Heimskringla - 01.10.1914, Blaðsíða 4
BLS. 4
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 1. OKTÓBER, 1914
Heimskringla
(Stoínuð 1886)
Kemur út & hverjum flmtudegl.
trtgefendur og eigendur
THE VIKING PRESS, LTD.
Verð blatSsins i Canada og
Bandarikjunum $2.00 um árlb
(fyrirfram borgab).
Sent til íslands $2.00 (fyrirfram
borgað).
Allar borganir sendist rábs-
nanni blabsins. Póst eba banka
ávísanir stýlist til The Viking
Press, Ltd.
Ritstjóri
RÖGNV. PÉTURSSON
Rábsmabur
H. B. SKAPTASON
Skrlfstofa
729 Sherbrooke Street, Winnipeg
BOI 3171. Talsími Oarry 411 0
íslenzkan útlæg við
háskólann.
Vér höfum sagt nokkur orð um
það, hvernig sakir standa með
kenslu i islenzku við háskólann hér
i Manitoba. Gátum vér bess í 51.
tbl., að vér hefðum sannspurt það,
að háskólinn ætlaði sér ekki að
gjöra nokkra ráðstöfun með kenslu
i islenzku nú um leið og hann skip-
aði sjálfur kennara við tun^umála-
greinar þær, er tilheyrt hafa hinum
fyrirskipuðu háskólagreinum frá
fyrstu timum. Létum vér þá skoðun
í ljósi, að þetta kæmi nokkuð til af
)»*i. að fsiendingar létu sig þetta svo
litiu varða, að þeir hefðu enga til-
raun gjört til þess, að koma því til
leiðar, að islenzkan fylgdi þeim
fræði- og tungumála-greinum, er há-
skólinn tæki nú að sér að kenna.
Ef þeir hefðu nokkuð reynt i þá átt,
tóldum vér víst, að kensla hefði
haldið áfram undir umsjón háskól-
ans, i islenzku og islenzkum bók-
aoentum, þrátt fyrir þá breytingu,
að Collegin sleptu hendi sinni af
þvi. Er sú staðhæfing vor ósönnuð, j
vegna þess, að ekki hefir til þessj
k«mið, að íslendingar hafi reyntj
neitt i þá átt; en af þeirri trú verð-
um vér ekki hraktir, að ef til hefði
komið, liefði það mátt takast fyrir-
hafnarlitið.
En nú háfa aðrar tilraunir komið
fram, er vei hafa tekist, en gengið
hafa i gagnstæða átt: að fá islenzk-
una rekna burtu úr yfirheyrslusöl-
um háskólans!
í 52. tbl. gátum vér um samtal, er
vér áttum við Dr. Stewart, forseta
Wesley College, um þetta efni, og
skýrðum frá því. Eftir því, sem Dr.
Stewart sagði oss þá, var svo að
skilja, sem hann hefði fastlega i
huga, að láta halda áfram með
kenslu í islenzku við Wesley College
á tilkostnað Collegins sjálfs, í því
augnamiði,, að kensla þessi yrði
gjörð að fastakenslu við háskólann
siðar meir, sem hann yrði að viður-
kenna og taka við, um leið og hann 1
tæki að sér kenslu í þeim greinum,
sem Collegin hefðu nú á hendi
heimspekinni. Ætlaði Wesley Col-|
lege að ganga svo frá þessu máli, að
þetta hlyti þannig til að ganga. —
Jafnframt því fór Dr. Stewart fram
á, að Wesley College væri veitt ofur-
litil hjálp af íslendingum, svo að
skólanum yrði gjört léttara með að
koma þessum ásetningi sínum í
kennara yrði séð. Intum vér hann
eftir, hvort kennarinn yrði fasta-
kennari við Collegið, og játti hann
þvi. Virðist það ef til vill ekki þýð-
ingarmikið atriði, en þegar betur er
aðgætt, er það þó aðalatriðið. Sé
kennarinn ekki fasta-kennari við
Collegin, með fullum og sömu rétt-
indum og hinir kennararnir,, fer
islenzku-kenslan fram i öllum sönn-
um skilningi utan skólans, jafnvel
þótt kenslan furi fram í sölum skól-
ans. Kenslan og kennarinn eru þá
hvorttveggja framtíðarlaus,—- lausa-
atriði við skólann. Og með því fyrir-
komulagi væri óhugsandi, að há-
skólinn myndi skoða það skyldu
sína, að veita þvi nokkra viðurkenn-
ingu, er að því kæmi, að hann tæki
að sér kenslu í þeim viðurkendu
greinum, er enn eru í höndum Col-
leganna.
En Dr. Stewart fullyrti, að kensl-
an yrði við Wesley, kostuð af Wes-
ley, og þannig hagað til, að sem
flestir gætu notið hennar. Kennar-
inn yrði ráðinn af skólanum, a
sama hátt og hinir kennararnir.
Fanst oss í þessu efni hreint frá
skýrt og hreint frá gengið. Að hér
væri i launung farið með það sanna,
kom oss sizt til hugar.
Hvort svo hafi verið, skal látið
ósagt; en furðu snögg er sú breyt-
ing, er orðið hefir siðan, á allri
þessari ráðagjörð. Þetta var á laug-
ardaginn þann 19. sl. En þann sama
dag ekur Dr. Stewart um bæinn,
safnar peningum hér hjá nokkrum
lslendingum, að oss skilst um 8300,
semur við forstöðunefnd Lútherska
skólans um, að hann taki við ís
lensku-kenslunni, og er samningur
sá staðfestur mánudaginn næstan
eftir með bréfum, er ganga milli
Mr. Argue, fyrir hönd Wesley Col
ege, en síra Rúnólfs Marteinssonar,
fyrir hönd Kyrkjufélags skólans. —
Og er islenzkan þar með úr sögunni
við háskólann!
Bréfin eru þessi:
493 Lipton St.,
Winnipeg, Sept. 19th, 1914
Dr. A Stewart,
Principal Wesley College,
Winnipeg.
Dear Dr. Stewart:—
To put into definite, tangible form
what we arranged this morning I here-
by agree, on behalf of my institution,
Jón Bjarnason Academy, to furnish all
instruction in Iceiandíc indicated in
the Matriculation course of the Depart-
ment of Kducation and the Arts eourse
of the University of Manitoba, on the
condition of receiving the proportion-
ate fe.es for Icelandic for those stud-
ents receiving this instruetion who are
registered at Wesley College or at the
University. The instructions in Part
I Icelandic will be given at our own
quarters only; but other classes will,
with your kind permission, most llkely
be conducted in Wesley College.
Sincerely,
R. MartelnNNon.
Wesley College,
Sept. 22nd, 1914
Rev. R. Marteinsson,
493 Lipton Street,
Winnipeg, Man.
Dear Mr. Marteinsson:—
Your letter of the 19th inst. to hand.
It gives me pleasure, acting on behalf
of Wesley College, to accept your pro-
posal regarding teaching of Icelandic
as made in your letter of the 19th inst.
I feel quite sure that such an arrange-
ment will prove most satisfactory.
Wishing you all good success in your
college work, I am,
Very sincerely yours,
R. F. Argue.
Virðist eftir öllu þessu að dæma,
að annaðhvort haji Dr. Stewart ver-
ið að hafa íslenzkuna við Wesley að
yfirskini einu, er hann átti tal við
! oss, til þess að hafa saman peninga,
er hann þóttist þurfa að fá fyrir
það, sem hún var kend við skólann
i fyrra; eða þá hitt, að landar vorir,
Jieir sem gáfu honum þessa peninga,
hafi gjört það að skilyrði fyrir pen-
ingagjöfinni, að kenslunni yrði hætt
framkvæmd. Frá síðastliðnu ári
kvað hann skólann hafa beðið $500
tekjuhalla, er gengið hefðu til ís-.
, , , , , , - , . heldur sem er, eða þott hvorttveggja
lenzka kennarans þa. Voru það þvi ... ,
við Wesley College og Kyrkjufélags
i skólanum gefin hún eftir. En hvort
j hefði átt sér stað, kemur i sama stað
Kenslu í islenzkri tungu er lokið
við háskólann, og því má bæta við:
tilmæli hans, að peningum þessum
yrði safnað, og óskaði eftir, að ís- j
lendingar svndu nú viljann í verk-
. , .. ,, með tilhjálp þeirra íslendinga,
jnu með að hafa saman þetta fe. ° ’
Samskonar beiðni yrði ekki gjörð
aftur. F’ullvissuðum vér hann um,
að peninga þessa væri hægt að hafa
saman, ef hann aðeins gæti beðið
örlitið eftir þeim. þó hart væri i
ári, og kvað hann svo mætti vera.
►að, sem íslendingar óskuðu aðeins
_ . . * * , , , . - , . hún væri að gjöra með því islenzk-
eftir væri Jiað, að kensla 1 íslenzkri ™
Að það er íslendingum hagur og
sæmd, að tunga þeirra sé viðurkend
við háskólann, getur engum bland-
ast hugur um. Háskólinn er eina rík
er isstofnunin, sem sett er á stofn af
Lútherska kyrkjufélags skólan
að
uin standa, og víkjum vér að því sið-
ar. Nefnd sú hefir lagt sig fram um
það og róið þar að öllum árum, að
ná einka-umboði með allri islenzku-
kenslu i þessum bæ fyrir þann
skóla, — athugandi ekkert, hvað
tungu væri trygð í framtíðinni við
háskólann. yér spurðum hann að
þvi þá, hvaða ráðstöfun að hann
hefði gjört með kensluna, og sagði
hann að til orða hefði komið að fá
sira Hjört Leó til þess að veita til-
sögn í þessari grein. Ekki væri það
þó fullráðið, því hann hefði frétt, j
að hann væri sjúkur og myndi þvi! skólann, einsog sakir standa nú, —
ekki geta tekið að sér kennarastörf | gjörð útræk þaðan eftir að hún hefði
á þessum vetri. Væri það þvi ekki j staðið þar í tíu ár. Og hversu sem
fullráðið, hver yrði kennari, en um ■ mótmæla á þeirri staðhæfingu með
um fræðum til skaða og niðurdreps
er íslenzkan væri slitin burt úr há-
skólanum, en blinandi á það eitt, að
með þvi væri hún að efla þenna
skóla, er aldrei getur orðið neitt,
og sízt af öllu það sem talist gæti há-
skóla-ættar.
fslenzkan er úf sögunni við há-
vöflum og flækjum, svo sem einsog
að íslenzkan sé kend ennþá við há-
skólann af því Wesley College haldi
henni á kensluskránni, er prentuð
var í vor, áður en þessi breyting
kom til, — þá benda orð sira Rún-
ólfs sjálfs bezt á það, að svo er ekki,
í grein, sem birtist í siðustu Hkr.,
og á að vera athugasemdir við bend-
ingu vora, til fslendinga, að þeir
gjöri sitt ítrasta til að koma i veg
fyrir, að kensla í íslenzku verði
lögð niður við háskólann. — Hann
segir:
“Þá kemur hitt atribitS: kenslan.
Wesley College er hinn eini skóll í
sambandi vib háskólann, heflr
lejNt af bendi keneilu f ínlen/.kn. At-
hugib nú, landar góbir, hvernig henni
hefir verib haldið þar uppi. lslend-
ingar hafa kostab hana og meiri hluta
þess tíma hefir þab verib lútherska
kyrkjufélagib, sem hefir borib ábyrgb-
ina. Nú, þegar at5 kyrkjufélag stofn-
abi sinn eigin skóla, var ekki ab búast
viS því, aó þab héldi áfram ab borga
fyrir kensluna á Wesley College, og út
af því er það, ab sfi Ntofnun htcftlr nfl
att kennn ísli-iukn, og sjálfsagt er þaó
atrlbib, sem þú harmar, hr. ritstjóri,
og er eg ekkert að lá þér þab; en þá
verSur, ab sjálfsögbu, sú fregn þér
gleðiefni, aö þrátt fyrir þetta eiga all-
ir íslenzkir namsmenn í Winnipeg kost
á því ab nema alla þá íslenzku, sem
tekin er fram í lestrarskrá háskólans.
Kk hefi gj«»rt samninga vift formann
Weniey skólnns, aíi Jóum Iljnrnasonnr
skóli nnnist nlla kenMÍu A fMÍenxku,
eftir því sem námsmenn þar bibja um,
Og er Ifklegt, nó sö kensln fari nó
niestu leytl fram I Wealey skóln
hygginKunnl, til hægóaraukn fyrlr
nAmMfólk þar. o g eins fyrir þá, sem
ganga á háskólann.”
Eái svo er ekki nóg með þetta, að
samningar séu gjörðir um að taka
kensluna út úr háskólanum, til þess,
ef skeð gæti, að þessi smáskóli, er
ávalt hlýtur að verða hverfandi
stærð í öllu, sem að mentun lýtur,
— hefði einhvern litilfjörlegan hag
af því, með aðsókn einhverra ung-
linga, og fjárstyrk frá Wesley Col-
lege, heldur eftir að þessir samning-
ar eru gjörðir, er farið í kringum
þá, breitt yfir þá, og reynt að láta fs-
lendingum sýnast sem svo, að eigin-
lega sé einskis í mist: fslenzkan sé
kend við háskólann eftir sem áður,
þvi það eigi að kenna hana við Jóns
fíjarnasonar Akademi! Er svo tal-
að um “háskólakenslu i íslenzku”
við “Akademiið”, er ekki hefir
barnaskóla status enn sem komið er.
Ennfremur er þess getið, að islenzk-
unni sé eins vel borgið og verið hafi,
og “sama tækifæri er nú til islenzku-
náms við háskólann og verið hefir”,
bætir svo ein auglýsingin við.
Út á það dettur engum i hug að
setja, að íslenzka verði kend við
‘Akademiið’. Það er sjálfsagt og gott,
svo langt sem það nær; en að “Aka-
demíið” taki islenzkuna burt frá há-
skólanum, — það mega íslendingar
ekki láta viðgangast. Til þess að ís-
lenzka yrði kend við “Akademíið”,
var engin nauðsyn á, að kenslunni
yrði hætt við háskólann, heldur
þvert á móti; nema til þess eins, að
hvergi annarsstaðar skyldi verða
völ á þessari kenslu, ef með því
móti “Akademiinu” kynni að geta
skinið eitthvað gott af þvi. En með
þvi var verið að velja hið minna
góða fyrir hið meira illa, og það er
sú sök, sem vér eigum við þá, sem
að “Akademíinu” standa, að þeir
eru ekki að vinna i þarfir alls þjóð-
flokksins og íslenzkra mála með
þessu fyrirkomulagi. Þeir setja
stofnun þessa eina upp yfir hag og
virðing heildarinnar, sem unnist
hefði og fengist hefði með því, að
stuðla að því, að islenzkan væri
kend áfram við Collegin, þangað til
að háskólinn hefði tekið við henni.
í stað þess að reyna að ná henni
þaðan, áttu þeir að heimta, að hald-
inn væri þar sérstakur kennari og
kenslunni haldið áfram einsog ver-
ið hafði.
almannafé til almennra nota. Allar
þær námsgreinar, sem þar eru kend-
ar, eru settar þar á námsskrá vegna
Jiess þær hafa hlotið alþjóða viður-
kenningu sem fræðigreinar. Og því
hefði farið bezt á því, að íslenzkan
hefði verið þar í tölu með. Skólann
sækja ungmenni fylkisins, er ganga
ætla hinn hærri mentaveg, — hið
yngra fólk allra Jjjóðflokkanna, sem
hér búa. Stofnunin er framtíðar-
stofnun, er á fyrir höndum að vaxa
með ári hverju og hlýtur að yfir-
gnæfa allar aðrar samskonar stofn-
anir, er settar kunna að verða á fót
í framtiðinni. Hlýtur hún þvi að
draga námsmenn meira til sín, en
aðrar af sama tagi, og að sjálfsögðu
íslendinga eigi siður en aðra. Væri
Jjað þá ekki litill hagur, að þar væri
völ á fræðslu i þeirri grein, er þeir
væru lang-liklegastir til að gefa sig
við. Vér teljum það vist, að í fram-
tiðinni sækji íslendingar hér i fylk-
inu mentun sina til háskólans, hvað
margir smáskólar, sem settir kunna
að verða á fót og skipaðir kennur-
um góðum, lélegum og i meðallagi.
Það verður bezta mentastofnunin
og sú virðulegasta, og að réttu lagi
láta íslendingar sér ekki nægja i
þeim efnum, nema það bezta. Er
það því áriðandi, að einmitt á há-
skólaárunum gefist þeim kostur á,
að nema tungu sinnar eigin þjóðar,
er gefa vilja sig við þvi nómi, eigi
hún að fá haldist hér við.
En segjum, að löngunin til þess
að nema islenzku gjörði það að
verkum, að íslenzk ungmenni veldu
heldur þann skólann, þar sem is-
lenzka væri kend, þó lakari væri.
En hverjar yrðu afleiðigarnar með
því? Einmitt þær, er vér myndum
sízt óska, að þeir mennirnir, sem
gæfu sig við námi tungu vorrar,
yrðu sizt að sér, vegna þess þeim
hefði ekki gefist kostur á nógu góð-
um skóla, og gætu aldrei talist
ist meira en hálfmentaðir menn.
“Akademiið”, eftir ritgjörð síra
Rúnólfs að dæma í síðustu Hkr.,
þykist eitt eiga tilkall til islenzku-
kenslunnar, eiga umboðið, að mega
fara með Jjá kenslu, af því kyrkju-
félagið Lútherska hafi fyrst komið
á fót kenslunni við háskólann. Það
má því taka hana þaðan aftur, sem
sína eigin eign, og engir hafa rétt
til á móti að mæla. Þegar það stofn-
aði sinn eigin skóla, tók það sina
eign og færði yfir á sinn stað. Hve
mikið er leggjandi upp úr þessari
röksemdafærslu sést bezt, þegar
málavextir eru athugaðir.
Fyrir milligöngu kyrkjufélagsins
er kensla í íslenzku stofnuð við
Wesley. f fyrstunni er það aðeins
við undirbúningsdeildina. En er
fram liðu tímar er kenslan einnig
veitt við lægri bekki Collegins, og
er hún þá fyrst viðurkend að nokk-
uru leyti, sem háskólagrein. Það,
sem aðallega kom skólanum til þess
að taka upp málið, var námsmanna-
fjölclinn islenzki, er sótti háskólann
og væntanlega myndi sækja hann.
Það var kraftur sá og viðurkenn-
ing, sem fslendingar alment höfðu
öðlast í landinu sem námsfólk.
Kyrkjufélagið var aðeins miili-
göngumaður. Það var samnings-aðili
er gekk á milli um kaupmálann,
með hvaða kjörum þessi réttindi
yrðu veitt — og ekkert annað. Kom
hér ekki til mála neinn eignarrétt-
ur. Er það ekki lengur vildi standa
ábyrgð á því, að laun kennarans
yrðu að einhverju leyti goldin utan
að frá, gat það afsagt þá ábyrgð,
einsog það líka gjörði haustið síð-
asta, sem sira Friðrik J. Bergmann
hafði kensluna á hendi. En það gat
ekki heimtað, að sér væri fengin
kenslan og tekið hana svo í burtu.
Háskólinn hafði heldur engan rétt
til þess, að gegna slíku boði. En
það gat gjört einmitt það, sein það
er nú að gjöra: látist halda sínu
milligöngu umboði frá íslenzku
Jjjóðinni og í nafni íslendinga tek-
ið kensluna yfir á sinn skóla, með-
an engir íslendingar mótmæltu því.
En það er einmitt það, sem vér
heimtum að íslendingar gjöri, —
neiti því umboði harðlega, þegar
svona er með það farið, en heimti,
að kenslan sé kyr á þeim stað, sem
þeir hafa ávalt óskað eftir að hún
væri. Henni er hvergi annarsstaðar
vel borgið, og er létt að færa rök
að því.
Oss er sagt, að “íslenzkunni sé
eins vel borgið og verið hafi”, með
Jjví að “Akademiið” taki hana að
sér. En Jiað er síður en svo að það
sé rétt. Má benda á 5. höfuðatriði,
er mótmæla því:
fíað fgrsta er, að einsog allir vita,
þá hefir Kyrkjufélagsskóli þessi
enga mentalega viðurkenningu. —
Hann stendur ekki í sambandi við
neitt, er veitt geti honum þá viður-
kcnningu, og hin almennu skólalög
fylkisins ná ekki yfir hann. Hann
er í þeim efnum algjörlega fyrir ut-
an öll lög og rétt. Afstaða hans hér
er hin sama og kaþólsku sérskól-
anna, er öllum er lítið gefið um,
nema hvað húsrúm er lakara og
kennaratala minni en við betri ka- j
þólsku skólana. Hlýtur þetta að j
standa honum fyrir framföruin; og
tillit tekið til þess, sem þar verður
kent og lært verður aldrei mikið.
Skólann skortir ábyrgðina, sem fylg-
ir allri kenslu og fræðslu, sem veitt
er og þegin undir úmsjá þess opin-
bera, og sá skortur er tilfinnanlegur
fvrir alla, sem hagnýta ætla sér
kensluna og undirbúa sig fyrir op-
inberar stöður, er krefjast ákveðins
og lögskipaðs undirbúnings.
Hið annað, sem af þessu leiðir, og
svo af efnaskorti lika, er það, að
skólinn getur aldrei átt fyrir hendi
að vaxa það, að hann geti náð þvi
að verða smá-College. Við hliðina á
rikisháskólanum hlýtur hann að
verða með öllu yfirskygður. Jafn-
vel við miðskóla þessa bæjar þolir
hann engan samanburð. Og sain-
kepni þolir hann ekki við þá, sem
bæði eru kostaðir af almannafé;
gjörðir svo vel úr garði, sem frek-
ast er unt, hvað hús, kennara og
kehslutæki áhrærir. Þar við bætist,
að skólinn er sérskóli, undir stjórn
útlendinga, er með þessu móti eru
að gjöra uppfræðslu sína að sérmáli
í nientamálum landsins.
Hið þriðja er einmitt þetta sér-
stæði og þetta sér-fyrirkomulag skól-
ans, sem gjörir það að verkum, að
islenzkunni er þar ekki vel borgið.
Hugsað er meira um það sérstaka
augnamið, sem fyrir stofnendunum
vakir í kennaravalinu, en sérstakan
undirbúning kennarans fyrir starfið.
En það er: að skólinn skuli fremur
vera trúarútbreiðslu-stofnun en
mentastofnun. Kom þetta i ljós nú
strax á fyrsta fundinum, er skóla-
ráðið hélt, þar sem rætt var um til-
vonandi kennara. Vóg það þyngra
i áliti nefndarinnar, að kennarinn
væri rétt-trúaðnr, en að hann væri
ré//-mentaður fyrir þá fræði, sem
hann átti að kenna. En því er nú
svo varið, að meðan sá mælikvarði
er notaður, er engin trygging veitt
fyrir því, að þeir kennarar séu ráðn-
ir til Jjessa verks, sem starfinu eru
vaxnir. Miklu heldur hið gagnstæða.
Þesskonar þröngsýnis regla hefir
hvarvetna illa gefist. Allir vita, að
það á ekkert sameiginlegt, að vera
rétt-trúaður og að vera vel að sér —
vel mentaður. Og síður en svo er
það saina, að vera norrænu-fræðing-
ur og að vera há-lútherskur. Meðan
þetta markmið ræður við skólann,
kemst ekkert mentasnið á'tiánn, og
greinar þær, sem Jjar eiga að kenn-
ast, líða við það. Það er all-margur
hér, er talist gæti fær um að kenna
íslenzku, ef ekkert annað þyrfti til
þess en að vera einhversstaðar í
Lútherskum söfnuði.
Hið fjórða atriðið er Jiað, að i
stað þess að bætt sé úr þeim galla,
sem íslenzku-kenslunni fylgdi við
Wesley College, er nú einmitt við
hann aukið. Málið var ekki kent
þannig, að óíslenzkir nemendur
gætu hagnýtt sér kensluna, á sama
hátt og til dæmis þýzku eða frönsku
eða fornmálin. Til þess var fundið
undir eins og kenslan byrjaði, þó
ekki yrði það lagfært, og mest sök-
um þess, að ekki fékst maður til að
taka kensluna að sér, er gæti kent
málið frá upptökum þess. Og því
var líka til fyrirstöðu, að hugmynd-
in var ekki sú, þegar kenslan byrj-
aði, að hennar skvldi verða notið
nema af íslendinguni. En við þessu
hefði inátt gjöra þar, með þvi að
útfæra námsgreinina betur og tengja
byrjunarnámið við germanska orð-
mvndunarfræði strax og hún hefði
verið upptekin við skólann. Eðli-
legast er, að íslenzk-kenslan bygði
ofan á norrænu-kenslu, en að nor-
rænan myndaði sinn eðlilega bekk
jafnhliða gotnesku forn-háþýzku og
engilsaxnesku, við málfræðisdeild
háskólans. F’yrr en svo er komið, er I
framtíð íslenzkunnar ekki al-trygð
við skólann. En það er síður en svo
að þetta sé augnamjðið með islenzku
kenslunni við “Akademíið”. Þar er
ekki nema um lestur og skrift að
ræða á nútíðar íslenzku, og likindi
meiri til, að Jiað verði veslur-ís-
lenzku. Auðvitað bætir það upp fyr-
ir þá, sena skólann sækja, að skóla-
stjóri getur þess, að: “á skólanum
ríkji kristileg áhrif”. — En tæplega
sýndist nú þurfa að taka Jiað fram,
því ef það á nokuð að þýða, getur
það ekki þýtt annað en siðbætandi
áhrif og munu flestir álíta, að þau
eigi einnig heima á liáskólanum.
Kenslan, einsog henni hagar til á
“Akademíinu”, bætir þvi ekki úr
þeim ókosti, er henni fylgdi við
Wesley, að hún standi til boða ann-
ara þjóða nemendum en fslending-
um, — heldur verður hún nú færri
íslendingum til boða en áður, er
mentaveginn ganga, með því að
vera flutt Jjangað. Því, og það er
fimta atriðið, það er næsta ósenni-
legt, að íslenzk ungmenni leiti Jiang-
að eftir undirbúningi sínum fyrir
háskólann. Miklu sennilegra er, að
þangað sækji engir, er stefna ætla
háskólaveginn, heldur leiti sér und-
irbúnings-mentunar á ríkisstofnun-
unum, er sniðnar eru til þess að
veita þann undirbúning, og kosta
nemandann alls ekki neitt. ,
Engar þessar staðhæfingar gjör-
um vér af þvi, að vér viljum á nokk-
urn hátt spilla fyrir “Akademíinu”,
né að vér teljum Jiað ekki gott og
gleðilegt, að skóli sá taki að sér
! kenslu í islenzku meðal sinna nem-
enda, heldur vegna hins, að vér vilj-
um ekki, að íslendingum skiljist
það vera sama, að tunga þeirra sé
kend og viðurkend við háskólann
og að hún sé kend við kveldskóla
hér i bænum. Og vér viljum ekki
mptmælalaust leyfa nokkrum að
hafa i frammi þær blekkingar til-
raunir. Það er gott og vel, að sem
flestir alþýðuskólar, hvort sem þcir
eru prívat- eða almennings-eign,
veiti kenslu í tungu vorri,— en það
getur aldrei komið i stað kenslu i
ljeirri grein við háskólann.
Teljum vér þvi, einsog nú horfir
við, sé máli þessu afar-illa komið.
Og það sé heilög skylda íslendinga,
að gjöra alt, sein í þeirra valdi stend-
j ur, til þess að fá þessu kipt í lag. —
Ef Dr. Stewart hefir gefið kensluna
frá sér, og vill ekkert með hana
hafa, er sjálfsagt að hann ráði þvi.
Staða islenzkunnar við Wesley Col-
lege gat hvort heldur sem er ekki
skoðast nema sem bráðabyrgðar-
spor, þangað til háskólabyggingarn-
ar kæmust á fót. Það er þvi nú að
snúa sér beint að háskólaráðinu
sjálfu og fá það til að taka mál þetta
til meðferðar. Þó það ætti að kosta
það, að fsleudingar sjálfir yrðu að
leggja eitthvað til með kenslunni,
fyrstu eitt-tvö árin, væri það vel til-
vinnandi, þar sem við hitt er ekki.
unandi, að málinu sé vísað Jjar á
dyr. Hyllast a-tti þá til Jjess um leið,
að feriginn yrði hæfur maður fyrir
essa stöðu, og verður að sækja hann
til Evrópu að líkindum, þvi hans
mun eigi völ hér.
(Meira).
Skýringar
viðathugasemdir.
A öðrum stað í blaðinu birtist
grein frá Jóni frá Sleðbrjót, athuga-
seind við fréttagrcin er hér kom í
blaðinu á dögunum. Vér vildum
ekki neita höf. um birtingu Jiessar-
ar greinar, þó að hún sé í flestum
efnum hártoganir á því sem vér
sögðum og verið sé að svara atrið-
um er hvergi eru nefnd í fréttagrein-
inni. Þar er til dæmis ekki vikið
einu orði að foreldrum unglingsins,
Jiau ekki sökuð um neitt, og trúum
vér fyllilega orðum höf. um að faðir
piltsins sé sá maður sern hann scgir,
Hvergi er það heldur gefið í skin
að foreldrar þar f bygðinni, liti vel-
Jióknunar augum á óknytti og
strákskap barna sinna og hcldur
ali það upp í þeim. Ekki er það
heldur sagt að maðurinn er fyrir
árásinni varð sé alment illa þokk-
aður.
Allt þetta smíðar liöf. inn í frétta
greinina. óbreytt orð fréttagreinar-
inar eru þessi:—“Norður í Narrows
bygðinni við Manitoba vatn. er ald-
raður maður, allvel fjáður, en lítt
þokkaður, er hefir gjört sér það að
atvinnu undanfarin sumur, að
taka sauði f geymslu. Sjálfur er
hann fjár margur, en mcð þvf fé
sem hann hefir tekið, hefir hann
haft stórar lijarðir og gætt þeirra
vel. Ekki hefir hann átt sökótt við
neinn, en ýmsir hafa sýnt honum
ertingar og með þvf komið Jiví al-
ment inn hjá hinum yngri að sak-
laust sé að glettast til við hann,
vegna þess eins, eftir Jiví sem séð
verður, að liann eigi fáa formælend-
ur. Kcmur í ljós í þessu sú lítil-
menska, sem víða liggur í landi, að
hafa Jiann útundan sem eitthvað
er hjárænn og öðruvísi en aðrir, og
skemta sér við það að gjöra honum
fátt f skaiii og sýna honuin ýmsan
strákskap og hrekki.”
AUar þessar aðfinslur höf. og þau
mörgu orð sem liann hefir um það
hvað vér höfum meitt tilfinningar
bygðar manna, með Jiessum ímynd-