Heimskringla - 22.04.1915, Blaðsíða 4

BLS. 4.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 22. APRÍL 1915.
Heimskringla
(StofnuV 1886)
Kemur út á hverjum fimtudegi.
írtgefendur og eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
VertS blatSslns í Canada og
Bandarikjunum $2.00 um árið
(fyrirfram borgati)
Sent til Islands $2.00 (fyrirfram
borgati)
Allar borganir sendlst rátSs-
manni blatSsins. Póst etSa banka
ávisanir stýlist til The Viklng
Press, Ltd.
Ritstjóri:
M. J. SKAPTASON
RátSsmatSur:
H. B. SKAPTASON
Skrlfstofa.
729 Sherbrooke Street Wioniper
Box 3171 Tnlalml Garry 4116
Þinghússmálin.
Það er niðurlagið á ræðu Hon.
Dr. W. H. Montague’s, sem hér kem-
ur í blaðinu, þar sem hann er að
verja sig og stjórnina fyrir ásökun-
um Liberala.
Vér viljum geta þess þegar í byrj-
un, að oss kemur ekki til hugar, að
ásaka Liberala fyrir að vilja láta
lita eftir, að allar gjörðir stjórnar-
innar fari heiðarlega fram, að engu
sé stolið og allir hafi hreinar hend-
ur og hreina samvizku. En þeir
þurfa þá að geta sannað það, sem
þeir bera á stjórnina. Það er æfin-
lega óheiðarlegt, að bera rangar
sakir á saklausa menn. Ekki sízt,
þegar grunur leikur á, að misjafnar
hvatir liggi á bak við; og orðbragð
blaðanna um þetta, er einsog hér
finnist ekki í fylki þessu annað en
ærulausir þjófar og lygarar. Það er
einsog það sé ekki nema sjálfsagt. að
hver sá, sem hafi peninga undir
höndum fari ofan í peningahólfin
og troðfylli vasa sína af gulli og
seðlum, sem eru annara eign. Blöð-
in hafa dag eftir dag hrópað út, að
hér væri stolið, stolið, stolið. Þetta
er einsog það sé orðið svo vanalegt
að stela, að þessi orð og þessar hug-
inyndir fylli upp allan huga manna.
Sú hin eina verulega gleðilega til-
hugsun inanna er að hugsa um að
stela, — stela svo, að það komist
ekki upp; og hið mesta kvalræði er
það að hugsa sér, að aðrir kunni að
sleppa með það. í augum þessara
manna verða allir þjófar. En hver
alþýðumaður, úti um sveitir að
minsta kosti, hugsar ekki á þessa
leið. Og ef að það er, eða skyldi
vera mögulegt, að koma honum, ein-
um eða öðrum, eða heilum hópum
manna, til að hugsa sér að allir vin-
ir þeirra og kunningjar væru þjófar
og ærulausir lygarar og hræsnarar,
— þá væri svo stórkostleg bölvun
og spilling komin yfir þá þjóð, að fá
eða engin dæmi eru þess meðal ment j
aðra þjóða og úreiðanlega engin j
meðal þeirra, sem ómentaðar eru.
Það er þessi h á I f a m e n t u n,
sem veldur allri þessari bölvun
og spillingu, sem vér því miður rek-'
um oss á á degi hverjum.
Jæja, ef eitthvað er rangt við
gjörðir stjórnarinnar við þessar
þinghússbyggingar, þá er það alveg
rétt, að það komi í ljós. Og vér get-
um sagt, að Liberalar eigi þökk skil-
ið fyrir. En aðferðin er ákaflega
ruddaleg og sýnir, að þar er lítið af
sanngirni undir niðri. Að ininsta
kosti bólar hvergi á góðmensku eða
kurteisi þar.
En hluturinn er sá, að þeir verða
að sanna áburðinn, og þeir ættu að
vera ábyrgðarfullir, ef þeir gjöra
það ekki, og þeir ættu ekki að
gleyma bjálkanum i eigin auga, með-
an þeir vaða leir á lendar upp, við
það að leita að flísinni hjá bróður
sinum.
En vér viljum nú snúa oss að
ræðu J)r. Montague’s um þinghúss-
bygginguna, — þetta nauðsynlega,
skraut'ega og mikla hús, sem verða
átti sómi fylkisins, sómi og prýði
alls hins víðlenda Canada-veldis, —
landsins blómlega og fríða, sem fyr-
irsjáanlegt er, að i komandi fram-
tíð verður fjölmennara, voldugra og
.arsælla land, en sjálft móðurlandið.
Þar um getur enginn efast, sem
þekkir yfirburði þá hina miklu, sem
þetta unga ríki hefir yfir eiginlega
Öll löndin í hinum gamla heimi, —
viðáttuna, landgæðin, námurnar,
íiskiveiðarnar, hinar samanhang-
andi óslitnu bygðir, sem alt getur
framfleytt 100 sinnum fleira fólki,
en nú gjörist.
Þetta hús átti að verða hinum nú-
verandi íbúum til sóma og ánægju:
skrautlegt og traust og ramlega
bygt, svo að það væri minnisvarði
þessarar kynslóðar um langar eftir-
komandi tíðir. Það átti að votta
eftirkomandi kynslóðum og sanna
þeim, hvaða trú forfeður þeirra
höfðu á landinu, framtið þess og á
eftirkomendum sínum.
En nú er bygging húss þessa gjörð
að pólitisku deilumáli. Ekki í þeim
tilgangi, að húsið verði betur gjört,
traustara bygt, með meira skrauti.
Þvi að ef breytingar hefðu ekki ver-
ið gjörðar á hinu uppunalega formi,
þá hefði hús þetta óefað, að allra
skynberandi manna dómi, orðið
fylkisbúum til ósóma, og gjört þá
hlægilega fyrir það, að þeir hefðu
verið þeir fáráðlingar, að byggja
hús, sem .ef til vill hefði hrunið, áð-
ur en byggingin var fullgjörð, en á-
| reiðanlega oltið um og ónýtt orðið,
j ef það nokkurntíma hefði orðið
| bygt. Þetta voru Liberalar búnir að
sainþykkja. Þannig lagað byggingar-
form fengu þeir Konservatívum i
hendur. Og þegar það svo kemur
upp, að húsið muni kosta miklu
meira en ákveðið var, þá opnast
augu Liberala, og þeir sjá þarna svo
elskulegt tækifæri til, að ásaka hina
pólitisku andstæðinga sína um fjár-
drátt og rán og þjófnað. Alt, sem
Konservatívar segja, eiga að vera
lygar; þessir þjófar og óbótamenn
geta ekki annað en logið. Þetta hef-
ir verið sifeldur söngur hinna liber-
ölu blaða dag eftir dag. Þetta ber
svo ljóslega vott um, að þeir hugsa
sér aðeins tvo flokka i heiminum, í
Canada að minsta kosti: Annar
flokkurinn eru guðsbörnin, sann-
leikselskandi og dygðug, frani úr
hófi, réttlát og sanngjörn og elsk-
andi frelsið og trúna og konunginn,
sem þeim hæfir, er bústað hafa vís-
an í guðs ríki og dýrðarinnar. Þetta
geta náttúrlega engir aðrir verið en
Liberalar. llinn flokkurinn eru hin-
ir útskúfuðu; þjófarnir, svikararnir,
lygararnir, hræsnararnir, eiðrofarn-
ir. hinir forsmáðu Konservativar,
sem rétt og skyldugt er að eyða og
tortima með öllu hugsanlegu móti;
elta þá og ofsækja, sem varga í vé-
um, og hlaða á þá allri þeirri smán,
sem hugsanlegt er, að kunni við að
tolla, — þó ekki sé nema um stund-
arsakir.
Það er svo mikið um það að gjöra,
að koma fólkinu til að trúa, þó ekki
sé nema ofurltill hluti, er fram geng-
ur, af fúlum nösum og munnum
hinna fjölmörgu fylgisveina, skjól-
stæðinga, nauðleitamanna, postula,
prédikara og máttarstoða fjósa-
mannanna í hinum göfuga Liberal-
flokki.
Blöðin sýna daglega vott um þetta
og aðferðin í þessu öllu er svo ó-
hrein og skitin og forug, að hún get-
ur ekki annað en dregið — ekki
heila hópana, heldur þjóðina niður
í aurinn og Ieðjuna. Ærlegheit, vel-
sæmi og prýði í hugsunarhætti og
breytni hverfa og troðast niður í
forina.
Það vita allir, að tilgangurinn er
sá, að velta hirtum Konservatvu úr
sæti, til þess að geta setið að soð-
kötlunum sjálfir. Þeir ætla sér að
sjóða bitana feita, ef þeir komast að
þeim; eða, hvenær sem þeir geta
komist að þeim, og kemur þeim vatn
i munn, er þeir hugsa til þess, þó að
ekki sleiki þeir út um, því að þeir
eru háttprúðir menn og vilja ekki
láta sjá annað eins til sin.
Vér óskum að kjósendur og helzt
allir, eldri sem yngri, taki sem bezt
eftir ræðu I)r. Montague’s. Hér kem-
ur það, sem þeir áttu að hafa stolið,
— þetta “millión dollar mystery”,
sem Tribune var að hampa, þetta
“850,000 dollar steal”, sem Free
Press grét yfir heilögum tárum. —
Fyrst talar hann um kostnaðarauk-
ann, sem kom af þvi, að byggingin
hefði orðið svo veik eftir uppdrátt-
unum, að hún hefði hrunið. — Þá er
verðmat sérfræðinga; samanburður
við Laurier stjórnina, og svo kemur
þetta leyndardómsfulla Prime—costs
uppþot, sein enginn hefír, enn sem
komið er, getað hent reiður á. Það
eitt er Ijóst, að enginn stjórnarsinni
getur verið valdur að því.
Svo koma samanburðir á bygg-
ingum í hinum öðrum fylkjum og
víðar, og svo ræðulok.
Þessi ræða Hon. Dr. W. H. Mon-
tague’s hefir oss vitanlega aldrei
verið hrakin, — ekki eitt enasta orð
hennar. Liberalar verða því að finna
eitthvert nýtt atriði, til að skella
stjórninni á; því að þegar alþýða fer
að ihuga þetta, þá er hætt við, að
það verði einmitt fremur til þess, að
fjölga vinum stjórnarinnar en fækka
þeim.
Upp með bóndann!
Vér viljum benda vinum vorum á
það, að veita athygli greinum þeim,
sem hér eftir standa á 2. blaðsíðu
Heimskringlu, en byrja í þessu bl. á
5. bls. Þær verða skrifaðar fyrir
bóndann; fyrir alla þá, sem úti á
landi búa, fyrir konur sem karla,
unga sem gamla. Vér höfum aldrei
haft völ á mönnum til þess fyrri, en
nú megum vér þakka hinni ágætu
stofnun, akuryrkjuskólanum hér i
fylkinu, það, að vér höfum fengið
þá. Og framtiðin inun sýna, að það-
an kemur heill og þroski og framför
fyrir land og lýð.
Og svo er annað: Vér höfum ætl-
að, að íslenzk tunga væri alveg
komin i hundana hér, — þeir væru
svo fáir, sem gætu skrifað hana. —
Það Var einsog menn væru að brjót-
ast um í einhverjum fjötrum eða
fenum, og sukku þeir einlægt dýpra
og dýpra. En nú koma hér fram
tveir menn: Hr. Stefán A. Bjarna-
so, Assistant Superintendent of Dom
inion Experimental Farm, Bran-
don, Man., og Hr. Hjálmur F. Daní-
elsson, Distriet Representative, Ár-
borg, Man., báðir útlærðir af akur-
yrkjuskólanum, og báðir skrifa létt
og lipurt mál, óhnoðað, rétt einsog
það er talað, svo að það er skemtun
að lesa eftir þá.
Og þeir og fleiri aðrir af sama
bergi brotnir, ætla að skrifa fram-
vegis greinar í blaðið um eitt eða
annað, sem bóndann og alþýðu-
manninn varðar mestu; fróðlegar
greinar samkvæmt nýjustu uppgötv-
unum vísindanna; nýjustu þekk-
ingu og reynslu búfræðinnar, heilsu-
fræðinnar og almennrar menningar.
Vér erum ekki í neinum efa um þá:
Þeir inunu koma með margt þarflegt
og fróðlegt, sem þér hafið bæði gagn
og skemtun af að lesa. Lítið vel eft-
ir því, sem þeir segja. Núna kemur
eins konar inngangur: Hugvekja
til bænda eftir H. F. Danielsson.
Næst kemur: Föðurlandsást og
frainleiðsla eftir S. A. Bjarnason. Og
þarna á 2. bls. verður helzt einlægt
eitthvað í sömu átt, meðan þér end-
ist til að lesa, og — sjáið þar eitt-
hvað, sem yður þykir þess vert, að
færa yður það i nyt.
Erfðagóss frá Laurier
dögunum.
St. Peters málin.
Sagt er, að all-mikill æsingur sé nú
í Selkirk og þar i grendinni út af
hinum alræmdu landakaupum nokk-
urra manna, af Indiána tetrum þeiin,
sem áttu þar lönd meðfram ánni.
Indiánar áttu þar 48 ekrur af
landi, sumpart í bæjarstæðinu og
sumpart þar í kring. Land þeirra
náði 4 mílur út frá ánni báðu megin
og nálægt 10 mílur norður og var
alt ágætisland.
Þetta land voru þeir gintir eða
taldir á að selja árið 1907, meðan
Liberal stjórnin sat að völdum. Að-
ferðin og samningarnir við þá eru
alkunnir. Þingmaður Selkirk kjör-
dæmis, .Vlr. Geo. H. Bradbury, hefir
flutt málið á Dominion þinginu, og j
blöðin hafa fjallað um það af báð-1
um hliðum.
Spurning um lögnræti samninganna. \
Þegar Mr. Bradbury fletti ofan af
gjörningum þessum a Dominion-;
þinginu og færði fram sannanir fvr-;
ir því, að þeir væru ekki lögmætir, j
þessir kaupsamningar, þá neitaði ;
register general fylkisins að gefa
eignarbréf fyrir löndunum fyrri en
hann yrði sannfærður um, að kaup-
in va>ru lögmæt.
Þá fanst fylkisstjórninni mál til j
komið, að verja sínar eigin gjörðir ,

og setti í málin konunglega nefnd,
og voru í nefndinni dómararnir:
Prudhomme, Locke og Myers. Þessi
nefnd sat vikum sainan i Selkirk og
Winnipeg og safnaði rökum í mál-
inu. Og þegar til úrskurðar kom,
var það dómur þeirra Locke og
Prudhomme, að kaupin væru ólög-
inæt. Þeirra eigin orð voru þetta:
“The surrender ivas not only void-
able, but void, and could nol be rati-
fied, and was not so ratified”.
Samkvæmt úrskurði dómaranna
tveggja, gat nú register general ekki
viðurkent eignarbréf þau, sem
stjórnin hafði gefið út. En afleið-
ing þess er sú, að menn þeir, sem
keyptu löndin, hafa ekki getað feng-
ið eignarbréf fyrir þeim. Við rann-
sókn málsins komu fram sannanir
fyrir J>vi, að Indiánar hiifðu verið
stórkostlega féflettir og blektir. Af-
salsfundurinn, er þeir skyldu sam-
þykkja að gefa upp löndin, var aug-
lýstur með aðeins 24 stunda fyrir-
vara; en þar af leiddi, að mikill
hlpti Indiánanna, sem hlut áttu að
máli, vissi ekkert um þelta fvrri en
alt var búið, — jafnvel ekki fyrri en
mánuðum seinna. Þeir voru svo
langt í burtu.
Fáeinir menn voru að semja um,
að kaupa löndin af Indíánunum og
voru helztir þeirra Williain Frank,
frá W’peg; Kred Heap frá Selkirk;
George Funk, frá U.S.A., og G. Stac-
ey, frá Selkirk. Þeir sömdu við einn
og einn Indíána út af fyrir sig, og
náðu haldi á 18,000 ekrum af landi
fyrir $4.60 hverja ekru. En Indíánar
báru það fram, að þeim hefði verið
lofað $15.00 fyrir ekruna, þegar
kaupendurnir væru búnir að fá
eignarbréfin fyrir þeim. Nokkuð af
landinu var selt á uppboði. En á
uppboði þessu var allra bragða
neytt, einsog við hin landakaupin
af Indíánunum. Niðurstaðan varð
sú, að gróðabralls kaupendurnir
fengu löndin fyrir minna en $5.00
ekruna.
Megn óánægja.
En af því að þetta var alt ágætis-
land, J)á þótti mörgum hér illa far-
ið með Indiána; þeir voru ræntir
J)arna. Reyndar hafði stjórnin séð
Indiánmn fyrir bústöðum (Reserve)
75 milur norður með Winnipeg-
vatni. En land ])að var svo miklu
verra, að það var ekki einn tíundi
til verðs móti landi því, sem þeir
létu af höndum. Verð landsins, sem
þeir fengu þar norður frá, var í
hæsta lagi $3.00 til $4.00 ekran, og
var þó of hátt. En landið, sem þeir
létu af hendi, var að minsta kosti
$25.00 virði ckran. Alls létu þeir
af höndum 48,000 ekrur þarna í
kringum Selkirk. Og nú er það land
$50.00 til $100.00 virði hver ekra.
Af þessu getur almenningur séð,
hvernig farið hefir verið með þessa
Indiána-garma í St. Peters Indian
Reserve. Hin konunglega nefnd,
sqm skipuð var í málin, safnaði
fjölda af gögnum og sönnunuin, sem
skýlaust sýndu, hve miklum rang-
indum Indiánarnir hefðu verið
beittir. En æsingamennirnir, sem
löndin keyptu, græða stórfé.
Það eru gróðabrallsmennirnir,
sem nú halda landinu, þessu góða
og verðmæta landi. En Selkirk bú-
ar og Selkirk sveitarhérað og aðrir
skattgreiðendur i Canada, verða að
leggja fram fé til þess, að hjálpa Ind-
íánum til að lifa. Það er nokkuð
undarlegt, J)ar sem gróðabralls-
mennirnir græða svo skiftir hundr-
uðuni þúsunda af dollurum, * sem
■.annarlega voru eign Indiánanna og
Canada í heild sinni. ,
GEO. II. BBADBURY, M.P.
Mr. Bradbury hefir haldið fram j
rétti lítilmagnans, — Indíánanna!
frá því fyrsta; en sem við mátti bú-j
ast, hafa þeir, sem löndin keyptu, |
úthrópað hann og rægt hann, hvar
sem þeir hafa' getað, og brígslað
honum um, að hafa þegið mútur, —
því að þann gang málsins skiklu
þeir vel og fanst hann náttúrlegur
og eðlilegur. En Indiánar hafa
hvorki atkvæði að selja, né peninga
að gjalda, svo að sá áburður fellur!
um sjálft sig.
Svo bauð stjórnin þeim, þessum j
kaupendum landanna, — að þeir
skyldu fá eignarrétt á löndunum, ef
J)eir vildu gjalda einn dollar af ekru
hverri til Indíána; en gróðamenn-
irnir fussuðu við og hlógu að þessu.
En svo er annað, að þó að hægt
hefði verið að senda bréf með Gull-
foss, þá hefðu þau orðið miklu leng-
ur á leiðinni og afgreiðsla þeirra
mjög óviss. Og hefðu þau komið til
New York hálfri stundu eftir að
Gullfoss var farinn, hvað hefði þá
orðið um þau? Annaðhvort send tii
baka aftur eða á dauðrabréfa skrif-
stofuna.
Vér skiljum vel tilfinningar fólks-
ins, að vilja láta Gullfoss færa vin-
uin sínum og löndum, sem mest af
öllu þvi, sem gott er og gleðilegt, —
heilhuga óskir til hamingju og vel-
gengni, og kannske margt fleira. E«
því miður getum vér ekki séð.
hvernig hægt er að koma því fyrir,
og er það leiðinlegt.
Serbía.
Þetta var náttúrlega langt of lítið,
þar sem landið var frá $50—$100
dollara virði ekran, einsog áður er
sagt, en ])eir fengu hana fyrir minna
en $5.00; en lítið dregur vesælan,
þar sem Indíánar eru, og stjórnin
ætlaði að leggja þetta i sjóð handa
Indíánunum, og hefðu það verið
nokkrir tugir þúsunda dollara, og
hefði vafalaust forðað l)eim frá þvi,
að verða ölmusumenn sveitanna, —
um nokkurn tíma að minsta kosti.
En real estate samvizkan kaupenda
þessara hefir ekki séð nauðsynina,
að láta af hendi þenna fagra dollar,
og því hafa þeir ekki viljað taka
þessum kosti.
Það er vanalegt, að þeir, sem
hálpa vilja lítilmagnanum, fá á sig
óvild annara, einkum Jieirra, sem
orsök eru að þvi, að einn eða annar
maður eða hópur manna hefir orð-
ið hjálparþurfi. En hver einasti
maður, sem ann hugsjónum fögrum
og hyggindum og sönnum framför-
um, -— hver maður, sem ant er um
velferð alþýðunnar og að réttur og
sanngirni fái höfði haldið, — hann
ætti að taka eftir slikum mönnum
og styðja þá inóti ásókn óvina
þeirra; þvi slíkir inenn eiga ætíð ó-
vini; óvini, sem vilja brjóta })á und-
ir sig og eyðleggja áhrif þeirra. En
heimurinn er fátækari, ef að hann
nýtur ekki ráða þeirra; alþýðan er
ver farin, ef hún lætur ginna sig til
að snúast á móti þeíni. Hun má ekki
láta blinda augu sin; hún má ekki
reynast ótrú þeim, sem eru að reyna
að vinna fyrir hana og hjálpa henni.
En J)ví miður hefir hún oft verið
og mun verða ginningarfífl óhlut-
vandra manna. Meðan hún er það,
er henni ekki við hjálpandi.
Fyrirspurnir um GuUfoss.
Vér höfum fengið spurningar um
það frá ýmsum vinpm vorum, hvern
ig skrifa skuli utan á bréf til íslands,
sem sendast eiga með Gullfoss. —
Það getur verið nokkur vandi að
svara J)vi.
I fljótu bragði virðist ekki þurfa
annað, en skrifa á hornið bréfsins:
Care of (lullfoss. En það er vafa-
saint, hvort [>að bréf kæmist nokk-
urntima til skila, og eins þó að skrif-
að væri: Care of Captain of Gull-
foss. Og sama þó að nafni skip-
stjórans væri bætt við.
Það er aðgætandi, að Gullfoss flyt-
ur engan póst. Hvorki Bandarikin
né Canada hafa samið um póstflutn-
inga við Gullfoss. Enginn ensku-
mælandi skipstjóri þekkir nafnið
Gullfoss, hvort það er borg eða fylki
eða fjall eða stjarna. Gullfoss hefir
enga ákveðna ferðaáætlun, sem aug-
lýst sé á pósthúsum landanna. Og
eiginlega getur enginn með vissu
sagt, hvenær Gullfoss komi eða hvar
hann lendi, nema ætlast er til að
hann lendi í New York. Bréf J)au,
sem send væru með utanáskrift til
Gullfoss, yrðu óðara send á dauðra-
bréfa skrifstofu á 999 pósthúsum af
1000.
Hugsanlegt væri að senda bréf
þessi til kaupfélags þess, sem skip-
stjófinn eða verzlunarmaðurinn á
skipinu verzlar við, ef menn vissu
nafnið. En nú er spurning mikil um
það, hvort nokkur maður á Gullfoss
Frú Slavko Grouitch, kona utan-
ríkisráðgjafans í Serbíu, er nú ný-
komin til Ameríku frá Belgrad. Hún
I er ameríkönsk og hét áður Mabel
i Dunlop frá West-Virginia; ung er
| hún að aldri. Hún kom hingað í
| þeim erindum, að leita hjálpar
j handa Serbum, er hrakist bafa af
löndum sínum, útvega þeim útsæði
j til að sá í lönd sín og fæða þá þang-
að til þeir fengju uppskeru. Hú«
lýsir Serbíu á þessa leið:
Serbía er akuryrkjuland og fást
níu tíundu hlutar fólkins við rT.kt-
un landsins. Rétt fyrir stríðið var
það talið, að 308,000 fjölskyldur
lifðu á jarðrækt, og af þeim eiga
273,000 fjölskyldur land það, sem
þær búa á. Jarðvegur landsins er
einhver frjósamasti i allri Evrópu.
Þeir fá þar tvær uppskerur á ári
hverju af hveiti, byggi og heyji. —
Hafra, hamp og tóbak rækta þeir;
ýmsar tegundir af maís (corn) og
sykurrófur. Víða eru vinber ræktuð
og gefa af sér mikinn arð; sönui-
leiðis sveskjur.
Serbneski bóndinn fær allar Jiarf-
ir sínar af landi sinu, nema sykur
og salt og fáeina hluti aðra. I’ata-
efni og líndúka vefur hver heima
hjá sér á smáa vefstóla. Þeir hafa
nautgripi og svín og náttúrlega ali-
fugla. Það er enginn bóndi svo fá-
tækur, að ekki hafi hann eina eða
tvær kýr, og grísi nóga og fugia;
og var jafnan kvikt af þessu í kring
um -hámændu, stráþöktu hýbýlin
þeirra.
j En þó að menn hafi aðeins óljósar
hugmyndir um lifnað þeirra og
| hryllingar striðsins, þá hljóta menn
að geta séð það, að herferðir Aust-
urrikismanna um landið hafa gjör-
samléga eyðilagt allan þeirra stofn.
Þeir létu greipar sópa um hvert cin-
asta hýbýli þeirra. Ekkert var eft-
irskilið sem lifandi var, og oft voru
húsin brend. — Af þessu leiðir, að
þeir hljóta að falla úr hungi-i, ef að
enginn hjálpar. Þeir þurfa útsæði:
, þeir þurfa verkfæri; þeir þurfa að
j geta lifað Jiangað til næsta uppskera
j kemur.
t skýrslu sinni kemst þessi kona
svo að orði: “Eftir að Austurríkis-
menn i annað skifti höfðu brotist
inn i landið, var alt bezta akuryrkju-
landið gjörsainlega eyðiiagt. Húsin,
l hlöðurnar, kornforðabúrin, gripa-
húsin voru brend til ösku; gripirn-
ir drepnir, étnir eða reknir burtu.
Jafnvel þegar Austurrikismenn
komu inn í landið í fyrra skiftið, þá
frömdu þeir svo mörg og mikil
grimdarverk í hverri borg og hverju
þorpi og á hverju heimili, þar sem
þeir fóru yfir, að fólkið varð svo-
hrætt, er þeir komu aftur, að það
flýði undir eins og J)að fréttist, að
þeir væru á leiðinni. Og það gat
svo sem ekkert flutt með sér, svo að
börnin, konurnar og gamalmennin
tóku kvalir út, bæði af hungri og
kulda.
Aðkomandi maður einn, útlend-
ingur, segir svo frá: “Konurnar,
börnin og gamalmennin, og fatlaðir
menn og konur, þyrptust að hverri
járnbrautarstöð, til þess að komast
eitthvað burtu. Þeim var troðið
þar í opna gripa- eða flutnings-
vagna og svo var fólkið flutt burtu
úr sveitum þeim, sem búast mátti
við að styrjöldin gengi yfir. Segist
sögumaður aldrei hafa séð jafn
aumkvunarlegan hóp manna. Þarna
voru karlar og konur ineð byrðar
hundnar á hak sér. Mæðurnar báru
börn sín bæði í bak og fyrir eða á
báðum öxlum. En sum eldri börn-
in voru að rogast með hin yngri á
baki. Og svona hafði fjöldi Jieirra
gengið kannske dag og nótt, skjálf-
andi af ótta og ckkert fengið að
borða. Margar mæðurnar voru al-
veg gengnar af vitinu. Kveðst hann
aldrei geta gleymt eymd og örvænt-
ingu einnar móðurinnar. Hún átti
sex börn, en hafði tapað þeim öll-
um á flóttanum og hljóp nú um vit-
stola og kallaði á þau með nafni í
sifellu.
hefir hina minstu hugmynd um það.
Vér vitum það ekki.
Hefðu lslendingar farið ineð skip-
inu, J)á var ráðið að fá einhvern
þeirra til að vera póstur fyrir menn
og senda bréfin með honum. En nú
eru mjög litlar líkur til, að nokkur
íslendingur fari með skipinu, eins
og skýrt var frá í hlöðunum siðast.
Serbastjórn flutti hópa þessa Jiang
að sem þeim var óhætt, reisti upp
tjöld eða lét byggja skýli fyrir þá
og lét útbýta brauði og súpu milli
þeirra, einsog til hermannanna. En
rauða-kross félag Serba skifti á milli
þeirra fötum og ábreiðum og öðrum
nauðsynjum, sem gefið hefir verið
ar hjálparfélögum á Bretlandi og í
Ameríku.
(Niðurlag).