Heimskringla - 17.10.1918, Síða 7

WINNIPEG, 17. OKTÓBER 1918
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
Vi.
BORGIN.
Á sólar bárum borgin fagra rís
og blikar eins og goða salur dýr,
í ungdóms fegurð eilíflega nýr;
þau andans heimkynni, sú töfra dís.
Þar dögum eyða andinn frjáls sér kýs
við unaðsríkar nautnir glaðvaers lífs;
í andans samúð sorgar eða kífs,
þar sannleiks mynd vors lífs er glögg og vís.
ó, mannleg vera, hátt þinn hugur gnæfir,
þér himininn er skuggsjá, litum skreytt,
og mynd þín stendur merkt á hverjum stein.
Þú vængi þinnar sálar ávalt æfir,
sem alt af verður hærra og hærra beitt;
þú vex sem eik og bætir grein við grein.
Þú miðar, stikar, mælir himins rönd
og myndar, dregur líking þess sem er;
svo nákvæmt er það alt í höndum þér,
að aldrei skeika samtengd stærða bönd.
Und sömu reglu hefirðu höf og lönd.
svo haganlega mælt og sundur deilt,
að alt er þér í huga felt og heilt,
jafnt hafsins djúp, sem grund og hæð og strönd.
Hvert efnis lögmál áttu niður skráð,
þín eðlisfræði sést í hverju verki,
og náttúruöflin þú hefir fyrir þý.
I fagurlistum þú hefir þroska náð,
þú þíða tóna les af smáu merki
og raddir tímans rúnum felur í.
I sálu ber þú hulda heimsins mynd;
þú heimsins sögu les af bjarkar grein
og rúnir les af leiri orpnum stein,
frá lægsta verpi, upp á hæsta tind.
Þú forlög jarðar finnur í hverjum vind
og fléttar segulböndum land og haf
og gundurliðar gyltan geisla staf
og getur tjóðrað náttúru öflin blind.
I borgar sölum sál þín voldug býr;
í sölum borgar starfar hönd þín efld
og fagurlistin á þar aðal ból.
Þar starfar mannsins andi ávalt nýr,
þar öll er dýpsta mannlífs skákin tefld,
þar á sér spekin æsðsta veldisstól.
Og þar á ástin flest og fegurst spor;
sú fylsta sæla, gegn um bros og tár.
Þar rísa mannsins hæstu hugar þrár;
þar hæst í fegurð glitrar lífsins vor.
Þar hjartans strengir hæstu tónum ná;
þar heitastur er ástar koss á vör;
þar titrar næmast andans æsku fjör;
þar unaðs rósir mestan þroska fá.
Og þaðan lífsins æðstu straumar streyma
úr starfseminnar ótæmandi flóði
og dreifa sér um blómga landsins bygð.
Og þar er manninn æðstu drauma að dreyma
í djúpi sálar, bæði í sögu og ljóði.
Já, þaðan kemur mannsins hæsta hygð.
Ó, lífsins miðstöð, minninganna ból,
þú munar-djúpsins insta hjartarót,
þú hugar-strauma helztu tímamót,
hvar heimsmenningin á sinn veldisstól.
I skauti þínu Saga fjársjóð fól,
sepi framtíðinni svo að erfðum ber,
því alt hið liðna Ietrað er hjá þér;
öll lífsins verund finnur hjá þér skjól.
Þitt áframhald er eilífleikans mynd;
þín undra fegurð glæðir mannsins þrótt.
Hjá þér er að finna mæra Mýmis lind
og menjar þínar birta lífsins gnótt.
Þú framsækjandann hefur á hæsta tind;
þitt hjartalag er bæði æst og rótt.
S. B. Benedictsson.
Iff * _• f • Þér hafiö meiri ánægju
ivipin annpaia af biaBinu y®ar>efþérTit'ö,
4UVU1 meB sjálfum yBar.aö þér haf-
•B borgaB þaB fyrirfram. Hvernig standiB þér vjB Heimskringlu ?
eðið fjölskylduna þjóðrœknislega
Sparið Hveitimjöl í allri Bökun, og fáið betri
afleiðingar með því að blanda
PURITY OATS saman við
(GOVERNMENT STANDARD)
WESTERN CANADA FLOUR MILLS CO., LTD.
Winnipeg. Brandon. Calgary. Edmonton.
Flour License Nos. 15,16,17,18. Cereal Iúcense No.:2-009
Gunnar á Hlíð-
arenda.
(Úr "Skírni.")
II.
(Framih. frá síðasta blaði.)
Njála byrjar frásögn sína af
Gunnari á því, aS hann tekur að
sér fjárheimtu frændkonu sinnar,
Unnar MarSardóttur, er skiliS
hafSi viS Hrút Herjólfsson. Hann
leitaSi ráSa Njáls, sem eSlilegt
var. Njáll ræSur honum aS veiSa
upp úr Hrúti, hversu stefna skuli,
og stefna honum nákvæmlega eft-
ir fyrirsögn sjálfs hans. Njhll segir
Gunnari greinilega fyrir samræSu
þeirra Hrúts, er hann kemur heim
til hans meS þeim hætti, er Njáll
réS til. Er ekki gott aS verjast
þeirri trú, aS þar sé frjálslega —
og skáldlega---meS efni fariS. Ef
eg kann skapi tveggja manna og
einkennum þeirra í máli, kann eg
aS geta gizkaS á tal þeirra, aS
hverju þaS berist, meSal annars,
og ofurlítiS um, hvernig verSi aS
orSi komist. En miklu get eg ekki
spáS um þau efni. ViSræSur
manna fara óskipulega og því ó-
fyrirsjáanlega fram. ÞaS verSur
því erfitt aS segja fyrir, í hvaSa
röS samræSuefni beri á góma. En
þaS gerir Njáll í sögunni. Hann
ætlar, aS viSræSa þeirra Hrúts og
Gunnars fari eins og gangnaseSill
um sveitir. Hann kveSur Hrút
munu spyrja Gunnar, er kallar sig
Kaupa-HéSinn og EyfirSing, hvort
margir séu ágætir menn í Eyja-
firSi (efamál, aS Hrútur spyrSi
svo, því aS honum hefSi átt aS
vera þaS kunnugt af alþingi, þar
sem þangaS kom margt manna úr
öllum landsfjórSungum). Hann
veit, aS Hrútur spyr þá um kappa
í Reykjadal, menn í AustfirSinga-
fjórSungi, og aS tal þeirra kemur
á Rangárvöllu. Og hann veit
meira. Hann segir t. d.: "Þá mun
Hrútr svara: Þótti þér ekki á verSa
fyrir honum (c: MerSi gígju), er
hann náSi eigi ténu, en bjó þó til
málit?” Og enn fremur: "Mælta
ek þat,” mun Hrútr segja, “ok
þótti þat heimskum mönnum, sem
lög væri; en mátti þó málit upp
taka á öSru þingi, ef hann hefSi
þrek til haft.” Vér nútíSarmenn
getum ekki trúaS svo nákvæmri
framsýni. Höf. vill í þessum kafla
(c. 22-23) sýna spávit og ráS-
kænsku Njáls. Og þaS hefir hon-
um yfirleitt vel tekist.
ÞaS hefir veriS sagt, aS för
Gunnars og meinslungin aSferS öll
viS málshöfSunina hafi veriS ó-
þörf. Gunnar hefSi getaS lýst sök-
inni á alþingi, eins og MörSur
gerSi, faSir Unnar, er hann heimt-
aSi fé hennar. Þá þykir þaS og
undarlegt, aS Gunnar þarf aS
ginna Hrút til aS segja, hversu
orSa skuli stefnuna. ÞaS sé ó-
skiljanlegt, aS Njáll, einhver lög-
kænasti maSur sinnar tíSar, hafi
ekki vitaS slíkt.
En hér misskilur lögfræSingur
skáld. ÞaS er aS sönnu ekki ó-
líklegt, aS höf. Njálu hafi haldiS,
aS lýsa m'ætti löglega þessu máli á
alþingi, þar sem Hrútur mótmælti
því ekki í sögunni, er MörSur
gígja hóf þetta sama mál á hendur
honum meS lýsingu aS Lögbergi.
En vér vitum ekki, hver ákvæSi
hafa gilt um þetta á dögum Njáls
og Hrúts. En þó aS lýsa hefSi
mátt málinu, voru ráS Njáls og
stefnan ekki tilgangslaus. Gunnar
átti ekki víst, aS Hrútur kæmi á
þing. I öSru lagi voru stefnuferS-
ir í aSra landsfjórSunga ekki
hættulausar, eins og Finnur Jóns-
son hefir tekiS fram, og því ör-
uggast aS fara huldu höfSi. I
þriSja lagi var þaS ágætt bragS,
aS stefna afgerlega eftir fyrirsögn
Hrúts sjálfs. Þá gat hann ekki vé-
fengt, aS rétt væri stefnt. Gunn-
ari, ólögfróSum manni, var og ó-
hættast viS aS fipast í stefnunni,
fara í nokkru skakt, meS þessu
lagi. Alt er því hér meS ráSi gert.
Hvert atriSi í ráSageS Njáls er
gagnhugsaS. Hann ræSur Gurjn-
ari aS gista á HöskuldsstöSum,
halda síSan aS næsta bæ viS
HrútsstaSi, bæ Hrúts, og stilla svo
til, aS hann lendi í áflogum viS
bóndann þar, en gæta þess þó, aS
hann yrSi ekki kendur. Myndi þá
sent til Hrúts aS segja honum tíS-
indin. Hann myndi þá senda eftir
honum, “enn þú skalt ok þegar
fara.” MeS þessu móti gat Hrút
ekki grunaS, aS Kaupa-HéSinn
(c: Gunnar) ætti til hans nokkurt
erindi, og allra sízt varaS sig á, aS
hann væri í stefnuför til sjálfs
hans. Og vel er þaS hugsaS, sem
Njáll ræSur Gunnari aS svara,
spurningum Hrúts. “Ærinn hafa
þeir búskap," á hann aS segja, er
Hrútur spyr, hvort allmargir séu
ágætir menn í EyjafirSi. “Þjófar
eru þar ok illmenni,” á aS svara,
er Hrútur spyr um kappa í Reykja-
dal. “Þá mun Hrútr hlæja ok
þykkja gaman at,” bætir Njáll viS.
ÞaS er ekki smáræSis mannþekk-
ing, sem birtist í þessum brögSum
og hugsuSu svörum málfærslu-
mannsins á Bergþórshvoli. “Fýsir
eyru ilt aS heyra," jafnvel eyru, er
vaxa á slíkum öSlingum sem Hrúti
Herjólfssyni. Sigmundur í dyngju
HallgerSar er dæmi þess, aS háS
og spott er æ vænlegt til góSrar
skemtunar. Þeir eru ekki leiSinleg-
ustu gestirnir, er bezt kunna fyrir
sér í þeirri íþrótt. Þetta veit Njáll,
eins og sagan sýnir hann, og eftir
því leggur hann Gunnari ráS. Öll-
um á Gunnar ----- í gervi Kaupa-
HéSins — aS “fá nokkut ámæli”.
ÞaS var líklegast til aS teygja úr
viSræSum þeirra um nafnkenda
menn um land alt og koma talinu
á Rangárvöllu svo aS Hrúti dytti
ekki í hug, aS slíkt væri í þágu
gests hins málreifa, aS þar byggi
nokkuS undir. Frásögnin af lög-
krókum Njáls geymir ágætis lýsing
á mannlegu eSli. Hún er og ein-
kennilegt dæmi “hagnýtrar sálar-
fræSi."
En undan hvers rifjum runnu
þessi raunsæju ráS? Njáls eSa
höfundar Njálu eSa einhvers ann-
ars? Hér er erfitt pm svör. Fyrr
er drepiS á, aS vér vitum ekkert
um heimildir höfundarins, hvaS
hann hefir heyrt eSa lesiS um þ<ju
efni, er hann segir frá, hvaS þá
heldur meira, t. d. sögu heimilda
hans, munnlegra eSa skriflegra
eSa hvorttveggja. Þó aS þessi
frásaga og fleiri samskonar í Njálu
g e t i veriS sannar — aS sleptum
nokkrum ýkjum og aukum — fá-
um vér ekkert um þaS vitaS, sök-
um alls skorts á heimildum til sam-
anburSar. En þar sem skapara-
hendur slíks snildarskálds sem
höfundar Njálu fást viS efni, má
búast viS, aS margt sé höggviS
eitthvaS til og tálgaS, þó aS stubb-
ur og stubbur séu notaSir aS öllu,
einsog þeir komu smiSnum í hend.
ur. Ekki er ólíklegt, aS einhver
fótur sé fyrir ^essari sögu af ráS-
snilli Njáls. En hygni eftir á er
tíSari en forsjálni. Því tel eg
sennilegt, aS svo spakleg ráSagerS
sé, aS minsta kosti aS hokkru,
hugsuS eftir á, aS Höfundur Njálu
hafi skoriS og sniSiS þetta efni,
eftir því sem meginhugsun sög-
unnar þarfnaSist. Og ekki er tor-
fundiS hvaS þaS var. Baath hefir
bent á þaS. RáS Njáls kom aS
notum. Gunnar náSi fénu Unnar.
En fleira leiddi af ráSi lögfræS-
ingsins. Fyrir bragSiS fékk henn-
ar ValgarSur grái. Þótt þaS sé
ekki sagt berum orSum í sögunni,
verSum vér aS skilja hana svo,
aS goSinn aS Hofi á Rangárvöll-
um hafi átt konu sína til fjár. Þann
skilning höf. má heyra á orSum
Hrúts: "Illa mun þér launat
verSa” (Nj. c. 24). Hrútur getur
hér ekki átt viS aSra en frændur
Unnar, enda kvaSst Gunnar
“meira heimta þykkjast eiga at
henni síSan ok hennar frændum,
en-at öSrum mönnum,” er hann
færSi henni fé hennar. Og þaS er
ekki tilviljun, aS einni línu síSar
en segir frá þessu, í byrjun næsta
kapítula (25), er ValgarSur
nefndur, síSan sagt frá kvonfangi
hans og getiS sonar þeirra, MarS-
ar, og aS hann hafi veriS verst til
Gunnars allra frænda sinna. FæS-
ing og líf MarSar var afleiSing af
ráSi Njáls og ójöfnuSi Gunnars.
En MörSur bruggaSi Gunnari böl
og bana og tældi sonu Njáls ofan i
gjá ógæfunnar, þar sem þeir létu
lífiS, og Njáll sjálfur hlaut af því
aldurtjón.
ÞaS þarf ekki aS rökstySja þaS,
aS Hrútur gat ekki svo mikiS sem
rent grun í fæSing MarSar né hug-
arþel hans óborins í garS Gunnars
né heldur hjúskap hans og Hall-
gerSar, er hann spáSi um í sömu
andránni (“ok þó er þatr líkast, at
hann snúist til várar ættar um
vinfengit.’ Þessi spásögn Hrúts
er skáldskapur, nema forfeS-
ur vorir sumir hafi veriS gædd-
ir hæfileika, er nú er týndur. Hér
bregSur ímyndunarafl skáldins
upp ljósi er lesa á viS “hulin norna
ráS”. ViS þaS eiga aS sjást ógn-
þrungnar afleiSingar af sigri Njáls
og Gunnars. Ósýnilegt samband
orsaka og atburSa verSur viS þaS
sýnilegt. Þeir vinir duttu báSir
ofan í þá gröf, er Njáll gróf Hrúti.
Sigur þeirra var ósigur lífs
þeirra — og er þaS höfuSefni
Njálu. £)g því áhrifameiri urSu
örlög þerra, því spaklegar sem
ráSin voru lögS. GóS list heimt-
aSi, aS höf. gerSi sem mest úr
þeim og milli þeirra. Og nú skilst
oss, hví MörSur kemur of snemma
viS sögu, sem fyr er á vikiS. Því
meira ilt sem af honum hlauzt, því
afdrifameira reyndist ráS Njáls,
því grimmilegar hefndist Gunnari
ójöfnuSur hans viS Hrút.
Eg verS enn aS fjölyrSa um
þetta efni, því aS hér er þaS tætt
og kembt, er skapaþræSir sög-
unnar eru spunnir úr. Hér er dep-
ill.er finna verSur ef skilja á Njálu.
ÞaS er einkennilegt, aS atvik og
viSburSir eru hér skýrS, áSur en
þau gerast. Hér holdgast andi
sögunnar áþreifanlegast.
Höf. Njálu ann siSferSilegu líf-
erni, er hrifinn af göfgi þess og
fegurS. Hann er í senn raunsæis-
og hugsæis-skáld. Og í spádómi
Hrúts birtist siSferSistrú þans, aö
hiS illa fái makleg málagjöld, og
þá lífsskoSun höf. á Njála aS sýna.
Og þessi skilningur á sögunni er
ekki skáldlegur hugarburSur aS-
dáunarfullra ritskýrenda, er vilja
skreyta hana meS djúpsóttum
skýringum. ÞaS er sagt svo skýrt,
aS um verSur ekki deilt: “Hvárt
mun Gunnari aldri hefnast pessi
ójafnaSr?’ spyr Höskuldur Hrút.
“Eigi mun þat," segir Hrútur,
hefnaz mun honum víst” (sbr. og
fyrnefnd orS hans: “illa mun þér
launat verSa”, og ósk Höskulds:
“njót þú nú sem þú hefir aflat”
(Nj. c. 24).
Og mér þykir líklegt, aS sama
sé hugsun höfundar, hákristins
hugsjónamanns, um hörmuleg á-
hrif ráSs Njáls á örlög sjálfs hans
og sona hans, aS honum hafi
hefnst fyrir brögSin viS Hrút í
málinu. En sá skilningur verSur
ekki ráSinn eins ótvírætt af sög-
unni og sú skýring aS Gunnari hafi
komiS í koll aSfarir sínar viS
•Hrút. Honum virSist ekki hefnast
fyrir, aS hann lék á Hrút, heldur
fyrir hólmgönguáskoran sína (sbr.
orSiS “ójafnaSr"), en á henni átti
Njáll enga sök. Ósk Höskulds og
spá Hrúts eiga eingöngu viS Gunn-
ar. Og segja má, aS sagan héfSi aS
líkindum gefiS þaS í skyn á ein-
(Framh. á 8. bls.)
Fyrir Sjúkleik Kvenna
Dr. Martel's Female Pllle hafa ver-
ið eefnar af lœknum of seldar hJ4
flestum lyfsölum i fjóröune aldar.
Taki® engar eftirlíkingar.
K.
X
FLESTIR, en þó ekki ALLIR kaupa
Heimskringiu
Blað FÓLKSINS og FRJÁLSRA skoðana og elzta fréttablað Vestur-lslendinga
Þrjár Sögur!
og einn árgang af blaðinu fá nýir kaupendur, sem senda
oss fyrir fram eins árs andvirði blaðsins. — Fyr eða síðar
kaupa flestir Islendingar Heimskringlu. — Hví þá ekki að
bregða við nú og nota bezta tækifærið? — Nú geta nýir
kaupendur valið þrjár af eftirfylgjandi sögum:
“SYLVIA.” “HIN LEYNDARDÓMSFULLU SKJÖL.” “DOLORES.”
“ÆTTAREINKENNIÐ.” JÓN OG LÁRA.” “LJÓSVÖRÐURINN.”
“LARA.” “KYNJAGULL.” “BRÓÐURDÓTTIR AMTMANNSINS.”
Sögusafn Heimskringlu
Þesaar bækur fást
keyptar á skrifstofu
Heimskringlu, meðan
upplagið hrekkur.
Enginn auka
kostnaður við póst-
gjald, vér borgum
þann kostnað.
Viltur vegar ........................ $0.75
Spellvirkjarnir....................... 0.50
Mórauða músin ........................ 0.50
Sylvia............................... 0.30
»
Bróðurdóttir aimtmannsins ............ 0.30
Dolores .............................. 0.30
Hin leyndardómsfullu skjöl............ 0.40
Jón og Lára ........................ 0.40
Ættareinkennið ....................... 0.30
Ljósvörðurinn......................... 0.45
Kynjagull ............................ 0.35
5?
54