Heimskringla - 05.11.1914, Qupperneq 7

WINTSIPEG, 5, NÓVEMBER, 1914
HEIMSKRINGLA
BLS. 7
Fasteignasalar.
THORSTEINSSON BROS.
Byggja hús. Selja lóðir. tTfc
vega lán og eldsábyrgðir.
Room 815-17 Somerset BSock
PHONE MAIN 2992
J. J. BILDFELL
F-ASTBIGNASAL.I.
Union Hank Oth. Ploor No. 520
Selur hús og lótSir, og annatS þar ati
Iútandi. trtvegar peningalán o. fl.
Phone Mnin 2085
S. A. SIGURDSON & CO.
Hósum skift, fyrir lónd og lönd fyrir háe.
Lén og eidsábyrgö.
Room : 208 Caiíi.eton Bldg
Sími Main 44«3
PAUL BJERNASON
FASTBIGNASA1.I
Selur elds, lifs og slysaábyrg® og
útvegar peninga lán.
WYNYARD,
SASK.
Skrlfstofv síml M. 3364
Heimilie sími G. 6094
PENINGALÁN
Fljót afgreiðsla.
H. J. EGGERTSON
204 MelNTYRE BLOCK,
WlnntpfR * M
J. J. Swanson
H. G. Hinrikson
J. J. SWANSON & CO.
FASTKIGNASAIaAR og
peulncn mlttlnr
Talslml M. 2897
C«r. Porlaitc and Garry, Wlnnlpcp
J. S. SVEINSSON & CO.
S«l]a lótlir i bæjum vesturlandstns
ofr skifta fyrir bújaróir og
Winnipeg lót5ir.
Phone Mirtn 2S44
719 MelNTYRE HLOCK, WINNIPEG
Lögfræðingar.
Graham, Hannesson & McTavish
LÖGFRÆÐINGAR
907—908 CONFEDKRATiON LIFE BLDG.
WINNIPEG.
Phone Maln 3142
GARLAND & ANDERSON
Arni Anderson E. P. Garland
LÖöFRÆÐINGAR
801 Eleetric Railway Chamber*.
PHONE MAIN 1561
JOSEPH 3. THORSON
BLBNZKHR LBGFRACBINGDR
Aritun:
McFADDEN A THORSON
1107 McArtbnr Bldg.
Phene Malnt 2671 Winnipeg
Vér tBknm ■* mw * unnlnia Mk.
fmrnln.
GJBra npp Jnfn*»nrrelhnln«rn nlo-
■Sarleic*.
Öark & Kell
KBXKNINGA TFIRSKOÖRNDDR Otí
BóKHALDARAR
3 Gllnen Bloek
S44 Portage Avenne, Wtnntpe*
Talaiml Maln 211»
YflrakoUun, bókfœrsiu-rannsókn"
lr. JafnaBarreiknlngar, afrelknlng-
ar. Kennum skrlfstofuhald og
▼lBsklftabókhaid.
II. J. I'ALMASON
ChARTRRgn Acjcountant
Phosk Mmh 2736
807 809 SOMERSET BUILDING
Læknar.
DR. G. J. GISLASON
Phyalcian and Snrgeon
áthygll veitt Augna, Eyrna og
Kverka Sjúkdómum. Asamt
nnvoriis sjúkdómum og: upp-
ikurtSi.
Sonlh 3rd 8iU Grand Fork*.
DR. R. L. HURST
meflliinur konunRlotrn sku-rölæknarAÖsins,
átskrifaönr af koQunglega læknaskólanum
i London. 8érfr«oÖintrur 1 brjóst op taiiKR-
veiklun ofí kvensjákdómum. Skrifstofa 305
Kennedy Huildinp, Portago Ave. t ffaprnv-
RetJin-v) Talofmi Main 814. Til viötals frA
i0—llí, H—5. 7—‘j
DR. J. STEFÁNSSON
401 Royd IHd^i Cor. Portosrc Avc.
KSdmonton Street.
Stundar eingrönsru augna, eyrna, nef
og kverka-sjúkdóma. Er aó hitta
frú kl j!0 til 12 t. h. og 2 tll 5 e. h
Tnlslmi Moln 4742
HeimUili 1108 Olivia St. ThI*. G. 2318
Gistihús.
MARKET H0TEL
14ö Princpss 8t.
á móti markaSmnm
Bestu vínföng vlndlar og alShlyn-
ing góö. xslenzkur veitingamatj-
ur N. Halldorsson, leiðbeinir ís-
Iendingum.
P. O’CONBEL, elgandi WINNII'BG
W00DBINE H0TEL
4H MAIN 8T.
Stærsta Billiard Hall i Nortivestur-
landinu. Tíu Pool-bor8. Alskonar
vín og vindlar. Gisting og fætii:
$1.00 ú d.ag og |»ar yflr.
LENNON & HEDB
Eigendur
ST. REGIS H0TEL
Hmith Street (nálægt Portage)
EnropeAn Plan. BusinesR maooa rrAItióir
fr6 kJ. 12 til 2, 50c. Toh Course Tabl« Do
Hote Jinner fl.OO, með v*ni $1.26. Vér höf-
nœ einnig b<»rösal þar sem bvwr ecnHtakiin-
gnr ber á si.t eigió borð.
McCARREY & LEE
fhone M, 5664
i>0 KUNNINGI
setn ert mikið að heuna*
frá konu ogbörnum getur
veilt bðr ánœgju að
gista á
STRATHC0NAH0TEL
sem er líkara heimíli en
gistihtísi
Hominu á Main og Rnpert St.
Fitch Broe., Eigendur
Dominion Hotel
523 Main Street
Hestu v«ii vindlar, Gistingog f«p>öi$l950
Mtutto............... ,35
íStini 91 1131
B. B. HALLD0RSS0N, eigandi
Hitt og þetta.
A. S. BARDAL
selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá besti.
Ennfreniur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
813 Sherbruulic Streel
Phone Qarry 2152
WELLINGTON BARBER SH0P
undir nýrri stjórn
ITArskurtSur 25c. Alt verk vandaU.
Vibakifti fHlendinga óska®.
UOY PEAL Eigaadl
691 Wellington Ave.
Vér hflfum fuliar birgölr hreizmstu lyfja
oa meOala, Komið meÓ lyfseóla yéar hixig-
að vér gerom meéulifi nákvseniloga eftir
Avfsan lækoisins. Vér sínnmn utansveita
pónnnnm og fieijona giftingaleyfi,
C0LCLEUGH & C0.
Notre Dme Ave. A flherbrooke flt
Phome Garry 2690—2691
GfSLI G00DMAN
TlHHHIDDIt
St áiad
Verkstæ'Bi:—C«r. Toronto
Notro Dame Ave.
Phuae
Gni-ry
HrlioUla
Gury SDD
Offler PhuM Xl!9-
I. INGALDS0N
103 Mlxhton Avenoe
ambobfimaTJar
Oontineatal loflfe lD«oraaee
417 Mclntyne Bloek
WINNIPEG
SHAW’S
Stærsta og elzta brúbaðra
fatasðlubúðin í Veetnr CaDada.
479 Notre Dame Avenne
Lærðu að Dansa
hjá bexta Danskenmmim Winnipep bæ.iar
Prof. og Mrs. E. A. Wirth, á
COLISEUI
Fullkomið kensku timabi) fyrir V2 50
Byrjar klukkan 8.15 ú hverju kvöldi.
Adams Bros.
Plumhing, Gas & Steam Fitting
Viðgcrðun sérstakur
gaumur gefin.
588 SHERBR00KE STREET
oor. Sargeot
HERBERGI
Björt, rúmgóð, þwgileg fást altaf
ineð bví að koma til vor
City Rooming & Rental Bureau
Skrifstofa opin frá kl. 9 f. til kl. 9 e.h.
Phone M. 5670 318 Mclntyre Blk
Áhrif klaustranna
á Isiandi.
St. Panl Second Hand Clothing
Store
Borgar hœsta verB fyrir aðinul fðt
af ungrum og gömlum, sðmulelðls
loðvöru. Oplð tll kl. 10 á kveldin.
H. Z0NINFELD
SW5 Nofre Daaie Aw. Phoae G. 88
REUANCE CLEANING AND
PRESSING C0.
fíOS Notre IVame Avenue
Vér hreinsum og pressum klæ'CnaS
fyrir ,*Í0 cent.
ElnkunnarortS; TreystiYS oss
iv0iiaö»t' ftóiin iitíiui og hivíiaoir.
(Niðurlag).
Fleiri klaustramenn á 14. óld ortu.
Arngrímur ábóti á Þingeyrum og
Árni Jónsson ábóti á Þverá kváðu
báðir drápu um Guðmund góða
Hólabiskup. Og vafalaust hafa mikið
fleiri ort, þó.tt ekki vitum vér af.
Áhrifuni klaustranna á bókagjörð er
nú tokið. Sama ládeyðan er yfir alt.
Þá er enn ótalið, það sem ervið-
ast er um að tala nokkuð með vissu,
en það eru þau áhrif, sem klaustrin
hafa haft á bókagjörð óbeinlínis;
sú hvöt, sem þau hafa gefið til rit-
starfa út i frá alls yfir. En vafalaust
er þýðing þeirra i þessu efni afar
miki). Af þvi að sögur klaustranna
eru svo ti) engar, vitum vér ekki,
hverjir eða hve margir kunna að
hafa dvalið þar tíma og tima, eða
þá vcrið i kunningsskap við fróðu
mennina þar. En það er segin saga,
að öll slik “mentabúr” hafa jafnan
hin viðtækustu óbein áhrif. Skólarn-
ir hafa þar átt sinn þátt i. Vér eig-
um t. d. vafalaust einhverjar af Is-
lendingasögum á þcnna hátt klaustr-
unum að þakka óbeinlinis. Að visu
kann einnig sumt miður þarft að
Iiafa breiðst út frá klaustrunum,
þcgar þau sjálf ,tóku að spillast, en
samt er enginn efi á, að alls yfir
hafa klaustrin unnið bókmentum
vorum ómetanlegt gagn.
Auk þeirra áhrifa, sem klaustrin
höfðu á bókmentirnar, og að nokk-
uru leyti í sambandi við þau, eru
áhrifin á mentun landsmanna. AHa
þá stund, sem islenzkir biskupar
sátu á stóli i Skálholti og á Hólum,
mun kensla hafa farið þar fram,
þótt ekki sé ætíð getið um fastan
skóla. Jafnvel Guðmundur Arason
var að myndast við að setja skóla.
En þó mun það hafa verið slitrótt-
ast um bans daga. En næst þessuin
skólum við stólana gengu skóiarnir
í klaustrunum. Ekki hafa þessir lat-
ínuskólar verið fastir, nema i tið
cinstakra ábóta, en einhver kensla
hefir jafnan farið þar fram. Þing-
eyraklaustur er hér fremst, og þar
næst Þykkvabæjarklaustur. Kensla
latinuskólanna gekk öll út á það, að
búa menn undir prestsstöðuna, og
hafa þeir því fengið næsta litla þýð-
ingu. Mentun prestanna var ekki svo
sérlega arðbcrandi andlega; mest
fólgin i þv(i, að kunna að syngja
messur og gegna iiðrum embættis-
verkum, cnda var það ekki svo lítill
lærdómur, ef vel átti að fara. En
aðalþýðing skólanna við klaustrin
var i öðru fólgin. Hún er fólgin i
því, að þeir, sem skölana sóttu,
komust þar i kynni við þá fróðu
menn, er þar voru fyrir, og fengu
kost á að nota bækur klaustranna.
Þar drukku þeir og i sig fróðleiks-
fýsnina. Skólarnir við klaustrin fá
þvi sína mestu þýðingu i því, að
þcir bera fróðleikinn og fróðleiks
fýsnina út úr klaustrunum. Þeir,
sem sjálfir voru fróðleikisgjarnir,
fengu þar hvöt til að mentast i ýms-
um fleiri fræðum, en þeim, er
snerta prcstsskapinn, og hvöt til að
rita. Svo að það er vandséð, hve
margir af þeim klerkum, sem utan
klaustranna rituðu, hafa einmitt
fcngið hvötina til þess í klaustrun-
uni. Á þenna hátt eigum vér klaust
urskólunum mikið að þakka. Aftur
á móti hafa skólarnir á biskupssetr-
unum vafalaust lagt alla áherzlu á
að kenna mönnum “til prests”, og
þar skorti þau skilyrði, sem i klaustr
unum voru, svo að þeir hafa fengið
mikið minni þýðingu.
Á Þingeyrum voru fróðleiksmenn
miklir um h. u. b. 200 ára skeið, og
er óhugsandi annað, en að áhrifin
af þeim hafi verið afar mikil, og að
góð fyrir þjóöina. En úr því er
kemur fram um miðja 14. öld dofn-
ar yfir andlcgu lífi, bæði klaustr-
anna og annara og hverfa þau þá
úr sögunni.
Það má þvi óhætt segja um klaustr
in á íslandi, að þau hafa yfirlcitt
verið til mikils góðs fyrir andlcgt
Jif þjóðarinnar. Trúmálaæsingur
hefir litill sem enginn frá þeim kom-
ið, en mikið af ágætum fræðum.
Og þó að þau vitanlcga hafi einnig
hlotið að breiða út eitthvað, sem
minna var vert, og ef til vill skað-
legt, svo sem jarteinasótt og hindur-
vitni, þá var það bæði lilið, og í
rauninni ekki tiltökumái. Hitt gegn-
ir miklu meiri furðu, hve litið var
af þvi tagi. Er i þessu sambandi vert
að athuga formálann, sem Gunn-
laugur munkur hefir, áður en hann
fer að skýra frá jarteinum Jóns
ögmundssonar. Þar segir svo: —
“En þó at grandalaust líf ok göðir
siðir, elska náungans ok ástsemd
viðr guð, ok miskunnarverk, auð-
sýni mannsins verðleik ok heilagt
meðíerði, framarr en öll tákn ok
jarðtcina gerðir, þá þykkir þó
mörgum fávilrum mönnum, sem nær
fyrir einsaman stórmerki jartein-
anna vaxi mest fyrir guði hcilag-
leikr mannanna: þvi munum vér
segja fá luti af heiiagum Jóni . . . . ”
o. s. frv. Eg hygg að þeir klaustur-
munkar i öðrum löndum hafi verið
teljandi sem þannig hefðu ritað, og
haft jafn hcilbrigða skoðun i þcssu
efni, einsog hér kemur fram. Það
er næstum einsog hann afsaki, að
hann segir frá jarteinum Jóns bisk-
ups, en jarteinar voru þá oftast að-
alefni sagnanna og þótti ekkert jafn-
ast á við þær. Og ólíklcgt er, aðsá
maður, er tciur það merki um fá-
vizku, að meta jarteinir mest, hafi
sjálfur gjört mjög mikið að þvi, að
útbreiða jarteinasótt. Auðvitað trúði
Gunnlaugur á jarteinir. Þess vegna
telur hann sig skyldugan að skýra
frá þeim. En það er virðingarvert,
hvað litið hann gjörir úr þeim. Og
svo mun hafa veri um fleiri klaustra-
menn samtimis honum. Og eg hygg,
að mest hjátrú og hindurvitni hafi
komið úr alt annari átt en frá
klaustrunum.
Þá komum vér að þvi, sem viða
annarstaðar en á Istandi hefði mátt
byrja á, en það eru áhrif klaustr-
anna á kyrkjuna og kyrkjuvaldið.
Þessi áhrif voru viða i Evröpu
geysimikil, og óhætt að segja að
munklifnaðurinn sé einn af aðal-
)áttum kyrkjusögunnar. Þar átti
kyrkjan og páfarnir eina sina allra-
sterkustu stoð. Þaðan komu kyrkj-
uuni hvað eftir annað nýir lifs-
straumar. Þaðan komu páfunuiu öfl-
ugustu fylgismenn til góðs og iils.
Eij ,alls þessa verðum vér sáralitið
varjr á (slandi. Kiaustrin íslenzku
urðu aldrci slikt afl í sögunni. Og
)ó fer ekki hjá þvi, að einnig i
lessu efni eru klaustrin á íslandi
ekki áhrifalaus.
Þó að kyrkjulegur andi upp á
miðaldavisu væri ekki mikill á fs-
Iandi, þá mú þó eiga nokkurnveg-
inn vist, að hann hefir helzt verið i
klaustrunum. Og þetta fær þýðingu.
Ábótar klaustranna nutu mikils á-
lits vegna stöðu sinnar meðal klo ka
landsins, og auk þess voru ýmsir
þeirra hinir mestu garpar og rnikil-
menni. Hafa þeir jafnaðarlega stutt
biskupana að málum. Þeir stóðu og
nærri biskupsembættunum, enda
urðu sumir þeirra biskupar. Þorlák-
ur heigi var ábóti i Veri; Brandur
Jónsson sömuleiðis. ögmundur
Kálfsson, ábóti á Helgafelli, var i
biskupakjöri með Þorláki, og Magn-
ús Eyjólfsson, ábóti þar, varð bisk-
up i Skálholti seint á 15. öld. ög-
mundur Pálsson var ábóti i Viðey.
Það fór að tiðkast, a biskuparnir
skipuðuof/icífl/es, ýmist þegar þeir
voru utnnlands, eða þá yfir einstök
héruð; þá urðu ábótar oft fyrir þvi
verki. Va:ri oflangt að telja þá upp
alla. En þetta sýnir, að klaustrin
voru all-framarlega i kyrkjumálun-
um, og hlutu að fá þar þýðingu.
Það er einkennilegt, hve oft Þing-
eyraklaustur sýnist hafa staðið uppi
i hári Hólabiskupa. Gunnlaugur
munkur lét syngja messur i banni
Guðmundar Arasonar biskups. Sýn-
ist Gunnlaugur hafa haft svo sem
biskupsvald Norðanlands seinustu
ár æfi sinnar, en Guðmundur var þá
á sínu sífelda flakki. Nálægt öld síð-
ar er önnur gullöld Þingeyraklaust
urs .(ea silfuröld inætti nefna það),
þegar Guðmundur var þar ábóti.
Ilann lendir í snörpum deilum við
Auðtin rauða Hólabiskup út af
klausturtekjum. Var Lárentíus Kálfs-
son. hinn lærði maður, þá i klaustr-
inu og önnur hönd ábóta í öllum
þeim deiluin, enda átti hann Auð
uni grátt að gjalda frá fyrri timum.
Þegar biskup kom til Þingeyra,
gjörðu hræður enga prósessíu móti
honum, scm þó þótti mjög heyra til.
Viðtökur fékk hann og mjög kulda-
legar í klaustrinu. En fjöldi vopn-
aðra manna var kominn ofan úr
Vatnsdal, til þess að gæta þess, að
biskup beitti engu valdi. Sýnir þetta
hve vinsælt klaustrið hefir verið.
Þvi siðustu Þingeyra-tbótarnir áttu
allir útistöðu við Hólabiskupa mcira
og minna. Allir voru þeir einhvern
tima skipaðir officiales.
Það er Þykkvabæjarklaustur, sem
I'i'tit jr* • >«; f [.• ví^ L't'rLJji,
valdsins. Og má nærri þvi svo að
- Typewriters
ALLAK SORTIR
VÆGIR SKILMÁLAR
AFBRAGÐSVERÐ
Skrifið eða símið eftir skrú yfir Standard Visible vétar írá
$15.00 upp
Hver maskína áhyrgst. öllum velkomið að reyna þær.
Modern Office Appliances Company
257 Notre Dame Avenue Phone Garry 2058
jJ
orði kveða, að þaðan hafi runnið
kyrkjuvaldið á fslandi, það sem inn-
lent var af því. Þorlákur helgi er sá
fyrsti biskup, sem verulega gengst
fyrir, að auka vald kyrkjunnar og
hcimtar veraldarvöld i hendur bisk-
upunum; en hann var ábóti frá
Veri. En það er þó sérstaklega
Brandur Jónsson (áb. 1247—1260),
er hér kemur til greina. Hann var
ágætur gáfu- og lærdómsmaður, sem
fyr er sagt, og hefir vafalaust verið
ftdlur af kyrkjuvaldshugmyndum.
Hann varð síðast Hólabiskup, en
entist ekki aldur til þess að leiða
hugmyndir sinar í framkvæmd. En
undir hans hendi voru þeir 3 menn,
sem allra manna mest unnu að þvi,
að grundvalla og auka vald kyrkj-
unnar, Staða-Árni, Jörundur Þor-
steinsson og Runólfur Sigmundsson.
Brandur hefir vafalaust lagt ákaflcga
mikla rækt við þessa 3 lærisveina
sína einsog sjá má af orðum hans um
þá i Árna biskups sögu. Og hann
hefir haft lag á að fylla þá með þess-
um hugmyndum, setja sitt mark á
þá algjörlega, svo að þeir vígðu líf
sitt þcssu takmarki, og báru anda
hans og hugsjónir út i söguna. Starf
þcirra Árna og Jörundar er því alt
litað af áhrifunuin frá Þykkvabæj-
arklaustri. Runólfur Sigmundsson
varð ábóti í Veri eftir Brand, og var
önnur hönd Árna biskups í allri
hans baráttu. Er vísast að hann hafi
ekki átt litinn þátt í henni. Hann
hvatti Árna sifelt áfram, lagði hon-
um ráð og stappaði í hann stálinu.
Og þann tíma, sem hann var offici-
ales, gekk hann engu linlegar frain
en Árni sjálfur. Gegnum starf þess-
ara þriggja manna fær Þykkvabæj-
arklaustur geysileg áhrif á kyrkju—
sögu fslands, og Brandur Jónsson
má óhætt teljast einn af mestu á-
hrifamönnum i sögu landsins.
Vér vitum ekkí mikið um það,
Iivc mikil áhrif annara klaustra hafa
verið i þessu efni, eða hve tnikið
þau hafa eflt kyrkjuvaldið. En ó-
hætt má segja, að klaustrin hafa yf-
irleitt unnið i þá áttina. Hjá þvi gat
ekki farið. Hvað eftir annað er get-
ið um ábóta sem hjálparhellur bisk-
upanna. T. d. sendir Árni Þorláks-
son þá Runólf áb. i Viðey og Ólaf
Hjörleifsson áb. að Helgafelli til
Hitardals i staða-málum; 3 ábotar
voru nieð Guðmundi biskupi i Víði-
nesi; Þorlákur í Veri var ásamt
Jóni biskupi Halldórssyni skipaður
“judex deleoatus” í Möðruvalla-
rnáli o. fl.
Klaustureignirnar hafa hlotið að
efla kyrkjuvaldið að miklurn mun.
Klaustrin höfðu, þegar fram í sótti,
mörg hundruð landseta, og þarf
engum getum að þvi að leiða, hvílik
áhrif slíkt hefir haft í höndum
sterkra kyrkjunnar raanna.
Loks er eftir að athuga, hver ó-
bein áhrif klaustrin hafa haft fyrir
kyrkjuna, með því að laga hugsun-
arháttinn eftir hennar þörfum. Eg
hygg, að einmitt í þessu atriði hafi
islenzku klaustrin vcrið langt á eft-
ir klaustrum flcstra annara landa,
og niátti það einu gilda. En hvílíkt
feikna gagn klaustrin gátu unnið
kyrkjunni með þessu móti, sjáum
vér bezt, er vér athngum, að ein-
mitt vald kyrkjunnar stóð og féll
með hugsiinarhættinum. Ef menn !
ekki óttuðust bannfæringu hennar,'
þá var nðalvopnið snúið úr hendi
hennar. Hér munu klaustrin að vísu
ekki hafa verið áhrifalaus, en samt
ótrúlega áhrifalítil, einsog fyr er
getið. Þau framleíddu t. d. ekki
marga “helga menn”, sem þó heyrði
til, og sýnir það hvorttveggja, bæði
að klaustramennirnir tóku klaustur-
lifnaðinn ckki mjög geyst, og svo
hins vegar, að hclgra manna sóttin
hjá landsmönnum hefir ekki verið
fjarskalega inikil.^ Sumir töldu þó
Bjarna Þingcyraábóta helgan mann
og Lárentius þóttist á honum séð
hafa hcilaglcika yfirbragð; sömu-
leiðis Þorlák i Veri, þann sem þeir
Eysteinn flæmdu, að óglcymdum
sjálfum heilögum Þorláki. Og getur
þctta ekki mikið kallast. Mér er
nær að halda, að Guðinundur bisk-
up “góði”, liafi meira cflt hjátrú og
hindurvitni einn á flakki sinu, held-
ur enn öll klaustrin til samans.
Að siðustu cr að minnasteinu orði
á áhrif klaustranna á almcnna sögu
landsins, utan kyrkjusögunnar. Bcin
áhrif hafa' ekki verið svo litil. Ábót-
or">r vnrn nvi|*fÞr Lvnpir rRÞnn
stóðu báðum fótum i viðburðuin
samtíðar sinnar, “veraldlegum”
jafnt og “andlegum”, og tóku þátt í
þeim. Þeir eru nefndir við mýmarga
samninga, og voru sifelt i einhverj-
um jarðakaupum, jarðaskiftum og
öðrum “útréttingum” fyrir sig og
klaustrin. Þeir voru engan veginn
svo lokaðir frá heiminum, að þeir
gætu ekki verið með i hverju sem
vera vildi, herferðum og öllu sliku.
Iðulega var talað um þá við orust-
ur. En þeir reyndu lika oft að stilla
til friðar og firra vandræðum og
gengu milli manna i því skyni, eins
og t. d. Vermundur ábóti á Þingeyr-
um, Eyjólfur Brandsson á Þverá,
sem hvað eftir annað reyndi að af-
stýra vandræðum, jafnvel með valdi,
Brandur Jónsson og ólafur Hjör-
leifsson að Helgafelli. Allir þessir
menn reyndu að létta vandræðum
Sturlungaaldarinnar, þótt litið yrði
ágengt. Löngu seinna stöðvaði Helgi
ábóti á Þingeyrum bardaga milli
Jóns Arasonar og Teits rika í
Glaumbæ, að Sveinsstöðum, með því
að ganga með fjölmenni á milli. Var
slíkt þarft verk á miklum ófriðar-
öldum, og ekki óliklegt, að ábótar
hafi yfirleitt reynt að vinna að því,
samkvæmt stöðu sinni.
Ekki sýnast klaustrin hafa haft
mikla þýðingu sem líknarstofnanir
fyrir bágstadda eða griðastaðir fyr-
ir lítilmagna. Þó getur ekki hjá þvi
farið, að það hafi verið að einhverju
leyti, þó að vér vitum litið um það.
Og naumast hefir verið i annað
betra hús að venda fyrir þá, sem at-
hvarf þurftu. Kaþólska kyrkjan
lagði svo mikla áherzlu einmitt á
þetta atriði, einsog sjá iná meðal
annars á þvi, að allar kyrkjur voru
griðastaðir, að klaustrin gátu ó-
mögulega orðið áhrifalaus i þessu
efni með öðru móti, en bregðast ein-
um hhita ætlunarverks sins.
En klaustrin islenzku fá óbeinlin-
is eina afarmikla þýðingu, þó að
ekki sé vert, að gefa þeim sjálfum
sök á því. En hún er i þvi fólgin,
að klaustrin safna saman ógrynni af
jörðuin, hátt á sjötta hundrað, er
svo við siðaskiftin lenda i höndum
þess vahlsins, er allra sízt skyldi,
konungsvaldsins, seni þá er einmitt
að brjóta landsmenn algjörlega á
bak aftur. Með þessu verða klaustrin
óbeinlínis landinu og þjóðinni til
stórtjóns og niðurdreps einsog alt
seni efldi konungsvaltlið. Kn það
er fyrst að klaustrunjjm dnuðum.
Eg hefi nú leitast við að sýna í
fáum dráttum og á yfirborðinu þau
áhrif, sem klaustrin íslenzku munu
hafa haft helzt. Og s»* það. sem hér
er sagt, í aðalatriðunum rctt, þá
getur manni ekki blandast hug’.ir
uiu, að góðu áhrifin séu miklu
meiri. f bóknientunum yfirgnæfir
það góða, og mentnn, ho'l og þjóðleg
nientun með, breiðist út frá þeim.
Þau auka ekki byrkjuvahlið nema
þnð minsta, sem vér gctiun búist
við, og eru furðu laus við, að ala
upp í mönnum hindurvitni. En
margt þarflegt og gott hefir frá þeim
komið. Og eg hygg að fáar þjóðir
hafi átt þarfari og hollari klaustur,
en fónimtt fslendingar.
(Skirnir).
H.JOHNSON
Bicyle & Machine Works
Gjörir við vélar og verkfæri
reiðhjól og mótora, skerpir
skauta og smí'ðar hluti f bif-
reiðar. Látið hann sitja fyrir
viðskiftum ykkar. Alt vel af
hendi leyst, og ódýrara en hjá
öðrum.
651 SARGENT AVE.