið stefið. piltar. Það er auðvitað j Canada sjálf, hin “mikla storð á vesturbraut ”, þar sem “gýgjan drýgir vonarhljóm”, sem ber “fleiri j perlur (sic!), stærri blóm”, þar sem 1 “undir vonar ægishjálmi Yddur ljómar sigurhjör!”. Sé þetta ekki; botnleysa að viti til, þá er botninn! að minsta kosti lélegur. Magnús ætti að vera á fáeinum heræfingum | til þess að vita, hvort ekki þykir j að jafnaði hentugra, að stinga sverðsoddinum annarstaðar en undj ir hjálm sigurvegarans að stríðinu | loknu. Samlíkingin er líklegal nokkuð bogin! Þá er þetta jafn- “gullfagurt” hjá honum: “Skautið djúpa, skreytt af málmi ' (“þar sem glóir gull í moklu”) Skýrt ber vott um auðnu kjör”. Hyggur “Mæk” að “auðnu kjör” sé eingöngu bundin við auðsvald, peninga, eða “óin af gýgjustáli”! Sé svo þyrfti hann að fara heim og j læra betur. Sjáum hvort kvæðið hefði ekki, dugað eins vel, ofurlftið styttra: 1 1. er.: “Sástu maður frjórri foldu Fleiri perlur(!), stærri blóm?” 3. er.: “Hvergi vfsir vermdur moldu Vefur stærri jurtakrans”. l.er,:“Þar sem dafnar mey og mögur Mjúkt og hlýtt við fóstur- skaut.” 3. er.: “Aldrei skein á firða foldu Fegri braut hins unga mans”, 1. er.: “Þar sem glóir gull í moldu, Gýgjan drýgirvonarhljóm”. 5. er.: “Meðan geislar gylla moldu Gýgjan drýgir frelsishljóm(!) Og enn — l.er,:“Þar sem dafnar mey og mögur Mjúkt og hlýtt við fóstur- skaut”. 5. er.: “Hvergi getur hrund né mögur Hlotið betra móðurskaut”!!! Er ekki þetta sama liugsunar- leysan tuggin upp og jótruð hvað ofan í annað? Og staðhæfing prestsins sú, að M. Markússon sé “einhver sá bezti hagyrðingur hér vestra og þótt austur yfir hafið væri farið” er naumast til að auka dómgreindartiltrú höfundar henn- ar meðal þeirra, sem lesa kvæðið vakandi. Latfnu klausurduga þar ekki einvörðungu, þótt vér Vestur- Islendingar séum sæmilega að okk- ur f málfræðunum. Nei, það þarf meira en venjulegt fimbulfamb til þess að vera skáld; það er víst alveg lífsómögulegt, að vera vel gott skáld án hugsunar! Eitt er það, sem ég vildi mega minnast á í þessu sambandi: Það er almenningsálitið um Magnús og Sfmon Dalaskáld, að þeir eiginlega séu eitt og hið sama, nokkurskon- ar tvfeining. Nei, það er nú önn- ur hugsunarvillan. frá, Sfmoni heflr aldrei, mér vitanlega, verið brugðið um það, að hann væri gjarn á að “stæla” aðra. Hann hefir ávalt þótt frumlegur, karlinn! Og hann hefir jafnan nógan nýjan þvætting fyrir hverja vfsu. En hér gengur s a m a bullið í gegn- um alt kvæðið, og þó lftur út fyrir, að þetta sé Magnúsar “Vilji, mál og hugsun hæzta”, sem “helgast” bezt með þessum búningi. Ég hafði eigi, fremur en aðrir, ætlað mér að segja neitt um þessi kvæði, þótt ég findi, að þess væri brýn þörf; en þegar ég sá dóm prestsins, sem ég álít helzt til hringlandalegan til að vera eftir jafnfæran mann úr þeirri stöðu, — gat ég eigi á mér setið. Ég vildi gjarnan sjá ljóðdóma og ritdóma eftir séra Bjarna, ef hann hefir djörfung til að segja álit sitt hreint, óhikað og án þess að breiða yfir það, sem hann finnur að. Ég veit hann getur gert betur en þ e 11 a, hvort sem hann fer af stað eða ekki. Við, smærri mennirnir, eig- um siðferðislega heimtingu á, að geta grætt fremur en tapað á því, sem skólagengnir menn rita. Hitt veit ég ekki, hvort við eigum heimting á, að minna ljóðrugl berist út á meðal vor eða ekki, en óneitanlega væri það líklega sú eina vöntun (ljóðrugls-skorturinn), sem beinlfnis benti á framför í andans heimi. Sagði sig úr söfnuðinum. Bóndi nokkur kom nýlega til prestsins sínsogbað hann að stryka nafn sitt út af meðlimaskrá safnað- arins. Prestur undraðist yfirþess- ari bón bóndans og sagði viðhann: “Ég hélt þú værir einlægur í trú- rækni þinni, vinur minn”. “Já, ég liélt það nú lfka um tfma”, svaraði bóndi, “en nú hefi ég komist að því, að það er ómögu- legt að þjóna guði meðan flugna- tíminn stendur yfir og maður þarf að mjólka 4 kýr tvisvar á dag. En þegar fyrstu haustfrostin koma, þá hefi ég hugsað mör að ganga aftur í söfnuðinn. En eins og nú stend- ur á, verð ég annaðhvort að selja kýrnar eða að segja mig úr söfnuð- inum, eða í þriðja lagi að gerast hneyxlanlegur hræsnari.” rentsmiðja GÍSLA JÓNSSONAR er nú flutt aö 530 Young Htreet og eru allir, sem þurfa aö skrifa honum eöa skifta viö haun á annan hátt, beÖnir aö hafa þetta 1 minni,

x

Heimskringla

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.