Heimskringla - 24.06.1915, Blaðsíða 1

XXIX. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 24. JÚNÍ, 1915.
Nr. 39
VÖLDIN GANGA KAUPUM FYRIR $50,000
ER STJÓRNARSKIFTIN URÐU I MANITOBA
Fjórtán konservatív þingmenn kœra hina gömlu
og nýju stjórnendur þessa fylkis um sví-
virðilegt pójitískt athœfi og heimta rann-
sókn tafarlaust.
Hinn 21. júní var sem fellibylur skylli á frá hinum pólitiska
himni í Manitoba. Blöðin komu snemma dags út með stóru rauðu letri,
svo að lesa mátti langar leiðar. Og jafnskjótt og Telegram og Tri-
bune komu út á strætin, var gleypt við þeim.
Þenna morgun varð það opinbert og kunnugt öllum, að 14 þing-
menn höfðu skrifað undir bænarskrá til hinnar konunglegu rannsókn-
arnefndar, sem er að rannsaka þinghússbygginga-málið,— um að taka
fyrir og rannsaka stjórnarskiftin seinustu hér í fylkinu, þegar Roblin
stjórnin fór frá, en liberalar tóku við stjórn fylkismála. Bænarskráin
leggur þá kæru fram, að liberalar hefðu tekið mútu af konservatívum
og heitið þeim, að láta hina konunglegu rannsóknarnefnd hætta störf-
um áður en sakir kæmust upp, ef þeir (Roblin stjórnin) segðu af sér
og leyfðu liberölum að komast til valda.
Lögmaður C. P. Fullerton, K.C., bar fram bænarskrá þessa fyrir
rannsóknarnefndina.
Kvað hann dylgjur hafa gengið um það, bæði í blöðum fylkis-
ins og á strætum og gatnamótum, að hin nýja stjórn hefði komist til
valda með því, að semja við hina gömlu stjórn á óheiðarlegan hátt.
Kjósendur og alþýða fyikisins vildi fá að vita, hvað satt væri í þessu.
Kvaðst hann vilja bera fram sannanir er sýndu það skýlaust, að
grunur þessi væri á góðum rökum bygður og sagðist geta sannað eft-
irfylgjandi atriði: —
1. Að samningur var gjörður fyrir nokkrum mánuðum milli kon-
servatíva og liberala, þannig, að konservatívar borguðu liber-
ölum $50,000 móti því að liberalar kölluðu aftur allar kærur og
mótmæli móti kosningum þingmanna, er nýiega voru afstaðnar.
2. Snemma í maímánuði var samningur gjörður millri vissra manna
úr gömlu stjórninni og nokkurra þeirra, sem nú sitja að völdum,
og nokkurra þeirra, sem viðriðnir eru rannsókn þessa, sem nú
stendur yfir; og var það efni samningsins, að hin fyrverandi
stjórn skyldi segja af sér og selja stjórnartaumana í hendur nú-
verandi stjórn, með þessum skilmálum, er nú skal greina:
a) Að liberalar skyldu fá að orða og skrifa afsagnarbréf hins
fráfarandi stjórnarformanns.
b) Að rannsókn hinnar konunglegu nefndar út af þinghússbygg-
ingunum skyldi upphafin og kæfð niður, en málsókn hafin á
móti Kelly.
c) Að þær 25 þúsundir dollara, sem eftir stæðu af því, sem kon-
servatívar hefðu lofað að borga liberölum fyrir að kalla aft-
ur kærur sínar móti þingmönnum í seinustu kosningum, —
skyldu borgast liberölum, þegar rannsóknarnefndin væri lát-
in hætta.
d) Að stjórnin og ráðgjafarnir skyldu segja af sér, en liberalar
tækju sæti þeirra gagnsóknarlaust.
Samkvæmt samningi þessum sagði gamla stjórnin af sér.
Bænarskrá frá fjórtán Conservative þing-
mönnum til hinnar konungleg
rannsóknarnefndar:
Til Hon. Thomas G. Mathers yfirdómara, Hon. D. A. Mac-
donald og Hon. Sir Hugh John Macdonald, nefndar-
manna í hinni konunglegu :.efnd, er skipuð var til þess
að rannsaka mál öil í sambandi við þinghússbygging-
arnar í Winnipeg.
Bænarskrá undirritaðra fer auðmjúklega fram á: —
1. Að vér undirritaðir erum meðlimir hins löggefandi þings
í Manitoba, hver af oss þingmaður í kjördæmi því, sem
stendur aftan við nafn hans á bænarskránni.
2. Að vér höfum sterkar sannanir í höndum og trúum því,
að afsögn hinnar fyrverandi stjórnar í Manitoba og
myndun hinnar nýju var þannig til komin, að samning-
ur var gjörður milli hinnar fráfarandi og hinnar nýju
stjórnar eða einhverra meðlima hinnar fráfarandi og við-
takandi stjórnar, er tóku sig saman eða gjörðu félag með
sér, til þess að kæfa niður eða hefta rannsóknina út af
þinghússbyggingunum, móti iðgjaldi því, að rannsókn-
inni skyldi lokið og hætt og peningar greiddir að auk;
og að margir atburðir og gjörðir, er ganga á undan
stjórnarskiftunum, er hin gamla sagði af sér en hin nýja
tók við, voru að meira eða minna leyti snertir og or-
sakaðir af samningum þessum, eða gjörðir í þóknunar-
skyni Og er alt þetta mikilsvarðandi og áríðandi fyrir
heill og velferð alþýðu og þarf að komast á loft. En
það er aðeins mögulegt með fullri rannsókn á öllum
gjörðum þeirra manna allra, er hér eiga hlut að máli.
3. Það, sem í ljós verður leitt hefir að áliti voru stór og
mikil áhrif á atriði þau, sefn nefnd yðar, hin konung-
lega, er nú að rannsaka.
4. Sannfærðir um sannleika staðhæfinga þeirra, er hér
hafa greindar verið, lýsum vér undirritaðir því yfir, að
það sé álit vort, að það sé mjög áríðandi fyrir velferð
allra fylkisbúa, að hin konunglega nefnd rannsaki til
hlýtar allar gjörðir og breytni þeirra manna, sem hér
eiga hlut að máli.
5. Vér undirritaðir óskum þess auðmjúklega og biðjum,
að hin konunglega nefnd yðar hefji nú þegar rannsókn
þessa um leið og hún heldur áfram hinni fyrri rannsókn,
svo að alt geti orðið mönnum opinbert.
F. Y. NEWTON—fíoblin.
D. H. McFADDEN—Emerson.
JOHN J. GAItLAND—Lnkcside.
S. THORVALDSSON—Gimli.
JOHN T. HAIG—Assiniboia.
AIME BENARD—Iberville.
JAMES MORROW—Manitou.
JOSEPII HAMELIN—Sainte Rose.
WILLIAM BUCIIANAN—Dauphin.
I. RILEY—Rockwood.
JAQUES PARENT—Morris.
GEORGE R. RAY—Churchill-Nelson.
D. McLEAN—Winnipeg North.
.1. P. FOLEY—Winnipeg South.
Og ætlast var til, að hin konunglega rannsóknarnefnd hætti skjót-
lega starfi sínu. En alþýða heimtaði rannsóknina, og því urðu þeir,
nauðugir viljugir, að halda henni áfram.
Þá kom Mr. Fullerton með lista yfir nöfn þeirra manna, er hann
ætlaði að kveðja sem vitni, og er hann á þessa leið: —
Sir Douglas Cameron, Lieutenant Governor of Manitoba.
M. J. Howell, Chief Justice of Manitoba Court of Appeals.
Hon. Tobias C. Norris, Premier of Manitoba.
Hon. A. B. Hudson, Attorney General.
Hon. Thomas H. Johnson, Minister of Public Works.
Hon. Sir Rodmond P. Roblin, Ex-Premier of Manitoba.
Hon. James H. Howden, Ex-Attorney General.
Frank H. Phippen, K.C., Senior Counsel for Kelly.
L. P. Tilley, Junior Counsel for Kelly
A. J. Andrews, Counsel for the Roblin Government.
C. P. Wilson, K.C., Senior Council for the Liberal Government.
J. B. Coyne, Junior Counsel for the Liberal Government.
H. J. Symington, Junior Counsel for the Liberal Government.
Seinna var víst bætt við: —
G. M. Newton, Wm. Chambers, J. H. Ashdown og G. W. Prout.
Meðan Mr. Fullerton las upp skjölin og flutti málið fyrir rann-
sóknarnefndinni, var steinþögn í salnum, svo að heyra mátti saumnál
falla á gólfið. Var þó salurinn fullur af áheyrendum.
En yfirdómari Mathers svaraði honum því, að nefndin hefði ekki
vald til að fara út í þessi mál. 4 +
Óskaði Mr. Fullerton þá, að nefndin bæði stjórnina um aukið vald
til þeís að rannsaka mál þessi, eða að nefndarmenn mæltu með því.
En Mr. Mathers kvað það ekki verk nefndarinnar.
Ný rannsóknarnefnd.
Liberal stjórnin ætlaði nú þegar*
a‘ð auka verksvið rannsóknarnefnd-
arinnar i þinghússmálunum og fela
henni að rannsaka kærur konserva-
tivu þingmannanna, sem skýrt er
frá hér í blaðnu. En þeir Mr. Fuller-
ton og kærendur sáu við nánari ihug
un, að nefnd sú gat ekki fjallað urn
málið, af þeirri ástæðu, að einn eða
tveir af dómendum nefndarinnar
mundu verða kallaðir fram scm
vitni, og gætu náttúrlega ekki dænit
i þeim sökum, sem þeir sjálfir væru
við riðnir.
Ilelzt er i orði að fá Governor-
General í Ottawa til að skipa nefnd-
ina, og að enginn maður úr fylki
þessu sitji í henni.
Rlöðin eystra taka öll í sama
strenginn, að hér þurfi að hreinsa
til hjá báðum flokkum, bæði kon-
servatívum og liberöluin og bezt að
gjöra það sem fyrst og láta það uú
vera að gagni. ••
Fréttir frá Stríðinu.
Balaclava ftala.
Lengi hefir i minnum verið áhlaup
Breta við Balaclava í Krímstríðinu
veturinn 1854 og 55. En nú fórst ít-
ölum engu síður við Caporeto á Is-
onzo bökkum.
Austurríkismenn héldu austur-
bakka fljótsins og voru þar í hæð-
um upp af bakkanum; en ítálir vildu
komast yfir fijótið. Þeir lögðu þrjár
bátabrýr yfir fljóttð. En þær eru
svo gjöþðar, að bátum er lagt borð
vð borð, þvert yfir fljótið og plank-
ar ofan á, og þar riða, ganga og
keyra menn yfir.
Á brúm þessum sendu nú Italir
riddaralið sitt yfir; en af óhappi
einhverju eða klaufaskap undirfor-
ingja einhvers tafðist förin dálítið
yfir fljótið og komust aðeins tvær
sveitir (regiinents) yfir; þá gátu
Austurríkismenn sprengt brýrnar
með fallbyssum og sprengikúlum
sínum.
Þarna voru nú sveitir þessar tvær
einar og óstuddar frammi fyrir fall-
byssum Austurríkismanna. — Þeir
höfðu 3 eða 4 “batteri” (fallbyssu-
garða) af hinum stóru 16 þumlunga
skothylkjum, er þeir höfðu falið þar
á bak við og beindu nú á Itali stór-
skotum og náttúrlega öðrum byss-
um. Foringi ítala hafði orðið eftir
á bakkanum hinumegin og enginn
var til að skipa fyrir, og fóru ítalir
drjúgum að falla, og engin likindi til
að ný brú yrði bygð, meðan hríð
þessi gekk. ítalir sáu þvi, að ekki
var nema um eitt að gjöra: að ráð-
ast fram og taka fallbyssugarðana.
Foringi þeirra bað þá að fara. Þeir
æptu herópið og hleyptu allir upp
á hrygginn þar sem Austurrikis-
menn voru, og létu sverðin ganga.
l'in það er þar skeði, eru sagnir
mjög óljósar. Austurríkismenn tóku
á móti; en ítalir náðu þó og héldu
öllum fallbyssunum, og dauðir voru
allir Austurrikismenn, cr þar voru,
og nær tveir þriðju af ítölum, en
hinir flestir særðir. F'n nú gátu fé-
lagar þeirra bygt bátabrúna aftur og
komist yfr fljótið. Þannig fóru ítal-
ir yfir Isonzo.
ítalir eru þegar búnir að taka tiu
þúsund ferhyrnings kilómetra af
löndum Austurríkismanna þarna
norður við Adríahafið og í Trent-
dölunuin, og er það helmingi meira,
en Austurríki bauð þeim til þess að
sitja heima. Þeir berjast hraustlega
enn sem komið er og eru að smáfæra
sig upp á skaftið. En flugmenn
þeirra fljúga upp um landið og
varpa sprengikúlum á kastala, járn-
brautarstöðvar og sveitir óvinanna,
og tefja þannig herinannasendingar.
Búist vií5 að Hellusund vinnist
innan mánaÖar.
Þegar Hellusund eru unnin, ætla
Bandamenn að senda lið það, sem
þar er norður í Serbíu og halda
með þeim norður í lönd Austurrik-
is. En. nú eru Serbar ineð nokkru
liði Svartfellinga á leiðinni um Al-
baníu, og ætla að ná strandborginni
Durazzo og Alessio. Þar ætla þeir
að opna gluggann til hafsins, sem
þeir svo lengi hafa þráð.
Svínfylking ÞjóSverja í Galizíu.
Hann hefir lengi frægur verið
fleygur þessi. Með honum vann Al-
exander inikli alla sína sigra. En
fylking þessi er sem allir vita þrí-
hyrna, og snýr broddurinn fram og
verður að vera syo sterkur, að ekk-
ert get á honum unnið.
Þessum fleyg hafa Þýzkir rent á
Rússa hvað cftir annað, og hann hef-
ir verið svo öflugur og voðalegur,
að óhugsandi var að stöðva hann.
Svo var hann traustur broddurinn,
að þó að þúsundir og tugir þúsunda
féllu, var fylkingin einlægt jafnþétt;
nýjar fylkngar konni einlægt og
stigu yfir hina dauðu.
Og nú treysta þeir broddinn með
stórskeytum sínum, svo að eiginlega
er broddurinn margar milur á þykt
og mjakast áfram hægt og hægt: e i
fram undan honum gengur stöðugt
hriðin sprengikúlnanna dag og nótt
og eyðir landið framundan sér að
öllu lifanda og umturnar öllum víg-
görðum og virkjum, því að sprengi-
kúlnahríðin rótar um hverju fer-
hyrndu feti á margra milna svæði
framundan. Er þvi furða lítil, þó
Rússar láti undan síga. F.n ekki fer
l.ann hart þessi flevgtir cða svín-
fylking, sem karnskc gctur verið 10
lil 20 mílur á brcidd. þegar nóg er
h ð, einsog nú er; I'egar Þýzkir infa
millíón til hálfrar annarar millíónar
manna i hana og mörg hundruð af
stórskotabyssum, auk alira hinns
smærri. — En liægt verður hann að
fara. Og sjaldan getur liann farið
meira en þrjár milur vegar á dag og
oft þarf að byggja járnbrautirnar
undir fallbyssurnar þungu um leið
og haldið er áfram. Við tröll þetta
eru bændurnir rússnesku að berjast
núna í Galiziu.
HroSaslagur á Norður-Frakklandi
Þeir berjast harðan á Norður-
Frakklandi núna og sækja Frakkar
á svo fast, að Þýzkir hafa orðið að
draga saman 225 þúsundir, eða einn
fjórða úr millión, á 6 milna svæði
nálægt Lens og Lille. Frakkar hafa
náð þar meiru herfangi, en þeir
tóku i öllum bardögunum við Marne
í byrjun striðsins; þar á meðal eru
tíu þúsund fangar. Barist hefir ver-
ið þar dag og nótt. Þjóðverjar berj-
ast af mestu hreysti um hvert ein-
asta fet og er jörðn þakin likum
þeirra; en hinir sækja á með svo
miklu afli, að Þýzkir verða að láta
undan síga.
Barist um Lemberg.
Sami slagurinn þar einlægjt og
er sagt að Þýzkir þokst enlægt lield-
ur nær borginni; en voðalegt er
mannfall þeirra þar. Aldrei minna
en 10 þúsundir á dag og undir 20.
Sprengd upp hergagnabúr Rússa.
Hér og hvar um Rússland eru her-
gagnabúr og vopnasiyiðjur Rússa
sprengdar upp. Gjöra það Þýzkir
spæjarar. Nýlega var eitt púðurhús
sprengt upp í sjálfri Petrograd. —
Sumir undirforingjar Rússa af þýzk-
um ættum og oft hermenn eru í
þessu, en komist upp um þá eru
þeir óðara hengdir. Þannig voru
einn eða fleiri háttstandandi for-
ingjar nýlega hengdir i Warshau.—
Þetta er með öðru orsök til þess, að
Rússar verða undan að halda; þá
vantar skotfærin og eru þó að eins
búnr að taka á einuin fimta af her-
mönnum sínum. Þeir koma hinum
ekki að. Allbúið að þeir verði að
halda lengra inn i Rússland.
* * ¥
Jóseppur Austurríkiskeisari hefir
rekið suma yfirmenn hersins, sem
berst við Itali fyrir ódugnað, og
svo einn aðmírál. ,
* * *
Scrbar komnir að sjó i Albaniu,
og búnir að taka borgina Durazzo.
Með þeim er flokkur allstór úr sjó-
liði Breta.
Flugher Breta.
Fyrir nokkrum árum og jafnvel í
byrjun stríðs þessa hefðu fáir trúað
því, að Bretinn mundi verða jafn
fimur að lyfta sér í loft upp, sem nú
er að verða raun á, þar sem þeir eru
að verða hin fremsta flugþjóð heims-
ins. Og nú reynist það alt sannleik-
ur, sein menn héldu tröllasögur og
heimsku eina fyrir nokkrum árum.
Menn eru komnir langt fram fyrir
sögur Jules Verne; Möndull og
Grímur Ægir eru ekki neitt furðu-
legir nú orðið, og Bretinn, sein
allir héldu að væri svo fastur við
jörðina og búðarborðið, hann lyftir
sér nú léttur sem fálkinn og veltir
sér í loftinu sem hrafninn, og það
ekki einn eða tveir, heldur í þús-
undatali.
Þeir hafa allstaðar verið að láta
smíða flugdrekana Bretar i vetur og
einlægt hafa þeir í hundraða og þús-
undatali verið að læra að fljúga og
nú hafa þcir yfir 2,500 tvivængjaða
flugdreka og enn er verið að smíða
drekana í þúsundatali. Þeir hafa
nú orðið herflokka flugmanna, sem
þeir geta sent yfr herflokka og kast-
ala Þjóðverja og eru þetta sumt land-
drekar, sem lent er á landi, en sumt
vatnadrekar og allir tvívængjaðir.
Auk þessa hafa þeir flugbelgi, —
eina 50 — sem kallaðir eru dirig-
ibles. En miklu meira þykir nú varið
í vatnadrekana en belgina. Annað
eins eða meira hafa F'rakkar, og er
ekki óliklegt, að bráðum verði farið
að neyta þeirra í stærri stýl en ver-
ið hefir.
Lagnetið Breta.
Margan hefir oft furðað á því, að
neðansjávarbátar Vilhjálms skulu
ekki hafa grandað ncinu af flutn-
ingsskipunum yfir sundið og þykir
engum líklegt, að liann hafi viljað
hlífa þeim.
En nú er það orðið ljóst, að Bret-
ar hafa strengt net mikið yfir sund-
ið, þar sem það er mjóst, frá Folke-
stone á Englandi, rétt sunnan við
Dófra og þvert yfir um til Grisnez-
höfða á Frakklandi sunnan við Cal-
ais. Er sundið þar um 22 milur
enskar. Netið cr náttúrlega úr vír og
cr möskvinn 18 þumlungar á kant-
inn. Netið liggur á kafi í sjó niðri
og er haldð uppi með duflum. En
akkeri heldur því við botninn, svo
eð það berist ekki fyrir straumi. —
lllið er á einum stað á girðingu þess-
ari og gæta þess neðansjávarbátar
dag og nótt. Oft mun hafa komið
bránda i netið, en lítið hefir um
það heyrst, annað en að þar hefir
i.iargur neðansjávarbátur Vilhjálms
farist, er þeir hafa reynt að fara ]iar
um. Þer hafa ánetjað sig og vafið
vírnetinu um skrúfuna.
Skrásetning.
Allir atkvæðisbærir menn verða
að gæta þess að láta skrásetja (regi-
ster) nöfn sín f júní mánuði hinn
28. 29. og 30. í Winnipeg og undir-
borgum hennar. (suburbs), einnig
í Brandon og Portage la Prairie.
Gæti menn þess ekki, fá þeir ekki
að greiða atkvæði.