Heimskringla - 19.03.1919, Qupperneq 1

Opið á kveldin tíi kl. 8.30
í>egar
Tennur
Þurfa
AÍSgerðar
Sjáið mig
DR. C. C. 4EFFREY
“Hinn vnrkéri tannJæknir”
Cor. Loean Ave. ort Matn St.
; XXXIII. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 19. MARZ 1919
NOMER 26
Btn<dindis fulltrúar víSsvegar
aS úr Canada mættu í Ottawa síð-
ustu viku til þess að leggja þá
beiSni fyri^stjómina, aS núver-
andi vínbannslög haldist gild unz
t*au séu borin undir þjóSar at-
kvæSi. Þess er sömuleiSis kraf-
ist, aS kosningar þessar fari ekki
fram fyr en hermennirnir eru heim
komnir og gefinn sex mánaSa fyr-
irvari. Einnig er þaS sterklega
tekiS fram, aS konar hafi atkvæS-
isrétt í kosningum þessum og meS
sömu skilyrSum og karlmenn.
TaliS er líklegt, aS undirtektir
stjómarirmar verSi góSar, enda
raunu kTÖfur þessar í fylsta sam-
ræmi viS ásetning hennar.
Sagt er aS Enrico Caruso, söng-
maSurinn frægi, sem nú á heima í
New York, verSi aS borga í tekju-
skatt fyrir síSasta ár upphæS er
•emur $153,933.70. Sé þessi
irétt sönn, sem engin ástæSa virS-
ist til aS efa, þá sýnir hún hve
feikilega miklar árs inntektir maS-
ur þessi nú hefir, sem eingöngu
hefir þó unniS fyrir sér meS
"barka” sínum.
Farþegalest rann út af sporinu
nýlega nálægt Rockford, 111., í
B.ríkjunum, og valt ofan fjömtíu
feta háan bakka. Tveir af far-
þegum biSu bana og þrjátíu og
fimm meiddust meira og minna.
AS nokkur þeirra skyldi sleppa án
þess aS verSa fyrir stórmeiSslum,
þykir mestu undrum sæta.
Sigurláns ríkis skuldabréf (Vic-
tory Bonds) verSur tekiS aS selja
í Bandaríkjunum í næsta mánuSi.
Sala sú hættir ekki fyr en fengist
hefir tiltekin upphæS, fimm bilj-
ónir dollara. Þar sem sigur er nú
fenginn í stríSinu og markmiSinu
náS, sem barist var fyrir, er búist
viS aS undirtektir þjóSarinnar
verSi góSar.
Nákvæmar fréttir hafa enn ekki
borist frá uppþoti því er átti sér
staS í Kinmel herstöSvunum á
Englíindi. Fyrirspumir hafa þó
leitt í ljós, aS fimm menn hafi
beSiS bana og tuttugu og átta orS-
iS fyrir meiri og minni meiSslum.
Svo virSist, sem óánægja sú, er
uppþot þessu kom af staS, hafi or-
sakast af ' góSum og gildum á-
stæSum. Um 25,000 Canada her-
menn voru staddir í herstöSvum
þessum og biSu aS verSa sendir
heim. Einhver vangá hafSi átt
sér staS meS suma mennina og
þeir veriS látnir bíSa langt um
lengur en þeir bjuggust viS. Sízt
var því aS undra, þó þeir yrSu ó-
ánægSir, því öllum mun hermönn-
unum hugleikiS aS komast sem
fyrst til heimahaga sinna og heim
ila, eftir hina löngu og ströngu
fjærveru. Heimflutningi Canada
hermannanan er nú hráSaS eftir
föngum og vonandi eiga sér ekki
fleiri uppþot staS á meSal þeirra.
SíSan sambandsþingiS var sett,
hafa fulltrúar vesturfylkjanna viS
og viS lagt fast aS stjórninni aS
hefjast handa í þá átt, aS Hud-
sonsflóa brautin sé fullgerS eins
fljótt og möguleikar leyfa. Vestur-
fylkjunum er óefaS mesti hagnaS-
I ur aS braut þessi sé kláruS sem
fyrst og vonandi verSa undirtektir
stjómarinnar góSar.
Borgarfulltrúar hér í Winnipeg
eiga nú í vændum, ef ekkert ó-
vænt kemur fyrir, all-ríflega launa-
hækkun. Árslaun þeirra áSur voru
$500, en verSa nú færS upp í
$1,200 — eSa rúmlega tvöföld-
uS. Verkamanna meSlimir borg-
arráSsins hafa barist einna öflug-
ast fyrir launahækkun þessari, og
aS sigur er nú aS heita má feng-
inn, er áhrifum þeirra aSallega aS
þakka. Hreyft hefir veriS, aS
þetta væri boriS undir atkvæSi
borgarbúa, en slík tillaga þó ekki
fengiS mikiS fylgi.
• -----------
Sagt er, aS læknir einn hér í
Manitoba hafi grætt $75,000 viS
aS selja "brennivíns forskriftir”
síSan vínbanniS hér hófst. Hefir
hann stundaS “starf” sitt kapp-
samlega og ráSiS til sín umferSar-
sala, er fengiS hafa forskriftir hans
á niSursettu verSi. Svo auSveld-
lega hefir þetta gengiS, aS síSan
um síSustu jól hefir hann boriS
$10,000 hagnaS úr býtum. TaliS
er þó ólíklegt, aS honum muni
ganga eins vel eftirleiSis, þar sem
vínbannslaga umsjónarmenn hér
eru nú teknir aS hafa strangara
eftirlit meS forskiftum lækna en
áSur.
Verkamanna þingiS, er hófst í
Calgary, Alta, síSustu viku, hefir
vakiS mikla athygli og koma ýms-
ar “yfirlýsingar" þess mörgum all-
kynlega fyrir sjónir. Sóttu það
verkamanna fulltrúar úr öllum
pörtum Vestur Canada, og er þaS
sagt aS vera eitthvert allra fjöl-
mennasta verkamanna þing, er
haldiS hafi veriS í Vesturlamdinu.
Samþykt var á þinginu, aS iSnfé-
lög Vesturlandsins segSu sig úr
Intemational verkamanna sam-
bandinu og mynduSu nýtt sam-
band, er nefnast á “The One Big
Union.” SkoSast slíkt stórviS-
burSur í sögu verkamanna hreyf-
ingarinnar hér t landL Lýst var
yfir á þinginu, aS iSnfélög segSu
auSmönnum og verkveitendum
stríS á hendur og samúSar yfirlýs-
ing var samþýkt í garS “Sparta-
kus" flokksins á Þýzkalandi og
Bolshevika á Rússlandi.
--------o-------
Frá Islandi.
Reykjavtk, 12. janúar 1919.
Hltl er nú daglega, 6—10 stlg und-
anfarna viku, og líkt um land alt,
svo að allar svottir munu nú snjó-
lausar. Er þetta sjaldgæf vorveSr-
átta. — Aflabrögö eru gó®.
Rjóvátryggingarfélag íslands helt-
ir félag, sem nýstofnaS er hér í hæn-
um. Stofndagur þess er 15. jan. síð-
astl. Nafnið ber með sér, hvert sé
verkefni félagsins. I>að er ©instakra
inanna fyrirtæki, stofnað með einn-
ar miljón krónia ihöfuðstól og er
’órðunigur hlutafjárins þegar inn-
horgaður. í stjórn félagsins eru: L.
Kaaber bankastjóri, formaður; Sv.
Björnsson lögmaður, varaformaður;
Halld. Þomteinasan skipntjóri, Hall-
grfmur Kristinsson framkvæmdor-
stjóri og Jes Zimsen konsúU, ©n
framikvæmidarstjórar féiagisins eru:
A. V. Tulinius fyrv. sýslumaður, og
F. Kalkar, dan.skur maður, kunnug-
ur vátrygiginparnnáluirL Endusrtrygg-
ingar ihefir féilagið fengið hjá út-
londum félöguim. — Fyrirtækið ©r
framfaraispor 'gott, að vátryggingar-
starfsemin koimist að nokkru í
hendur innlendra rnanna.
Bátur ifórst frá Vöstmannaeyjum
5. þ.rn. í lendingunni á Landeyja-
saruli. Það var ismábátur, sendur
frá vélbáti, seiu úti fyrir ibeið, til
þess að sækja fóik í Land, en dimt
var orðið og hvolfdi bátnum við
sandinn; 5 imenn voru á honum og
fórusit aliir, en tveir voru eftir í vél-
bátnum. Þeir sem druknuðu voru:
HalLdór Áiuiason frá Hvammi í Mýr-
dal, Páll JóniAson frá Kirkjubæ,
Ágikst Jónssoai fra Deild í Fljótshlfð,
Jónas Benediktsson úr Reyðarfirði
og Harald Normann, noi-skur.
Manntjónið í Eyrasaxdt vestra, er
frá var sagt i sfðasta biaði, voru
5 imeiin af báti ]>aðan; þeir voru:
Ásmundur Sigurðsson oddrfti í Suð-|
úr-Bár, Guðin. Magnúsison f Tjamar-
búð, Jón E'iiasson í Norður-Bár og
sonrnr hans og isonur hjifi tans Ólafs-
sonai' á Akurstöðuiu. • -
í yfirrétti er inýfallinn dómur um
að iandsverziunin sé ekki úfcsvaiis-
skyid. Málið reis út af útsvari bvf,
sem Lagt var á landsverziunina hér
i bæniunn fyrlr árið 1917.
Það slys vildi til á Eyrarbakka 5.
þjin., að maður varð undir vélhát,
senn var verið að sotja á flot, og
inarði hann til hana Maðurinn hét
Tórnas Þórðarson, ifrá Sumarliðaha-,
bróðir Jóns Fljótslitíðanskálds.
Guðjón Sainúelsson ihefir nú lokið
fulLnaðarprófi í húsagerðarlist í
'ýliöfn raeð liárri 1. einkunn.
Á síðasta bæjarstj.fundi var sam-
þyk.t að fá vonkfræðingana Kirk og
G. H'l’íðdal til að taka að sór umsjón
ineð byggingu Elliðaár rafmagns-
stöðvarinnar. J. Krabbe fulltrúa
skyldi falið uimboð til að undir-
skrifa lántökusanminga í Khöfn, og
byrjað á verkinu svo fljótt sem unt
væri.
Bæjarstjórnin hefir nú samþykt
að veiita ga.sstöðvarstjórastöðuna, er
Borchenhagen fer frá henni, Bryn-
jólfi Sigurðissyni frá Fiaitey, en hann
hefir unnið við gassböð í Noregi
undanifarin ár.
Sig. Magnú'.sson læknir skýrir frá
iþvf f Mrg.bl. í gær, að hjúkrunarfé-
lagið “Likn" hér í bænum Jua.fi tekið
á atefniuiskrá isína að koma hér upp
hjálparstöð ifyrir berkliaveikt fóik,
og hefiir læknirinn áður skrifað um
nauðsyn sdfkrar stofnunar. ^Segir
hann tnú, að “Líkn” taki bráðlega
til starfa í þessa átt, ,og hiafi ein
kona lofað að leggja tfram 1200 kr. á
ári til þesisarar starfsemi, en félagið
sælki nú um 1000 kr. styrk til hennar
úr bæjarsjóði, og muni hann auð-
fenginn. En jafnframt hvetirr liann
rneinn og konur tii að ge.rast félags-
menn t “Líkn” og styðja á þann hátt
þetta þarfa fyrirtæki.
Ný skákLsaga eftir Gunnar Gunn-
arason kom út fyrir f vetur hjá
Gyldendals ibókaiverzlun 1 Rhöfn, og
heitir “Edibrödre (Fóstbræður).
Roman fra Islands Landnamstid”.
I>að eru þeir Ingólfur landnámB-
mlaður og Hjörielfur, fóstbróðir
hans, sem sagan lýsir, og eegiir frá
æskuárum þeirra í Noregl, vfklnga-
ferðum Iþeirra vestur um haf og loks
landnámsför Iþlelrra til Mands. Hiöf.
gerir sér alt far um að vera í sam-
ræmi við lýisingar formsagnanna, em
gefur an.nars ímyndunarefli sínu
lausan taiumiim. Ingólfur er -1 sög-
unnl 'staðfestumaður mikill, trú-
rnaður og fasthe.ldinn við forniar
venjur, en Hjörleifur óstöðugur í
lund, trúlaus og reikull í ráði, en
þó drenglundaður og hrauistmenini.
Sonum Atla jarls á Gaulum, sem
þeir fóistbræður ábtu við í Norogi,
er einnig vel lýst, og ekki síður kon-
um þeirra fóstbræðra, sem með
þeim fóru til íslands og feðrum
þeirra í Noregi, sem höf. viirðist þó
gera h'elst til gamla í hlubfailli við
syninia í byrjun sögunnar. En karl-
arnir eru skemtilegir. Og yfir höf-
uð er þetta skemtileg hók með góð-
um fikáldiskap, sem ottnn er utan um
— Lögrétta.
Sambandsþingið
Mál og mannlýsingar
eftir
Gunnl. Tr. Jónsson.
III.
Ottawa, 12. marz 1919.
Dr. Clark.
Sá þ ingmaðurinn, sem með
réttu ætti aS bera föðurnafn sam-
steypu-stjórnarinnar, er Dr. Mich-
ael Clark frá Red Deer, Alberta;
eg segi ekki þar með, að hann
aetti endilega að vera forsætisráð-
herra, þó hann hins vegar væri
vel hæfur fyrir þann vanda, held-
ur meina eg, að hann var fyrstur
þingmanna til að koma fiam með
þá hugmynd í þinginu og enginn
vann dyggilegar að myndun henn-
ar en hann,— og það, að hann «it-
ur nú ekki í ráðherra sessi, sýnir ó-
sérplægni hans og drenglyndi.
Borden bauð honum saeti í stjóm-
inni, en Clark hafnaði boðinu
vegna þess, að hann vissi að ann-
ar Alberta maður gat orðið stjórn-
inni að meira liði í kosninga bar-
áttunni en hann, og að sá maður-
inn heimtaði ráðgjafasess að laun-
um; maðurinn er Hon. Arthur L.
Sifton; stórvitur maður, en ekki
við eina fjölina feldur, frekar en
bróðir hans—Sir Clifford Sifton.
Skaparinn hefir í sannleika verið
gjafmildur á skynsemisgáfunni, þá
h&nn skóp þá bræður, því fáir
munu standa þeim á sporði í
landi þessu, þegar til vitsinuna
kemur, hvað svo sem öðru líður.
En það var um Dr. Clark, sem
skrifa skytdi, en ekki þá Siftons-
bræður.
Dr. Clark eða Red Michael
(rauði Míkáll), sem hann er oft
kallaður, hefir verið þingmaður
um allmörg ár, og hafði setið á
þingi Breta áður hann kom til
Canada. 1 lann var og er liberal
af Gladstones skóla, og befir alla
jafna litið til Asquitha og Lloyd
George sem leiðtoga sinna, frekar
en Sir Wilfrids; þess vegna var
það strax þá striðið hófst, að Dr.
Clark, sem hafði verið með helztu
andstæðingum Borden stjórnar-
innar, sneri við blaðimu og hét
henni fylgi sínu. Hann sá dæmið
fyrir sér hjá stj ómmálamönnunum
brezku. Þar gerðu svamir fjand-
menn bræðralag, vegna þess að
þjóðin þurfti á kröftum þeirra að
halda óskiftum.—Flokka kritur
hverfur hjá sönnum föðurlands-
vinum, þegar svo ber nndir, að
landið þeirra er í nauðum statt.
En sjónarsvið meginþorra liberal-
þingmannanna í Ottawa náði ekki
út fyrir hlaðvarpann þeirra; það
að styðja stjóm, sem hrint hafði
þeim frá kjötkötlunum, var með
öllu óhugsandi. Clark var sá eini,
sem virtist hafinn yfir sHkan kot-
unga hugsunarhátt, þó siðar bætt-
ust fleiri við, eftir að bæði hann
og aðrir höfðu leitt þeim fyrir
sjónir hvað í húfi væri. Árangur-
inn varð svo: samsteypustjómin.
Dr. Clark mun nú vera mestur
mælskumaður á þingi — annar en
Hon. Geo. E. Foster; em ræður
hans fullar röksemda og 'þó um
leið fyndnar og fjömgar; en Glark
talar fremur sjaldan, og þá helzt
er stórmál eru ferðinni; — hlustar
þá þingheimur með athygli, því
allir vita, að þar talar maður, aem
vert er á að hlýða. — Dr. Clark
er lágtolla maður og fríverzlunar-
postuli af hinum enska skóla.
Virðist því sumum einkennilegt,
ef hann getur lengi haldið til hjá
hátollamönnum; og getur ekki
nema tvent skeð: annað hvort að
Clark fær þá inn á lágtolls-sveif-
i
ina, eða þeir hann á hátollabraut-
ina — og ér hið fyrra öllu lík-
legra, ef dæma skal eftir núver-
andi horfum. Vegur hátollastefn-
unnar fer mirikandi—með degi
hverjum.
Dr. Clark helt ræðu í þinginu
6. þ.m.. Var það einhver sú
snjallasta ræða, sem hann hefir
haldið þar, að 'dómi þeirra, sem
málunum em kunnugir. Mintist
hann fyrst Sir Wilfrids, og gerði
það svo snildarlega, að engum
hefir betur tekist. Sagði einn merk-
ur Lauriermaður síðar, að hann
vildi fúslega þrýsta Clark að
brjósti sér og fyrirgefa honum all-
ar hans politisku syndir fyrir
minningarorðin um Laurier. — En
Clark virðist ekki kæra aig um að
vera tekinn í faðm Lauriermanna,
eða ölhi heldur McKenzie manna,
því í ræðu sinni hældi hann Uni-
onstjóminni á hvert reipi, og skor-
aði á alla Union-Liberala úr Vest-
urfylkj unum, að halda trygð við
hana. Bað hann þá ekki að
blekkjast þó McKenzie menn veif-
uðu lágtolla loforðum, því að
fram á þenna dag hefðu allar toll-
lækkanir og tollafnám komið frá
conservatívum, og nú í seinni tíð
frá samsteypustjórninni. Liberal-
ar hefðu gengið aftur á bak en
ekki áfram í síðast liðinn aldar-
fjórðung, 'tg nú vissu þeir ekki
hvar þeir stæðu. En það ráð gaf
Dr. Clark samsteypustjóminni, að
ef hún ætlaði sér að verða til
frambúðar, þá yrði hún að hafa
augun á Vesturlandinu, því fram-
tíðin lægi þar, og kröfur Vestan-
manna yrðu að takast til greina,
hvað tollmálin snerti. Þó ekki ah
fengist í einni svipan, kvað dokt-
orinn það einlæga sannfæring
sína, að með því að höggva sund-
ur tollfjötrana, biði ekki einasta
V esturfylkin hag, heldur og alt
landið í heild sinni.
Dr. Clark 'hefir verið fulltrúi
Red Deer kjördæmisins, síðan
hann var kosinn á þing. 1 því kjör-
dæmi eru flestir Islendingar í Al-
berta búsettir; ekki veit eg hvort
þeir hafa kosið Clark—það er
þeim sjálfum bezt kunnugt um, em
sómi er það fyrir kjördæmið, að
eiga slíkan fulltrúa á sambands-
þinginu. Rauði Míkáll á fáa sína
líka.
G. T. P. í kröggum.
Grand Trunk Pacific jámbrau*-
arkerfið liggur við gjaldþroti, og
hefir því gefið sig á hendur stjóm-
arinnar; en lítil er gleðin yfk
þeirri uppgjöfinni, því akuldir
kerfisins em um 200 miljónir doll-
ara, og það sem verra er, kerfið
hefir aldrei borgað sig og líkind-
in að evo verði aldrei.
Þess ber að geta, að Grand
Trunk jámbrautarfél. og Grand
Trunk Pacific em ekki eitt og hitt
sama félagið, þó skyldleiki M
nokkur þeirra í miIlL Gransl
Trunk félagið er gamalt og á aö-
gott brautarkerfi S Quebec og ausV
ur hluta Ontario; Grand Trunh
Pacific aftur á móti er hvítvo'ð-
ungur að kalla má, og er félags-
afkvœmi LaurieT stjómarinnar og
Grand Trunk félagsins. Réðist
Laurier í að byggja þessa þver-
lands braut að tilmælum Grand
Trunk félagsins. Átti hið nýja
kerfi að keppa við C. F. R., og
verða stórgróða fyrirtækL SkylcJi
i FrrnnkáU é S. MsJ
SENDIÐ EFTIR
Okeypis Premíuskrá
yfir VERÐMJBTA MUItl
ROYAL CROWN SOAPS, Ltd.
«14 Main St. Winmipeg
Frelsisgyðjan.
(Steingr. Thorsteinsson.)
Ó, frelsisgyðja! Hvort heldur þín höndin
1 hæðum sveiflar fránum vígabrandi,
Eða þú blysi offrar logskínandi,
Sem andans birtu varpar yfir löndin.
Þér heilsa eg — t>ig hyllir trútt minn andi;
I HeUas og að Rómi sleiztu böndin;
Af þér fékk ljóma fyrrum fósturströndin,
Sem feður gistu kvittir þraeldóms grandi.
Birzt þrúðug enn jpá þeim sem á þig vona,
Og þjóðir stæl — en gefðu brjáls á tíðum,
Að kveikt við þitt blys birtu beri’ ósljófa
Hin mæru blys í mundum þinna sona,
Og megni það, að villi’ ei fyrir lýðum,
Und þínu nafni — falsbly« fífla og bófa.
þessi gullfallega sonnetta Stgr. Thorsteinssonar til
Frelsisgyðjunnar er hér birt af þeirri ástæðu, að aldrei hefir
verið eins mikil þörf á að hún væri lesin af Islendingum eins
og einmitt nú, þegar sumir þeirra gjörast svo afvegaleiddir
af falsblysum, að jafnvel menn er lífi og limum hafa hætt til
þess að lýðveldi gæti haldið áfram að vera til á þessari
jörðu, heimta nú að þau verk séu gjörð ónýt með því að
rífa niður öll lög og allan rétt þessa lands.
Á öldinni sem leið báðu forkólfar lslands um lýðveldi,
bygt á jöfnum rétti allra íbúa landsins; en nú heimta sumir
af hinum sjálfkjömu forkólfum Vestur-lslendinga skrils-
veldi, þar sem bjálfarnir sem ekkert eiga, ekkert vita og
ekkert kunna, eiga að ráða öllu og einir hafa eignarrréttinn,
þeur sem öll lög eru eyðilögð, öll mannréttindi fótum troðin
og öllum boðorðum guðs er kastað á sorphauginn. Það er
hvorki meira né minna en alt þetta, sem Bolsheviki flokkur-
inn heimtar, hvorki meira né minna það sem þeir hafa af-
kastað á RússlandL
Aður var lagarétturinn fyrir öllu öðru; nú er það hnefa-
rétturinn, og sömu mennirnir klappa honum lof í lófa, hvort
sem kylfunni valda keisarar eða kotungar.
Fyrir nærri hundrað árum síðan kvað Bjarni Thorar-
ensen: 1Í,IPI
“Kongs þrælar íslenzkir aldreigi vóru,
Enn síður skrílþrælar, lyndin með tvenn.”
Hvað myndi hann hafa sagt, hefði hann lifað til að sjá sum
“skáldin” okkar Vestur-Islendinga þefandi út í loftið til að
missa ekki af að láta hvern gust snúa sér, hvaðan sem hann
kann að koma—hefði hann lifað til að sjá skáldajöfur vom
koma til dyranna og með hneigingum og beygingum bjóða
sporðdrekann frá Rússlandi velkominn sem Danabót ‘þessa
heims, meðan sá næsti að tign stendur hjá — með skríls-
dýrkunar-slefuna Iafandi ofan á tær—leggur kollhúfur?