Heimskringla - 29.07.1915, Blaðsíða 2
BLS. 2
HElMSKRlN'liLA
WINNIPEG, 29. JÚLÍ 1915.
UPP MEÐ BONDANN.
VIII.
Spurningar og svör, sem snerta bændur.
Eftir S. A. Bjarnason.
Hver er ríkastur í þessu landi?
Til þess að svara þessari spurn-
ingu, þarf fyrst og fremst að gjöra
sér grein fyrir því, hvað ríkidæmi
er. Hér er auðvitað ekki verið að
tala um “andlegan” auð (sem aldrei
verður réttilega mældur eða veginn)
— heldur blátt áfram um peninga,
eða peningavirði. En fyrsta skil-
yrðið, sem vér verðum að setja oss í
þessu sambandi er, að skilja fylli-
lega, að hér er ekki verið að ræða
um auð eða ríkidæmi frá sjónar-
miði einstaklingsins, né frá sjónar-
miði einnar stéttar, heldur frá sjón-
armiði alls fjöldans eða heildarinn-
ar. Með þetta fyrir augum getum
vér því slegið því föstu, að þeir ein-
ir eru ríkir, sem framleiða auff, eða
auka framleiðslu og peningamagn í
landinu. Um leið og þeir framleiða
auð auka þeir velgengni fjöldans.
En hverjir eru það, sem þetta
gjöra?
Eru það peningavixlarar, landa-
salar, prangarar, og auðkýfingar?
Alls ekki. Þessir menn draga sam-
an peninga í hendur fárra,— og ein-
hver annar hefir minni peninga til
að lifa á, fyrir vikið. Þeir halda í
járnklóm auð landsins, svo að fjöld-
inn líður við það. Líður ekki al-
múginn við það, að járnbrautarfé-
lög setja ósvífilega hátt verð á allan
flutning? Er ekki fátæklingnum
synjað þess að eiga sér heimili, af
því landeignir eru í svo háu verði?
Er það ekki rangsleitni að hveiti
bóndans skuli vera selt hönd úr
hendi og allur ágóðinn af sveita
hans lendi í vösum prangara,
sem aldrei hafa snert við plóg?
Þessi dæmi sanna það þá, að við
verðum að leita í aðra átt til þess
að finna þann, sem er virkilega rík-
ur; það er: manninn, sem eykur
auðlegð landsins og bætir hag sinn
um leið, án þess að rýja náungann.
Það má tilnefna ýmsar stéttir,
sem uppfylla þetta skilyrði að
meira eða minna leyti, — til dæmis
námumenn, sem grafa málma úr
jörðu; skógarmenn, sem höggva
tré og framleiða borðvið til bygg-
inga; fiskimenn, sem auka matar-
forða landsins, o. s. frv. „
En ein stétt er enn ótalin og í
þeirri stétt eru mennirnir, sem hafa
i hendi sér uppsvrettii þess auffs
sem þetta land lifir ú; og sú stétt
er því (samkvæmt skilyrðinu, sein
vér settum í byrjun), ríkasta stétt-
in i landinu — þ. e. bœndastéttin.
Eftir þvi sem bændur frainleiða
stóra eða smáa uppskeru — eftir
því vex eða rýrnar velmegun þjóð-
arinnar. Þeir ráða því hvort þjóð-
in á nokkurt lánstraust eða ekki;
þeir sjá fyrir því, að landið hafi
nægan forða til að lifa á, ár eftir
ár.
Vér erum ekki að kasta neinum
skugga á aðrar stéttir, sem landið
byggja, og sem afkasta sínu þarflega
verki og þiggja forsvaranleg láun
fyrir. En vér verðum samt að við-
urkenna að verkamenn: handverks-
menn; skrifstofuþjónar; kenni-
menn; lögmenn og læknar — eru
ekki framJeiðendur; og gætu alls
ekki bygt landið, ef önnur stétt
þeim meiri væri ekki tilsett til að
gjöra þeim mögulegt að hafa at-
vinnu. Allir þessir áðurnefndu
geta því ekki talist ríkir, vegna þess
að þeir framleiða ekki og hafa eng-(
in ráð á auðsuppsprettum lands-
ins.
| urnar hér að framan hrynji til
| grunna. En til þess að svara alveg
; rétt og útúrdúralaust, hljótum vér
að viðurkenna að margir einstakir
bændur, og jafnvel heilar sveitir,
eru enn þann dag i dag mjög fátæk.
| Samt haggar þetta alls ekki sann-
; leiksgildi þeirra staðhæfinga, sem
j birtast hér að ofan, því vér slógum
j því föstu í byrjun, að auð eða ríki-
dæmi ætti að skoða frá sjónarmiði
alls fjöldans, þ. e. þjóðarinnar.
Ef ekki, hvers vegna ekki?
Það er margt, sem hamlar því, að
allir bændur séu eða geti verið rik-
ir. Hérlend búnaðarblöð ræða dag-
lega velferðarmál landsins, og niður
I slaðan er eitthvað á þessa leið:
1. Samanlagður auður • bænda-
stéttarinnar í Canada er feyki-
mikill; en hann er skiftur á
meðal margra, og samansténd-
ur oft af eignum, sem ekki.. eru
mjög mikils virði á sölumark-
aðinum, en sem ekki er þó hægt
að veita sér fyrir einn silfur-
pening. (T. d.: Bóndi elur upp
fjölskyldu sína á því, sem búið
farmleiðir, og hugsar ekki út í
það, að ef til vill. gengur hon- j
um það eins vel*og bæjarbúan-
um, sem fær $2000.00 laun ár-
lega).
2. Þekkingarskortur stendur svo I
mörgum fyrir þrifum. Menn j
hafa víða ekki lært heþpileg-
ustu aðferðirnar til að búa vel.
3. Það er stór skortur á áhuga
meðal bænda. Þá skortir sam-
vinnu og samtök. Ágóðinn,
sem ætti að lenda í þeirra eig-
in vasa, lendir til milliliða
(kaupmanna, járnbrautarfélaga
o. s. frv.).
4. Allra brýnasta þörfin er þó við-
sýni. Sem bændur taka þeir
ekki nógu mikinn eða ákveð-
inn þátt í landsmálum. Meiri
mentun, fleiri skólar og betra
uppeldi fyrir okkar unga bænda
lýð: Það eru aðal skilyrðin.
Bændastéttin þarf að stjórna
landinu sjálf. Þá hverfa úr
sögunni pólitiskir snápar og
snýkjudýr; einokun í verzlun,
óhófssemi og eyðsla verða þá
eins og svartur blettur í sög-
unni, — þeirra gætir ekki fram-
ar í daglegu stjórnarfari. Þeg-
ar stéttin, sem heldur landinu
við, er orðin svo upplýst, að
hún getur tekið i taumana og
ráðið fram úr vandamálum
landsins, þá er komin sú gull-
iild, sem framfaramenn vorir
óska eftir um leið og þeir hrópa
—: “Stjórn fólksins sem starf-
ar) fyrir fólkið og (sem sam-
anstendur) af fólkinu” (a gov-
ernment of the people, for the
people, and by the people).
í rétta átt.
óhætt er að segja, að mikið hefir
breyzt til batnaðar á síðastliðnum
tíu til fimtán árum. Vesturlandið
byggist óðum, og nýrri og betri að-
' ferðir flytjast inn frá eldri fylkjun-
um. Mentamenn þjóðarinnar beita
■ ijú kröftum sínum i þá átt, að auka
alþýðumentun og skapa meira víð-
sýni. Búfræðisskólarnir í Vestur-
fylkjunuhi eiga sinn skerf í því, að
bæta úr þörfum bænda. Útbreiðslu-
starf akuryrkjudeildanna nær út í
afskektustu bygðir landsins.
BúnaÖur (eða búskapur)-------?
Þetta er aukaspurning í þessu
sambandi; en með því að svara
henni, skýrum vér málefnið dálítið
um Ieið. Fyrst og fremst er það
ekki búskapur, að berja torfhnausa,
ryðja, plægja, þreskja, smala eða
mjólka; þetta eru að eins auka-
atriði eða nauðsynleg vinna í sam-
bandi við búskap, — hreint ekki
búskapurinn sjálfur. Að búa þýðir
miklu fremur þetta: Að safna sam-
an sólargeislum, yl og krafti, í lauf,
leggi og ávexti; að draga næringu
úr skauti móður vorrar jarðarinnar;
að veita lifandi verum aðgang að
þeim næringarefnum, sem jarðveg-
urinn innifelur; að framleiða og
umskapa kraft og orku, sem felzt i
náttúrunni — alt þetta er búnaffur
(farming). Og mennirnir, seyi
þetta geta, vinna bæði með höndum
og höfffi. I því eina atriði eru þeir
svo langt settir fyrir ofan hinar
stéttirnar, sem minst er á hér að
framan, og þess vegna eru þeir og
verða ætíð aðalsstétt landsins, rík-
asta stéttin og sú fjölhæfasta.
Eru allir bændur þá ríkir?
Fyrirmyndarbú eru stofnsett á
víð og dreif og menn eru nú fengnir
til að verja öllum sínum tíma til að
gefa bendingar, kenna nýjar að-
ferðir og stofnsetja samvinnufélög
meðal bænda. Fylkisstjórnirnar
gangast fyrir því, að veita bændum
væg bankalán, og veita þeim góðan
markað fyrir afurðir sínar. Til-
raunastöðvar ríkisstjórnarinnar —
meðhöndla vandamál bóndans og
gefa honum skýrslur, sem sýna
lieppilegar aðferðir við kornrækt,
kvikfjárrækt, og yfir höfuð alt það,
sem bændur stunda. Vér viljum
tnn minna íslenzka bændur á það,
að nota sér vel þá raunspeki og þær
ráðleggingar, sem allar þessar al-
mennu stofnanir bjóða. Vér vilj-
um enn á ný eggja alla framfara-
menn til þess, að skrifa eftir upp-
lýsingum þeim, sem þeir kunna að
þarfnast. Það er skylda hvers ein
asta bónda, að auka velmegun sina,
svo að börnin hans geti notið upp-
fræðslu og góðs uppeldis, og orðið
isýtir borgarar landsins.
Þessi spurning gægist fram ó-
sjálfrátt og heimtar hreinskilið
svar. Ef vér segjum hiklaust “já”,
þá væri ekki nema hálf-sögð sagan.
Ef vér svörum “nei”, þá virðist sem
allar staðhæfingarnar og rökfærzl-
Þeir, sem tilheyra auðugustu stétt
landsins, ættu sem einstaklingar að
vera sjálfstæðir, velmegandi, á-
nægðir og frjálsir borgarar í frjálsu
landi.
Rœda Sir James Aikins í Brandon.
Eftir aS hafa lýst yfir þakklæti sínu fyr-
ir útnefninguna, tók Sir James Aikins til
máls á þessa leiS:
Fyrir fjórum árum síSan átti eg ekkert
viS pólitík og bjóst ekki viS aS skifta mér
af henni framar. En þá var mér boSiS
þingsæti í einu hinu fjölmennasta héraSi
þessa fylkis, í þeim tilgangi, aS eg skyldi
vinna á móti stefnu þeirri, er hindra vill
þroskun ríkisins og leggja_b*önd á frelsi þess,
aS því er snertir verzlun og fjárhag. SíSan
hefir samkomulag mitt og kjósendanna allra
veriS hiS æskilegasta. (Lófaklapp!). Eg
nota orSiS allra, því eg hefi enga hugmynd
um þaS, hverjir voru meS mér eSa móti viS
atkvæSagreiSsluna, og hefi aldrei reynt aS
komast eftir því, af þeirri ástæSu aS eg
skoSaSi mig sem fulltrúa allra kjósendanna
í kjördæmi þessu; og þaS gleSur mig aS
verSa þess vísari, aS tilraunir mínar til aS
vinna fyrir kjördæmiS í heild sinni hafa
falliS ySur vel í geS. Og viSurkenning yS-
ar, aS eg hafi veriS aS reyna aS vinna fyrir
ySur alla eru mín beztu laun.
Eftirsjón.
Þa kom því hik á mig, er eg sá aS eg
varS aS segja upp þingmensku minni á sam-
bandsþinginu, ef eg ætti aS verSa viS til-
mælum manna þeirra, er buSu mér forustu
flokksins, meS stefnuskrá þeirri hinni nýju,
sem nú var viStekin á hinum fjölmenna
fundi Konservatíva í Winnipeg. Eg var hik-
andi þá og er hálf-hikandi enn, aS taka á
mínar herSar alla þá ábyrgS, sem þessari
vandasömu stöSu fylgir. — En þar sem þér
hafiS af frjálsum vilja boðið mér stöðu
þessa, þá er það ætlun yðar að eg sé hæfur
til þess, að verða fulltrúi yðar á þingi fylkis
þessa og foringi yðar, — hæfur til þess að
halda á lofti hinni víðtæku endurbótastefnu,
sem þér samþyktuð á hinum ný-afstaðna
fur.di í Winnipeg, og því tek eg við útnefn-
ingu yðar. (Lófaklappl).
Og eg fullvissa yður um þaS, aS eg skal
leggja mig allan fram til þess, aS vinna aS
hag kjördæmis þessa og hag Manitoba fylkis,
ef eg næ kosningu. Og eg er því fúsari aS
taka viS umboSi þessu og leggja fram alla
mína krafta, sem stefna sú, sem þér hafiS
tekiS og meginatriSi mála þeirra og grund-
völlur, sem þér ætliS fram aS halda og á aS
byggja, var ekki stefna eSa grundvöllur,
sem búinn var til fyrir ySur eSa kosinn eSa
lagSur af öSrum stjórnmálamönnum eSa
foringjum. Heldur var þaS stefna og grund-
völlur mála, sem þjóSin sjálf, eSa fulltrúar
allra konservatíva, er mættu á hinum mikla
fundi í Winnipeg 14. og 15. júlí, — kusu
og lögSu og völdu sér sjálfir.
Og þetta er þaS, sem vér aldrei megum
gleyma,----nefnilega þaS, aS þarna í Winni-
peg var enginn foringi flokksins, og enginn,
er kæmi meS tilbúna, heflaSa, útreiknaSa
stefnu málanna, til aS láta ySur samþykkja,
og þess vegna er og hlýtur þessi hin nýja
stefna, aS vera stefna ySar, stefna fólksins
eSa þjóSarinnar, sem vér allir skuldbindum
oss aS fylgja til sigurs.
Það hefðu verið misgrip mikil.
En hve fáfengilegt hefði nú alt þetta
verið og hvílík misgrip hefðu menn ekki
gjört, ef að fólkið hefði farið að kósa mann
þann fyrir foringja sinn til að halda á lofti
málum þessum, — sem ekki hefði verið
þeim samþykkur, og hefði því ekki getað,
nema móti sannfæringu sinni, mæit með
þeim, eða barist fyrir þeim. (Lófaklapp!).
En nú vil eg segja ySur þaS, aS þó aS
eg væri forseti á þessum mikla og merkilega
fundi í Winnipeg, þá átti eg engan þátt í
því, aS undirbúa eSa laga stefnuskrána,
eSa ráSa málum þeim, er fundurinn skyldi
fjalla um, eSa kjósa eitt eSa annaS mál eSa
málsatriSi til aS leggja fyrir fundinn. Og
ekki reyndi eg meS einu orSi til aS hvetja
menn til aS samþykkja eitt eSa annaS atriSi
í stefnuskránni, en hafna öSru. ÞaS var
fundarmanna, fulltrúanna úr sveitunum og
bæjunum, aS gjöra þaS, og gjöra þaS ein-
ir. ÞaS er fólkiS og kjósendurnir, sem bera
alla ábyrgSina, og eg vil nú taka þaS fram,
að svo framarlega sem eg næ kosningu fyr-
ir Brandon kjördæmi og kjósendur fylkisins
halda stefnu þessari hinni nýju fram til sig-
urs við kosningamar, þá vil eg gjöra öll
þessi atriði, sem tekin eru fram í hinni nýju
stefnu Konservatíva, að lögum, og sjá um
að þeim sé framfylgt eftir að þau eru við-
tekin sem lög fylkisins.
Ef aS kjósendur fylkisins ekki geta kom-
iS inn á þing nógu mörgum mönnum til aS
stySja stefnu þessa, þá er þar meS ónýt
orSin tilraun mín, til aS reyna aS koma fylki
þessu aS gagni. En eg er sannfærSur um
þaS, aS fólkiS eSa Konservatívar hljóta aS
standa meS og fylgja fram til sigurs málum
þeim, sem þeir sjálfir hafa kosiS til aS halda
fram. Þetta er þeirra eigiS barn, — þessi
stefnuskrá; og foreldrarnir mega ekki skilja
barniS sitt eftir úti á gaddinum.
Eg sá þaS ljóst fyrir, er eg tók viS starfi
þessu, aS andstæSingar Konservatíva
myndu á mig ráSast og sverta mig á allar
lundir, og kalla mig félaga Roblins og þeirra
annara í hinni pólitisku klíku. En eg vil
lýsa því yfir, aS eg hefi tæplega fengist
nógu mikiS viS pólitík til þess aS vita, hvað
pólitísk klíka er,, og aldrei hefi eg sjálfur,
eSa meS öSrum, tekiS nokkurn þátt í aS
mynda slíka klfku, og aldrei þegiS nein verk
eða neina hjálp af hennar hálfu.
En mér getur þó skilist, hvaS klfka þessi
eða ‘maskína’ muni tákna eSa þýSa. En
þaS er þaS, aS hvar sem vél þessi vinnur,
þá er þaS ekki þjóSin eSa fóIkiS, sem ræS-
ur, heldur vélin. En þaS hefir æfinlega
veriS sannfæring mín, aS bezt og farsælast
sé aS þjóSin ráSi.
— Þá kemur kafli í ræSu Sir James, um
efasemdir hans, hvort hann ætti aS taka aS
sér þessa mikilvægu stöSu: forustu flokks-
ins. Honum hafSi veriS boSin hún og hann
hafSi neitaS, sá aS hann myndi eiga rólegri
daga meS fjölskyldu sinni. Fundurinn bauS
honum forustuna fyrsta daginn. Um kveld-
iS kom nefnd manna frá Brandon til hans,
og lagSi aS honum og baS hann þrálátlega
aS taka viS forustunni. En hann þakkaSi
þeim fyrir og neitaSi. Þeir gáfust ekki upp
aS heldur og báSu hann aS þvertaka ekki
fyrir þaS og sofa um nóttina og segja sér
aS morgni. En aS morgni sá hann þá og
kvaSst ekki geta orSiS viS bón þeirra; —
hann neitaSi ennþá. Svo leiS dagurinn.
En um kveldiS, seinni daginn á fundinum,
reis upp varaforseti Willis og laut aS hon-
um, og kvaSst þurfa aS segja nokkur orS
til fundarmanna. “Já, í öllum bænum
gjörSu þaS”, sagSi Mr. Aikins og grunaSi
ekkert. En þessi fáu orS Willis voru þá
þau, aS stinga upp á Sir James Aikms, sem
foringja Konservatíva flokksins í Manitoba.
Fundurinn ætlaSi af göflum aS ganga, húf-
ur og hattar voru á lofti, höndum var skelt
og fótum stappaS, og allir vildu Mr. Aikins
hafa. Gat hann þá ekki neitaS lengur.
Svo fær hann vin sinn Sharpe til aS
styrkja sig, og segir Mr. Sharpe einnig af sér
þingsæti í sambandsþinginu, og kvaS konu
sína hafa hvatt sig til þess. Mr. Aikins verS-
ur hýr viS og kveSst vera meS- atkvæSis
rétti kvenna eftir þetta. (Bros hjá áheyr-
endum).
Sneri Sir James Aikins svo ræSu sinni
aS stjórnmálum og sagSi: AS sér væri ó-
mögulegt aS velja þingmannaefni þau í öll-
um kjördæmunum, sem bera skyldu fána
Konservatíva. Mér hefir fundist, mælti hann,
sem eg væri aSeins sveif í vél einni, ef aS
eg færi aS skipa kjósendunum fyrir, hverja
þeir skyldu kjósa. Hreyfing þessi er hreyf-
ing þjóðarinnar, og eins og eg sagði á fundi
Konservatíva, þá er það mín einlæg ósk og
von, að hvert eitt kjördæmi kosti kapps
um, að mennimir, sem eiga að halda þess-
um málum fram á þingi, séu vandaðir, kapp-
samir og skynsamir.
ÞaS er ekki ætlan mín í kosningabar-
áttu þessari, aS teyma fólkiS eSa kjósend-
urna upp á hinn daunilla haug umliSins tíma
— þar sem hin pólitíska elfa hefir saman
boriS alt þaS hiS þefillasta og óhreinasta í
fylki þessu, og tvær konunglegar nefndir
hafa nú um tíma setiS yfir. Og eg vil ekk-
ert tala um menn þá, sem viS þennan haug
eru riSnir og í mál þau flæktir á einn eSa
annan hátt. Sannanirnar liggja allar fyrir
fólkinu. Þær liggja berar fyrir dómstóli
þjóSarinnar. Almenningur verSur nú aS
dæma. (Dæma dómarana, ráSherrana,
lögmennina, stjórnirnar, hina gömlu og hina
nýju; jafnvel fulltrúa konungs, og allar
gjörSir þessara manna). Fyrir þessum dóm-
stóli skulu nú allir vegast, og annaShvort
þungir finnast eSa léttir. Og eg er ekki í
neinum efa um þaS, eins og eg hefi áSur
sagt, aS blys réttlætisins og siSgæSisins log-
ar eins skært í kofa fátæklingsins, eins og í
hinum tígulegu höllum auðmannanna. Það
er alveg eins bjart í hjarta hins ómentaða
manns eins og í lífi hinna lærðu. Og þeg-
ar þetta alt kemur til atkvæSa alþýSu, þá
treysti eg svo drengskap og viti manna, að
þeir leiði af því réttar ályktanir og leggi á
rétta dóma.
ÞaS er því ekki um neinar sérstakar per-
sónur, sem eg ætla aS tala, heldur um hug-
sjónir, sem meginatriSi hinnar konserva-
tívu stefnu. Enda var þaS ekki tilgangur
fundar þess hins mikla í Winnipeg, aS tína
til hvaS eina, er einn eSa annar hafSi illa
gjört, um sína pólitísku æfidaga, heldur aS
taka sér nýja stefnu,— stefnu þá, sem gjörði
það ómögulegt að þeir kæmu fyrir aftur
þessir hlutir, sem vér höfum svo mikla and-
stygð og viðbjóð á.
Eg hefi ekki tíma til, aS fara gegnum
alla stjórnmálastefnuna á þessu kveldi. En
ein af samþyktum þeim, sem gjörSar voru,
var sú, að halda óskertum meginreglum
Breta fyrir þingbundinni stjórn. En megin-
reglur þessar eru bygSar á viti og skynsemi
þjóSarinnar, á reynslu undangenginna alda.
Og sannarlega var þaS ekki meginreglum
þessum aS kenna, aS svívirSingar þær hafa
skeS hér, sem vér allir nú svitnum fyrir. I
þessum meginreglum eSa hugmyndum er
fólgiS þaS frelsi þjóSanna, aS þær geti
stjórnaS sér sjálfar.
I sambandi viS stjórnarfar Breta má
benda á, aS einn þáttur þess er ráSgjafa-
stjórnin (Principle of Cabinet). En eitt aS-
alatriSiS viS hana er þaS, aS ráSgjafarnir
eiga beinlínis aS vera ábyrgSarfuílir og
stjórnast af fulltrúum þjóSarinnar. — En
stundum vill þetta bregSast. Og stafar þaS
af því, aS þjóSin er ekki nógu árvökur, og
verSur þá ráSgjafastjórnin aS skrifstofu-
stjórn (Bureaucracy), eSa embættismanna-
stjórn. Þeir gleyma þjóSinni og hennar hag;
og gangi þaS svo um langa tíma, þá verSur
þaS aS einveldisstjórn, og er þá lítiS eða
eSa ekkert hirt um hag eSa réttindi þjóðar-
innar.
Sérstök árvekni nauðsynleg.
StöSug árvekni er nauSsynlegri fyrir
þjóSina en alt annaS. Og í þessum tilgangi
var sú samþykt gjörS á fundinum í Winni-
peg, aS fundur þessi skyldi haldinn á ári
hverju, svo aS menn gætu rætt og íhugaS
öll þau málefni, sem fylkiS varSaSi, og til
þess aS láta stjórnina heyra röddu þjóSar-
innar. (Lófaklapp!).
En nú vil eg spyrja ySur, hvort þér ætl-
iS þetta nógu langt fariS, — hvort þaS nái
tilganginum? ÞaS var raunar ekki sagt
beint út á fundinum, en eg heyrSi nokkra
menn ræSa um þaS, að betra myndi aíf
taka up siðu Bandaríkjanna og Iáta þingset-
una ekki vera lengri en tvö eða þrjú ár. —
Þér vitiS, aS þingsetutíminn hér í fylkinu var
lengdur til 5 ára; en eg veit ekki meS vissu,
hvort þetta var gjört meS ráSi þjóSarinnar,
Menn sögSu þaS sín á milli, aS ef tíminn
væri stuttur, þá fengjust menn ekki til þess,
aS sækja eftir þingmannsstöSu, því aS þeir
þyrftu aS eySa miklum peningum til þess'
aS ná kosningu. Og ef aS kosningar væru
tíSar, þá væru engir peningar í því fyrir þá,
sem græSa vildu á stjórnmálabraski. Enn-
fremur var þaS tekiS fram, aS tíSar kosning-
ar myndu varna því, aS dregnir væru samart
miklir peningar í kosningasjóS, og auk þess
myndi þaS auka kynni og tryggja samband-
iS milli kjósenda og þingmannanna. Og vil
eg taka þaS fram, aS þetta er þess virSi,
aS þaS sé alvarlega athugaS, því að það
er þjóðin, sem æfinlega á að ríkja og ráða,
og skoSunum hennar á æfinlega áheyrn að.
veitast og gaumur aS gefast.
Þetta breytti í engu stjórnar-hugmyndum
Breta.
Þeta myndi ekki hiS minsta breyta meg-
inreglum hins brezka stjórnarfars, og myndi
ekki koma í bága viS þaS eins og hiS svo-
kallaSa ‘initiative’ og ‘referendum’. ÞaS er
æfinlega varasamt, aS hlaupa frá einni fjar-
stæSunni til annarar. Vér ættum aS fara
varlega aS því og gæta fóta vorra. En vér
skulum vera árvakrir, og líta eftir því, ac5
stjórnin vinni verk sitt; og tíma þann, sem
hún situr aS völdum, mætti gjarnan stytta,
ef aS menrí vildu, því aS úti í sveitum er
stjórnin mest fólgin í sveitarstjórninni, og
þaS ætti ekki aS þurfa langan tíma, aS gjöra
út um mál sveitanna og láta fólkiS fá því
framgengt, sem þaS óskar eftir.
HiS annaS mikilvæga atriSi í hinni nýju
stefnuskrá er mentamála-stefnan. Eg ætla
reyndar ekki aS fara um hana mörgum orS-
um; en í fám orSum er hún þessi:
AS skoSa tilhlýSilega efling mentamál-
anna sem hina fyrstu skyldu stjórnarinnar;
aS ábyrgjast hverju barni í fylkinu hæfilega,
heilbrigSa undirstöSumentun, án nokkurs
tillits til þess, af hvaSa þjóSflokki börnin
eru, eSa hvaSa trúarflokkum þau tilheyra.
AS láta góSa fræSslu í enskri tungu vera
hiS fyrsta skilyrSi skólanna. AS auka ment-
un og efla hag kennaranna; aS styrkja skóla-
nefndirnar til þess aS hafa skólana í sena
beztu lagi; aS efla og auka mentun í akur-
yrkju, í æSri og lægri skólum; að efla há-
skóla Manitoba fylkis og auka áhrif hans
út á viS; aS efla akuryrkjuna, sem er meg-
instoSin undir velferS Manitoba, auka og
efla hana meS öllum hugsanlégum ráSum
og byggja hana á nýjustu og beztu vísinda-
legum rannsóknum og uppgötvunum.
Að verða sem mest að gagni.
ASalatriSiS, aSalhugmyndin, sem fólg-
in er í samþykt þessari, er sú, aS þaS sé hin
fyrsta skylda ríkisins, aS veita borgurum.
ríkisins sem flest og bezt tækifæri til þess
aS verSa bæSi sér og ríkinu aS gagni. Ef
aS vér höfum ekki góSa borgara og færa,
þá verSur seinn og tregur uppgangur fylkis-
ins. Þess vegna ríSur svo mikiS á því, að
gjöra æskulýðinn mentaðan, siðferðisgóð-
an og ástundunarsaman á störf sín og iðn,
og veita hinum ungu mentun og þekkingu
á störfum þeim, sem þeir ætla að hafa sér
til lífsuppeldis, og í fylki þessu er það frem-
ur öllu öðru akuryrkja.
Á annað atriSi stefnuskrárinnar ætlaSi
eg aS minnast, en þaS er bindindisstefnan.
Hún er ákveSin meS þessum orSum:
Konservatíve Tlokkurinn er sannfærS-
ur um, aS skyldugt sé aS bæla niSur og út-
rýma allri þeirri bölvun, sem vínsalan hefir
í för meS sér. Og komist flokkurinn til
valda í fylkinu, skal tafarlaust leiSa í lög
vínbannslög þau, frá árinu 1900, sem köll-
uS eru “Hugh John Macdonald Liquor
Act”, án þess aS skjóta þeim til atkvæSa
(referendum), eSa gjöra kost á aS ónýta
þau (repeal)”. (Lófaklapp!).
Eg vil taka þaS fram, aS þessu atriSi er
ekki haldiS fram til þess aS veiSa atkvæSi.
ÞaS var tekið upp af því, aS fulltrúar á
fundinum, allir í einu hljóSi (aS tveimur
undanteknum af 1700), samþyktu þaS. —
Og þeir gjörSu þaS af því, aS þeir vildu
hafa vínbann um alt Manitoba. — Ekkert
annað! Og þeir eru heitbundnir þessari
samþykt. Þessir menn, sem þama voru á
fundinum, og þeir allir, sem sendu þá þang-
að sem fulltrúa sína, eru bundnir þessarí
samþykt, og eg er bundinn henni með þeim!
Þess vegna vil eg gjöra þaS öllum Ijóst,
*hinum mörgu vinum mínum í Brandon og
hvar sem er í Manitoba, að ef að þeir greiða
atkvæði með mér, þá greiða þeir atkvæði
með vínbanni þessu. Lófaklapp!).
Það má ekki táldraga þjóðina.
ÞaS má ekki narra fólkiS, — þaS má
ekki táldraga þaS! Eg styS þetta mál, og
margir ySar vita þaS, aS þetta er mín óbif-
anleg sannfæring. Eg er sannfærSur um,
aS vínsalan sé landi og lýS til bölvunar. Og
séu lög þessi viStekin í fylkinu, þá er eg
sannfærSur um, aS þetta fylki vort eykst og
blómgast og vellíSan fólksins fer vaxandi,
og pólitíkin verSur hreinni, og fólkiS verS-
ur farsælla og blessanir allar margfaldast.
Og ef að vér og þeir, sem eru sama hugar,
föllum fyrir að halda þessu fram, þá er eg
alt fyrir það viss um, að vér höfum ekki
barist tU einskis. En vér föllum ekki. Þess-