Heimskringla - 13.05.1915, Blaðsíða 1

♦
Flowers telegraphed to all parts of
the world.
THE ROSERY
FLORISTS
Phonex Muin 194. Nlffht and San-
day Sher. 2667
2S9 DOXALD STREET, WINNIPEG.
XXIX. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 13. MAÍ, 1915.
Nr. 33
ROBLIN STJÓRNIN
P ..
Þjóðverjar sökkva
skipinu ‘Lusitania’
FER FRA VOLDUM
Sir. Rodmond P. Roblin, K.C.M.G.
Yfirlýsing Sir R. P. Roblins
Á hinu seinasta þingi komu fram umkvartanir um yfirborgun og
ýmislegt fleira í sambandi við hinar nýju binghúsbyggingar.
Var þá skipuð konungleg nefnd til að rannsaka mál þessi.
Réttur nefndar þessarar til að ræða þessi mál og skipan hennar
hefur vefengd verið. En all-langur tími þarf til að líða áður en lögin
verða búin að skera úr málum þeim. Stjórnm telur dvöl þá óheppi-
lega og hindra framgang opinberra mála.
Þegar nefndin hinna opinberu reikninga sat á þingi komu fyrir
hana vitnisburðir ýmsir, er voru þess valdandi, að stjórnin setti stjórn-
arnefnd til að rannsaka þetta. Afleiðingin af því og framburður lög-
manns kontraktoranna sannfærði stjórnina um það, að nauðsynlegt
væri að jafna málin milli stjórnarinnar og kontraktoranna.
Stjórnin sá einnig að betra væri og ánægjulegra fyrir þjóðina að
hin nýja stjórn jafnaði mál þessi.
Stjórnin hlýtur og að viðurkenna, að samkvæmt stjórnarskránni
er hún ábyrgðarfull fyrir gjörðum þjóna sinna hvað mál þessi snertir.
Af þessum ástæðum hefi eg sagt upp embætti mínu til hins heið-
arlega Lieutenant Governor, og mælt með því að hann kveðji Mr.
T. C. Norris, M. P. P., foringja andstæðingaflokksins, til að mynda nýja
stjórn.
Eg skirrist ekki við að segja, að það hefur hvatt mig til úrslita
þessara ekki all-lítið hvernig kosningar fóru í Júlí 1914. Niðurstaða
þeirra var sú, að fylgi það er eg hafði hjá kjósendum fylkisins þvarr
ekki lítið.
Við það tækifæri komu fram ýms mál, sem hér þurfaek ki að
greinast, en þau leiddu til þess, að margir hinir fyrri vinir mínir, hættu
að styrkja mig.
Eg vil þó bæta því við, að aldrei hefur nokkur maður í fyllra
mæli notið fylgis og aðstoðar frá embættisbræðrum sínum, þingmönn-
um og kjósendum fylkisins, en eg hefi haft heiður af að njóta.
Fyrir þetta er eg stórlega þakklátur.
Hvað sjálfan mig snertir, þá finn eg það, að eg með réttu get
sagt að eg hefi neytt einhæglega allra minna krafta og hæfileika í
um því nær 35 ára skeið, í ýmsum stöðum til þess að efla hag fylkis-
ins og þjóðarinnar eftir bestu vitund. Eg er fús að játa, að mér
kunni að hafa yfirsést. En þegar eg nú legg niður stjórntaumana,
þá gjöri eg það með þeirri staðföstu sannfæringu, að þegar hjá er
liðinn bardagareykur flokkanna í stríði því sem eg hef staðið svo fram-
arlega í fylkingu, þá munu menn viðurkenna að verk mín hafi þó
orðið fylkinu að nokkru verulegu gagni.
Eg hefi fengist við opinber mál alla tíðina síðan menn fóru fyrst
að mynda stjórn hér í Manitoba. Og fimtán ár af tíma þeim hefur
það verið hlutverk mitt að vera forsprakki málanna og stýra gangi
þeirra og leysa ráðgátur þær, sem smgtt og smátt eru upp að koma í
þessu unga fylki. En hvort þau störf mín eru nokkurs virði er eg fús
láta samlanda mína og komandi sagnaritara fylkisins skera úr. Og
þegar sagnaritarinn fer að minnast þeirra sem borið hafa ábyrgð sem
forsetar, þá treysti eg því, að hann viðurkenni, að eg hafi þó tekið upp
ný mál um eitt og annað, er hafi hjálpað tif að gjöra Manitoba að því
fylki sem hún nú er og á eftir að verða—einn hin ríkasti og þýðingar-
mesti hluti Bretaveldis.
Eg finn það, að þeir, sem hafa styrkt mig, og þeir, sem hafa verið
annarar skoðunar hljóta að játa það, að eg hafi fullan rétt til þess,
að láta öðrum yngri mönnum eftir verk það, sem eg hefi unnið á
umliðinum tíma og njóta sem borgari, lífsins og hvíldarinnar eins og
aðrir sem lifa í þessu vaxandi velstandandi fylki.
Eftirmaður minn hefur verið þingmaður ásamt mér um langa tíð,
og ber eg honum hlýjan hug og treysti því, að undir forustu hans njóti
fylkið hagsælda og vellíðanar og vaxi og dafnist ekki síður, heldur
frekar, en á tíma þeim sem eg hef stjórnarformaður verið.
Hon. T. C. Norris
Hon. Thos. H. Johnson
Hin nýja stjórn verður skipuð þannig:
Premier—T. C. Norris
Provincial Treasurer—Edward Brown
Attorney General—A. B. Hudson
Minister of Public Works—Thos. H. Johnson
Minister of Education—R. S. Thornton
Minister of Agriculture—J. D. McGregor
Provincial Secretary—Valetine Winkler
Nú var gleði niikil í Berlín, er
fréttin kom, að neðansjávarbátur
Þjóðverja hefði sökt “Lusitania”, far
þegaskipinu fríða, með hálfu öðru
þúsundi farþega. Blöðin þýzku
komu út með stóru letri, er greindi
frá “sigri” þessum. Það hefir hlakk-
að i Vilhjálmi. Hann hefir lengi
ekki séð jafn glaðan dag og þennan.
“Svona skal eg sigra", hugsar hann;
“svona skal eg tortíma öllum óvin-
um minum!” ,
Það var á föstudaginn þann 7.
mai, að hið mikla far|)egaskip “l.us-
itania’’, eitthvert mesta og fegursta
| farþegaskip í heimi, kom upp að ír-
j landsströndum, á leið sinni frá New
I York til Liverpool. Allir á skipinu
I voru glaðir og kátir, þvi að bráðum
var til hafnar komið. Fólkið á 1.
farrými sat að borðum kl. 2 e.m.
En uppi á þilfarinu sá vörður
skipsins stroinpi skjóta uþp a neða.i
sjávarbát eitthvað 1000 yds. i burtu,
og rétt á eftir sást torpedó vaða sjó-
inn frá bátnum með feykihraða, og
á sama augnabliki kom höggið og
smellurinn, og svo kom önnur strax
á eftir. Hitti önnur skipið frarnnr-
lega, en hin aftar, í vélarúmið. Báð-
ar brutú þær alt, sem fyrir varð, og
tættu og slitu fólkið sundur, sem í
náinunda var. Skipið lagðist úndir
eins á hliðina, og að nokkrum min-
útum liðnuin var það sokkið. Sumir
segja að 10, aðrir 15 eða 20 og ein-
staka 30 mínutum eftir að torpedó-
in hitti skipið. En flestum ber sam-
an um það, að skipið hafi sokkiö
iniian 15 mínútna. Sagt er að Þýzk-
ir hafi sent skipinu 4 drápsvélar, en
aðeins 2 hittu. Þeir hafa ætlað að
vera vissir.
Skipstjórinn Turner yar á skips-
brúnni og lét strax renua út baíuin,
sem hægt var, og margir liaðu sér
björgunarhringum. En skipstjórinn
sat sjálfur þarna sem hann var kom-
inn, og fór niður með skipinu; en
hafði bjarghring og var bjargað 3
klukkustundum seinna. Undir eins
og skipið fékk skotið, var því snúið
til lands, en það var 10 eða 13 míl-
ur undan landi, þar sem Kindale
heitir, skaint frá Queenstown á ír-
landi. Tími gafst til að kalla um
hálp með loftskeytum, og komu skip
og bátar óðara að bjarga. En fjöldi
þeirra, sem lifandi voru úr sjó dregn
ir, dóu áður en þeir komu á land.
Eitthvað 2,160 manna voru á skip-
inu. Þar af um 1300 farþegar og
um 800 skipsmenn. Af þeim öllum
hafa farist eftir siðustu fregnum
1457 manns. Hinir björguðust, en
margir dóu, sem með lifi varð bjarg-
að, og hefir þyi einlægt verið að
aukast tala þeirra, sem létust.
Mikið var á skipinu af stórmenn-
um Bandaríkjanna, millíónerum og
rithöfundum og öðrum þjóðfrægum
og jafnvel heimsfrægum mönnum.
Þar á meðal Elbert Hubbard, heims-
fra'gur rithöfundur; auðmaðurinn
Alfred G. Vanderbilt; Charles Klein,
Charles Frohman, Dr. F. S. Pearson.
Þessir fórust allir. ,
Merkir Þjóðverjar i Bandarikjun-
um, svo sem Victor E. Ridder, segja,
að þetta hafi verið rétt og nauðsynja
verk fyrir Þjóðverja.
En allur heimur stendur undrandi
yfir sóðaverki þessu. Menn sjá nr
margir, sem áður voru blindir, við
hverju má búast, ef að örninn þýzki
blaktir sigri hrósandi yfir Breta-
veldi, og þar á eftir yfir öllum heimi.
En þetta er ekkert annað en bein af-
leiðing af hinni þýzku menningu,—
hinni þýzku heimspeki. — l>etta er
hinn eini og sanni “Kiiltur” eftir
skoöun og sannfteringu Þjóðverja!
Bandaríkin eru sem þrumulostin.
Þeir Wilson og Bryan standa ráða-
lausir og höggdofa. Þeir hafa ekki
séð eða skilið hina þýzku menning
fyrri, sem margur maðurinn annar,
og nú vita þeir ekkert, hvernig þeir
■ skuli snúa sér. Bryan er farinn að
- gjöra fyrirspurnir til Þjóðverja,
hvort þetta hafi virkilega verið
meining þeirra. — Og þó eru Þjóð-
verjar áður búnir að sökkva bæði
skipum og mönnum fyrir Banda-
rikjunum. En Bandarikin geta eig-
inlega ekkert. Flotinn er ónýtur, að
þvi er þeirra beztu menn segja, sem
þvi eru kunnugastir. Herinn er til
að brosa að. Einar 75 þúsundir!
Hvaða þýðingu hefði það, að senda
þá á móti Þjóðverjum? Og nú gætu
þeir ekki tekið þá alla; eitthvað
þyrfti að vera eftir i landinu. En
að taka óæfða tnenn og senda þá, er
að senda þá á sláturvöllinn. Og bill-
iónir dollaranna? Ætli að jiær bíði
ekki þangað til Þjóðverjar koma
eftir þeim? Þvi að áreiðanlega eru
þeir vissir að koma, ef að jieir sigra
bandamenn Evrópu.
New York borg fékk fregnina um
kveldið þann 7. maí, og kom þaðan
fregn hingað um miðja nótt. Þá var
öll hin mikla borg i uppnámi. Frá
Bronx til Brooklyn, frá Staaten Is-
land norður til trtjaðra borgarinnar
söfnuðust menn í stórhópa á stræt-
unum, í hundruðum þúsunda hér og
hvar um borgina, og heimtuðu:
stríð! — strið tafarlaust!. — Aldrei
hefir annar eins æsingur gripið
New York búa síðan herskipið
Maine var sprengt upp á Havana-
höfn. Lögregluþjónarnir gátu ekki
við neitt ráðið, enda voru þeir sam-
huga borgarmönnum. Stórir hópar,
þúsundir manna i hverjum, eða tug-
ir þúsunda, stóðu við fregnspjöldiii
úti fyrir prentstofu hvers einasta
blaðs. Konurnar voru margar grát-
andi, en karlmenn þureigðir með
hörkulegan svip. Þetta voru þeir,
sem áttu að sjá vinuin á bak, eða
hrylti við óhæfu jiessari, eða litu
fram í ókomna tímann. En New
York heimtar stríð. hvað sem verða
kann.
26 af farþegum á “Lusitania”
voru frá Winnipeg, og af þeim vita
menn að !) hafa bjargast. Y'fir 100
voru úr Vésturfylkjum i Canada og
fjöldi úr Austurfylkjunum. Toronto
borg er sem þrumulostin. Sama
mun um allan heim. London, Paris,
Rómaborg, — allstaðar fer hrylling-
ur um fólkið. Það mun hafa hert
svo á Itölum, að þeir sitja nú ekki
kyrrir lengur. Þeir Þjóðverjar, sem
eftir voru á ftalíu, flýta sér burtu
þaðan althvað fætur toga.
Maður einn frá Stratford, Myers
að nafni, komst lífs af “Lusitania”
og segir hann svo frá: ,
“Eg fór undir eins niður i káet-
una, er eg sá fyrstu torpedóna koma
vaðandi sjóinn og náði mér bjarg-
liring og flýtti mér upp aftur. Með
nokkrum öðrum fór eg að leitast
við, að koma út báti, en dragreipin
flæktust svo, að við gátum ekki lát-
ið bátinn síga niður. F7n á meðan
hélt jjkipið áfram að síga niður, og
leit ut fyrir, að við sykkjum með
því. Loksins fann einn okkar exi og
hjuggum við kaðlana og gátum los-
að bátinn. Vorum við komnir rétt
um 200 yards frá skipinu, þegar það
sökk.
Hundruðum saman sökk fólkið
með skipinu. Voru hljóðin voðaleg,
bæði karla og kvenna, þegar fólkið
sogaðist niður á eftir skipinu. Það
var dauðavein þessara aumingja
manna, og voru þá margir i bátnum,
sem byrgðu augu sín og eyru. Við
horfðum þarna á fólkið drukna og
revndum jió alt, sem við gatum, til
að bjarga, og seinast var bátur vor
orðinn svo hlaðinn, að honurn lá
við að sökkva.
Margt af fólkinu var dregið upp
meira eða minna nakið í bátana og
sumt af jivi var siert og limlest af
sprengingunuin, sem sumir sögðu
að hefðu verið þrjár, þó að flestum
beri saman um, að þær hafi aðeins
verið tvær”.
Fallinn á vígvellinum.
Á mánudaginn var koin sú sorgar-
fregn með simskevti frá hermála-
deildinni, að Alexander Lorne Mc-
Xeil hefði fallið í einni orústunni
við Langemarck. Hann var i 90.
herdeildinni, Company A. (sama
Company og Hermannsson heitinn).
McNeil var kvæntur islenzkri konu,
Ingibjörgu, dóttur hjónanna Jóns og
Margrétar Helgason, að 648 Mary-
land st.
McNeil heitinn var ungur maður,
fraingjarn og áræðinn, og var
með hinum fyrstu, sem bauð sig
fram til hjálpar föðurlandinu, þegar
það þurfti á að halda. Hann hefir
skrifað konu sinni við hvert tæki-
færi síðan hann fór i stríðið og síð-
asta bréf hans er skrifað i Relgíu 11.
april.
Þau hjón áttu einn son, sem nú er
tæplega ársgamall; hið efnilegasta
barn.