Heimskringla - 26.08.1909, Qupperneq 4

4. BLS.
WINNIPKG, 26. AGÚST 1900.
B Ú N A D A R S K Ó L A B L A Ð IIEIMSKRINGLU
Hver er brýnust þörf bæiula?
Efcir S. Jl.S. ASKDAL.
rȒ
Sérstaklega skrifað fyrir Bútiaðarskólablað Heimskringlu.
Ma r g a r og mismun-
andi skoSanir og, til-
lögur eru um þaö, hvters
bóndinn þarfnist mest, — hvaö
honum sé hallkvaemast til vellíS-
unar. Einn segir, aS skattafyrir-
komulagiS þurfi aS breytast, ef
baendum eigi aS geta liSiS vel,
skatta álögur á þeim séu oí háar,
allar afurSir þeirra gangi í skatt-
gjöld. Skattarnir séu margvíslegir.
Fyrst hinir beinu skattar, lausa
fjárs og fasteigna, sem gangi til
að viöhalda stjórn og framkvæmd-
um þjóöfélagsins, og þeir skattar
séu réttmætir, ef þeir ganga ekki
fram úr h ó f i. — En vel aS
merkja, þessi hóf-takmörk eru svo
að segja eins mörg og mennirnir
eru, er um máliö ræSa. — AS þeir
sem meS völdin fari, finni alt áf
nýja og nýja vegi til aS auka
skatta álögurnar, og alt sé gert, á
einn eSa annan hátt, til aS gæSa
þeim, er viö völdin sitja, og vin-
um og sporgöngumönnum þeirra.
En oss er svo gjarnt til aS láta
glepjast, svo gjarnt til aö leiSast
af villuljósum, af fölskum sögnutn
hugsanasljórra, fláráöra oröa-
skinna. Vér veröum aö gá aS því,
aS kröfur vorra 20-aldar manna
eru alt aörar en 15.-aldar manna
kröfur. A þeim tímum var lítiS og
fátt af bókum og blööum, verk-
færi ónóg og léleg, vegir illir og
seinfærir til lands og sjávar, l fn-
aöarhættir manna á lægri og
kostnaöarminni tröppum, en nú
gerist. Nú höfum vér urmul bóka
og blaöa, öll áhöld samkvæm nú-
tímans kröfum. Nú þjótum vér yf-
ir láS og lög á Vængjnm eimvéla
og rafmagns. Allir IifnaSarhættir
yorir eru'eSa eiga aS vera sam-
fara tímanum ; — en því fylgja
hærri litgjöld. þaS erum vér sjálf-
ir, meö' kröfum tímans, sent sköp-
um skattana. Tökum t. d., ef vér
nú legöum steinmalar eSa asph It
vegi héSan frá Winnipeg til allra
héraSa iManitoba fylkis, — auövit-
aS á kostnaö fylkisins, meS fé
teknu í tollum og sköttum. Fram-
kvæmdarkostnaöur þeirrar vinnu
yröi auövitaö aS takast í skött-
um bænda og annara. En hvaS
fengju bændur í staSinn fyrir ank-
ínn skatt ? Ilver maSur hlýtur aS
sjá og játa, aS eftir slíkum vegi
mundi bændum veitast þrisvar
sinnum fljótar og ljttara, aS koma
afurSutn sínum til markaöar, held-
ur enn á hálfófærum forarvegum.
•Tími sparaöist, sem er p e n-
' í n g a r, vinnuafl sparaSist, sem
er ígildi peninga!
En hvaöan kemur starfsféS? —
|>aS kemur úr skauti jarSarinnar,
— framleitt af sálar og vöSva-afli
mannsins !
Enn eru aSrir, sem aumkva
bændur fyrir kúgunartolla, er auS-
félög leggi á þá, og gera alt sitt
tiL, a'S fá þá til aö trúa því, aö
sökum þess, aö auöfélög haldi
þeim í járnviöjum, þrííist ekki bu-
skapur bænda. — Vér vonum, aS
lesendur skilji oss ekki svo, sem
vér séum aS taka svari illrar
stjórnar eSa auSfélaga, eöa nokk-
urrar rangsleitni úr hvaöa átt eöa
af hvaöa rótum, sem runnin er,
heldur hitt, aS vér verSum aS
rejma aS meta rétt og sanngjarn-
1ega frumorsök og afleiSingar. —
Tímarnir eru breyttir, nú er
mannsafliö dýrara enn þaS var áS-
ur. Nú þurfa bændur aS gjalda
vinnuhjúum sinum lvelmingi hærra-
kaup, enn þeir geröu fyrir 23 ár-
um síöan. Og þrátt fyrir geypi-
kaup, eru bændur oft í þröng,
hvaö mannsafl snertir, vinnumenn
kaupháir og oft ó’íáanlegir til
vinnu. Og eitt annaö verra : AS
yfirleitt eru verkamenn orSnir nú
á þessum tímum svo sérgóSir og
sjálfbj’rgingslegir, aS þeir bjóöa
bændum byrginn, vilja helzt ekki
gera aöra vinnu, en þeint sjálfum
bezt þykir — (auSvitaS eru und-
antekningar margar og góöar) —.
Hver er vegurinn bezti fyrir bænd-
ur út úr þeirri kreppu ? — Úr
henni mega þeir til meö aS kom-
ast. — þaS er sú kreppa, verka-
mannakreppan, sem þjáir mest, —
þar eru skattarnir erfiöastir af
öllum, er á heröum bænda hvíla.
Já, úr kreppunni, en hvernig ?
Einn vegur, — aS eins einn! Og
vegurinn sá eini er : Aukin þekk-
ing á búnaSarlögum nátt-
úrunnar. En hvernig fá þeir, og
hvar fá þeir aukna þekkingu á
búnaöarháttum og búnaSaríræöt ?
— Á búnaöarskólunum!
nú aS engu orSin. — (þaS er aS
vísu satt, aö margur ónytjungur
hefir heilan bókhlööu fróSleik —
þryktan á minnishólf he:la s ns,
sem honum kemur aldrei aö liöi.
En þar er aö eitts leti sjálfs hans
um aS kenna. Hann nennir ei aö
nothæfa tiám sitt og fróSleik). —
þaö eru einmitt mennirnir, sem
mest vita, mennirnir, sem mest
hafa lært, mennirnir, sem bezt
kunna aS notgæöa fróSleik sinn,
sem eru nú ráSandi menn mannfé-
lagsins. Vér verSum aS lesa og
aö vinna, þurfa ekki aS nota hertd-
ttrnar sér til lífsframfærslu, — fá
laun af almannafé fyrir e k k e r t,
— ríöa um héruS i höföingjaklæS-
um, á eldis-gæöingum, — kenna
bændu-m og búalýö þ a; S, sem
þeir ekki kunna sjálfir! —
Nei, svo er þaö ekki hér hjá oss,
því AmeríkumaSurinn hefir þaS
ætíS hugfast, aö vinnan göfgi
manninn!
BúnaSarskólar vorir hér senda
út frá sér nýta menn og meyjar.
A skólum vorttm verSa þeir aS
læra aS vinna meö sál og líkama,
— letinginn hefir þangaö ekkert aS
gera. Skólar vorir kenna mönnurn,
hvernig þeir eigi aö fara aö því,
aS gera jörSina sér undirgefna, —
meS hvaSa ráötim þeir geti not tS
sér hagkvæmast frjómagn jarS:,r,
— hvernig þeir geti látiö tvö lauf
gróa þar, er ei gréri nema eitt áS-
ttr, — hvernig framleitt tvær skepn
ttr mót hverri einni áöur.
þér, bændttr, sendiS sontt yöar

oss hvíla á því, aS vanda sem
bezt uppeldi dætra vorra, svo þær
verSi sem mestar og beztar —
sannar konttr! —
Til yöar, íslenzku Manitoba
bænda, og annara, er í Canada-
veldi búa, viljttm vér sérstaklega
snúa máli voru. YSttr hefir farn-
ast vel hér í landt, enn -geysimikl-
ttm framförttm getiS þér þó tekiS
og eigiS aS taka í öllutn
búnaSarháttum. þér megiö ekki
tel’a ySur trú tim, aS þér hafiS
náS h ámarki búskapar,
nei, langt frá! Enn þá er óraveg-
ur upp á fjall fullkomnun trinnar,
og þó enn þá lettgra upp á s j ó n-
artind frama og frægö-
a r ! Markintt getiS þér náS, ef
viljinn er sterkur. þar, sem yöur
þrýtur, látiS sonii yöar taka viS,
svo aS: —
“Spor þín sjáist nokkur nýt,
nær þú dáinn liggur'’.
aS notum verSi í hverri grein.
þar er þeim sýnt, hvaS hvert
itterki á skrokk skepnHitttar þýSir,
vöSva og taugakerfis bygging,
beinalag, svipttr og hreyfingar, —
þettar alt er þeim kent aS þekkja.
I gripavali hefir skólinn veriS
mjög vandlátur meö aS fá sent
bezt sýnishórn livers kyns, svó
engttm blöSum er ttm þaS aö
aS fletta, aS þar er bæöi sönn
sjón og sögn.
Ilve mikiö betur hlýtur sá bóttdi
aS staiula áö vígi gagnvart allri
samke pui, er fulla vissu hefir fyr-
ir, hvaö tilheyri hverjttm liö bú-
skaparins, en hinn, setn alt verSttr
aS gera af handahófi, leita fyrir
sér eftir hinum rétta vegi. Sú leit
tekur oft svo árum skiftir. Mörg
verSa vonbrigöin og oft mikill
kostnaöur, áöttr hiö rétta er fund-
iö. þess háttar leitir hafa mörg-
happadrýgra fyrir þig, aö vita
meS viss tt, hvar þetta grasfræ
getur gróið á landi þíntt, er þu
ætlar aS sá í vor, eií aö vita þaS
ekki, og sá því máske í rangan
blett, svo þaS deyi út, — eyöa
fræintt til ónýtis og sóa í burtu
heiltim árstíma sökum vanktmn-
áttu ? Fyrir öll sVoleiöis atvik
giröir skólintt, hann gefur ftt lvissu
og sannanir.
þá kennir skólinn einnig eSlis-
fræöi búpenings. — Ekki svo a5
skilja, aS þaö sé ásetningur skól-
ans, aS gera alla sveina aS dýra-
læknum, heldttr hitt, aS kenna
þeim undirstöSuatriSi líkamsbygg-
ingarinnar, og útskýra fvrir þeim
sjúkdóma þá, er þjá skepnttrnar.
Ennfremur, aS þekkja ráS og
meöul viö þessum sömu sjúkdóm-
ttm. — Og hver tnundi neita nauö-
syn slíkri ? VirSum fyrir oss hiíí
, . , . , . , . geysilega tap, er bamdur verSa
fum a kne komtS. þetm þratitum i ?
i ■ ] lyrir af voldttm,ýmsra gripakvilla
ollum rvSur bunaöarskolinn ttr! - h 1
Hér í Winnipeg ltöfttm vér i vegi. A honum læra menn t.d. aS
! á hverju ári. Hve mikiö ógrynni
HON. II. P. R0BL1N,
forsætisráðherra Manitoba fylkis, sem á upptökin aS byglgingu Manitoba BúnaSarskólans.
'tá-
læra, fylgjast alt af meö orSum
og hugsunum samferðamanna eSa
samtíðarmanna vorra, — annars
verSum véb á eftir í straumum
samkepninnar, dögum uppi sem
nátt-tröll. þér bændur, verSiö aS
fylgjast fast meS straumi ykkar
stéttar. Allar nýjar skoSanir og
uppgötvanir viSvíkjandi v e r k a -
og dætur á búnaSirskóltna, —
þaS er aS segja, þá og þær, sem
þér hafiS visstt fyrir, aS þá götu
eigi aS ganga, s imkvæmt náttúru
þeirra o g eöli. Kröfur tímans
krefjast þess. I.átiö ei olnbogaskot
annara hrinda yðtir út úr straumn
ttm. Fylgist meS þeim fremstu og
veriS fremstir og mestir, ef þess
hringnttm yðar, verðiö þér aS ,er kostur! Ekki fremstir og mest-
þaS er gamalt viSkvæSi hjá ís-
lenzkri þjóð, að b ó k v i t verði
reyna að þekkja, og greiSasti veg
urinn til þeirrar þekkingar er aS
kaupa og lesa b ú n a ð a r b 1 ö S-
i n og kynnast búnaSar-
s k ó 1 ti n tt m. þar, í j.eim tviim-
ur stöSum, ertt uppsprettulindir
þeirrar fræSigreinar.
þér, hinir roskmt bændttr, meg-
iö ei dæma búnaSarskóla þessarar
þjóSar á hinn sama mælikvarSa,
sem ltina ófullkommi nýgræSings-
búnaöarskóla íslands, sem mest
gera að því, aS unga út sólskins-
hatta búfræöingttm! BúnaSarskól-
ar íslands eru eitt af þeim öflttm,
er stuSlaö hafa að eyöileggingu
landbúnaSarins. Á skóla íslands
hafa yfirleitt valist þeir menn, er
þaS hafa hugfast, aS koma svo
búnaSarskóla, s:m talinn er aS þekkja öll mjólkureinkenni kúnna
vera e i n n af þeim b e z t u, ef og alt eðli þeirra, hvernig hirS-
ekki sá b e z t i á meginlandi ingu og allri ttmönnup skuli hátt-
Ameríkti, og viljum vér leitast viS aö, um efnasatnsetning fóðurs
hér, í fáum orðum, að sýna ySur, þeirra, svo aS fulltim, arSberandi
hvaS sá skóli hefir fyrir stafni : I nottim komi. Einnig er þeim kent,
ir í o r S i a S e i n s, heldur í
orði og verki, — mestir allra! —
Umfram alt, muniS eltir því, að 1
lofa dætrum ySar aS njóta bún-
armentunarinnar líka, því konatt
þarfnast þeirrar mentuuar eins og
maðttrinn. þaS er ólán stórt
hverri stúlku, sem eyðir æsku
sinni allri aS eins til bóknáms, en
lærir lítiö sem ekkert af húsmóÖ-
tirstörfnm. því ef þær ganga van-
kunnattdi aS húsmctSurstörfuniim,
fiSa þar kinnroSa og ýms önnur
óþægindi. Y’erkahringur komtnnar
ekki látið í askana. Sú sögn er^ ár sinni fyrir borS, aS þurfa ekki ^ því strangari skyldur sjáttm vér á , hvernig velja skuli búpening, svo
hvernig þeim nautkynjum er hátt-
aS, sem markaöurinn krefst til
| slátrunar, hvernig meS þá skttli
fariS, svo aS þeir verði bóndanum
sem arSmestir og ttm leiS tilkostn-
[ aöarminstir, — hve mikiS af fóSri
þeir þttrfi til aS þyngjast 1C6 pd.,
hve langan tíma þaS taki aS full-
fita til markaSar, þýöingtt þess,
að fóSra skepnttna eftir aS hún er
búin aS ná fullutn holdttm. 1 einu
orSi sagt : fullkomna mentun viö-
víkjandi allri hiröingu búpenings.
þér sktiluS ekki ímynda ySur,
að búnaSarkenslan sé hugsana-
grillttr prófessora, er aldrei hafi
komiS í námttnda viS vinnuna. —
Nei, búfræSina kenna aS eins raun-
hæfar sannanir, sem eru samsafn
vísindalegra og verklegra sannana.
Hún kennir bóndanum aS vinna í
fullu samræmi við hina dauðu og
[ alla meSferS og hirSing gripa, og lifandi náttúru.
Nýsveinar skólans hafa þessar
greinar fyrst t.l meðferSar :
1. MeSferS jarðv egsins. Hvernig
yrkja skuli jörSina og viS-
halda frjómagni hennar, sam-
band moldar, lofts og vatns.
2. Grasplantan. Bygging henn ir
og efnasamsetning, og hver á-
hrif á hana hafi ljós, liiti, loft,
vatn, mold og frjóbætir.
AS velja og meta aS köstum
°H frjómagni korntegundir til
útsæöis.
Um ýmsar afurSir ltndsins,
meSferö, hiröing þeirra og því
líkt, um yrking smára.
öSrtt ári hafa þeir : Sögtt
3.
4.
A
er margbrotinn og vandasamttr. ; búskapar og um bústjórn. AS
þaS er ei stðttr móSirin en faSir- öSrll ievtí er áframhald af fyrsta-
inn, er móta hugsanir barnanna, 4rs námsgreinttm.
og þá um leiS mannfélagsins. því * , . . , , .
,, . á ^ ,1 *. I I bupentngs detldinm læra þetr
nakvæmar, er ver thttgum þ tS, 1 1
þú, bóndi minn,
mun þaö ekki ^mínir!
fjár mun ei sparast þcim, er færa
rétta aSferö í þeim tilfellum ?
ESlisfræSin kennir um byggingt»
líkamans, svo sem um bein, liöa-
mót, taugakerfi, vöSvabygging,
innýflin, meltinguna, ttm blóSrás-
ina, tttn samband líffæranna sín á
milli. Einnig fá sveinar Ulsögn í
undirstööu atriöum skttrSfræSinn-
ar, svo sem gelding gripa, kálfa,
svína o.s.frv., um algenga sára-
skurSi, er oít kemur fyrir aS nattS
synlegt sé að gera.
Svo fá lærisveinar cinnig tilsögtt
í margskonar meöferð mjólkur, —«
svo sem ttndirbúning mjólkur til
ostageröar og smjörgerSarhúsa, —
hvernig mjólk skuli tilreidd á
markaS í bætttn og borgttm, hvern
ig hún sé prófttÖ, og kent aö reitna
skilvindttm meö vélakrafti. Kend
smjörgerS og osta, kent bygginga-
sniS á smjör og ostagerðar ltús-
um og hvernig þeim skuli stjórn-
að. AS dæma um kost og gæSi
smjörs og osta. AS stýra vélum
öllum, er þcssari grein tilheyra-
Hvernig pakka skuli stnjör til
markaöar.
Ennfremttr læra þeir öll undír-
stöSn atriöi garöyrkjunnar, hvern-
ig í garS skttli plantað, hvernig
hann skttli hirtur, ltvar hann skttli
vera, og hvaöa frjóbætir í hanti
borinn. — Garðyrkja er ein’ af
þeitn greinum, er íslendingum er
ábótavant í. þaS er sá liöúr bú-
skapar, sem ekkert heimili ætti án
að vera, frá. fjárhagslegu og lteil-
brigSislegtt sjónarmiði aS dæma.
— Öll ávaxta ræktun er kend þar,
hvaSa tegundir hér þrifist l.ezt,
hvernig þeim skitli platitá, hvernig
þær skuli yrktar, og í hvers kyna
landslagi þær þróist bez.t.
SkógfræSi er þar einnig kend.
Hvernig skóga-vrking skuli hátt-
aS, meSíerð skóga, hvaSa þýðingu
aö skógurinn hafi fyrir loftslag, —
hverja þýSingtt hann hafi fyrir ald-
ar og óbornar kvnslóöir.
Vegttr kendttr til aS gera heimil-
isstööina sem haganlegasta og
fegursta, en þó meS litlum sem
engiitn tilkostnaSi. Og er þaö mik-
ilsvirði, — meira en margttr virS-
ist álíta. — þaö er sannreynd, aÖ
fagrar æskustöSvar draga mann
frekast heim. Jónas kveður :
“Fífilbrekka, gróin grttnd,
grösttg hlíS meS berjalautum”.
þannig er þaS, æ s k a n útkref-
ur fegurS, og finni ekki ttnglingur-
inn fegurSina lteima, fer hann f
burt úr foreldrahúsutn, aS leita
hennar. — Alment er umkvartaö,
aS ttppvaxandi kynslóSin streymi
óSflttga í bæi og borgir, svo aS til
landauSnar horfi. En mun ei sú
orsökin æSi oft, aS æskustöövarn-
ar skorti aðdráttarafl ?
Y'rking blóma og grasafræSi £
heild sinni, er þar kend. Kærtt
bændur, geriS þiö ySttr í hugar-
lnnd, hve fagtirlega sett b 1 ó m a
b e S og blóm-brúskar í kring um
hús yöar mttndu fegra útlitið !
Svo er líka kent : UndirstöSu-
atriði vélafræSi, byggingafræSi,
dráttlist, trésmíði, járnsmíði, járn-
þynntt og pípusmíði, — bókfærsla,
málfræði, reikmngur, setningaskip-
ttn, lestur m. fl.
þér bændur, er búiö hér í Mani-
toba og öSrum stöðum Canada-
veldis, hljótiS aS álíta þaS skyldu
ySar, gagnvart sonum yðar,
gagnvart dætrum ySar og gagn-
vart landi því, er þér búiS í, —
aS senda tinglingana á búnaSar-
skólann, þaS er aS segja, þá af
þeim, sem til þess ertt fallnir. En;
ttm fram alt, mttniS þaS, aS lofa-
dætrtim ySar aS njóta mentunar-
innar líka! — Til þess, aS þér
standiS öllttm á sporSi — og þaS
eigið þér aS gera — verSið þér aS.
auka búnaSarþekkingu ySar í öll-
um greinum. þaS er eina ráöiS tit
aS létta skattbyrSina, einasta ráS-
ið til vellíSunar. þaS er — b r ý n -
asta þörfin!
Af 170 nemendum, sem nú ertt
hér á búnaSarskólanum, ertt aS
eins 2 íslendingar, en ættu aS rétt-
|itm hlutfölliim aS vera 25—30 úr
|Manitoba fvlki.
Betur má, ef dttga skal, drengir