Heimskringla - 15.11.1917, Blaðsíða 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGlA
WINNIPEG, 15. NOV. 1917
HEIMSKRINGLA
(StufnaV 188«)
Kemur út & hverjum Plmtudegl.
tttgefendur og elgendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
Vert5 blatisins í Canada og BandaríkJ-
unum $2.00 um áriS (fyrirfram borga®).
Sent til Islands $2.00 (fyrirfram borgab).
Ailar borganir sendist riísmanni blabs-
ins. Póst eSa banka ávísanir stílist til
The Viking Press, L,td.
O. T. Johnson, ritstjóri
S. D. B. Stephanson, ráðsmaður
Skrlfstofa:
TM SHKRBROOKE STHEBT., WIBTNIPKG.
p.O. Bm 3171 Talslml Garry 4110
h—— ' i ' i i —«
Afstaða hans í sambandi við stríðið varð
því sú, að standa sem málsvari þeirra manna,
sem engan þátt í stríðinu vildu taka, og láta
ekkert tækifæri ónotað að hnekkja öllum
framkvæmdum stjórnarinnar, sem miðuðu í
þá átt að efla þátttöku þjóðarinnar í stríðinu.
Nú var ekki verið að tala um “hættu Canada-
liðsins á vígvellinum”—sú stefna varð með
öllu að rýma úr sessi fyrir æstu flokksfylgi
og valdafýsn. Sir Wilfrid var nú ekki annað
hugleikið en koma sjálfum sér í forsætis-
ráðherra sessinn það allra bráðasta.
Aldrei hefir áður komið eins átakanlega í
ljós í sögu þessa lands, hve skaðlegar afleið-
ingar flokksofstækið getur haft í för með
sér. Ef ekki hefði verið fyrir hans mikla
flokksofstæki og eigingirnina og metnaðinn,
sem flokksfylginu er samfara, þá hefði Sir
Wilfrid Laurier beitt áhrifum sínum til góði
í Quebec-fylki og afstaða Frakkannq þar þá
ef til vill orðið alt önnur gagnvart stríðinu
en nú á sér stað.
En mestri furðu gegnir það að sá maður,
sem svo hraparlega hefir brugðist Canada-
þjóðinni, skuli dirfast að koma fram fyrir
hana og biðja um atkvæði hennar við
næstu kosningar. Eftir að margir af hans
beztu mönnum hafa gengið úr flokki hans og
tekið saman höndum við conservatíva með
því markmiði að sameina starfskrafta þjóð-
arinnar, er hann — Sir Wilfrid Laurier —
svo vogaður, að hann hrindir af stokkum
heljarlöngu “ávarpi til Canadaþjóðarinnar”,
í þeirri von að geta blekt hana til fylgis við
sig Að bera stefnu hans saman við stefnu
samsteypustjórnarinnar, er eins og að bera
helkulda vetrarins saman við ylmagn vors-
ins. Þeir menn, sem í samsteypustjórninni
standa, hafa steypt fyrir borð öllu flokks-
fylgi og vinna nú að velferð lands og þjóðar
í sátt og sameiningu, þrátt fyrir allan fyrver-
andi skoðana mismun í stjórnmálum. — Sir
Wilfrid hefir ekkert annað að bjóða, en
sýnilega hálfvelgju, hvað þátttöku þjóðar-
innar snertir í stríðinu — og gömul loforð,
sem hann aldrei hefir efnt.
Stefnuskrá hans nú má heita sú sama og
fyrir 1896 — loforð hans nú eru því nær j
alveg þau sömu og þá. En flesta mun j
reka minni til stjórnartíðar hans og hve litla
tilraun hann gerði að efna loforð sín við
þjóðina. Bændurnir eiga honum ekki neitt
að þakka, því þó hann margsinnis lofaði
þeim að nema tollinn af landbúnaðarverk-
færum og öðru, varð honum ekki að vegi að
efna þessi loforð. Tollarnir voru að heita
mátti þeir sömu, þegar hann fór frá völdum
aftur eftir 15 ára stjórnartíð; og flest önnur
loforð sín efndi hann á líkan hátt.
Laurier hefir verið brezkri stjórn frá fyrstu
tíð. Með mælsku sinni hefir hann stundum
lagt út af “lýðfrelsinu brezka”, en verk hans
hafa sannað óeinlægnina í þessum orðum
hans. Væri hægt að tilfæra mörg dæmi
þessu til sönnunar.
Þegar Búastríðið hófst, var Sir Wilfrid
lengi vel því mótsnúinn, að Canadamenn
tækju þátt í því og einn af helztu fylgjend-
um hans hélt því fram, að Canada bæri ekki
að senda í hildarleik þenna “hvorki einn ein-
asta mann né byssu.” En þjóðhollir Can-
adamenn létu þá til sín heyra og varð Sir
Wilfrid undan að láta. En hann gaf ekki
samþykki sitt með öðru móti en því — að
brezka stjórnin borgaði laun allra hermanna
frá Canada og allan þeirra kostnað.
Sé þetta borið saman við það, sem Can-
ada nú hefir gert, þar sem margar þúsundir
hermanna hafa verið sendir til þess að berj-
ast undir merkjum lýðfrelsisins brezka og
þeir kostaðir að öllu leyti af Canada, þá
verður munurinn feikilega mikill. — Hvor
stjórnin sannast nú drengilegri, þegar alt er
athugað hlutdrægnislaust, stjórn Sir Roberts
Bordens eða stjórn Sir Wilfrids Lauriers?
Á alríkis ráðstefnum Breta árin, 1902 og
1907, komu fram tillögur um það, að hinum
ýmsu pörtum brezka alríkisins bæri að leggja
skerf til viðhalds brezka flotans, annað
hvort með fjárframlögum eða skipagerð.
TiIIögum þessum barðist Sir Wilfrid á móti
af ítrasta megni. Hann var ófáanlegur til að
viðurkenna þetta skyldu Canada. — En í
þessu sem mörgum öðrum málum neyddist
hann til að láta undan — og árið 1910 kom
hann því með sína nafnkendu tillögu, að
Canada bygði sinn eigin varnar flota! Átti
floti þessi að samanstanda af fjórum smá-
herskipum og sex tundurbátum. — Með
þessum gríðarmikla flota átti . að verja
strendur Canada, bæði fyrir Þjóðverjum og
öðrum, og átti floti þessi algerlega að vera
óháður brezka flotanum og engan veginn
bundinn þeim skilyrðum að taka þátt í neinu
stríði Breta megin.
Á þessum dögum óttaðist Sir Wilfrid
Þjóðverja ekki hið minsta. Hann lýsti keis-
ara Þýzkalands sem einum af mikilhæfustu
mönnum nútíðarinnar, og sem manni, er
“by intellect, by character, by moral fibre
has shown himself wonderfully endowed..”
Og það er þessi maður, er eina tíð var
sterklega meðmæltur núverandi Þýzkalands
keisara, sem nú biður um atkvæði Canada-
þjóðarinnar — og sem vonar að geta orðið
næsti forsætisráðherra Canada.
WINNIPEG, MANITOBA, 15. NÓV. 1917
Afstaða Sir Wilfrid Laurier.
Þegar einveldis-þursinn þýzki hefir spent
sig megingjörðum nærri hálfrar aldar stríðs-
viðbúnaðs og er tekinn að berjast í algleym-
ingi, þegar hann úthellir til beggja hliða
blóði hinna hlutlausu Belgíu-manna með
djöfullegum morðtólum og leitast við að
mylja til agna hvern helgidóm þessarar smá-
þjóðar, sem ekkert hefir til saka unnið ann-
að en reyna að verja land sitt, — þegar all-
ur hinn siðaði heimur stendur á öndinni yfir
slíkum aðförum, þá eru fyrstu herdeildirnar
sendar frá Canada gegn óvætt þessum og
hugheilar óskir allra hér heima fyrir fylgja
þeim úr hlaði.
Enginn flokkadráttur á sér stað í Canada,
þá stundina. Þjóðin er þá sem einn maður.
Á þingi stígur þá Sir Wilfrid Laurier fram og
mælir þau drengilegustu orð, sem frá hans
munni hafa komið. Hver einasta setning í
ræðu hans er þrungin af þjóðræknislegum á-
huga. Þó hann sé foringi stjórnarandstæð-
inga, liberala, vottar hann stjórninni ótví-
ræðan samhug og heitir henni fylgi. 1 ræðu-
lok kemst hann meðal annars að orði á
þessa leið: “Engar aðfinslur má nú við
hafa í garð stjórnannnar, á meðan Canada-
liðið er í hættu á vígvellinum, jafnvel þó oss
virðist sumar gerðir hennar alt annað en vér
hefðum á kosið. Á meðan hermenn vorir
eru í hættu, er skylda vor allra að styðja
stjórnina af dug og dáð og megum engar
aðfinslur viðhafa.” Þetta var' eitt af aðal-
loforðum Sir Wilfrids í byrjun stríðsins.
Hvernig hefir hann efnt þetta hátíðlega
loforð ?
Hann hefir efnt það á sama hátt og hann
hefir efnt önnur loforð — hann hefir svikið
það. Þrátt fyrir það, þó hann vissi fullri
vissu, að Canada liðið væri í dauðans hættu
á vígvellinum, lét hann “aðfinslum” rigna
yfir fyrverandi stjórn hve nær sem hann fékk
komið því við. Vígamóður hans í byrjun
stríðsins rann af honum undir eins og hann
varð var við mótspyrnu Frakkanna í Quebec.
Stefna hans breyttist, þjóðrækni hans tók
myndbreytingu; áður hafði hann miðað alt
við heill Canadaþjóðarinnar í heild sinni, en
nú tók hann að miða alt við hina frönsku
Quebec-búa, sem engan eða lítinn þátt vildu
í stríðinu taka og drógu sig í hlé alt hvað
þeir gátu.
Enginn stjórnmálamaður í Canada var lík-
legri til þess að geta haft áhrif á íbúa Que-
bec-fylkis, en Sir Wilfrid Laurier. Katólsk-
ur eins og þeir og af frönskum þjóðstofni
eins og þeir, var hann hold af þeirra holdi
og blóð af þeirra blóði. Þar að auki var
hann leiðtogi þeirra—höfuðið, sem limirnir
hefðu fúslega átt að dansa eftir. Vissulega
hefði hann átt að geta örvað og hvatt sína
frönsku fylgjendur til öflugri þátttöku í
stríðinu, ef honum hefði sýnst svo við horfa.
En þessu var ekki að fagna. Hann sat að-
gerðalaus og þagði—nema þegar hann stóð
á fætur og lét svipu sinnar glymjandi mælsku
skella um herðar stjórnarinnar
Meir en nokkur maður annar ber hann á-
byrgðina á sinnuleysi Frakkanna í Quebec
stríðinu viðkomandi; betur en nokkur annar
var hann fallinn til þess, að geta vakið eld-
móð og áhuga í þessu mannmarga fylki, og
stuðlað til þess að menn þar legðu fram sína
fylstu krafta í stríðsþarfir. En þó jafn gullið
tækifæri lægi nú opið fyrir honum, var öðru
nær en hann vildi nota það. Sat hann því
rólegur utan hjá, þegar æsingamenn og
stefnuleysingjar, eins og Bourassa og fleiri,
voru að hræra í fylgjendum hans og að leit-
ast við að hleypa öllu í bál og brand, bæði í
Quebec og víðar. Það var engu líkara, en
honum væri hugljúfast af öllu, að vita sem
mestan óhug vaktan hjá Quebec-Frökkum í
garð stjórnarinnar — enda mun hann hafa
bygt á þessu sínar björtustu valdavonir.
OIíu helti hann sjálfur í eldinn hve nær sem
tækifæri gafst með því að atyrða stjórnina
og láta aðfinslum rigna yfir allar gerðir
hennar.
Það liggja engin þrekvirki eftir Sir Wil-
frid Laurier hér í Canada og ætti þetta að
vera öllum ljóst, sem fylgst hafa hér með
stjórnmálum. Hann er mælskumaður mikill
og hefir því oft getað látið mikið á sér bera
á ytra yfirborðinu, en þegar verk hans eru
athuguð, geta þau ekki talist stórvægileg.
I mörgum stórmálum hefir framkoma hans
gengið landráðum næst — frá því fyrsta
hefir hann margsannað sig andvígan Bretum
og brezkum áhrifum hér í Canada.
Þó langt sé síðan, er mönnum minnis-
stætt, að hann barðist með hnúum og hnef-
um gegn Canada sambandinu (Confedera-
tion). Þá var hann að eins að hugsa um
Quebec, eins og hann er að eins að hugsa um
Quebec enn þann dag í dag. Meðal annars
sagði hann þá í einni ræðu sinn: “Þannig
lítum vér, stjórnmálamenn frá Papineau
skóla, ekki á málið; þegar breytingar tillög-
ur eru gerðar stjórnarfarslegs eðlis eða í
sambandi við þjóðlegar stofnanir, þá athug-
um vér ekki hvort breytingar þessar séu
brezkum nýlendum í hag eða öðrum ná-
grönnum; vér athugum að eins Austur-Can-
ada (Lower Canada) og franska kynstofn-
inn. Vér eigum ekkert sameiginlegt við
brezku nýlendurnar, að öðru leyti en því, að
vér erum allir háðir sömu höfuðborginni
(metropolis).” Á öðrum stað sagði hann:
“Vér gefum ekki grand fyrir brezku nýlend-
urnar—Nova Scotia, New Brunswick, Prince
Edward Island eða Newfoundland.”
Árið 1885, þegar Louis Riel var dæmdur
til dauða fyrir landráð og morð, tók Sir Wil-
frid Laurier opinberlega málstað þessa land-
ráðamanns. Meðal annars komst hann þá
þannig að orði:
“Hefði eg verið staddur á bökkum Sas-
katchewan fljótsins, þegar uppreist þessi
átti sér stað, þá hefði eg óhikað tekið til
vopna gegn stjórninni.”
Sir John Macdonald svaraði þessu um leið
og hann svaraði öðrum æsingum í Quebec
viðkomandi þessum uppreistarmanni, er
hann sagði:
“Uppreistarseggur þessi skal hengjast,
jafnvel þó hver einasti hundur í Quebec
gelti honum til liðsinnis.”
Þannig hefir margsannast, hve andvígur
Sir Wilfrid Laurier hefir frá fyrstu tíð
miðað afstöðu sína í öllum málum við Que-
bec*fylki og hina frönsku íbúa þar. Frá
þessari stefnu hefir hann jafnan verið ófáan-
legur að víkja og þetta er stefna hans nú
í dag.
Þeir, sem greiða atkvæði á móti sam-
steypustjórninni, greiða atkvæði með þeim
mönnum, sem dregið hafa sig í hlé í þátttöku
þjóðarinnar í stríðinu og sem nú er mest um-
hugað að hnekkja því að hermönnum henn-
ar sé nú sendur frekari liðstyrkur.
Rógburður er vopn Þjóðverja.
Orvalið af Bandaríkja Þjóðverjum hafa
reynst landi sínu vel og hafa á margvísleg-
an hátt vottað hollustu sína. Margir synir
þýzkra foreldra berjast nú í Bandaríkja hern-
um og hvað fjárframlög snertir hafa margir
af hinum þýzku borgurum syðra ekki látið
á sér standa. En ekki verður þetta þó sagt
um alla þá Þjóðverja, sem nú eru borgarar
Bandaríkjanna, því fjölda margir þýzkarar
þar eiga ekki snefil af slíku drenglyndi og
eru gersnauðir af allri sómatilfinningu og
skyldurækt gagnvart landinu, sem þeir nú
búa í og hafa svarið hollustueið. Þeir nota
hvert tækifæri til þess að hártoga allar gerð-
ir stjórnarinnar í sambandi við stríðið og eru
sífeldlega að leitast við að rægja þá menn,
sem við stríðsstjórnina eru riðnir. Blaðið
New York Times kemst nýlega þannig að
orði um menn þessa.
“Þegar nú blöðin ekki lengur ljá rúm
fylgifiskum þýzkrar stjórnar hér í landi, þá
eru þeir teknir að útbreiða “eitur” sitt munn-
lega. Vér eigum hér ekki við þá einstak-
linga, sem óafvitandi draga nú taum þýzkrar
stjórnar —- friðarpostulana og sósíalista —
heldur er hér átt við þá menn, sem áreiðan-
lega eru leigutól Þjóðverja, launaðir um-
boðsmenn þýzkrar stjórnar. Full vissa.er
fyrir þessu fengin, enda eru gerðir þessara
illræðisseggja svo augljpsar, að ekki þarf að
ganga í minsta skugga um þær. Land vort
er nú fult af þýzkum umboðsmönnum. Þeir
dreifa eitrinu út frá sér í allar áttir. I Hverju
héraði landsins, þar sem þeir dvelja nætur-
langt, leitast þeir við að vekja illan orðróm
—eða réttara sagt róg—og við-
kvæði allra, sem slúður þeirra
bera manna á milli er, að ‘kunn-
ugur maður’ hafi svo sagt eða
maður, sem viti hvað sé að gerast
‘á bak við tjöldin’. Allar hljóða
sögur þessar á þá leið, að níða og
rægja Bandaríkjastjórnina eða
bandaþjóðirnar.”
Stundum eru þetta fréttir, logn-
ar frá rótum. Það er sagt frá því,
að nýlega hafi skipi verið sökt
með heilli Bandaríkja herdeild um
borð, og oft eru fréttir þessar svo
nákvæmar, að sagt er frá nöfnum
fyrirliðanna, sem eiga að hafa
farist. Stundum er sagt frá uppr
reistum er eiga að hafa átt sér
stað í herbúðum einhverjum í
Bandaríkjunum, og ætíð á slíkt að
vera bælt niður með ofbeldi og
þessu svo haldið leyndu fyrir fólk-
inu. Markmiðið með lygafréttum
þessum er ætíð eitt og sama, að
kveikja óhug hjá þjóðinni og æsa
einstaklinga hennar til mótspyrnu
gegn stjórninni.
En vonandi hefir þetta ekki
mikil áhrif, því Bandaríkjamenn
eru nú teknir að varast Þjóðverja
betur en áður — og því lítil lík-
indi þess að margir þar láti róg-
burð þýzksinnaðra illræðisseggja
blekkja sér sýn.
------o-------
Stjóromái og kosningar
Einu sinni var gamli Jakobsen
bókbindari spurður, hvort hann
hefði aldrei átt barn, og þá svaraði
hann: “Nei, góði minn, eg hefi
aldrei átt neitt til muna af börn-
um.” Eins er því varið fyrir mér,
að þótt cg eigi töluvert margar
greinar í blöðunum, þá á eg þar
ekki neitt til muna af pólitískum
börnum. '
Það sem aðallega vakir fyrir mér
að opinbera mina skoðun, er það,
að mér finst að nú í hönd farandi
kosningar snúist um alt annað og
rneira, iþyngra, sárara og alvarlegra
fyrir borgara þessa lands, en áður
hefir átt sér stað, og mér finst að
hver hugsandi maður og kona ætti
með athygli að skoða hlutina eins
og þeir eru, ein« og sakir nú standa.
Óviðráðanleg atvik að því er virð-
ist hafa skapað þenna grimma leik,
siem vér, þegnar þessa rfkis, höfum
nú orðið að taka þátt í. Allir vita
að nú er ómögulegt að flýja, og
hversu þung sem byrðin verður á
yfirstandandi og ókominni tíð, sem
af þessu stríði leiðir, þá verðum vér
drengskaparins vogma og alls vegna,
—alheims friðarins og frelsisins
DODD’S NÝRNA PILLUR, góðar
fyrir allskonar nýrnaveiki. Lækna
gigt, bakverk og sykurveiki. Dodd’s
Kidney Pills, 50c. askjan, sex öskj-
ur fyrir $2.50, hjá öllum lyfsölum
eða 'frá Dodd’s Medicine Oo., Ltd.,
Toronto, Ont.
virðist nú ástatt, eftir því sem eg
hefi getað fylgt með í þessu máli.
Fyrverandi stjórn conservatfva
gat að nokkru leyti náð samvinnu
góðra manna úr liði liberala, og
þannig var núverandi samsteypu-
etjórn mynduð. Og eg segi óhikað,
að ef þetta er ekki sá ei-nasti, hrein-
asti og bezti vegur til þess að halda
sæmd og virðingu Canadaþjóðar-
innar uppi og ráða fram úr öllum
vandræðunum til enda, að mestu
hæfileikamenn, og van-daðir dugn-
aðar og ráðvendnis menn úr báð-
um flokkuim taki saman höndum,
þá er en-gu öðru að treysta—engri
annari stjórn.
Það er ekki af blindu meðhaldi
með conservatívum, að eg skrifa
þessar 1-ínur; eg hefi þeirri stjórn
sáralftið fyrir -að þakk-a í min-n
garð, og eg veit, að hún á margar
og stórar y-firsjónir sér á baki; ei>
eg lít á málið eins og það nú liggur
fyrir, og eins vil eg að -allir góðir
og skynsamir menn geri. Heypt og
æsingar og blint -flokksfylgi og
logn-ar ásakanir eru svívirði-ng að
láta öðrum í té sem leiðbeiningar á
þessum alvarlegu tímum. — Og
Neró og Kaligúla geta aldrei verið
við neitt mál riðnir, nema til bölv-
unar.
Mér er það þvert um geð, að væna
Miljónir fólks deyr á ári hverju
úr tæringu. Miljónum hefði mátt
bjarga, ef rétt varnarmeðul hefði
verið brú-kuð í fyrstu. — Andar-
teppa, hálsbólga, lungnabólga, veik
lungu, katarr, hósti, kvef og alls-
konar veiklun á öndunarfærunum.
vegna — að halda öll okkar loforð,
og leggja alla okkar krafta fram
þar til strfðið er á -enda kljáð.
-alt leiðir til tæringar og berkla-
Á þessu velta næstu kosningar,
og mér getur ekki annað fundist. en
að allir skynsamir menn, og þá vit-
anlega ekki sízt leiðtogar, blöð og
ritstjórar, ættu að láta f té fylgi
sitt og leiðsögn, án -allra stóryrðá
og æsinga, í þessu vand-amáli. En
það virðist ærið örðugt -að fá and-
stæða stjórnarflokka til -að sam-
eina krafta sína, jafn-vel þó um
stærstu vandamál sé að ræða, sem
ráða þarf á góðan veg, og þannig
veiki.—Dr. Strandgard’s T. B. Medi-
cine er mjög gott meðal við ofan-
nefndum sjúkdómum. Veitt gull-
medalfa fyrir meðul á þremur ver-
| aidarsýningum—London 1910, Par-
is 1911, Brussels 1909, og í Rotter-
dam 1909. Skrifið eftir bæklingi.
Bréfum -fljótt svarað.
>r.STRANDGARD’S MEDICINE Co.
263266 Yonge St., Toronto.
ÞJÁNINGAR ELLINNAR LINAÐAR
Margt fólk vertiur móttækilegra fyrir ýmsum sjúkdómum
met5 aldrinum. í*ati álítur kvilla eins og gigt, bakverk, bólgna
litii, þvag-sárindl o.s.frv. óumflýjanlegt og ólæknandi.
En takiti dæmi Mr. Frank Lealdands, sem er vel þektur bóndi
í St. Raphael, Ont. A 61. aldursárí skrifar hann oss þakklætis-
bréf fyrir hvernig Gtn Pills hafi reynst honum. Hann haftii
þjábst af þrautum í bakinu og undir síbunni og vartS loks ati
hætta vinnu. Eftir ati taka inn úr at5 eins 6 öskjum af Gin Pills
var hann allæknaöur og segist vera eíns hraustur og hann var
um þrítugt. Hann er yngri en kona hans, og heflr hún einnlg
haft mjög mikiti gott af ati brúka Gin Pills.
Mjög líklegt er, ati þjáningar þær sem þú tekur út og kennir
elllnnl, getl ortiiti læknatiar meti Gin Pills. Þati er aö minsta
kosti reynandi ati brúka þær. Mr. Lealand byrjaöl meö ókeypis-
öskju, — þér vertiur send ein ókeypis, ef þú bitiur um hanan.
Alllr kaupmenn selja Gln Pills á 60c öskjuna etia 6 fyrir $2.50.
National Drug and Chemieal Co. oí Canada, Limited
Toronto, Ontario.
Dept. "J”
Giopills