Heimskringla - 03.11.1920, Side 4

4*BLAÐS1íJA
HLIMSKRINGilA
WINNIPEG 3. NÓV. 1920
WINNIPEG, MAN., 3. NÖVEMBER, 1920.
Agæt ræða.
' Ræða sú, sem stjórnarformaður Canada,
Rt. Hon. Arthur Meighen, hélt hér í Winnipeg
fyrra mánudag, var afburðagóð sem pólitísk
bardagaræða. En henni var áfátt í 'því„ að
hún hafði fá nýmæli fram að færa, sem vænta
mátti að leiðtogi hins nýsamansoðna stjórn-
Imálaflokks, sem kallar sig “The National
Liberal-Conservative Party”, hefði fundið sig
skyldan til að bera fram fyrir kjósendur á
þessari fyrstu yfirferð sinni. En Mr. Meighen
virtist líta svo á sem vörn fyrir Unionstjórn-
ina og kveðjusendingar til andstæðingaleið-
togans, Mr. McKenzie King, væri alt sem
kjósendur væru færir um að mélta í. bráðina.
Nýmæli þyrftu bæði umhugsun og jarðveg,
og honum mun hafa fundist réttara að kynna
sér hljóðið í kjósendum, áður en hann færi
að demba yfir þá mýgrút af vafasömum ný-
mælum. Meighen er maður vitur og varfær-
inn og vill reyna ísinn áður en hann hleypur
út á hann.
En meistara'leg var ræðan engu að áíður.
'Hún var hvorttveggja í senn, varnarræða og
ásóknarræða, flutt með þeim sannfæringar-
krafti, að jafnvél verstu andstæðingar stjórn-
arformannsins urðu að viðurkenna í ræðulok,
að nú væri fremur sókn en vörn af hálfu
stjómarinnar.
“Bráðgáfaður, fjölhæfur, afburða ræðu-
maður og rökfimastur manna á þingi, einarð-
ut, djarftækur og ótrauður, en óvæginn og
kaldur og harður sem stál,” er lýsing Free
Press á stjórnarformanninum, og hún mun
ekki fjarri sanni, þó frá andstæðing komi.
Vörn hans gegn árásum þeim, sem Union-
stjórnin hefir orðið fyrir, mun lengi í minn-
um höfð; hún var aðdáanleg og áhrifamikil.
Hann rakti aðgerðir stjómarinnar frá því
(fyrsta til hins síðasta, bar þær saman við að-
gerðir annara stjórna á sama tímábili, og
sýndi sá samanburður að vér höfum haft hér
i landi betri stjórn en nokkuð annað land.
Þó viðurkendi stjórnarformaðurinn, að sumt
hefði mátt fara betur, en bætti því við, að
“eini vegurinn til þess að komast hjá mis
fellum, væri sá að gera ekkert; en stjórnin
hefði verið framkvæmdasöm”.
Um tollmálin var stjórnarformaðurinn fjöl-
orður. Kvað sanngjarna tóllverndun lífs-
skilyrði fyrir land og þjóð. Sérstök nefnd
væri nú að kynna sér vilja þjóðarinnar í toll-
málum. Hefði hún verið á ferð um landið
þvert og endilangt í því augnamiði. Og á
tillögum þessarar nefndar; tillögum, sem
bygðar yrðu á vilja meirihluta þjóðarinnar,
yrði svo ný toll-löggjöf samin og lögð fyrir
næsta þing.
Stjómarformaðurinn fór ómjúkum hönd-
um um McKenzie King og tollmálastefnu
hans. Sýndi með óhrekjandi dæmum tvö-
feldni liberalleiðtogans; dæmum, sem ekki
var hægt að mótmæla, vegna þess að þau
voru tekin úr ræðum Kings sjálfs. Þau
sýndu að vestur í British Columbia taldi Mr
King tollverndun nauðsynlega, sérstaklega á
eplum, vegna þess að epli uxu í British Col-
umbia. I Ontario taldi leiðtoginn sjálfsagt
að hafa tolla og þá háa á akuryrkjuverkfær
um, vegna þess að þau voru búin þar til og
það hefði verið atkvæðatap að telja sig fylgj
tollafnámi. En vestur í Alberta og Sask-
atchewan, þar sem lágto'lastefnan væri rót-
gróin, þar hefði King verið eldheitur með af-
námi tolla og frjálsri verzlun, jafnvel ber-
orðari en Dr. Clark, hmn alkunni fríverzlun-
arpostuli frá Red Deer.
“Þegar að Mr. King segir að hann vilji af-
nema tolla og á sama tíma vernda iðnað
landsins, þá fer hann með bull,” voru meðal
sveiga þeirra, sem stjórnarformaðurinn rétti
að liberal-leiðtoganum.
Þá gaf stjórnarformaðurinn fyrirheit um
fambandikosmngar áður Iangt um liði með
svofeldum orðum:
“Þeir tímar eiga ekki Iangt í Iand, að
þjóðin fær að kveða upp dóm sinn yfir
stjórninni, en fyrir þeim dómi ber eg engan
kvíðboga.”
Vel gjtur því far.o svo, að kosningar fari
fram þegar eítir næsta þing, eða á komandi
vori, þó meiri líkur séu til þess að þær verði
látnar bíða, þar til manntalið, sem fer fram
hér í landi á næsta sumri, er um garð geng-
ið. Eykur það tvímaélalaust þingmanna-
fjölda vesturfylkjanna um 10—20, og mættu
því vestanmenn una vel biðinni, þar til kjör-
dæmaskipunin nýja yrði lögleidd.
En hvenær sem að kosningum ber, þá
mega menn ganga út frá því sem gefnu að
stjórnarflokkurinn verður harðsóttur, því
honum stýrir sá maður, sem öllum er fremri
til sóknar og varnar í Iandi þessu, ótrauður
og óvæginn, en þó maður varfærinn og gæt
inn; maður, sem ber höfuð og herðar yfir
hina pólitísku andstæðinga sína, reglulegt
pólitískt risamenni. Arthur Meighen er því
ekkert barna meðfæri.
Og hvort heldur að stefna hans er viftsæl
eða óvinsæl, hvort heldur sem hún er til
framsóknar eða afturhalds, þá verður hún
meistaralega varin, um það efast enginn.
Norrisstjórnin.
Eftirþv sem nú horfir, eru litlar Iíkur til að
stjórnarskifti verði hér í fylkinu, fyrst um
sinn að minstfi kosti. Norrisstjórnin virðist
jafnvel fastari í sessi nú, en hún var fyrir
tveimur mánuðum síðan. Raunar hefir þing-
fylgi hennar ekki vaxið beinlínis, hún er enn
minnihlutastjórn, en óbeinlínis hefir það vax
ið við þá ákvörðun bændaflokksins, að
bregða ekki fyrir hana fæti á komandi þingi,
°g fylgja henni að málum í öllu því, sem
flokknum sé geðfelt.
Blaðið Free Press, sem er aðal málgagn
Norrisstjórnarinnar, segir frá þessvun ráða-
gerðum bændaflokksins, og ber fyrir þeim
ritara flokksins, Mr. Bovin, þingmann fyrir
IberviIIe kjördæmið, svo ætla mætti að hér
væri farið með rétt mál. En undarleg mun
mörgum finnast þessi niðurstaða bænda-
flokksins, eftir alt, sem á undan er gengið.
Menn muna ósköpin, sem á gengu eftir
kosningarnar. Þá átti að vera myndað sam-
band milli allra andstæðinga stjórnarinnar,
bændaflokksins, conservativa og verka-
manna, til þess að steypa stjórninni og
mynda stjórn. Bandalagið miHi verkamanna
og bænda átti sérstaklega að vera styrkt og
varanlegt, en conservativar voru ekki vel
séðir meðal verkamannaleiðtoganna, svo að
snurða kom á þráðinn, er fara átti að jafna
niður í ráðgjafaembættin. Eins féll con
servativum ekki stefna vefkamanna í geð né
verkamönnum stéfna conservativa. Aftur
voru bændaflokksmenn ekkert að brjóta
heilann um stefnur; þá vantaði völdin, líkt
og flokksbræður þeirra í Ontario, og því
fúsir til samkomulags við hverja sem var, ef
því takmarki var náð. Næst skeði það, að
meirihluti conservative þingmannanna gekk
inn í bændaflokkinn og sömuleiðis flokks-
leysingjarnir, en þeim tilheyrði meðal annara
Hon. Joseph Bernier, fyrrum ráðgjafi Rob-
lin stjórnarinnar og conservative af hinum
gamla, góða skóla. Lá sumum við að tár-
fella, er þeir heyrðu um hin pólitísku sinna-
skifti uppgjafaráðgjafans. En “Joe” vissi
að í öllum stjórnum þurfti lögfræðing til þess
að taka dónismálaembættið og; og þar sem
nú að bændurnir höfðu engum slíkum á að
skipa og þvtí síður verkamenn, þá fanst hon-
um það heilög skylda sín að koma þeim til
hjálpar, enda var hann og hálfgerður bóndi,
að því er honum fanst, því tvær átti hann kýr
og nokkur hænsni, þar fyrir handan ána í St.
Boniface; og þó það væri ekki stórbú, þá
var það þó nógu stórt til þess, að friða sam-
vizkuna og sannfæra sjálfan sig um, að hann
sigldi ekki undir fölsku flaggi sem bóndi.
En nú virðist sem allir útreikningar bæði
hans og annara, ætli að verða að engu.
því oftar sem hinir sameinuðu komu saman,
þess minni urðu samvinnuhorfurnar, þar til
nú að svo er komið, að bændaflokkurinn
hefir gefið upp vonina um völdin og lofað
stjórninni hálfvolgu fylgi sínu.
Verkamannaþingmennirnir og leifar con-
servativaflokksins, verða því hinir eiginlegu
stjórnarandstæðingar, og er það hálfkátbros-
legt, þegar þess er gætt, hvernig afstaða
þeirra var áður fyr. Um stjórnarmyndun
gátu þeir ekki komið sér saman, en að vera
móti stjórninni í samkomulagi géta þeir
alls hugar fegnir.
Norrisstjórni.i fær því að ’íkindum að sitja
áfram, ekki að vilja fólksins, heldur vegna
ósamlyndis mi'IIi andstæðinganna.
samþykt í öllum þessum fylkjum með álitleg-
u.n atkvæðamun, svo að vilji fólksins var ó-
tvíræður, sérstaklega þó í Nova Scotia, þar
sem bannið sigraði með nærfelt 40,000 at-
kvæða meirihluta. 1 Saskatchewan sigraði
bannið með rúmum 1 1 þús. atkv. og í Al-
berta með tæpum 9 þús. I Manitoba var
meirihluti bannvina tæp 1 1 þús.
Vér höfum nú með höndum fullnaðarúr-
slitin í hinum ýmsu kjördæmum Manitoba
fylkis. Sex kjördæmi voru" á móti banninu,
þar á meðal Winnipegkjordæmin þrjú, og
hin voru nágrannakjördæmin, sem snerta út-
jaðra borgarinnar, nema Provencher, sem er
fyrir suðaustan borgina; búa þar mest Frakk-
ar og eru þeir venjulega Bakkusarvinir. ÖIl
hin kjördæmi fylkisins urðu bannmegin.
Mestur sigur bannvina var í Souris kjördæm-
inu; eru þar margir Iandar, því Argylebygðin
er meir en hálf í því kjördæmi. Aftur var
|oað einkennilegt við atkvæðagreiðsluna í
Winnipeg, að Suður-Winnipeg, þar sem flest-
ir höfðingjarnir búa, var nærri því jafnskift
;í atkvæðagreiðslunni, andbanningar aðeins
13 atkvæðum á undan. Aftur fór mið- og
norðurhluti borgarinnar með miklum at-
kvæðamun andbanningamegin.
Spurningin, sem atkvæðin voru greidd um,
var svolátandi: “Ertu fylgjandi aðflutn-
ingsbanni?” ' Andbanningar svöruðu með
“nei”, bannvinir með “já”. Féllu atkvæð-
ir eftir því þannig í hinum ýmsu sambands-
kjördæmum fylkisins:
Andbanningasigrar
Alls: 18703 38663 20960
Öll atkv.: 49884 60843—110727
Meirihluti bannvina er því 10,959, saman
talinn úr öllu fylkinu.
Aðeins 60 prósent af þeim, sem á kjörskrá
voru, greiddu atkvæði. Hinir kusu heldur
að sitja heima, og er það illa að verið.
Yaldsvið járnbraníar-
ráðssins.
Aðflutningsbannið.
Eins og getið var um í síðasta biaði, unnu
bannvinir mikinn sigur í Manitoba, Sask-
atchewan, Alberta og Nova Scotia, við at-
kvæðagreiðsluna 25. f. m. Aðílutnings-
bann á vínföngum til almenningsnota var
, “Á afturfótunum” er vinur vor að Lög-
bergi að hamra því í Iesendur sína, að vér
höfum verið að fara með rangt mál, er vér
sögðum að sambaiídsstjórnin hefði ekki vald
til þess að ónýta gerðir járnbrautaráðsins í
flutningsgjaldamáhnu. Það vill nú einmitt
svo vel til að formaður járnbrautaráðsins
var staddur hér í Winnipeg fyrir fáum dögum
síðan, og í viðtali við Free Press lýsir hann
því ótvíræðilega yfir, að járnbrautaráðið sé
með öllu óhátt sambandsstjórninni og beri
engin skylda til að taka bendingar frá henni
til greina, hvað þá að hlýðnast skipunum
hennar. i !■■! ‘1'j
Vill nú nokkur verða til þess að segja, að
Hon. Frank Carvel viti ekki, hvað hann er að
fara? Vits hefir honum enginn frýjað fyr
né síðar, og manna bezt ætti hann að þekkja
valdsvið járnbrautaráðsins, sem hann er for-
jmaður fyrir. Það var heldur ekkert hik á
manninum, er hann gerði yfirlýsingu sína um
valdsvið ráðsins, hann vissi sig vissan í sinni
sök; og hann stóð á föstum grundvelli, stofn-
skrá járnbrautarráðsins, er hann hafði hjálp-
að Laurierstjórinni til að semja.
Hvorum höfðingjanna vilja því lesendur
trúa, Jóni vorum Bíldfell eða Hon. Frank
Carvel?
Valdsvið járnbrautaráðsins og viðskifta-
réttarins eru gagnólík, sem sjá má bezt á því
^ið hæstiréttur ríkisins hefir viðurkent full-
veldi járnbrautaráðsins, en úrskurðað verk-
svið viðskiftaréttarins takmarkað og ráðgef-
andi frekar en afgerandi; svo að kenning
Lögbergs um jafnveldi þessara tveggja er í
mesta máta fráleit og villandi, sem flest ann-
að í þessari afturfótagrein.
Og ekki getur Lögbergsritstjórinn borið á
móti því, að þjóðnytjadómarinn hér í Mani-
toba sé skipaður af fylkisstjórninni og að
jfylkisþingið samdi lögin um valdsvið hans.
1 Nei Já Meirih.
Suður-Winnipeg ... - . .. 8098 8085 13
Mið-Winnipeg .. 1081 7563 3248
Norður-Winnipeg .. 5978 2973 3005
St. Boniface .. 1838 674 1164
Provencher .. 1176 1019 157
Springfield .. 3280 1866 1414
Alls: 31181 22180 9001
Bannvinasigrar
i- Nei Já Meirih.
Brandon 3716 6360 3644
Selkirk .... 2699 3552 853
P‘ La Prairie 1136 2652 1517
Macdonald 1905 4204 2299
Mar9uette 2049 3853 1804
Nelson 378 1252 874
Neepawa 1606 3518 1912
Souris 2402 7424 5022
Dauphin 1459 2276 817
r...Lisgar 1354 3572 2218
Samlíking vor á honum og járn-
brautaráðinu er því engan vegir
eins fráleit og Lögberg segir hana
vera. Og ef bæjarstjórnin í
Winnipeg eða borgarbúar hefðu
vald yfir núverar.di þjóðnytjadóm-
ara, mundi honum fljótlega vikið
úr sessi. Hann er skipaður af
Norrisstjórninni að borginni forn-
spurðri, en er henni óháður eins og
járnbrautaráðið sambandsstjórn-
inni, og þetta veit Lögbergsrit-
stjórinn að er sannleikur, ómeng-
aður sannleikur.
VerðfalJ.
Bændur, ba^ði hér í Canada og
Bandaríkjunum hafa orðið fyrir
slæmum vonbrigðum með verðið
á hveiti sínu. Verðmæti biljón
bushéla hefir minkað sem svarar
50—60 centum á hvert bushel
þessa síðustu viku„ og litlar horf-
ur eru til að það hækki aftur að
nokkrum verulegum mun. Þessi
verðlækkun hefir í för með sér að
minsta kosti $500,000,000 tap
fyrir bændur landanna, og það ei
engin smáræðis fúllga. En auk
hveitisins hafa hafrar, bygg og hör
lækkað í verði að sama skapi, og
ofan á þetta bætist svo hér í Can-
ada hækkun flutningsgjáldanna
sem gera bændunum enn þyngri
búsyfjar.
Hér í Iandi er mikið talað um
það, að sambandsstjórnin taki aft-
ur að sér kaup og sölu á hveiti, og
endurlífi hveitikaupanefndina. En
þetta sýnist all kynlegt, þegar þess
er gætt, að leiðtogar bændanna
vildu ólmir fá hveitikaupanefnd-
ina afnumda meðan hún var við
lýði, og sögðu hana baka bænd-
unum stórtjón; frí og óhindru?
sála á hveitinu væri bændunum
arðvænlegust, og þar fram eftir
götunum. Stjórnin varð að lok-
um við kröfum bændaleiðtoganna
og uppleysti hveitikaupanefndina
En er það kom á daginn, að hveiti
verðið með hinni frjálsu samkepn
varð lægra en áður hafði verið
meðan stjórnin hafði ákvæðisverð
á hveitinu, snéru bændaleiðtog-
arnir við blaðinu, og vildu að
stjórnin kallaði hveitikaupanefnd
ina aftur til lífsins. En við þeim
kröfum hefir stjórnin ekki getað
orðið, og telur réttast, eins og
eðlilegt er, að hveitiverzlunin sé
frjáls.
En sannleikurinn er sá, að jafn-
vel stjórnarverzlun á hveiti hefði
ekki getað komið í veg fyrir verð-
fall þess, nema þá sér í stór skaða,
því það er ekki eins auðvelt að
selja hveitið nú og verið hefir.
Almenningur vill ekki kaupa eða
getur ekki keypt; en það er eitt
og hið sama fyrir framleiðand-
ann. Hveiti og allar aðrar land-
búnaðarafurðir eru á verðlækkun-
arleiðinni og fólk vill þess vegna
ekki kaupa nema það állra nauð-
synlegasta meðan verðið er á nið
udeið. Og þetta er ekki nema
eðlilegt, slíkt mundu allir gera á
öllum tímum, um Ieið og verð fer
að lækka, í von um að það lækki
enn meira.
Sumir hafa haldið því fram, að
hið lækkandi hveitiverð, væri að
kenna samtökum meðál hveiti-
kaupmannanna. En svo mun ekki
vera. Verðlækkunin hefir dýpri
rætur en það. Orsakirnar eru af-
staða almenningsálitsins gegn hinu
háa verði, sem verið hefir á öllu
nú í nokkur ár. Almenningur vil)
og krefst þess að ált fari lækkandi
í verði; og hvað hveitið snertir ^
þá er það ver af en flestar aðrar
afurðir, vegna þess að þeir, sem
....Dodd’s nýrnapfllur eru bezta
nýmamettakð. I jrlmo og gigt,
bakviik^ hjHtsbðn, þvagteppu,
og önnor veidndi, sesn stafa frá
nýnmum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan cða 6 öskjur fýr-
k $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl.
um e8a fra The Dodd’s Medicine
Co. Ltd., Toronto Ont.......
þu'rfa þess mest með, eru Evrópu-
menn, og þeir hafa ekki peninga
til að borga fyrir það. Ekkert að
bjóða'í staðinn nema pappírspen-
inga, sem eru hér teknir með stór-
im afföllum. Þess vegna er það
hið lága verð á útlendum gjald-
eyri, sem skapar hið lækkandi
verð á hveitinu, frekar en samtök:
nokkurra hveitikaupmanna.
Verðfall er fyrirsjáanlegt á öll-
um afurðum, hvort heldur er
bænda-afurðum eða íðnaðar-af-
urðum. Hvenær að verðlækkun-
in nemur staðar, er ómögulegt að
segja. Hagfræðingar hvarvetna
um heiminn hafa spáð því, að erf-
iðir tímar væru fyrir höndum í
öllum Iöndum heimsins. Þeir hafa
spáð því að iðnaðarhrun og at-
vinnuleysi stæði fyrir dyrum og alt
viðskiftalífið lamaðist af þeim á-
stæðum. Og þó að Bandaríkin
og Canada standi að flestu leyti
betur að vígi en- önnur lönd hins
mentaða heims, þá fara þau ekki
heldur varhluta af þeim slæmu
tímum, sem hagfræðingarnir spá
að séu í þann veginn að dynja
yfir.
En þó nú að spádómar þessir
um hina örðugu tíma, sem séu í
vændum, hafi að sjálfsögðu viS
talsvert að styðjast, þá má þó
enginn taka það svo, að hállæri sé
fyrir dyrum. Hér í Canada er
hagur manna svo góður yfirleitt.
að þó að afturkippur komi í við-
skiftalífið, þarf ekki að hljótast af
því tilfinnanlegt þjóðaiböl. AS
sönnu verða framfarir ekki eins
miklar og á góðu árunum, og auð-
sældin minni; en með fyrirhyggju
og dugnaði þurfa hvorki bændur
né borgarar að líða nauð þó að
gróðavonin reynist minni en áður.
Verðfall er heldur ekki orðið
alment hér ennþá, þó spáð sé að
svo verði innan Ktils tímía. Helzta
verðlækkunin hefir orðið á inn-
kaupsverði á hveiti og annari
kornvöru og á sláturfé, en í út-
sölu hafa vegsummerkin naumast
sýnt sig ennþá. Brauð hefir tif
dæmis ekkert lækkað í verði, þc'
að hveitið hafi lækkað, og er því
um kent að brauðgerðarhúsinir
séu en nað baka úr dýra hveitinu.
Sama er með kjötverðið í kjöt-
búðunum. Sláturhúsin segjast enn
vera að selja kjöt af gripum þeim,
sem þau keyptu á háa verðinu. Og
svona gengur það með flest ann-
að.
En þeir tímar koma, að alt
lækkar í verði, og af því hlýtur að
leiða að vinnulaun fara einnig nið-
urávið. Markaður landsins við
önnur lönd hlýtur að fara mink-
andi, vegna þess, að fæst af Ev-
rópulöndunum verða þéss megn-
ug að kaupa héðan að nokkrum
mun. Af minkandi framleiðslu
stafar svo atvinnuleysi og atvinnu-
leysið hlýtur að draga kaupgjald-
ið niður, ef alt gengur sína vana-
legu rás.(
En einkennilegt má það kalla,
að sú atvinnugrein sem vér þekkj-
um bezt, sem er prentiðn og blaða
útgáfa; þar virðist engin breyt-
ing á Iækkunarveginn fyrirsjáan-
Prentaralaun hafa hækkað
um 15 dollara á viku á þessu síð-
asta ári, og það kaupgjald gildir
til næstu júlíloka. Og pappírs-
verksmiðjurnar segjast heldur
hætta að framleiða pappír heldur
en að Iækka hann í verði, og má
það dæmalaust kalla eftir því sem
nú horfir.