Heimskringla - 04.06.1919, Blaðsíða 1

Heimskringla - 04.06.1919, Blaðsíða 1
 Opíð á kveidin til kL 8.30 Þegar Tennur Þuría Aígerííar Sjáið mig ÐR. C. C. JEFFREY “Hiim varkári tannlælcalr” , Cor. Logan Ave. oc Main 8t. ROYAk CROWN XXXIII. ÁR. WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 4. JÚNI 1919. NÚMER 36 — Sir Robert Borden, forsætisráð- herra Canada, er nú heim kominn fyrir nokkru og tekinn viS sæti sínu á þingi. Nýlega ávarpaði hann neðri málstofuna og mintist þá all-rækilega hinnar miklu óá- nægju, sem nú ríkir á meSal verka JvSsins víSsvegar um Canada. KvaSst hann vel skilja, aS örSug- Seikar og áhyggjur stríSinu sam- fara, hefSu átt stærstan þátt í aS gera ástandiS eins og þaS nú væri. Þannig hefSu aSallega orsakast hinir auknu örSugleikar í vegi, er semja ætti um ágreining einhvern milli verkveitenda og verkamanna. VongóSur kvaSst hann samt vera fcáSir þessir málspartar myndu stuSla til af ítrasta megni aS á- SiandiS í landinu færi batnandi, en ekki versnandi. Eins sagSist hann vona, aS verkveitendur tækju til greina þær tillögur í sambandi viS mál verícamanna, er samþyktar hefSu veriS á friSar- þinginu. Tillögur þær miSuSu aS betri kjörum verkamanna í öllum löndum. Fyrst og fremst gengiS út frá því, aS erfiSi verkamanns- ins væri ekki eins og hver önnur vara, sem hægt væri aS kaupa og selja eftir vanalegum verzlunar- xeglum. Lagt væri svo til, aS í öllum löndum sé viStekinn 8 kl,- stunda vinnudagur og fullnægj- andi verkalaun goldin. Réttur verkalýSsins til samtaka og fé- lagsskapar sé viSurkendur. Jöfn laun séu goldin konum sem körl- um, þegar um sömu vinnu sé aS raeSa. StofnaS sé 1 öllum tilfell- um til 24 kl. stunda vikulegs bvíldartíma, er innibindi sunnu- daginn þar mögulegt sé. Vinna barna og unglinga leggist niSur. Þetta kvaS forsætisráSherrann vera helztu ákvæSin, er friSar- þingiS hefSi samþykt verkamönn- um viSkomandi og lagSi áherzlp á þau verSskulduSu nú fylþlega að takast til greina af verkveitend- um f Canada. aS leiSa til lykta á viSunanlegan hátt yfirstandandi allsherjar verk- fall hér í borginni. Um löggjöf var beSiS er trygSi “sameiginlega samninga’’ (collective bargain- ing). Eftir aS leiStoginn, A. E. j Moore, hafSi ávarpaS Norris Jess Wil-, stjórnarformann og lagt fram lard hefir veriS hnefleikskappi kröfur þessar, tóku ýmsir aSrir af veraldar síSan hann lagSi aS velli; Verkfallsmönnum til máls og fóru blámanninn Jack Johnson, er af j margir alt annag en hlýjum or5. mörgum var talinn aS vera ósigr-j um Ufn nliverandi yfirvöld í land- aSsókn úr öllum áttum. andi. Hann er tröll aS vexti og ramur aS afli og ekki heiglum hent viS hann aS etja. Dempsey er minni maSur og léttari, en yngri ; og fram úr skarandi snjall í hnefa- leikslistinni. Úrslitin virSast því 1 all-vafasöm. inu. Um Hon. G. D. Robertson, verkamála ráSherra sambands- stjórnarinnar, var sagt aS hann "drægi nú taum auSvaldsins’’ og væri þaT af leiSandi ekki treyst- andi. StjórnarformaSurinn svar- aSi all-skorinort og leitaSist viS _______ aS sýna fram á, aS fylkisstjórnin Madame Pierre Curie, sem víS- hefgi &f fremsta megni reynt a5 fræg er fyrir aS uppgötva radium 3til]a til fri5ar _ a5 tiltaunir þær efniS, var nýlega sæmd heiSurs- hefgu mishepnast, Væri ekki henni merki af Spánarkonungi. Hún hef-; ag kenna- Kva5 hann mjog skift_ ir fyrir löngu síSan hlotiS alheims-; ar sko5anir um vi5 hva5 væri átt viSurkenningu fyrir efnafræSis- meS “same‘iginlegum samning- lega þekkingu og talin vera meS j um.. og misskilningi þeim þyrfti þeim allra fremstu á sviSi vísind-j ag ey5a anna. MaSur hennar, sem nú er, látinn, var einnig vísindamaSur Skógareldar hafa geysaS í hér- og hennar önnur hönd viS ofan-j u5um [ grend viS St. Paul, Minn., greinda uppgötvun. Kona þessij og gert all-mikiS tjón. Margar fer- er pólversk aS ætterni til, fædd í mflur af verSmætum skógtf eru Warsaw og hlaut þar undirbún-; þar nu svartar brunarústir. Und- ingsmentun. Hún er nú rúmt anfarandi þurkar eru orsök þessa fimtug. og eina von íbúanna í grend viS , | þegsi svæ5i er nu fólgin í því, aS Brezkur þingmaSur og verka-j regn fáist brá51ega. manna fulltrúi, James Henry i --------------— .. f. Thomas aS ^iafni, ferSast um Can- ada og Bandaríkin á þessu sumri ■ og er kojna hans hingaS eingönguj í þágu verkalýSsins. Hann er viS- j urkendur aS vera meS fremstu verkamanna leiStogum Breta og hefir látiS mikiS til sín taka á þingi. Hóf hann aS vinna fyrir. Friðarsamningarnir við Austurríki. Ófarir'jBolslievika. Megin stoS(og stytta Bolshevik- anna rússnesku, herviSbúnaSuv þeirra á sjó og landi, virSist nú óSum aS veikjast. Lengi gekk sér, er hann var níu áTa gamall og þeim vel og var engu líkara, en var þá vikadrengur. SíSar varS; þeir myndu taka alt Rússland hann kyndari viS járnbrautarlestir uncJir sig áSur margir mánuSir og þokaSist þannig smátt og smátt ligu £n SVQ f6r m6tspyrna hinna upp á viS png hann var orSinn vélstjóri á Great Western járn- brautinni. Hann hefir jafnan tek- iS öflugan þátt í félagsskap verka- stjórnanna smátt og smátt aS efl- ast og í seinni tíS hafa Bolshevik- ar beSiS hvérn ósigurinn af öSr- manna, var um eitt skeiS forseti um. Eru hersveitir Norður-Rúss- járnbrautar starfsmanna félagsins hefir skipaS ýmsar að lands stjórnarinnar svo nefndu, Eld'fjalliS Kalnot á eynni Java hefir nýlega gosiS og orsakaS stórkostlegt tjón. Tuttugu þorp lögSust alveg í eySi og um fimtán þúsund manns fórust. Engar j greinilegar fréttir frá þessu hrylli- lega eldgosi hafa borist aS svo j komnu og verSur aS sjálfsögSu betur frá því skýrt síSar. þjóSanna af ítrustu kröftum og lagSi þar fram öll sín áhrif. og netir skipaS ýmsar aörarj komnar ^ nærri borginni Petro- vandasamar og þýSingarmiklar, . _ _ , , _ . „ . , i grad, ao ao eins er herzlumunur stöSur. . Á meSan striSiS stoS yf-. , ,i L , i . *- 1 , ; aS borg sú verSi tekin. Hafnar- ír studdi hann malstaS banda-; staSurinn Peterhoff, sem er um sextán mílur vestur af Petrograd, j nefir veriS tekinn af ofannefndum í staSfestumí hersveitum og er haldiS aS brezk herskip muni þar hafa aSstoSaS. Kolchak aSmíráll, æSsti ráS- herra stjórnarinnar í Omsk, hefir fengiS tilboS um aSstoS frá fjögra manna friSarþingsnefndinni og Japan. Honum boSiS aS lagt-skuli fram fé stjórn hans til styrktar og Sagt er frá því fréttum frá Washington, aS fjögraj manna friSarþings nefndin í París! hafi ákveSiS meS fullu samþykki allra meSlima, aS Bandarfkin fái aS halda öllum þýzkum skipum herteknum viS Bandaríkjahafnir síSan stríSiS byrjaSi. Þannig á J. Ausfcen Chamberlain, fjár- mála ráSgjafi Breta, tilkynti ný- lega aS núverandi skuld brezku vfst aS framfylgja þeim ákvæSum; vistir af öllu tagi, sé hann að eins stjórnarinnar viS stjórn Banda- j ríkjanna væri aS upphæS $4,260- 000,000. Aftur á móti skulda hínar ýmsu deildir Bandaríkjanna hinum brezku deildum upphæS er nemur $210,000,000. , ■ _ Heimflutningur hermanna frá Serbíu heldur áfram fullum krafti. Á föstudaginn í fyrri viku lenti skipiS “The Empress of Russia’’ viS Vancouver höfn meS 700 Canada hermenn um borS, sem allir komu þaSan. Nokkrir þeirra voru frá Winnipeg og hér nær- Iiggjandi héruSum. FjórSa júlí næstkomandi skeS- ur sá markverSi(?) atburSur, aS Jess Willard, hnefaleiks jötuninn víSfrægi, ver rétt sinn til aS telj- ast hnefleikskappi veraldar. Heitir sá Jack Dempsey, sem móti hon- um fer og hólmgönguvöllurinn verSur í Toledo í Bandaríkjunum. ASgöngumiSa er nú þegar fariS aS selja og búist viS stórkostlegri friSarsamninganna, aS skipatjón bandaþjóSanna af völdum þýzkra kafbáta sé bætt aS fullu-smálest fyrir smálest. Á föstudaginn í spSustu viku hófst allsherjar verkfall í Toronto og virSist. scm tildrögin hafi þar veriS svipuS og hér í Winnipeg. Málmvinslumenn urSu fyrstir til aS- leggja niSur vinnu og er þeim mishepnaSist aS fá kröfum sínum framfylgt, var ótal samhygSar- verkföllum hrint af stokkum. Svo er aS sjá, aS enh sem komiS er hafi verkfallsmenn ekki náS eins traustu taki á Toronto og átt hefir sér staS hér í Winnipeg. Sá sögulegi atburSur skeSi hér viljugur aS vinna aS viSreisn full- trúaþingsins rússneska og lofi aS stofna til kosninga viS fyrstu hent- ugleika. 'Önnur skilyrSi eru hon- um ekki sett. Eins og kunnugt er, hafa Bolshe- vikar komiS sér upp sjóflota, en hve stórum, vita engir ->aS svo komnu utan þeir sjálfr. Nýlega voru nokkur herskip úr flota þeirra aS herja á Krasnaja Gorka strönd- ina, um 15 mílur vestur af Kron- stadt. Sjö brezk herskip, flest smá, komu þá þarna aS og lögSu Bolshevikar tafarlaust til orustu viS þau; hugSu víst sigur vísan, þar sem þeir höfSu einu stóru her- skipi á aS veifa. Eftir aS orustan hafSi staSiS yfir í nærri klukku- stund, urSu úrslitin þau, aS Bol- í Winnipeg á föstudaginn, aS um' shevikar lögSu á flótta og gátu 2,000 heimkomnir hermenn og verkfallsmenn söfnuSust saman og lögSu svo leiS sína til fylkis þinghússins. ErindiS var aS krefj- ast þess af fylkistjórninni, aS taf- arlaust væru stigin spor í þá átt meS mestu naumindum komist undan. Munu sjóliSsforingjar þeirra hugsa sig um tvisvar, áSur þeir leggja til atlögu viS herskip Jóns Bola í annaS sinn. Á mánudaginn, þann 2. þ.m., voru sendiherrum Austurríkis á Frakklandi afhentir friSarsamn- ingar bandamanna. AtburSur þessi skeSi í St. Germain kastalan- um í París, aS viSstöddum öllum Japanar tilneyddir aS búa í helztu fulltrúum friSarþingsins. Fór alt fram meS mestu viShöfn. Sendiherrar Austurríkis voru meS öllu lausir viS hroka þann, er svo mjög einkendi sendiherrana þýzku og engin tilraun átti sér staS frá þeirra hálfu aS draga úr stríSssekt MiSveldanna. Dr. Carl Renner, formaSur austurrísku sendiherra- sveitarinnar, svaraSi ræSu Clem- enceau íorseta og fjallaSi ræSa hans aSallega um hina breyttu af- stöSu Austurríkis. KvaSst hann enga löngun hafa aS draga úr sekt hins fyrverandi Austurríkis og Ungverjalands í sambandi viS "hinn ægilega glæp 1914". En hann kvaSst vilja mælast til þess, aS hegningin væri ekki öll látin koma niSur á hinu unga "fjalla- lýSveldi”, sem nú væri þaS eina eftir af hinu áSur volduga Austur- ríki. KeisaraveldiS gamla væri nú skift í átta lýðveldi, og hverl. um sig yrSu aS bera sinn hluta af sektinni. Skilmálar mega heita þeir sömu og settir voru ÞjóSverjum. MeS samningum þessum er Austurríki gert aS ríki, sem telur í kring um sex eSa sjö miljónir íbúa. Stjórn þess skyldast til aS viSurkenna sjálfstæSi Ungverjalands, Czecho- Slovakíu og annara nýmyndaSra rtkja, sem tilnefnd eru. SkaSa- bætu'r greiSast af Austurríki og öSrum pörtum hins fyrra veldis eftir hlutfallslegri niSurjöfnun. AS öSru leyti má heita skilmál- arnir séu þeir sömu og viS Þýzka- land. -------o------- Korea. (Lausl. þýtt.) yndi af dýraveiSum. FiskiveiSar stunda þeir einnig, en ekki í stór- um stýl. Svo er afturhaldsandinn rótfestur þar í landi, aS framfarir eru lítt mögulegar. Kóreumenn hafa þó jafnan skoS- aS sig standa á æSra siSferSislegu; og andlegu þroskastigi egi Japana.j Á sjálfstæSisdögum þeirra voruj viss- um borgum, meS svipuSum hætti j og átti sér staS meS GySinga á Rússlandi. Þá voru Koreumenn j jafnvel ófáanlegir aS nefna þá; Japana, er dvöldu í landi þeirra, j meS réttu nafni — nefndu þá Wainon, sem þýSir dvergþjóSin. in. Nú í dag er afstaSan alt önnur. ^ Japanar hafa drukkiS inn í sigj hina vestrænu menningu—marg-; ar þúsundir þeirra ungu manna hafa mentast erlendÍ3, þar öll nú- tíSar þekking hefir 'BtaSiS þeim til boSa. Eins hafa Japanar nú komiS sér upp öflugu herliSi, bæSi á landi og sjó, er hlotiS hef- ir hina fullkomnustu æfingu. Aftur á móti eru Koreumenn flestir mjög mótfallnir stríSum og sem þjóS skortir þá öll skilyrSi til . varnar. 1 verzlun og iSnaSi eruf þeir stutt á leiS komnir. Stéttamunur er þar hlægilega j mikill, óteljandi flokkar og “klík-i ur’’ hafa þar skapast og sökum j svo mikillar sundrungar er þjóSinj naeS öllu hjálparvana gegn árás-! og frekari ofsóknir eftir þaS leiddi aS lokum til uppreistar frá hálfu trúskiftinga Koreu í marzmánuSi þetta ár. En þar sem Koreumenn hafa aldrei notiS heræfinga og þar sem gagpstætt er lögum lands þeirra aS bera vopn af nokkm tagi, hefir uppreisn þeirra ekki boriS mikinp árangur og mót- spyrnan gegn stjórninni komiS þeim aS litlu haldi. OrSiS hefir þetta þó til þess, aS umheimurinn hefir hlotiS gleggri vitneskju um hin miklu ókjör Koreu þjóðarinn- ar og ekki óhugsandi slíkt kunni aS hafa í för meS sér einhverjar afleiSingar. Bandaríkja trúboSi, sem var í Koreu í marzmán., er uppreist- irnar hófust, hefir skýrt frá hinum stórkostlegu grimdarverkum, er Japanar þá frömdu þar í landi og á saga hans fáa sína líka. Sé hún á sannleika bygS, virS- ist fyllilega tími til kominn, aS aSrar þjóSir skerist í leikinn. Fréttabréf. (Frá fréttaritara Hkr.) Hvergi hefir ráSríki Japana meir veriS var,t en gagnvart Koreu. Stjórn þeirra þar í landi veriS réttnefnd kúgunar og her- valds stjórn og hryllilegustu grimdarverk þar oft og iSulega framin í nafni laganna. Þannig hafa Japanar veriS aS reyna eySi- leggja sjálfstæSis tilfinningu Kor- eu-þjóSarinnar og brjóta hana undir japönsk yfirvöld. KoreuþjóSin er ein af smáþjóS- unum; land hennar nýlenda Jap- ana og verSur hún aS hlíta yfir- ráSum japansks landstjóra. Eftir kínversk-japanska stríSiS 1894 var Koreu lofaS áframhaldandi ungrurinn upp euríkis. Ríki sitt endurskírSi hann og gaf því nafniS Daihan. ÁriS 1903 voru áhrif Rússa öflug í Koreu, en undir eins eftir rússnesk-japanska stríSiS tóku Japanar þar smátt aS færast upp á skaftiS og aS ná öllum æSstu völdum í sínar hendur. Korea—eSa Chosen, eins og Japanar nefna ríki þetta, er þeir nú skoSa sitt eigiS—sameinar Manchuriu og Síberíu og myndar langan tanga eSa skaga, er skap- ar sameiningar hlekk fyrir Japana viS Kína og Evrópu. F.ignarhald þeirra á Koreu gefur þeim fótfestu á meginlandi Asíu og stækkar aS stórum mun þaS svæSi, er þeir ráSa yfir. FólkiS er í útliti, klæSaburSi og hvaS siSvenjur allar snertir, ólíkt mjög bæði Kínverjum og Japön- um. Karlmennirnir eru hraust lega bygSir og hafa hiS mesta úm utan frá. Japanar eru Sflug- asta þjóS í Asíu. En jafnvel á sjálfstæSisárum sínum var Koreu- | þjóSin einna vanmáttugust þar. MeS því markmiSi aS losa sig undan núverandi ofríkis valdhöf-1 um, sendi Korea fulltrúa til friSar- þingsins. Fulltrúum þeirra var faliS þaS verkefni aS gera alheimi kunnugt um ástandiS í landi þeirra eins og þaS í raun og veru væri. Kjör Koreu þjóSarinnar líkjast nú einna mest þrælahaldi og má meS sanni segja henni séu "allar bjargir bannaSar ”. Japan- ar halda eignarbréfum aS öllu landi, stjórna bönkunum og inn- heimta alla skatta. Fjármál lands- ins eru öll í þeirra höndum. Ef KoreumaSur girnist að ger- ast framleiSandi einhvers þess, er þjóSin þarfnast, verSur hann aS taka Japana í félag meS sér — annars fær hann ekki lán á nokkr- um banka. Korea er auSugt land af öllum náttúru afurSum. Kola- námur eru þar miklar, en lítiS unnar enn sem þomiS er. Járn er þar mikiS og um $3,000,000 virSi gulls er þaSan útfiutt árlega. En eins og nú er, nýtur þjóSin sjálf ekki aSaJ hagnaSar af auSlegS eSa framleiSslu lands síns. Japanar stjórna þar harSri hendi. -- Fyrir rúmum tveim ár- sjálfstæSi, og áriS 1899 tók kon titilinn keisari KovJfum síSan'gaf japanska stjórmn út þá skipun, aS eftir tiltekinn tíu ára tíma, mætti engar biblíur hafa um hönd á trúboSsstöSvum og enska ekki vera kend. , Kristni -Car fyrat boSuS í Koreu j í lok 18. aldar og áttu trúboSar | og trúskiftingar viS hörmulegustu j oísóknir aS stríSa þiangaS til áriS j 1 884, aS stofnaS var til meiri um-l líSunar. Eins og vænta mátti; gekk trúboSiS treglega framan nf: og í raun og veru þangaS til eftiri 1895, er trúskiftingum tók óSurn; aS fjölga. Samkvæmt síSustuj skýrslum voru 3,164 kristnar j kirkjur þar, en ekki nema 363 til-j beiSsluhús Búdda og Shinto-trúar-j manna. ÁriS 1912 voru sex trúboðarj og um þúsund trúskiftingar hnept- ir í varShald, sakaSir um aS hafa; staSiS í samsæri meS þeim ásetn- i ingi aS ráSa hinn japanska land- j stjóra af dögum. Þessi afcburSur Markerville, 12. maí*19l9. ÞaS sem liSiS er af þessucn mánuSi og síSan seint í apríl hef- ir tíSin veriS óstöSug og oltiS á ýmsu meS veSráttuna. Regnfall varS töluvert seint í apríl c(g fyrstu dagana af þessum mánuSi kom snjófall mikiS, sem næst tveggja feta snjór og miklu meira þar sem saman dreif, því stormur fylgdi allmikill; er sá snjór vart horfinn enn allstaðar. Sagt er aS þetta áfelli hafi valdiS miklum skepnudauSa hér suSur um Al- berta. Hér í sveitinni mun ekki hafa orSiS tjón á skepnum, þótt þaS skemdi útlit þeirra; undaiv vetrinum mátti kalla skepnuhöid alment góS hér í grendinni. Fyrir löngu er vorgróSur byrjaSur og jörS algræn, þótt bitahgi sé enn af akornum skamti, sem er afleiSing af grasleysinu og sneggunni síS- astliSiS ár. Kornsáningu er lokiS víSa, ein- stöku menn þó ekki 'búnir; víSa var mikiS óplægt sem tafSi fyrir og svo fyrirmunaSi áfelliS akm- vinnu nokkra daga. V'ellíSan *og heiibrigSi er hér nú alment meSal íslendinga. Á páskadaginn, 20. apr., flutti séra Pétur Hjálmsson messu í lúf- ersku kirkjunin hér á Markerville. KvenfélagiS "Vonin” hafSi fjöÞ menna skemtisamkomu og dans í Fensala Hall, Markerville, föstu- daginn 25. apr. s. 1. Vegna yor-anna og fleiri á- stæSna, hefir enn ekki verjS reynt aS mynda hér deild af ÞjóSrækn- isfélaginu, en nefnd sú er hér hefrr þaS mál til meSferSar, mun g)öra þaS nær hentugur tími fæst. Rit- stjórar ísl. blaSanna í Wínnipeg ættu jafnt og stöSugt aS hvetja vestur-ísl. þjóSina til aS fylkja sér um þaS mál meS áhuga og ein- drægni, skýra nauSsyn þess og rökstySja þaS. aS því betur sem vér verndum arfinn dýrmæta, því nýtari og heiSarlegri borgarar verSum vér í þessu landi. Vor , andlegi sjóndeildarhringur verður svo óendanlega miklu stærri og fegurri og vor andlega auSlegS svo stórum verSm^iri og hakl- betri. SENDIÐ EFTIR Okeypis Premíuskrá yfir VERÐMÆTA MVNI ROYAL CROWN SOAPS, Ltd. 664 Main St. Winnipsg i

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.