Heimskringla - 23.04.1919, Qupperneq 3

WINNIPEG, 23. APRIL 1919
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSIÐA
Þunglyndi.
(Framh. frá 2. bls.)
Jón Ásgeirsson á Þingeyrum í
Húnabimgi sagSi, er hann varð
«ftir af samferðamönnum, en er
hann þó náSi til áfangastaSar á
undan þeim:
“Þó aefin mín sé undarleg
og ekki margt af vinum,
þá er varla víst aS eg
verSi á eftir hinum.”
FriSrik Jónsson á SauSárkróki
jsegir:
“Einn eg hrekst viS eySisker,
aldrei höfn mun finna,
báru-ljóSin boSa mér
bana vona minna.”
Vísa þessi er gullfalleg og þeir er
kunna aS hafa lent í því aS kom-
ast í hættur á sjó, skilja bezt, hve
átakanlega ömurlegt þaS ástand
er, aS búast viS því, aS báturinn
rekist á skeriS og brotni. Þeir ein-
ir vita hvaS þaS er og skilja þaS,
hvaS báruhljóSiS er óttalegt ef
svo stendur á. Alt þetta kemur
svo meistaralega fram í vísunni,
aS mynd af hinum vonlausa og yf-
irbugaSa manni, er hrekst í brkn-
mu viS skeriS, bregSur fyrir.
Þá vil eg aS lokum benda á
nokkrar vísur eftir Gísla Ólafs-
•son:
Fárra hylli hlotnast mér,
hygg því spilling vísa .
Eg er aS villast veginn hér
sem vatn á milii ísa.
Eftir blakiS ásta’ og víns,
■engu þaki varinn,
vermi-akur anda míns
er nú klaka barinn.
Dalsins þrönga dimmir skaut,
drauma löngun stækkar,
fugla söngur svifinn braut
sólin göngu lækkar.
Vísur þessar eru ósamstæSar, en
nú koma tvær samstæSar um ást-
ina:
1 veSri geystu riSar reyr,
rós fær breyzt á kvisfi;
en þú veizt aS ekki deyr
ástaneistinn fyrsti.
Draums í þrá viS þanka djúp
þroska háum nær hann,
þó yfir slái ösku hjúp,
aldrei dáiS fær hann.
I Heimksringlu birtust fyrir
nökkru síSan “Haustvísur” eftir
konu, er eg hefi ekki heyrt getiS
um fyr. Ein af þeim vísum var
'svo snildarlega gerS, aS eg get
ekki gengiS frá grem þessari án
þess aS minnast á hana. Hún var
svona:
Öll í sárum eru blóm
eftir fáriS Nætur.
Fjólu og smára dauSadóm
Dagur tárum grætur.
Fyrsta frostnóttin er hörS og
hjartalaus og eSHlegt er þaS og
guSdómlega fögur viSIíking, aS
dagurinn hlýr og bjartur felli tár
í spor henna-. Eg vildi aS eg
mætti eiga von á því, aS lesa
margar vísur þessari líkar í
Heimskringhi.
•o
Já, Verkurinn (er!
Yið fyrsta áburðinn linar
verkurinn og þvf betur sem
þú nuddar inn hinni góðu og
læknandi olíu, er fefst f CSham-
berlain’s Llniment, því betur
líður þér og þú finnur að veru-
leg lækning er að eiga sér stað.
Þetta ágæta fjölsskyldu meðal,
Chamberlain’s
Liniment
á sér engan
jafnoka við
eigt, fiug-
fTigt, bak-
verk, verkj-
um í vöðv-
um og lim-
um. Ágætt
til áburðar
er kvef og
hósti geng-
nr. Fæit í
apótekom.
—
Grænland.
Eftxr Jón Dúason.
VIII.
Ef þaS yrSi íslenzkur þjóS'íLr-
vilji og þjóSarmetnaSur, aS end-
urreisa nýlenduna á Grænlandi,
eSa þótt þaS yrSu aS eins nokkrir
einstakir menn, sem vildu tryggja
sér og sínum framtíS þar, verSur
fyrsta vafaatriSiS: leyfa Danir
innflutning? Fyrir því leyfi eru
góSar líkur. AS vísu er í Dan-
mörku flokkur manna, sem barist
hefir fyrir því, aS halda Græn-
landi lokuSu. En vera má, aS
tala þessara manna sé aS réna. En
þaS kemur eiginlega ekki mikiS
málinu viS, því aS fram til þesssa
hefir ekki veriS aS ræSa um aS
leyfa samskonar innflutning til
Græ’nlands og þann, sem hér um
ræSir, sem meSal annars á aS
stySja aS menningu Skrælingja og
í öSru lagi, eins og síSar verSur
komiS aS, á aS gerast án þess, aS
verzlun landsins sé gefin frjáls.
ÞaS er því ástæSulaust aS vænta
sér mótstöSu allra þeirra, sem
fylgja fram einokunarstefnunni.
Hafa þegar ýmsir þeirra gerst
beztu stuSningsmenn hugmyndaT-
innar um aS endurreisa hina fomu
norrænu nýlendu; svo fjarri er, aS
þeim þætti 'þetta koma í bága viS
hugsjónir sínar. Þó má ekki vænta
slíks af öllum. — En af endurreisn
nýlendunnar mundi leiSa miklar
framfarir og umskifti á Grænlandi.
ÞaS, sem mest hefir veriS til tafar,
aS Danir mönnuSu Grænland er,
eins og kunnugt er, hve ólíkir
staShættir og náttúra er á Græn-
landi og í Danmörku. Svipar
Grænlandi og íslandi meira hvoru
til annars. Og atvinnuvegir okkar
eru þannig, aS þeir eiga vel viS
landshætti á Grænlandi. Ræktun
landsins mundi aS öllum líkindum
vera tryggari og arSmeiri á Græn-
landi en íslandi. Skepnur okkar
mundu dafna þar eins vel og bú-
skapurinn blómgast. Ósköp af
eldsumbrotum þar þarf ekki aS
óttast, og afleiSingar hafíssins
aSrar, því hann fer og kemur á
vissum tímum. Um sjávarútveg-
inn er aS sumu leyti líkt aS segja.
ViS mundum og kunna vel til alls-
konar fuglatekju og gæzlu æSar-
varps o. s. frv., og vel væri ís-
lenzkum landnámsmönnum trú-
andi til, aS koma í lag friSun fugla
og dýra svo sem þörf er á. Þeg- !
ar þessir atvinnuvegir væru komn-
ir í lag, mundi hægra fyrir Dani aS
setjast aS í sveitunum og reka
þessa atvinnu aS dæmi Islendinga,
en aS byrja þær algerlega upp á
sitt eindæmi, en um landskort mun
vart aS ræSa strax, þótt ekki sé
landrýmiS ótakmarkaS. Þegar
þessar atvinnugreinar eru komnar
í lag, mun miklu auSveldara en
nú, aS nota námuauSlegS og iSn-
aSarmöguleika landsins. Er fram
liSu stundir mundi innlendur
mannafli úr sveitunum fást til aS
reka þessa atvinnu. En margir af
þeim námumönnum, sem nú eru í
iandinu, mundu taka sér þar ból-
festu, ef þar kæmi varanleg nor-
ræn bygS, og stöSugir, erfiSir og
tímaeySandi fólksflutningar fram
og aftur, mundu þá sparast. Sæmi-
lega rekinn landbúnaSur og sjáv-
arútvegur gætu birgt margt iSnaS-
arfólk aS matvælum, einkum
þeim, aem sízt er hægt aS flytja
langt aS. Einnig eru möguleik-
arnir 'fyrir iSnaSi betri á Græn-
landi en á islandi. Um náttúruskil-
yrSin hefir þegar veriS rætt, en
þar viS bætist, aS Grænland er
innan dönsku tollmúranna, svo
grænlenzkur iSnaSur hefir ekki aS
eins 'frjálsan markaS heldur líka
tollvernd í Danmörku. En íslenzk-
ar iSnaSarafurSir eiga engan
markaS og þess vegna er enginn
iSnaSur á islandi jafnvel á þeim
fáu sviSum, þar sem lsland hefir
náttúruskilyrSi til jafns viS önnur
lönd. Hin frábæra iega sunnan-
verSs Grænlands mun og verSa
því til gagns sem iSnaSarlandi.
Landnám á Grænlandi mun
þannig ekki aS eins einungis verSa
okkur til fjárhagslegs gagns, held-
ur og ríkisheiidinni og Dönum.
Væri þaS því ekki þeim í hag, aS
synja leyfis til aS endurreisa hina
fornu íslenzku nýlendu. En fleira
kemur hér til greina. — Danir
hafa jafnan rétt til alls atvinnu-
reksturs, til bólfestu og hvers kon-
ar starfa á Islandi og viS sjálfÍT. Á
þessu er ekki annmarka aS telja,
en þar sem Danir geta í rauninni
ekki boSiS okkur þvílíkt heima í
sínu landi, því aS þar er fuliskip-
aS, væri þaS í meira lagi ódrengi-
lega gert, ef Danir neituSu okkur
leyfis til aS setjast aS og reka at-
vinnu á Grænlandi. Væri illa gert
aS ætla Dönum slíkt aS óreyndu.
En engin afsökun er 'þaS fyrir þá,
aS þeir loka landinu einnig fyrir
sínum eigin mönnum, því frá Dan-
mörku mundi ekki verSa neinn
teljandi innflutningur til Græn-
lands eins og er, þótt landiS stæSi
öllum opiS.
Næsta atriSió er einokunar
verzlunin. Ef nýir landnámsmenn
á Grænlandi þyrftu aS selja búsaf-
urSir sínar fyrir hlutfallslega jafn-
lágt verS og Skrælingjar fá fyrir
sjávarafurSir sínar, væri meS öllu
ólifandi fyrir NorSurálfumenn í
landinu. Þeim væri varnaS þess
aS geta selt nokkuS aS marki af
búsafurSum sínum, til þess aS afla
sér erlendra nauSsynja, og hve j
mikiS sem þeir seldu, mundi þaS
þó ekki geta veitt þeim nema ör- J
Iítil erlend gæSi í aSra hönd. j
Þannig er t. d. Skrælingjum ó-^
kleift aS gæSa sér á brauSi, því
fyrir 1 pund brauSs mundu þeir
þurfa aS gefa t. d. 10 pd. af heil-j
agfiski, en meS því ráSi gætu þeir
ekki satt hungur sitt, og þaS er
þeim engin bót, þótt heilagfiskiS
þeirra sé 10 sinnum dýrara en
mjöl í NorSurálfu. -- Fyrsta skil-
yrSiS fyrir því, aS í mál sé tak-
andi aS reka landbúnaS á Græn-
landi, er því aS bændum sé trygt
hátt verS fyrir afurSir búanna, þ.
e. hæsta markaSsverS, svo þeir
geti keypt meS hagnaSi alla út-
lenda vöru, sem þeir geta ekki
framleitt ódýrara sjálfir. Slíkt hiS
sama verS þarf aS tryggja land-
námsmönnum fyrir alla aSra fram-
leSislu þeirra, enda þótt svo mikil
mergS sé af laxi og heilagfiski, aS
þaS geti boriS góSan árangur aS
reka þær veiSar meS því verSi,
sem einokunin býSur nú Skræl-
ingjum, ef þessi atvinna væri aS
eins rekin meS sæmilegum útbún-
aSi. Ti'l þess aS tryggja framleiS-
endunum hátt verS, er ekki nauS-
synlegt aS afnema einokunarverzl-
unina, þaS má benda á leiS, sem
yrSi framkvæmanlegri og gróSa-
vænlegri fyrir landsnámsmenn en
afnámiS.
Hér má * líta hinn núgildandi
konungl. innkaupstaxta á Græn-
landi: Sel- rostungs og hvítfisks-
spik, 4 au. p., KnýSings-spik 3 au.
og annaS spik af hval og hræjum
2 au.; hákarla og þorska lifur 3
au. — Bjarnarskinn heil (meS
klóm og trýni) : nr. I, 40 kr. hv.;
nr. 2, 32 kr.; nr. 3, 24 kr.; nr. 4,
16 kr.; nr. 5, 8 kr.—Bjarnarskinn
(án trýnis oS klóa) : nr. 1, 20 kr.
hvert; nr. 2, I 6 kr.; nr. , 12 kr.;
nr. 4, 8 kr.; nr. 5, 4 kr.—Blá refa-
skinn; nr. 1, 6 kr. hvert; nr. 2,
kr. 4.50; nr. 3., kr. 3.00; nr. 4, kr.
0.50. — Hvít refaskinn: nr. 1, kr.
2.00 hvert; nr. 2, kr. 1.50; nr. 3,
kr. 0.50. — Selaskinn: af blöSru-
sel nr. 1, 72 au hvert; nT. 2, 65
au; af vöSusel 65 au, af hringa-
nóra 45 au; af landsel 65 au; af
kampsel 65 au; algeng 4 1 au, mar-
flóétin 15 au; vatnsskinnsbuxur
nr. 1, kr. 2.50; vatnsskinnsklæSn-
aSur nr. 1, kr. 3.00. —Hreindýra
skinn: nr. 1, 1 00 au hvert; nr. 2,
75 au; nr. 3, 50 au; nr. 4, 25 au.
— Rostungsskinn: nr. 1,6 kr. hv.;
nr. 2, 4 kr.; nr. 3, 2 kr. — Rost-
ungstenur: 50 au. pd. — Náhvals-
tennur: 40 au pd. — ÆSardúnn,
óhreinsaSur, 50 au pd. — FiSur:
25 au. pd. — HvalskíSi: 10 feta,
75 au hvert; 8 feta, 50 au; 5 feta,
25 au; 3 feta, 10 au. — HarSfisk-
ur: 5 a^. pd.
Hverju svara kaupmenn til um
aS efla til viSskifta viS Græp-
land?
Einokun gildir um alt Graen-
land eins og áSur en landnáms-
menn komu. En landnámsmenn
fá aS eins undanþágu, aS verzlun-
in meS iþeim fari aS eins fram á
ofurlítiS annan hátt en í SkræL
ingjaþorpunum. I staS kaup-
méinnsverzlunar þar stofna land-
námsmenn kaupfélag eSa pöntun-
arfélag. KaupmannsbúS mundi
og verSa til lítils hagræSis fyrÍT þá
vegna þess hve nýlendan yrSi
strjálbygS í fyrstu. Pöntunarfé-
IagiS mundi safna pöntunum t d.
tvisvar sinnum á ári, bæSi á vör-
um, sem bændur vilja selja, og
vörum, sem þeir þyrftu aS kaupa
frá útlöndum. Pantanirnar mundi
formaSur svo senda til skrifstofu
einokunarverzlunarinnar í Khöfn,
sem hefSi einkarétt á aS afgreiSa
þær fyrir reikning kaupfélagsins,
kaupa fyrir lægsta verS og selja
fyrir hæsta verS. Fyrir þennan
starfa reíknaSi svo einokunarverzl-
unin sér ómaKslaun, þ. e. venjuleg
umboSslaun. Vörumar yrSu svo
íluttar til Grænlands og frá Græn-
landi á skipum einokunarverzlun-
arinnar, og greiddi pöntunarfélag-
iS flutningskostnaSinn. Inn í
fjörSinn, þar sem nýlendan stæSi,
yrSi t. d. siglt tvisvar á ári fyrst í
staS, en svo mætti breyta til. Ný-
lendan hefSi stöSugt póstsamband
viS umheiminn meS skipum námu-
félaganna. Þegar vömrnar kæmu
skiftu landnámsmenn þeim þegar
á milli sín og flyttu þær heim til
sín. Þá yrSi og innlenda varan
tekin á skipsfjöl um leiS. Á þeim
staS þar sem höfnin væri, þyrfti
nauSsynlega aS gera dálítiS byrgi
fyrir vömr. YrSi þar fyrst í staS
bæSi kirkja og fundarhús. öll
vöruskifti mil'li landnámsmanna og
Skrælingja ættu aS vera strang-
lega bönnuS og sömuleiSis allar
9amgöngur milli landnámsmanna
og þeirra Skrælingja, sem reka
sjálfstæSa atvinnu. Þar sem öll
verzlun landnámsmanna fer í gegn
um lófa einókunarverzlunarinnar í
Khöfn og þar sem á Grænlandi
eru nýlendustjórar meS mörgum
undirkaupmönnum, prestar og
undirprestar á hverju strái og
skrælingjar, sem vonlegt er, æriS
lausmálgir, væri næsta auSvelt aS
sjá um, aS því banni yrSi hlýtt.
Kálmeti, smjör o. fl. sem land-
námsmenn kynnu aS vilja selja á
Grænlandi, ættu þeir ekki aS
mega selja nema meS milligöngu
nýlendustjóranna, en auSvitaS
gæti ekki komiS til greina aS þeir
tækju verulegt endurgjald fyrir
þaS starf.
Einokunarverzlunin stendur bet-
ur aS vígi meS aS fá gott verS
fyrir afurSir Grænlands á markaS
inum en margir seljendur sem
bjóSa vörur sínar hver í kapp viS
annan, og verSur þaS gróSi land-
námsmanna. En þar sem gæSi
og tilbúningur vörunnar ræSur
miklu um þaS, hve hátt verS
hægt er aS fá, þá er nauSsynlegt
fyrir landnámsmenn aS beina al-
varlegri athygli aS hinni iSnfræS-
islegu hliS málsins, reikna út
hvaSa tilbúning á laxi, heilafiski,
mjólk o. s. frv. borgar sig bezt,
og láta belzt Dani standa fyrir
þeirri h'liS framleiSslunnar, því
þeir eru öllum þjóSum fremri á
því sviSi. Líklegt er aS menn
yrSu aS gjöra sér reykingarskála
í félagi og dálítinn niSursuSu-
skála. Á Grænlandi er nóg efni
til aS reykja viS. Af þessum
vörum þarf ekki aS greiSa toll,
þegar þær koma frá Grærtlandi til
Danmerkur. Kaupfélag land-
námsmanna gæti veriS einokunar-
verzluninni hjálplegt á ýmsar
lundir, t. d. útvegaS henni tilboS,
gefiS henni raunverulegar upplýs-
ingar um árangur af ýmsum at-
vinnurekstri landnámsmanna o. s.
frv. Fiíllkomin undanþága frá
einokuninni hefir námafélögunum
á Grænlandi veriS gefin. ÞaS
væri því meira en óskiljanlegt ef
íslenzkum landnámsmönnum yrSi
ekki veitt jafn lítilsháttar breyting
á fyrirkomulagi sinnar verzlunar
innan vébanda einokunarverzlun-
ariinnar, því þessi undanþága
skerSir ekki aS neinu leyti gang
eSa fyrirkomulag verzlunarinnar í
Skræl ingj aþ orpunum.
Ef 'þaS yrSi álit manna aS reisa
bæri aS nýju hina fornu nýlendu á
Græniandi, þyrftu þeir, er gengj-
ust fyrir því, aS gera almenningi
tilboS um aS flytja þangaS meS
einhverjum ákveSnum kjörum. En
áSur slíkt yrSi gert, þyrfti aS gera
áæthin og yfirlit yfir kosnaSinn
viS stofnun nýlendunnar og áætl-
un um framkvaemd verksins.
Miklu ski'ftir, aS þessi áætlun sé
sem nákvæmusit, og aS í henni sé
gert ráS fyrir sem flestu því, sem
taka verSur tillit til. En þessi á-
ætlun verSur þó aldrei gerS svo
nákvæm eSa haganleg, aS ekki'
verSi nauSsynlegt aS gefa þeim'
aS meira eSa minni fríar hendur,1
sem framkvæma verkiS. Sem'
undirbúning þarf aS senda menn1
til Grænlands (EystribygSar) til
þess aS sjá meS eigin augrum nátt-j
úruskilyrSi landsins, svo aS þeÍT
geti tekiS á sig siSferSilega j
byrgS á því, aS fólki er boSiS aS j
flytja þangaS. I öSru lagi eiga
þeir aS velja þann staS, sem bezt
er fallinn til aS stofna fyrstu ný-
lenduna á, og í þriSja lagi aS gera
umrædda áætlun um koatnaS og
verklega framkvæmd landnáms-
ins í samráSi viS sérfróSa menn,
hvaS landnámsmenn eigi aS hafa
meS sér, og hvenær þaS eigi aS
flytjast til Grænlands o. s. frv.
Þeir menn, aom sendÍT yrSu til
Grænlands, yrSu aS beya góSa
grein á íslenzkt atvinnulíf og á at-
vinnurekstur yfir höfuS. ÁkvörS-
a hinna einstöku bæja mundi
koma af sjálfu sér, því menn
mundu reisa bæina á hinum fornu
túnum, sem enn eru vallgróin,
rudd og í rækt. Ávinningur væri
aS þvf, aS byggja á hinum fomu
rústum og nota grjótiS í nýjar
byggingar. en æskilegast væri aS
láta þær standa sem áminningar-
orS til komandi kynsIóSa, og enn
fremur vegna þess, aS margt um
ERTU AÐ MISSA HEYRNINA?
REYNDU ÞETTA
Jiít pér haliö kvefkenda (Catarrhal)
heyrnardeyfu e«a heyrLð illa, ogr haf-
i?5 skruðningshljó'ð i hlustunum, þá
farið til lyfsalans og kaupið elna
únzu af Parmint (double strength)
og: blandið i k vart-mörk af héttu
vatni og ögn af hvítum. sykri. Takið
svo eina matskeið fjórum sinnum á
dag.
Þetta mun fljótt lækna hi-na þreyt-
andi suðu i hlustunum. Lokaíar nef-
pípur munu opnast o g slímið hætta
að renna ofan í kverkarnar. I>að er
einfaldlega saman sett, ódýrt og
þægilegt til inntöku. Allir, sem þjást
af kvefkendri heyrnardeyfu ættu að
reyna þessa forskrift.
líf og eySing frænda vorra á
Grænlandi verSur ekki sagt é-
kveSiS, nema ef sannanir fást í
rústunum. Segja svo fomfróSir
menn, aS svo mikiS fornleifa sé á
Grænlandi, aS rannsóknir þeirra
megi heita aS eins í byrjun enn.
Menn hafa og valiS sér hin beztu
bæjarstæSi til forna, þar sem voru
góS túnstæSi; engjar, skógur, út-
beit á vetrum, laxá eSa góS lend-
ing viS fjörSinn og hægt til aS-
flutninga og útræSis o. s. frv., svo
val manna þá og nú mundi mjög
falla saman.
Til þess aS gerlegt sé aS stofna
nýlendu á Grænlandi, þarf tiltek-
inn 'fjöldi manna aS æskja þess aS
(Framh. á 7. blí.)
The Dominion
Bank
HORM NOTHE DAKB AVB. OO
AHBRBROOKB 8T.
HBfnlfirtAIl. uppb.........* 8.A0A.000
VaraajASar ................* 7,000,000
Allar elKmlr ..............«78,000.000
Vér óskum eftlr vlTSsklftum verzl-
unarmanna og ábyrgjumst at? ggfá
þ«im fullnægju. SparisjóTSsdelld Tpr
er sú stærsta sem nokkur bankl
hefir i borginnl.
fbúendur þessa hluta borgarinnar
óska atS sktfta vitS stofnun. sem þetr
vita atS er algerlega trygg. Nafn
vort er full tryggiag fyrir sjálfa
ytSur, konu og börn.
W. M. HAMILT0N, Ráusmaður
PHONE GARRY 34.%0
FOR
Y0UR
EVERV
SH/PMENT
BRÚSAR ÚTVEG-
AÐIR Á INN-
KAUPSVERÐI
ALLTJR RJÓMI ER BORG-
AÐUR MED BANKAÁ-
VISUN DAGINN EFTIR
MÓTTÖKUNA.
Crescent Creamery Company
LIMITED.
Smjörgerð&rhús á eftirgreindum stöðum:
WINNIPEO, BRANDON, YORKTON, KILLARNEY, CARMAN
iSkrifið íéáaglnu á iþeim stað er þér sendið vörur yðar til, og verðá
yðrix þá vefttar allar upplýskigar er þér óskið.
Sparsemi og Spar-
nýtni útrýmir eyðslu
Vertu Spameytinn — FáSu Meira BrauS og Betni
BrauS meS því aS Brúka
PURITSf FCOIIR
(GOVERNMENT STANDARD)