Heimskringla - 17.06.1915, Síða 5

WINNIPEG, 17. JÚNÍ 1915.
11 E I M S K R I N G L A
BES. 5
Minni Blaine.
(Flutt á Miffsvetrarsamkomu í bún-
ingi gamans og alvöru til
að fá belri áheyrn).
1 norðvesturhorni Bandaríkjanna
í Ameríku, í ríkinu Washington, er
lítill bœr, sem ber nafnið Blaine.
Bœjarstæðið er um tvær mílur á
lengd, norður og suður, og nálægt
einni milu á breidd austur og vest-
ur. Vestan að bænum fellur sjór með
flóði, og er þar útfjara mikil. Á
þeim fjörum eru bygðar myllur og
verkstæði á stólpum. Landslag bæj-
arins er yfir höfuð sléttlendi, dálít-
ið öldumyndað og hefir nægan halla
fyrir afrensli til sjávar. Jarðvegur
er góður, hefir næg og hentug efni
til að framleiða alls konar tré, jurtir
og blóm. Útsýni bæjarins er fagurt.
Að austan er fjallahringur með hvíta
skallanum á Mount Baker. Að sunn-
an er blómleg bygð og skógur; að
norðan er Canada, með öllum sínum
kostum innanum skógana og fjöllin.
Og að vestan er sjórinn, eyjar og
tangar. Þegar sólin speglar sig í
sjónum á kyrru sumarkveldi og
myndar gyltar rósir og fleti á sjó
og lofti og loft og lögur verður ein
samföst gylling og ljómi, þá kemst
útsýnið í Blaine á hæðsta fegurðar-
stig. Austan við bæinn er hár og
stór hóll. Hann tilhcyrir sveitinni.
Af þessum hól sést yfir allan bæinn.
Þeir, sem búa upp á hólnum, sjá þó
aðeins ytra útlitið. Þeir sjá ekki,
sem betur fer, inn í húsin og því síð-
ur inn í sálir mannanna, sem i hús-
unum búa. Þessi hái staður er því
ekki mjög hættulcgur fyrir bæjar-
búa.
Tiðarfarið i Blaine er mjög hag-
stætt og temprað; aldrei of kalt og
aldrei of heitt. Aldrei of blautt og
aldrei of þurt. Það heldur sér innan
þeirra takmarka, sem mennirnir
þola það. Það mismunar þó nógu
mikið frá blóðhitanum, til þess að
fólkið í Blaine verður að auðkenna
sig frá dýrunum með því, að búa sér
til fatnað og hafa húsaskjól. Það
hjálpar í því efni niönnunm til að
verða menn, ef það neyðir þá til að
hugsa, og það er einn af stóru kost- j
unum, sem Blaine liefir að bjóða.
IJg hefi þegar lýst Blaine að lands-
lagi, landskostum, útsýni og veður-
áttu. Eg hefi lýst náttúrunni einsog
eg liefi séð hana. En þetta er aðeins
hluti af því, sem orðið Blaine mein-
ar. Orðið bær meinar bústað, heim-
ili. Heimili og bústað fyrir menn.
Blaine er því bústaður manna. Og
mennirnir hafa að miklu leyti skap-
að þennan bústað. Þeir hafa skapað
liaou að því Jeyti, sem þeir hafa
breitt yfirborði arðarinnar, frá nátt-
úrunnar hendi. Þeir hafa skapað
hann til að vera bústað fyrir inenn.
Af því að náttúran og vcrk
mannanna i Blaine er nótað sem á-
höld til að fullnægja þörfum og kröf-
um mannanna, þá eru þeir sjálfir
aðalstöð, miðpunktur í því hugtaki,
sem orðið Blaine táknar. Bærinn
er fyrir þá og þeir ráða öllum endi-
legum og verklegum framkvæmdum,
sem gjörðar eru í bænum. Blaine er
því bústaður manna; en þeir eru
ekki mjög margir, sem hér búa; en
samt nógu margir til þess, að þeir
eru menn og konur á öllum aldri frá
vöggunni til grafarinnar. Þeir til-
heyra flestir hvíta kynflokknum.
Þar eru karlar og konur í 'hentugum
hlutföllum, hvað fjöldann snertir;
en þó er einhversstaðar skortur á
samræmi, því margir fara ógiftir i
gröfina af báðum kynjunum. Þar eru
mcnn af öllum stéttum í mannlegu
félagi, frá framleiðandanum niður
að iðjuleysingjanmn, sem verkamað-
urinn þarf að fæða og klæða. Þar
eru verzlunarmenn til að selja, og
kaupendur til að kaupa. Þessir verzl-
unarmenn selja alla hluti, andlega og
efnislega, jafnvel hugsun, orð og at-
hafnir, — alt, sem einhver vill kaupa
— Þessir mcnn eru táknaðir ineð
nöfnum, sein benda á, hvaða vöru
þeir selja: t. d. lögmenn, læknar,
matvörusalar, harðvörusalar, álna-
vörusalar, fasteignasalar o.s.frv, —
næstum óteljandi salar. Þessir menn
eru þjónustusamir andar fólksins, |
og alveg ómissandi í bæjarfélaginu.
Þeir senda eftir öllu, sem fólkið
vantar og vill kaupa, utan úr allri
víðri veröld. Þeir fæða og klæða
fólkið í bænum, og gjöra þess utan
su MAR OG—
I 1 »5? ^ Laáer
Fáa af eBE E. L. t merkur og pott flösku hylkjum nlegt hjá þeim sem þú kaupir hjá oss. Drewry, Ltd., Wmnipeg.
margt og margt fleira gott og gagn-
legt, og fyrir alt þetta taka þeir að
eins fáein cents af hverjum kaup-
anda. ,
1 Blainc er einnig stétt manna,
sem kennarar kallast; i henni eru
bæði karlar og konur. Þeirra starf
er þeim mun göfugra en verzlunar-
mannanna, sem sálin er æðri en lík-
aminn. Þeir skapa hina andlegu
likami mannanna (búa til menn) og
kenna þeim að nota lyklana að dyr-
um vizkunnar og siðmenningarinn-
ar.
Þar er ennfremur stétt manna,
sem prestar eru kallaðir. Þeir eru
nokkurs konar kennarar fólksins;
eða ÖIlu heldur er rétt að líkja þeim
við árvakra hjarðmenn, sem halda
hjörðum sinum á sömu stöðvum, i
grænu og góðu haglcndi. Þeir hafa
fundið vissa og áreiðanlega vegi fyr-
ir fólkið á hinum andlegu svæðum,
sem það verður að fara eftir, til
þess að ná sæluvist í framtíðinni.
Fari það ekki þann veg, lendir það
í myrkri og ófarsæld.
Starfssvið þessarar mannfélags-
stéttar er óviðjafnanlegt, af því að
það hefir eilífðina fyrir takmark
(það takmarkalausa fyrir takmark).
Þá eru í Blaine menn, sem hafa
alls konar mismunandi skoðanir á
landsstjórnarmálum. Þeir eru Rep-
úblikanar; þeir vilja láta mestu
mennina stjórna og ráða, og eitt af
því, sem þeir álíta að auðkenni
manninn, sein liæfan til að hafa á
hendi stjórn landsins, er að hann sé
auðugur maður. Þar eru Demókrat-
ar; þeir vilja láta fólkið yfirleitt
taka þátt í stjórnmálunum; þeir
segjast bera hagsmuni alþýðunnar
fyrir brjósti. Þar eru einnig Sósíal-
istar; þeir vilja gjalda sérhverjum
eftir hans verkum; þeir vilja að þjóð
in öll skapi stjórnina; þeir vilja, að
allir hafi jöfn tækifæri og jafnan
rétt, og að hver njóti þess, sem hann
ávinnur sér.
Ennfremur eru í Blaine menn með
alls konar mismunandi lífsskoðun-
um; þeir skiftast í tvo aðalflokka,
nefnilega trúmenn og vantrúarmenn.
Aðalmismunurinn á skoðunum þess-
ara manna er: að þeir sem trúa,
liafa fundið sannleikann; en þeir,
sem ekki trúa, eru að leita hens, og
telja víst, að finna hann með rann-
sókn gegnum þekking á öflum og
lögum. Með öðrum orðum: Þeir,
sem trúa, vita án þess þeir skilji; en
þeir, sem ckki trúa, vita ekki nema
þeir skilji.
Þar er einnig ungt fólk og gamalt
fólk. Þar er gamalt fólk, sem hefir
lært af reynslunni, að það hefði get-
að verið ennþá nytsamara fólk fyrir
sjálft sig og mannfélagið, ef það
hefði byrjað lífið með ákveðinni
stefnu. Þar eru ungir menn og kon-
ur. Á þeirra herðum hvílir framtið-
in fyrir Blaine. Bærinn verður eins
og það lætur hann verða og vill láta
hann vera. Ef dæma má af fram-
komu-gildi þessara efnilegu ung-
menna, þá mun fyrst og fremst ó-
hætt að álykta, að eins og ungu kon-
urnar leggja alt kapp á að prýða hið
líkamlega útlit sftt og umbúðir, eins
muni þær prýða heimili sín, og með
því gefa bænum fagurt útlit. Og
sömuleiðis mun óhætt að vona, að
hinn mikli áhugi ungu mannanna
eftir leikjum og skemtunum endur-
taki sig í framkvæmd arðberandi
starfa (þegar tíminn cr kominn),
scm gefi framfærslu fyrir börn og
konur í góðu og uppbyggilegu hci n-
ilislífi. Ilinir andlegu liæfilegleikar
þessa unga fólks koma sjálfsagt i
ljÓ3, þegar það finnur tækifæri til
að sýna þá i einhverri framkvæmd.
Það hefir nú þegar verið sagt
margt og mikið, sem er til gildis fyr-
ir Blaine, og það er ótalmargt eftir,
og þar á meðal eitt, sem ekki má
gleyma, og sem sjálfsagt er að telja
bænum til ágætis. Og það er: að
hér um bil einn tíundi af heimilis-
föstu fólki í bænuin eru íslendingar.
Einsog allur hinn mentaði heirrur
veit og viðurkennir, eru íslendingar
ættstórir menn; þeir rekja ættir sín-
ar gcgnum öll stórmenni fornaldar-
innar: hofgoða, vikinga, konunga,
skáld og spekinga, til jötna og guða.
Hinna miklu guða Norðurlanda, sem
gáfu afkomendum sínum þetta djúp-
vitra og fagra mál: íslenzkuna, sem
allir vitringar heimsins dást að og
vegsama. Og þessa arfleifð guð-
anna hafa íslcndingar einir getað
varðveitt gegnum myrkur og mann-
dómsskort miðaldanna. En til þess
að geta varðveitt þessa dýrmætu
eign, urðu þeir að taka sér bústað
úti á takmörkum heims og helju, —
þar sem engin kveifaramenni eða
liðleskjur geta lifað. 1 þúsund ár
urðu þeir að bíða, þangað til menn-
ing heimsins komst á það stig, að
skilja þýðingu málsins og þýðingu
þeirra fornu sagna, skáldskapar og
speki, sem þjóðin hefir skráð og
geymt gegnum aldirnar á þessu
máli. Af þessu er auðsætt, að ís-
lendingar hljóta að vera miklir and-
ans menn. Og sömuleiðis vegna
hinna hörðu kjara og erfiðu afstöðu
á þessum útkjálka heimsins, þá gat
ekki annað lifað þar en það, setn
hafði afburða Hkamsþrótt. Það þarf
kjark og hreysti til að bera sigur úr
býtum við nátturuöflin á íslandi.
Af þessu, sem þegar er sagt, ligg-
ur í augum uppi, hvað mikið gildi
það verður fyrir Blaine í framtíð-
inni, að hafa stóran hluta fólksins af
islenzkum kynstofni. Þegar þessi
islenzki stofn blandast saman við
það bezta úr öðrum þjóðflokkum,
sem hér búa, þá getur naumast hjá
því farið, að afleiðingin verði af-
burða menn og konur, hvað andlegt
og líkamlegt atgjörfi snertir.
Jafnvel þó íslendingar i Blaine
virði málið sitt, og viðurkenni feg-
urð þess og gildi, eins og aðrir, scm
þekkja það mál, þá er ennþá ekkert
útlit fyrir, að þeir geti fengið þjóð-
ina hér til að nota það sem daglegt
mál, og jafnvel ekki sín eigin af-
kvæmi í fyrsta lið. Má vel vera, að
þetta sé vel ráðið, þvi ef íslenzkan
væri notuð jafnt og enskan, þá er
næstum óhjákvæmilegt, að bæði
málin blönduðust sainan. íslenzkan
misti við það gildi sitt, og slíkt væri
að misbjóða málinu hraparlega. —
Hinir eldri íslendingar í Blaine nota
málið sitt á öllum félagsskapar og
framkvæmdarsvæðum, meðal þeirra
sjálfra, sem miðar þeim til gagns og
uppbyggigar. Meðal annara fram-
kvæmda, sein þeir stjórna á íslenzku
máli, eru: Kvenfélög til að líkna
liðandi fólki; Lestrarfelag, til að
auka þekkingu, eða víkka út hinn
andlega sjóndeildarhring; Menn-
ingarfélag, til að leita að vissú, og
prófa sannleiksgildi ýmsra ríkjandi
skoðana i mannfélaginu; safnaðar-
félag, til að gjöra þá menn, sem þvi
tilheyra, að góðum og réttlátum
mönnum, og búa þá undir framtið-
ina. Þessi félagsskapur hefir kom-
ið sér upp heimili, og er það sterk
sönnun fyrir sannfæringarafli með-
limanna á gildi málefnisins. Einsog
sést á þessu, er öll framkvæmdar-
starfsemi íslendinga í Blaine bænum
til uppbyggingar og heiðurs. Eg
vona því, að það, sem þegar er sagt,
nægi til að réttlæta þá ályktun, að
gildi bæjarins hafi vaxið fyrir Is-
lending'a, sem þar búa. Og eg vona
einnig að hafa fært næg rök fyrir
því, að Blaine er góður bústaður, og
þar er gott að vera. En ef einhver
skyldi efa það, ætla eg að minna
hann á spakmælið: Af vöxtunum
skuluð þér þekkja þá, og um leið
benda honum á ávexti þá, sem í
kveld hafa sannað ályktanir mínar.
Það lcemur vist öllum saman um, að
þar er gott að vera, sem allsnægtir
eru. 1 kveld höfum við ekki séð
annað en nægtir. Fallegt fólk, klætt
í dýran og vandaðan fatnað, sitja
að krásum á mannfagnaðar sam-
komu, á miðsvetrarkveldi, þegar all-
ur heimurinn kvartar um atvinnu-
skort og dýrtíð, þar sem fólk getur
veitt sér svona ríkulega ánægju, —
þar hlýtur að vera gott að vera, og
í kveld liefir fólkið í Blaine veitt sér
þessa ánægju og nautnir. ,
Eg vil svo biðja ykkur, sem heyrið
til mín i kveld, að muna eftir því,
að fátt er svo gott að ekki geti verið
betra, og að tilgangur náttúrunnar
er þroskun og fullkomnun á öllum
svæðum. Og jafnvel þó Blaine sé
góður bær, þá getur hann verið
margfalt betri. En af því að það er
fólkið, sem býr í bænum, sem getur
gjört hann betri, þá ættum við öll
að inna af hendi einhverja fram-
kvæmd, sem miðar til að auka gildi
háns, og gjöra hann að góðu heimili
fyrir sjálfstætt, mentað og siðsamt
fólk.
Svo óska eg að Blaine vaxi að
auðmagni, vaxi að vizku, vaxi að
manndómi og drcngskap um ókomn-
ar aldir og ár. Og seinast og ekki
sízt vil eg óska, að Blaine framleiði
á hverju ári hér eftir um ókomnar
aldir afburða endurbótamann eða
konu, til uppbyggingar fyrir heiin-
inn, af íslenzkum ættstofni, því það
yrði sú sterkasta sönnun fyrir þjóð-
ina um gildi hins íslenzka eðlis.
, M. J.
Fréttabréf.
Athabasca, Alta., 9. júnf, 1915
Herra M. J. Skaptason,
Hóttvirði ritstjóri Heimskringlu:
Eg hefi rétt nýlega lesið í hinu
heiðraða blaði yðar (af 28. maí)
grein með fyrirsögn: “Nýlunda”,
grein þessi er náttúrlega ágæt skýr.
ing fyrir menn og konur sem lifa
út á útkjálkum þessa menningar
og menta lands, ]iað sýnir þeim hve
rpentun ungra kvenna er að aukast
og færast á hærra stig, og er það
óumræðanlegt gleðiefni fyrir þjóð
vora í heild sinni.
Hinn heiðraði greinar-höfundur,
hver sem hann svo er, væri mjög
góður og réttvís ef bann hafði mig
undanskylda þeirri hugsun sem
hann yfirlýsir, í byrjun greinar sinn-
at, um konur og karla. Þær og
þeir muni álíta þessa mentagrein
ungra kvenna heimsku, lítilfjörlegt
og óþarft fyrirtæki, að læra Hús-
stjórnarfræði; auðvitað er það sorg-
lega satt, að of margir af hinni ís-
lenzku karlþjóð, hafa verið og því
miður, eru en þann dag í dag, of
þröngsýnir í þá átt sem miðað hefir
að mcntun kvenna, og ekki álitið
j hana neitt nauðsynlcga.
En öðru máli er að gegna hvað
kvennþjóðina snertir. Eg er sann-
færð um, að allar konur, ungar sem
gamlar, munu vera sömu skoðunar
og eg, að þettað mentastig ungra
kvenma, Hússtjórnar-fræðin, er hið
þarflegasta að öllu leiti, og er ósk-
andi að sem flestar af hinum vel
hæfilegleikum búnu íslenzku stúlk-
um gætu bæst við töluna á lista
þeirra sem nú þegar hafa útskrifast
í þeirri grein.
Eg er ein af þeim mörgu, sem veit
mjög lítið, og yrði líklega sein að
læra að sitja rétt, en eg veit það
eitt, að eg elska alla góða og göfuga
mentun, og hefi mesta yndi af að
lesa ritgjörðir eftir góða menn og
konur, og hlusta á ræður sem koma
frá þeirra eigin brjósti, og varða
um þarfleg og góð málefni.
Eg er því sanmarlega ein í tölu
þeirra, sem óska þcssum stúlkum,
sem greinin ræðir um, til allrar vel-
farnanar og hamingju á komandi
leið þeirra. !Þær eru þjóð sinni til
sóma og verða henni til uppbygg-
ingar í komandi tíma.
Það er satt sem greirtar höfundur
segir að þörfin eru mikil fyrir út-
breiðslu þessarar mentunar, en því
er miður, sumir verða útundan, en
mér da.tt í hug, hvcrt l>að væri ó-
sanngjarnt og móðgandi, ef óskað
væri eftir af þessum góðu velment-
uðu stúlkum, að setja dálítinn rit-
kafla í íslenzku blöðin vikulega, eg
meina ýmiskonar leiðbeiningar við-
víkjandi vegum, sparnaði, hagnýtni
í matar meðferð og svo margskonar
viðvfkjandi búskap innanhúss, og
fleira og fleira. Þetta mundi verða
mörgum fáfróðum til leiðbeiningar
og auka álit og virðing hinna áður-
nefndu stúlkna, og eg efast ekki um
að hinir heiðruðu ritstjórar íslen-
zku blaðanna mundu ljá pláss fyrir
þannig lagaðar línur. Það mundi
auka útbreiðslu þeirra að minni
skoðun.
Kona í-Alberta.
Nautgripa ræktun á
Islándi.
er að verða að blaðamáli hér í landi.
Greinin sem birtist í Hkr. 8. apríl
er að mörgu leyti fjarstæður, og því
ekkert þar um að ræða. Aftur,
greinin eftir hr. Jón Einarson f
sama blaði, 27. maf vakti hjá mér
tilhneigingu að rita eftirfylgjandi
athugasemdir; Samt kemur mér
ekki til hugar að biðja um rúm í
blaði hér f landi til að ræða um
kvikfjárrækt á íslandi; þau mál
eiga að ræðast þar í heimahögum.
Þegar eg kom heim til íslands, 1911
eftir 24. ára fjærveru, fann eg ljós-
lega að miklar breytingar höfðu
þar orðið í ýmsum greinum á téðu
tímabili, og auðvitað flestar í um-
bóta áttina. Eg kom til Rvík og
dvaldi þar um hríð. Fanst mér
mikið um hverjum breytingum bær
sá hafði tekið frá því sem hann var
1887. Fyrir utan hina stórmiklu
menningarumbót, sem mér fanst
svo mikið um þarna í bernsku
heimahögum sem sé ritsíminn, var
allur bærinn, og ekki sýst umhverf-
ið, orðið alt annað en áður var. f
staðinn fyrir kviksyndismýrar, allar
sundurgrafnar eftir mótakið, og
urðargrjótið sem allstaðar hrúgað-
ist upp innan um kviksyndið, svo
gangandi manni var jafnvel torsótt
yfirferðin; blasti nú fyrir augum að-
komumannsins f júní og júlí mán-
uði, fögur tún, sáðgresisreitir og
matjurtagarðar. f bæ þessum
heyrði maður vélagang frá klæða-
verksmiðjunni Iðunni, mjög full-
komin í sinni framleiðslu. Verk-
smiðja sem hinir fjarsýnustu sáu að-
eins í hillingum á mínum bernsku
árum. Þessutan eru 3 eða 4 tó-
vinnuvélar á landinu. Mörg smíða-
verkstæði voru þar komin sem áður
voru engin. öll smíðavinna virtist
hafa tekið svo miklum framförum.
Eg ferðaðist talsvert um sýslur og
héruð á þessari ferð minni, og all-
staðar fann eg að miklar nmbætur
höfðu komist þar á í ýmsum grein-
um frá því scm áður var. Uppbygð-
ir vegir, svo þeir eru einsog hinir
bestu hér í landi. Stórmikið sléttað
af túnunum, og ]>að svo, að sum
þeirra voru nú orðin að mestu slétt
sem áður voru stórþýfð. Vörslu-
girðingar voru víða til stórmikilla
nota. Af samræðum við bændur,
sérstaklega þar sem eg var áður
kunnugur, komst eg að þeirri nið-
urstöðu, að þessar umræddu fram-
farir voru að mestu komnar f fram-
kvæmd fyrir vaknaðan áhuga hjá
bændum og landsmönnum í seinni
tíð. Búnaðarfélögum hafði "vaxið
svo fiskur um hrygg,” að þau voru
nú útbreidd um alt landið. f sér
hverri sveit voru smádeildir sem
höfðu sína framkvæmdarstjórn.
Þegar eg með sjálfum mér fór að at-
huga þessar framfarir, sem voru raik
ils virði fyrir land og lýð, fann eg
að framfarirnar í bæjum voru fyrir
innflutta þekkingu sem fólkið hafði
hagnýtt sér. Sömuleiðis við skipa
útveg og fiskiveiðar. Aftur, þegar
eg leit á framfarirnar í sveitunum,
voru þær að sumu leyti fyrir inn-
Eru börnin farin
að læra #.ð spara
PENINGA ?

OF CANADA
Hver uppvaxandi sonur þinn og dóttir ætti að hafa
persónulegan sparisjóðsreikning á Union Banka Canada
ásamt nægum tækifærum til að spara stöðugt peninga
og leiðbeiningu í þvf að fara hyggilega með þá- Svo-
leiðis uppeldi í sparsemi og góðri meðferð efna sinna er
ómetanleg seinna meir.
LOGAN AVE. OG SARGENT AVE., ÚTIBÚ
A. A. Walcot, bankastjóri
_____________________________________________________/
flutta þekkingu, en þó fannst mér
mikið vanta á að vel væri.
Hestaflið.
Þrátt fyrir innflutta þekkingu í
búfræði og verklegri starfsemi, vant-
ar mikið á að landinn heima hafi
nægilega þekkingu, og því síður
tilfinningu fyrir þvf hiers virði
hestaflið er til vinnu; af því stafar
að öll jarðyrkjuvinna og fleiri vinna
gengur þar svo seint og jafnvel
verður of dýr.
Túnaslétturnar og aðrar jarðbæt-
ur hafa komist í framkvæmd þar í
seinni tfð meira fyrir almennan á-
huga heldur en fyrir bættar stafs-
aðferðir. Til dæmis sögðu bændur
mér að þá kostaði um 120 krónur
að slétta vallar dagsláttu, 900 faðm-
ar, en f Rvfk kostaði það 150-180 kr.
Danskur maður, Alfred Kristensen
að nafni bjó á Einarsnesi við Hvítá
í Borgarfirði, gjörði hann mikið af
því að plægja á vorin fyrir bændur
þar f héraði. Hafði hann gjatnast
6-8 pilta sem voru í læri hjá honum ,
við það starf, og mörg hross. Var
mér sagt að hann tæki 90 krónur
fyrir að undirbúa og sá vallardag-
sláttu, en eigandi lagði til útsæðið.
Þar sem bændur þurfa að borga
120 kr. fyrir að slétta vallardagslátt-
una finnst hverjum meðal bónda að
hann gjöri vel, ef hann sléttar eins-
og hálfa dagsl. árlega að meðaltali;,
gjarnast 3-4 hundrað faðmar.
Plógmenn.
Mjög alment eru vissir plógmenn
þar í sveitum, sem lært hafa meira
eða minna á búnaðarskólum. Hafa
þeir gjaroast 2 hesta og lítinn og
léttan i>lóg, um 70 pund, sumir
liýngri. Eftir því sem eg komst næst
er aðal-starf þeirra á vorin þannig:
að þeir fara um bygðina og plægja
f sundur flög þau sem bændur hafa
rist ofan af og nota þá herfi víst
meii’a og minna. Þar sem eru að-
eins tveir menn í heilum hreppi eða
sveit, og tíminn er aðeins einn mán-
uður sem unnið er að túnasléttum,
gefur að skilja að margt flagið verð-
ur útundan sem þeir komast ekki
yfir að vinna; verða þá hinir sömu
að pæla alt niður með skóflum
sínum.
Þegar eg færði orð að því, sem eg
hafði lesið eftir Jón Jónatansson,
búfræðing og alþingismann, að
hver bóndi þyrfti helzt að eiga plóg
og tvo plóghesta, voru svörin gjarn-
ast á þessa leið; ]>að er ekki tilvinn-
andi fyrir svona litla bletti að hafa
þann tilkostnað, og þurfa svo að
gefa hestunum hey alt vorið. Mér
fanst að bændur yfirleitt líta á mál-
ið þannig: það er betra fypr fjöld-
an að taka verkamenn alt að mán-
uði að vorin, heldur en að kaupa
verkfæri og temja liestana, þess uta
væri það drepandi vinna á skepn-
unum, og þurfa þeir gott og mikið
hey. Auðvitað gott að fá flögin
plægð í sundur liegar l>að heppn-
ast.
Það eru margar orsakir til þess að
hestaflið er verr notað á íslandi,
heldur en í flestum öðrum löndum,
vil eg nefna hér nokkrar af þeim:
1. Landsvenja, þar sem landið er
aðeins kvikfjárræktarland, þýft með
hálsum og heiðum, hafa klyfja hest-
ar aðeins verið notaðir til flutninga
en plægingar óþektar.
2. Jörðin þýfð og erfið til brot-
plægingar.
3. Plægingar og önnur vinna þar
við innflutta þekking.
4. Hestar þar f landi mjög smá-
vaxnir.
5. Landsvenjan allstaðar rík í eðli
mannsins.
Eg ætla að reyna að skýra fyrir
mér og öðrum hvernig þessar orsak-
ir koma í bága við ný uppteknar
beytingar. Yil eg byrja á öðrum lið.
Jörð sú sem helzt er unnið að við
túnasléttu er þýfð og þessvegna ó-
notaleg fyrir skepnurnar að ganga,
og óþægileg fyrir plóginn að vinna.
Þar er engan streng um að tala,
heldur aðeins hnausa. Af því plæg-
ingarvinna og fleira þar að lútandi
er innflutt þekking frá nágranna
löndunum, er venjan þaðan viðhöfð
að hafa aldrei nema tvo hesta fyrir
plóg eða öðrum verkfærum. Is-
lcnzku liestarnir smáir (900 pund
ensk) af því leiðir að tveir hestar
getia ekki orkað því sem þeim er
ætlað; verður því mikiS ólag á
vinnunni, og mönnum ægir við
hvað hún er erfið á skepnunum.
Landvenja rík í eðli mannsins.
Yið sem erum orðnir aldraðir get-
um illa lært nýja siði. Talsvert
margir aldraðir Islendingar hér í
landi, sem hafa þó verið við búnað
hér f fleiri ár, kunna enn ekki að
keyra uxa eða hesta svo í lagi sé.
Kynbætur á hestum.
Búnaðarfélag Islands hefir haft
nokkrar framkvæmdir með kynbæt-
ur á kvikfénaði á umliðnum árum;
mun árangur af því hafa verið mest-
ur á sauðfé og mjólkur-kúm. Aftur
á lirossum stórum minni, nema að
útrýma skjóttum eöa flekkóttum
lit þeirra. Var mér sagt að þau
hross seldust verr á útlendum mark-
aði. Hitt að bæta hrossin að vexti
og stærð, var minna hugsað um.
Tilfinningin fyrir gæðum hesta er
enn <svipuð því sem hún áður var,
nefnilega; að fjörugur og fljótur
reiðhcstur er mikið meira virði held-
ur en stærsti og sterkasti hesturirin.
Sérstaklega á dönskum markaði
eru stærri hestar í hærra verði og
eftir því fer verðlag í landinu.
Einhverju sinni, endur fyrir löngu
hafa lög verið samþykt á íslandi
sem bönmiðu innflutning á hestum
frá öðrum löndum. Yoru lög þau
óbreytt 1911 og eru það vist enn.
Sýnir þetta ásamt mörgu fleiru að
tilfinningin fyrir gildi hesta-aflsins
er þar öðruvísi en hér í landi. Vest-
I r Islendingum mundi finna.st nauð
synlegt að fá nokkra graðhesta
frá öðrum löndum til að stækka
kynið.
Viðvíkjandi því að fjölga naut-
gripum á íslandi vil eg tilfæra orð
bænda þeirra sem eg átti þar tal
við. Eftir að sá siður var upptek-
inn að láta allar ær ganga með
lömbum, sem nú er í flestum sýslum
þar alment, virtist meiri þörf fyrir
að fjölga búþéningi. Þegar eg
spurði þá að því hvert kúm hefði
ekki verið fjölgað við þessa breyt-
ingu kváðu þeir nei við því. Yfir-
leitt hefði kúm í norðurlandi ekki
verið fjölgað. Sögðust þeir álíta að
þeir hefðu meira upp úr sauðfjár-
ræktinni.
Fóðurbirgðir þar takmarka naut,-
gripa töluna.
Síðan eg var á íslandi seinast, hefi
eg með sjálfum mér komist á ]iá
skoðun, að hin breytta aðferð við
jarðrækt þar getur ekki komið iað
þeim notum sem skyldi. Vinnu-ux-
ar væru þar nauðsynlegir til að eyð-
ileggja þúfurnar, en þar er austur-
íslendingurinn á öðru máli hann
segir; “þeir þurfa of mikið fóður.”
Undir því ásigkomulagi sein er,
og að líkindum verður fyrir langa
tíð enn, mun landbúnaður á ís-
landi bera sig helzt, með því að hafa
alt það sauðfé sem hægt er að afla
fóðurs fyrir, og sömuleiðis öll þau
hross sem hver einstakur hefir föng
til.
Stoðlirossin sem markaðs vara
gefa bótidanum árlega góðar inn-
tektir eins og sauðféð.
Ef hinn heiðraði ritstjóri Hkr.
vill gjöra svo vel og ljá lfnum þess-
um rúm í biaði sínu cr eg lionum
mjög þakklátur.
llolar P. O., Sask., 8. júní 1915
J. H. LINDAL.
—Sá sem ritar línur þessar útbjó
dráttartré fyrir þrjá hesta og sýndi
mönnum þar hvcrnig það gæti unn-
ið.
™ D0MINI0N BANK
Dornl Notre Dara* og Sherbroobe
Str.
HOfnVstAU oppb..... _________S.8.000.04MI
Vnrunjftbur............ . . 9.7.000,000
\ IIn r rtvutr. . .......STS.tHMI.OOO
Vrér óskura «tui vihsKifiura vtrz
I luDarmanna og ébyrgrtunai at' *f«fH
j þelm fullnægju. SparlsJóO«deiI«J vor
I er sú stærsta sem nokKur bauki
lr i borglnnl
tbúendur þessa hluta borganunar
óska aö skifta vih stofnun sem þelr
! vita ab er algerlega trygg. Nafn
j vort. er fulltrygging óhlutleika
I ByrjiD spari innlegg fyrir sjálfa
! yfcur, konu og börn.
W. M. HAMILTON, RáSsmaður
PHONB GAHRY 345«