Heimskringla - 24.09.1919, Page 1

SENDIÐ EFTIP.
Okeypis Premíuskrá
yfir VERÐMÆTA MUNI
ROYAL CROWN SOAPS, Ltd.
654 Main St. Winnipeg
XXXIII. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 24. SEPT. 1919.
NCMER 52
CANADA
F. J. Allan, sem um fjölda mörg consin, Michigan, Kansas, New
ár, eSa síÖan 1882t hefir unniíS á York, Ohio, Pennsylvania, Massa-
[ tollhúsinu hér í Winnipeg, hefir nu chusetts, Texas, Iowa, Missouri,
I sambandsþinginu hefir alt veriS gerSur að yfir-tollgæzlu- Arkansas, Montana, Nebraska,
gengiS friðsamlega þessi vikuna, manni, sem er hæzta tollembætt- Minnesota, New Hampshire.
engin stór mál komið til umræSu iS hér. Sýnir þetta aS sambands-
og ekkert rifrildi, nema hvaS Hon. stjórnin er farin aS skipa betri em- ^ '1°lln J- Fershing yfirherihöfS-
N. W. Rowell svaraSi skammar-' bættin eftir hæfileikum og em- ingi Bandaríkjanna, var sæmdur
ræSu, er Hon. Charles Murphy bættisaldri manna, er í samskonar al Wasll‘!1§t;onI)‘n§‘nu v‘® þangaS
hé'lt fyrir 18 mánuSum síSan og þjónustu hafa veriS áSur; en ekki k°mu s‘na frá vígstöSvunum
beindi aSallega aS honum. Þótti eins og áSur .tíSkaSist, aS halda vönduSu sverSi úr Sulli °S skrey“
rnönnum svar Mr. Rowells gottj þeim siS aS gefa pólitískum gæS- demöntum, hiS mesta gersemi.
þó seint kæmi; en búist er þó viS ingum, sem ekkeri skynbragS bera ^ Tveir rænir.gjar réSust á járn'
Allsherjar þing \
ganna stendur n
Hamiiton, Ont.
og sitja þaS um 800 manns, víSs
aS Murphy gefi honum aSra á málin, beztu embættin.
skrópu áSur en margir dagar líSa.'
Á sunnudaginn andaSist Hon.! ,
Frank Cochrane, embættislaus
ráSgjafi í sambandsstjórninni, 70
ára gamall. Var hann frá 1911
til 1917 járnbrautamálaráSgjafi
Bordenstjómarinnar og þar áSur
náma- og landaráSgjafi Ontario-
stjórnarinnar, og þótti jafnan hinn
nýtasti maSur.
kumannufé-
brautarlest skamt frá Seattle á
föstudaginn, og tókst aS komast í
,■ . i . burtu meS 25 þúsundir dollara í
yrrr í borg'um |
H,(.i */ peningum. Þeir hafa ekki náSst.
orst þao í gseri
Grímuklæddir
vegar úr Canada. Auk þess eru
fulltrúar frá Englandi og Banda-
líkjunum, einn úr hvorum staS.
Er brezki fulltrúinn Ben. Tillet
þfngmaSur. Senator Robertson
atvinnumálaráSgjafi hélt ræSu viS
rænmgjar réS- °Pnun þ‘ngs‘ns og var vel fagnaS.
ust á Austurfylkja-járnbrautina1 Þí?r talaði einnig Sir Wil,iam
skamt fyrir austan Quebec borg á! tleart »tjórnarformaSur Ontario
fimtudaginn. Bundu þeir menn
þá, er gæta skyldu pósts og send-
inga og höfSu á burt meS sér 1 00
þúsund dollara í peningum. Kom-
ust ræningjarnir klakklaust undan
og hefir ekkert til þeirr spurst síS'
an, né peninganna.
fylkis.
BANDARDÍIN
GufuskipiS Valbanera, á leiS
BRETLAND
UtanríkisráSherra Breta, Rt.
Hon. Arthur J. Balfour, er nú sagt
aS muni verSa gerSur aS jarli og
sendur til efri málstofunnar. VirS-
ist þetta all-einkennilegt, aS því
leyti aS Mr. Balfour hefir margoft
boSist slík tign áSur, líkt og bæSi
Asquith og Lloyd George, er hann,
sem þeir, hefir hafnaS. En nú
gerist hann aldraSur og má vera
aS hann ætli aS leggja niSur ráS-
frá Havana á Cuba til Spánar,
gjafaembættiS og leita hvildar í
lávarSadeildinni.
fórst úti fyrir Florida skaganum í
ISnaSatfþmgiS, sem sett var í ofveSrinu mikla, sem geysaSi uml Fyrrum brezkur þingmaSur,
Ottawa 15. þ. m., endaSi á laugar-. suSaustur strönd Bandaríkjanna Ignatus Lincoln aS nafni, var ný-
daginn. Var mikiS rætt um þaS snemma í fyrri viku. Öll áhöfn- lega gerSur landrækur frá Eng-
hvernig mest mætti efla samvinnu in druknaSi — um fjögur hundruS 1 ]andi, eftir aS hafa setiS tvö ár í
og samtök milli auSmagns og manns. StaSurinn, þar sem skip'
vinnu. En aS engri fastri niSur-j iS fórst, heitir Half Moon Key; eru
stöSu var þó komist, og ekki held-j þar grynningar og kviksandur, og
ur meS lögákveSna 8 stunda hafSi skipiS fest sig á þeim, aS því
vinnutímann. RæSur héldu af er haldiS er.
Verkamenn er vinna í stálverk-
ráSgjöfum stjórnarinnar Senator
Robertson, sem stýrSi þinginu
Hon. Arthur L. Sifton og Hon. N.J smiSÍum vl'Ssvegar um Bandarík-
W. Rowell. Sir Robert L. Bor-1 in’ gerSu verkfa11 á ^ánudags-
den er ennþá lasburSa og gat því raorgunÍnn- Er sagt aS ^ milJán
ekki setiíS á þinginu. Allur v„ t.ki þátt i þvi. E.nn.g eru ^ ^ ..... ................
MacKenzie King [rar tiður gestur. | l!--ur t>! aS sk'pverjar a vatnaskip- hvor( hann ha(i ná5 lialls
unum muni gera samuoarverktall
fangelsi, bæSi í Bandaríkjunum og
á Englandi, ákærSur um landráS
og svik. Lincoln þessi var tekinn
fastur í Bandaríkjunum, ákærSur
um aS vera þýzkur spæjari, en
Bretar heimtuSu hann framseldan
og fengu hann. Nú hafa þeir rek-
iS hann úr landi, en ekki var ná-
unginn fyr ko'minn til Hollands en
hann hélt á fund Vilhjálms keis-
en tvennum sögum fer um
vilja.
Sir Henry Drayton, hinn nýi
Norris, stjórnarformaSur Mani-
toba fylkis og fulltrúar hinna fylk- * ^ag eSa a morgUI1,
isstjórnanna sátu þingiS. Þar Tvö hundruS og fimtíu leiSandi
voru og fulltrúar flestra verka-' menn í Bandaríkjunum, tilheyr-
mannasambanda landsins og eins andi öllum stjórnmálaflokkum,
fulltrúar verkveitenda. Þinginu hafa sent áskorun til öldungadeild-
sleit í fullkomnu samræmi og góS-j ar Washingtonþingsins, þess efnis
Sa hún sarrtþykki friSarsamning-
ana viSstöSulaust. MeSal þeirra,
er undir áskoruninni standa, eru
fjármálaráSgjafi sarríbandsstjórn-^ Geo w Wickersham áSur dóms-
arinnar, lýsti því nýlega yfir aS ■ málaráSherra hjá Roosevelt, Rep.;
stjórn.n mund. gera alvarlega Samuel Conpers verkramranna-
gangskör aS því aS mnheimta ,eiStoginn; John Lind demokrat,
tekjuskattinn, og eins aS fara á eft-, fyrverandi ríkisstjóri í Minnesota,
ir þeim mönnum er ekk. hefSu Qg Lynn j prazicr ríkisstjóri j N.
Dakota, Rep.; A. Lawrence Lo-
well forstjóri Harward háskólans,
Rep.; forseti Mormonakirkjunnar
Heber J. Grant; Mrs. Carrie Chap-
man Cott, forseti hinna sameinuSu
kvenréttindafélaga, og jafnaSar-
mannaleiStoginn John Spargo.
framskráS inntektir sínar.
MikiS er talaS um þaS í Ottawa
aS koma upp föstum Union-flokk
úr bræSing þeirra Conservativa og
liberala, sem til varS 1917 vegna
hermálanna; flestir af liberölum
þeim, sem bera UnionmerkiS, eru
til meS aS halda áfram samvinn-
unni og meginþorri Conservativ'
þingmannanna eru á sömu skoSun,
þó sterkar raddir komi fram frá
nokkrum gegn uppgjöf á gamla
flokksheitinu Conservative. Marg-
ir fundir hafa veriS haldnir þessa
síSustu daga til þess aS komast aS
einhverri niSurstöSu, en verst
kvaS ganga aS koma sér saman
um stefnuskrána. Af Manitoba-
þingmennunum, sem stjórnmni
hafa fylgt, munu allir vera viljugir
aS fylla Unionflokkinn, verSi
hann myndaSur, nema Hon Crerar
Hann kveSst verSa flokssleysingi
héSan í frá. Helztu andstæSing-
ar þessarar nýju flokksmyndunar
af hálfu conservativa, eru Col. J.
A. Currie frá North Simcoe og J.
H. Burnham frá West Peterboro.
Fyrir þinglokin verSur þaS afgert
hvort nokkuS verSur af flokks-
myndaninni.
eSa ekki, en öllum ber saman um
aS hann hafi átt langt samtal viS
Dommes hershöfSingja, sem er í
fylgd meS keisaranum.
Lloyd George er nú kominn
heim til Lundúna af friSarþinginu,
og er önnum kafinn viS stjórn-
málaflækjurnar heimafyrir. Búist
er viS aS kosningar fari fram fyrir
jól.
Brezka stjórnin hefir látiS hætta
viS smíSi á 40 herskipum, sem
hún hafSi ákveSiS aS smíSía og
byrjaS á sumum. Þau áttu aS
kosta $120,000,000.
Vörugeymsluhús viS hafnarstaSi
á Bretlandi eru öll stoppfull, og
þaS mest af vínföngum, aS sagt er.
Er svo mikiS af dropanum flutt inn
í landiS, aS flutningatæki lands-
ins hafa ekki viS aS koma varn-
ingnum út til kaupendanna.
ÞingiS í Alabama hefir nýlega
felt kvenrétindalögin, sem Was"
hingtonþingiS samþykti í vor, og
veitir konum kosningarétt og kjör-
gengi í öllum Bandaríkjunum,
þegar 36 af ríkjunum hafa sam- um
þykt þau. Er Alabama fyrsta rík-
iS til aS hafna kvenréttindalögun-
um. og er aSal-ástæSan talin sú,
aS hvítum mönnum þar sySra er
meinilla viS aS auka réttindi svert-
ingjanna meS því aS láta konur
Iþeirra fá atkvæSi. Hvítum kon-
um voru þeir gjarnan til meS aS
veita réttindin. Annars er hreyf-
ing all-hörS gegn kvenréttindum í
öllum suSurríkjunum, og hafa aS-
eins tvö þeirra, Arkansas og Texas,
samþykt þau. Hin hafa ekki
fjallaS um þau ennþá. Alls hafa
1 6 ríki staSfest þau, og þarf því
20 staSfestingar ennþá til þess aS
lögin gangi í gildi. Þessi ríki
Kona ein, Mrs. Mary Colding,
frá Southampton á Englandi, drap
nýlega bónda sinn í svefni, fyrir þá
orsök aS hann hafSi brígslaS henni
ótrúmensku og bariS hana
kvöldiS áSur.
Hermálaskrifstofu Canadastjórn-
arinnar í London hefir veriS lok-
aS og Sir Edward Kemp, yfirsjáv'
ar hermálaráSgjafi haldinn heim.
HermálaráSuneytiS hefi.* nýlega
ge'fiS út skýrslu yfir þá, er lausn
hafa fengiS úr hernum og sezt þar
aS frá þeim degi er vopnahléS
komst á og upp til 1 0. sept. Hafa
3a 116,442 menn veriS leystir úr
herþjónustu, þar af voru 1 13,57?
yfirmenn.
lávrarSur nýlendumálaráSgjafi af
embættum sínum, og aS sumra
sögn Balfour utanríkismálaráS-
gjafi líka. Allir tilheyra ráSgjaf-
ar þessir conservativum eSa Un-
íonistum. Fullyrt er og aS Wins'
| ton Spencer Churchill núverandi
| hermálaráSgjafi skifti um embætti,
I VerSi nýlendumálaráSgjafi í staS
i Millners lávarSar, en Rothmore
íávarSur muni aftur taka hermála-
stjórnina. Ennfremur kvaS á-
reiSanlegt aS lrlandsráSgjafi Ln
McPherson muni leggja niSur em-
bætti sitt. Er Irum orSiS méin-
illa viS hann, og sjálfur er hann
dauSþreyttur orSinn á þeim og
cmbættinu. Hver muni verSa eft-
irmaSur hans er vanséS, því fáa
fýsir aS stjórna írlandsmálum, eins
og nú er ástatt.
Allenby, hershöfSingi sigurveg-
aranna frá Egyptalandi, var fagn-
aS meS kostum og kynjum viS
heimkomu hans til Lundúna í fyrri
viku. Var hann gerSur aS mar-
skálki í hernum, og í tilbót tign-
aSur lávarSur og gefin álitleg pen-
ingagjöf af þinginu í launa- og
heiSursskyni fyrir vasklega fram-
göngu.
RáSgjafabreytingar eru fyrirsjá-
anlegar hjá Lloyd George stjór.i-
inni. Láta þeir Walter Hume
hafa staSfest lögin: Illinois, Wis-i Long flotamálaráSgjafi og Millner
ÖNNUR LÖND.
Til vandræSa horfir aS nýju
milli ítala og bandamanna hennar,
Breta, Frakka og Bandaríkjanna,
út af borginni Fiume viS Adría-
hafiS. Hefir sú borg veriS nú
um tíma undir gæzlu allra þessara
þjóSa, þar til íyrir viku síSan, aS
íta.lska skáidiS og herforinginn
Gabrielle D' Annunzio tók' borg-
ina hershöndum og steypti hinum
á burtu. AS nafninu til hefir It-
alíustjórn lýst óánægju sinni yfir
þessum tiltektum skáldsins, en ít-
alska þjóSin lætur vel yfir. FriS-
arþingiS var í vanda meS hvaS
gera skyldi viS Fiume. ítalir
heimtuSu hana og sögSu aS sér
hefSi veriS lofuS hún, og voru
Bretar og Frakkar því hlyntir, en
Wilson forseti setti þvert nei fyrir,
af þeirri ástæSu aS hiS nýmynd-
aSa ríki Czecko-Slovakia yrSi aS
hafa aSgang til sjávar og Fiume
væri eina höfnin, sem þeim væri
hent. HvaS nú skeSur, er bágt
fyrir aS sjá, nema hvaS banda-
menn hafa hótaS aS skjóta á borg-
ina, ef D’ Annunzio hipji sig ekki
sem 'bráSast á burtu meS menn
sína.
Þýzkaland hefir fengiS nýjan
utanríkismálaráSherra, þann 7. á
sex mánuSum. Sá heitir Joseph
Samosich og er greifi aS tign.
1 30 þúsund GySingar hafa ver-
iS gerSir landrækis úr Austurríki,
og nú er veriS aS taka samskot til
aS senda þá til “landsins helga”.
ÞingiS í Sviss hefir aS svo
komnu máli frestaS aS ganga inn
í alþjóSasambandiS.
Col. Alfred Dreyfus, sem allur
heimurinn þekkir frá dögum Drey-
fusmálsins, hefir nýlega veriS
sæmdur krossi heiSursfylkingar-
innar frönsku og gerSur aS yfirliSa
í henni, fyrir vel unniS starf í þjón-
ustu Frakkland smeSan ástríSinu
stóS.
Dr. Hamel von Haim'Hausen,
hinn nýi sendiherra ÞjóSverja til
Bandaríkjanna, er nýlagSur af
staS til embætis síns.
Hveitiuppskera Rúmeníu er á-
gæt, og er áætlaS aS rúm 1 00,000
vagnhleSslur verSi fram yfir þarf-
ir fólksins og verSa því fluttar til
annara landa.
í Serajevo, þar sem Ferdinand
ríkiserfingi Austurríkis og Wng-
verjalands var myrtur ásamt frú
■>inni, höfSu Austurríkismenn látiS
/eisa mjög veglegt minnismerki.
StóS þaS viS brúarhorniS, þar sem
morSiS, sem kom heimsstríSinu á
i staS, var framiS. Serajevo komst
í hendur Serba, og þeim fanst eng-
in ástæSa til aS heiSra hin myrtu
höfSingjahjón. Hafa þeir því rif-
iS minnisvarSann niSur. HafSi
han nkostaS rúma miljón marka.
Bela Kunt BolshevikileiStogi
Ungverja, sem nú er í haldi í Aust-
urríki, reyndist Ungverjum dýr þá
j fjóra mánuSi, sem hann stjórnaSi
þeim. KostaSi stjórn hans landiS
12,000,000,000 franka. Vilja nú
j Ungverjar annaShvort fá pening-
I ana aftur eSa þá höfuSiS af Be’a
i Kun.
Smuts hershöfSingi er orSinn
eftirmaSur Louis Botha sem stjórn-
arformaSur SuSur-Afríku. Hélt
hann nýlega ræSu í þinginu, þar
sem hanna auk þess aS hrósa hin-
um nýláta fyrirrennara sínum,,
sagði aS framtíS SuSur-Aíríku
væri bezt borgiS meS sem nánustu
sambandi viS Bretland, og aS
endrrreisn Búaríkisins yrS'. Búum
ijáKum fynr verst i. Smuts er
sjálíur Búi líkt og Botha.
Michael stórfursti, bróSir Niku-
lásar heitins Rússakeisara, gerir nú
kröfu til ríkiserfSa á Rússlandi, og
heíir hann gengiS í her Koltchak
aSmíráls, sem nú er aS berjast viS
Bolsh-vika meS styrk Breta og
Frakka. Fer ýmsum sögum um
hvcr’ir hafi betur.
AS samkomulagi hefir þaS orS'
iS milli stórveldanna aS Frakkar
fái Sýrland, og aS GySingaland]
verSi sjálfstætt undir vernd Breta.
Nikulás Lenine, Bolshevika-
höfSinginn á Rússlandi, hefir boS-
iS 800,000 ÞjóSverjum heimili á
Rússlandi, lofaS þeim góSri at-
vinnu, fæSi og húsnæSi, og háu
kaupi, greiddu í þýzkum pening-
þaS verið alsiSa, aS yfirmenn
flestra þessara sjóSa, hafa ávaxtaS
þá í hinum erlenda hlutabanka,
svo sem til aS vera vissir um, aS
arSurinn hirfi úr landinu. Og svo
sterk mun þessi venja orSin, aS
þjóSræknir menn í þinginu sáu
enga aSra leiS út úr þessum ógöng-
um en aS lögfesta þaS, sem sjálf-
sagt hefSi átt aS vera, aS opinbert
fé verði hér eftir ávaxtaS í Lands-
bankanum.
Helztu frumvörpin, sem náS
hafa aS komast í gegnum þingiS
og afgreiSast sem lög, eru: Um
hæstarétt, Um ríkisborgararétt;
Um breyting á tolllögunum; Um
heimild fyrir rikisstjórnina aS
taka í sínar hendur alla sölu á
hrossum til útlanda og útflutning
þeirra; Um húsaleigu í Reykjavík,
sem heimilar bæjarstjórn Reykja-
víkur aS taka til sinna umráSa
auSar íbúSir og annaS ónotaS
húsnæSi, og ráSstafa þeim til af-
nota handa húsnæSislausu fólki
gegn sanngjarnri leigu.
ISLAND
Frá Alþingi.
Rví'k 29. ág.
Þingmenn höfSu ekki geta'S
komiS sér saman um nýja stjórn
29. ágúst, og er líklegt taliS nú, aS
gamla stjórnin verSi neydd til aS
sitja fram yfir næstu kosningar, er
verSa í haust.
Stjórnarskráin situr enn í nefnd,
sem kosin er úr báSum deildum.
SamkomulagiS mun eigi vera sem
bezt. Nefndin hefir kosiS sér
undirnefnd, og eru í henni Ben. Sv.
Jóh. Jóh. og Einar Arnórsson. —
Sendiherrann í Höfn hefir ekki
átt sérlegum vinsældum aS fagna
enn sem komiS er. En heldur lifn-
ar yfir vinum þeirrar hugmyndar
viS þaS, aS Danir senda hingaS
mann, sem nú kvaS vera á leiS-
inni.En engin ástæSa er til aS
hrapa aS aSgerSum aS svo komnu.
Enn hafa engin rök veriS færS fyr-
ir því, aS óhjákvæmilegt væri aS
skapa nú þegar þetta embætti.
Nokkrir þingmenn hafa boriS
fram tillögu um, aS alla opinbera
sjóSi og tryggingarfé skyldi ávaxta
í Landsbankanum. Er sú ástæSa
til þeirra aSgerSa, aS Islandsbanki
hefir veriS æriS fengsæll í slíka
sjóSi hingaS til. Er þar um all-
mikiS fé aS ræSa, bæSi sem land'
sjóSur á, síminn, pósthúsiS, kirkju-
sjóSur, ræktunarsjóSur, fiskiveiSa-
anumsjóSur o. s. frv. Ekkert væri
sjálfsagSara, en aS slíkt fé lægi á
vöxtum í þjóSbankanum. Hvergi
væri þaS öruggara, og þar aS auki
fær þjóSin sjálf meS því móti
hagnaSinn. — I staS þess hefir
20. ág.
Á mánudaginn lauk loks hinum
langvinnurigningum. Þá kom
norðanátt meS þurki og kulda, og
var einkum hvast í gær. Sagt er
aS hey hafi þá fokiS til skaSa aust-
ur í Mýrdal. Frá SiglufirSi og
EyjafirSi er sagt, aS þar séu mikl-
ir kuldar, og hafi snjóaS í fjöll. —
SíldveiSi er þar nú sem stendur
engin, öll skip inni á höfnum.
1 00 ára afmæli Jóns Árnasonar
bókavarSar og þjóSsagnaritara
var síSastl. sunnudag, 1 7. þ. m.
Var minnisvarSi þeirra hjónanna
hér í kirkjugarSinum skreyttur
blómsveigum um morguninn, en
Þorvaldur Thoroddsen prófessor
flutti þar stutta minningarræSu, er
einkum var beint til ættingja og
vandamanna.
Sæsíminn slitnaSi aSfaranótt
14. þ. m., og hefir ekki veriS gert
viS hann enn. Búist þó viS, aS
þaS takist bráSlega. Bilunin er
sunnan viS Færeyjar á sama staS
og áSur, og valda straumar.
MjólkurverS í Reykjavík hefir
nú hækkaS aftur upp 72 aura lítí-
erinn.
5. og síðasti kappleikurinn milli
dönsku og íslenzku knattspyrnu-
flökkanna fór hér fram kvÖldiS
1 4. þ. m. ÞaS var úrslitaleikur-
inn, og unnu Danir þá meS 7:2.
HöfSu Danir (A. B.) þá unniS 4
leikana, en Sslendingar 1. Dönsku
knattspyrnumennirnir fóru heim'
leiSis meS Botníu, og voru þeir
kvaddir meS fjörugu samsæti,
ræðuhöldum og dansi.
Nú hefir veriS lokiS viS aS
steypa undirstöSur undir veggi
Eimslkipafélagshússins viS höfn-
ina. Eru þær breiSar mjög um
sig og traustlegar, enda eiga þær
aS bera fjórar hæSir. HúsiS
verSur ekki eins stórt um sig aS
grunnfleti eins og stjórnin hafSi á-
ætlaS í vor, — álmum vestan úr
aSalbyggingunni slept aS mestu
leyti. Ósennilegt er aS mótmæli
þau, er fram komu á aSalfundi fé-
lagsins í vor gegn ráSagerSum
stjórnarinnar í húsbyggingarmál-
inu, eigi nokkurn þátt í því, aS
stjórnin hefir nú afráðiS aS byggja
ekki eins stórt og upphaflega var
til stofnaS. Er þaS leitt aS húsiS
verður eigi stærra, því eigi veitir
af aS sem mest bætist viS af hús-
rúmi í bænum, og tæplega getur
hjá því fariS, aS dýrara verði aS
byggja á lóSinni í tvennu lagi en
einu.
-------o------