Heimskringla - 04.10.1922, Side 4
BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA.
WINNIPEG, 4. OKTÓBER, 1922.
HEIMSKRINGLA
<StofBU« 18M>
Keair Ot A hverjm ■lhrlk«d«ft.
Otie/eadur «g elgead«rt
THE VIKING PRESS, LTD.
«53 •( «55 SAHGBIHT AVK., WINNIFBO,
TalBtmll N-«537
Trr« blaSalaa «r II.M IrfUdrtu «•>«-
I mt frrlr trmmm. AlJar bornaalr mbCM
rt««UBal MaValaa.
RíðimtSur:
B J ðRN PÉTURSSON
Ritatjórar :
BJÖRN PÉTURSSON
STEFAN EINARSSON
Otulakrltt til MtMui
THB TIUHU PHBIS, I.t«- ■•> lltl.
W«»l|rg, Ma>.
Clulikiift tll rltatjtrui
EDPraji asiMiKRiROLA, ■•> >m
wiultu, Mu.
Th> “*I»tm«krl»M!>" I* >rtwt*4 um« TlA-
lUke «y tke Vtkl>« Preee, IJmllek. et
$63 o* t66 Sarcoot Ave, WtnnlpeM, Manl-
taka. Trlaaktui l-UIT.
* — ' -J
WINNIPEG, MAN„ 4. OKTÓBER, 1922.
Kínverskur skóli í
New-York.
Kínverskt þjóðræknisfélag í New York
borg befir komið upp skóla í því skyni, að
kenna kínverskum börnum að lesa og tala
móðurmál sitt. Aðsókn kvað vera góð að
þessum skóla, þó að auka áreynsla og störf
séu henni samfara fyrir börnin, því þau
sækja hina ensku barnaskóla borgarinnar
jafnframt.
Kenslutími á þessum skóla er frá kl. 3.30
c.h. til 6.30 fyrir yngri börnin, en frá kl.
6.30 til 9.30 e. h. fyrir þroskaðri unglinga.
Sum barnanna bafa því aðems tíma til að
skifta um skólabækur sínar eftir að þau
koma heim úr barnaskólunum ensku og
leggja af stað á kínverska skóiann.
(Hr. Mei, einn af kennurunum. er útskrif-
aður af háskóla í Peking, og er nú að búa sig
undir nám á Columbiaháskólanum í Banda-
ríkjunum. Hann er ungur og bráðefnileg-
ur mentamaður. Um tilgang skólans farast
honum þannig orð:
"t>að fer illa á því, að kínverskir dreng-
ir og stúlkur hér gleymi máli því, er mæður
þeirra og feður töluðu, og alist upp án þess,
að vita nokkur deili á því. Það er einnig
lítilfjörlegt af þeim, að vita engin deili á
landinu, sögu þess eða venjum forfeðra
þeirra. Ef að þau gera sér von um að skipa
stöður þær, sem aukinni verzlun og viðskift-
um við kínverska veldið eru samfara og
bíða þeirra hér í framtíðinm, verða þau að
geta talað og ritað sitt eigið móðurmál að
minsta kosti.”
Bandarískir skólar eru ekki að öllu leyti
þannig útbúnir, að kensla í kínversku sé þar
hægðarleikur. Á skrifborði hvers nemanda
stendur kanna með svörtu deigi í — kín-
versku bleki. Og í stað hins vanalega penna
og blýants hér, hafa kínversku bömin bamb-
usreyr-bursta til að skrifa með. Lesbækur
kínversku barnanna eru úr pappír, sem mjög
svipar til pappj'rsþurkna hér, en er þó
nokkru þykkri og endingarbetri. Bækur
þessar eru fullar af myndum og fyrsta lexían
er á öftustu síðu, sem hér er kölluð. Fyrir
ofan myndirnar eru stafir e§a merki, svipuð
þeim, er vér sjáum hér á þvottahúskvitter-
ingunum, og börnin læra af þeim bráðlega,
hvað myndirnar merkja, og hvað af þeim
táknar mann, konu, kött, heit o4 s. frv.
Foreldrar þessara þama koma frá ýmsum
stöðum í Kína og er mál þeirra því stund-
um ekki alveg eins. Á þeíli íkóli því jafn-
framt við það að stríða, að kenna sem hrein
ast mál. En þetta álíta Kínverjar ekki ó-
kleyft. Skólinn er, þrátt fyrir þessa erfið-
leika, vel sóttur, og það er búist við hinum
bezta árangri af starfi hans.
Vér heyrum stundum hlegið að Kínverj-
um, er gengið er fram hjá þeim hér á göt-
unm. 0g vér Islendingar stærum oss af
því, að vera öllum fremri að andlegu at-
gerfi. Löngunin til fróðleiks og mentunar
á ekki þvílíkt höfuðból á jarðríki og kollinn
íslenzka, að áliti sjálfra vor. En — má
spyrja: Hvað mörgum íslenzkum börnum
hér myndi kappsmál að sækja íslenzkan
skóla, með það fyrir augum. að læra ís-
lenzku eftir vanalegan skólatíma á daginn?
Vér tölum um erfiðleikana, sem á því
eru, að halda hér við íslenzku. Þeir eru
miklir, það er satt. En af því, sem á undan
er sagt, sést, að em útlend þjóð að minsta
kosti, lætur sér ekki í augum vaxa, að halda
við máli sínu. Hún treystir á, að hæfileikar
afkomenda sinna séu svo miklir, að þeir geti
með þeim yfirstigið erfiðleikana. Að það
sé oftraust, þarf alls ekki að vera. Miklu er
aldrei afkastað án erfiðleika. Og að segja,
hvað kleyft sé og-ókleyft, er oftast ekki hægt
fyr en reynt er. Að segja, að ekki séu
möguleikar á því, að ha.lda hér við íslenzku,
getur því reynst ofsagt. Það er einmitt lík-
legt, að það sé hægt, ef viljan brestur ekki
til þess að færast erfiðleikana, sem því, eru
samfara, í fang.. Skorti vilja eða áhuga til
þess og teljum vér oss trú um, að íslenzk-
um börnum sé ofvaxið að læra meira en þau
Iæra í hérlendu skólunum, að eitt tungumál,
sem þar er ekki kent, en sem ennlþá má bein-
línis kenna þeim án mikillar fyrirhafnar, sé
þeim ofætlun og hæfileikum þeirra ofboðið
með því, þá er auðvitað ekki um viðhald ís-
lenzku hér að ræða. En um leið og vér
höldum slíku fram, erum vér að játa, þó leitt
sé til þess að vita, að íslenzk börn standi kín-
verskum börnum að baki.
Söluskattnrinn.
Hon. W. S. Fielding nýr eflaust höndum
saman af ánægju yfir því, hve góð uppskera
er af söluskattinum, sem hann hækkaði tals-
vert á þessu ári, sællar minningar. Síðastlið-
ið ár nam söluskatturinn allur $61,318,751.
Hækkunin, sem gerð var á bonum kom í
gildi síðustu vikuna í maí. Og yfir mánuð-
ina júní, júlí og ágúst nam skatturinn
$22,000,000. Þessa 5 mánuði, sem liðnir
eru af fjárbagsárinu er svo mikið komið inn,
að það nemír helmingi af öllum skattmum í
fyrra. Tekjur af skattinum nú eru því um
50% meiri en í fyrra, eða verða að líkind-
um um $90,000,000 alls. Hagurinn af frí-
merkjaskattinum nýja er metinn $7,000,000
En þrátt fyrir þessar auknu tekjur, er það
nú víst. að fjármálareikningurinn verður
ekki með þeim jafnaður. Skálin hallast enn.
Og Fielding var ekki að spá neinu um það,
er ftann sagði, að fjármálaráðherrann yrði á
næsta ári að uppgötva einhverjar nýjar
skattaleiðir. Hann vissi fyllilega, hvað hann
var að tala um. Fielding hefir getað haldið
áfram með því, að taka Ián, en það er ekki
hægt til eih'fðar að halda lántökum áfrarn
Þetta land á við það sama að stríða og Ev-
rópuþjóðirnar, e nþað er að jafna vogar-
skál fjármálareikninganna eða fjárhags-
ástæðumar. Skattarnir, sem Fielcfing dembdi
á þjóðina, og bæta áttu hag hennar, juku
framfærslukostnaðinn. Auknum framfærslu-
kostnaði fylgir krafa um hærn kaup. Af
kauphækkun Ieiðir aftur, að framleiðslu-
kostnaðurinn hækkar. En af auknum fram-
leiðslukostnaði leiðir verðhækkun á vöru.
Hringurinn hefir engan enda. Og eins er því
farið með þetta. Að ætla að mæta stjórnar-
kostnaðinum með því, að leggja skatta á
nauðsynjavöru, er algert ráðleysi. Það
er hið sama og ætla sér að vmna
sigur í hástökki með því að haJda í skóvörpin
sín. Skattarnir verða að vera annaðhvort
annarar tegundar, ef þeir eiga að bæta úr
ástandinu, eða að stjórnarkostnaðurinn verð
ur að minka. Og væri ekki eins heppilegt, j
að reynt væri að uppgötva einhverjar leið-
ir til þess að minka hann, eins og að skima í
inn í hvern afkima til þess að demba nýjum
sköttum á þjóðina?
--- --------------
StaÖa sem enginn vill
skipa.
I Carleton County, N. B., var fyrir nokkru
maður dæmdur til dauða. Það var komið
að aftökudeginum, en sýslumaðurinn í pláss-
inu, A. R. Foster, sem samkvæmt lögunum
á að sjá um framkvæmdir á dóminum, hef-
ir tjáð dómstólunum það, að ham íai éng’n
til að takast,Jþetta hryllilega verk á hendur,
og sjálfur hefir hann eiðsvar:ð vottorð um,
að honum sé það ómöguiegt. Or því,
svona stendur á, hefir aftöku mannsins v.r-
ið frestað, þar til að böðullinn er fundinn.
Foster hafði fengið mann, er í fyrstu virt-
ist fús til að taka verkið að sér, en það fórst
þó fyrir, er á átti að herða. Hann reyndi
þá að fá annan mann, er fógetinn í Montreal
benti honum á og sendi honum hluta af laun-
unum fyrir starfið fyrirfram. En maður
þessi sendi honum féð til baka, og kvaðst
ekki vinna þetta verk. Foster fór þá til
þriðja mannsins, er fógetinn benti honum á,
en hann fékst heldur ekki. Og hann er enn
leitandi að manni til þess, en fær hann engan
enn sem komið er. Mannúðartilfmnmgin er
orðin of mikil hjá flestum til þess, að vilja
leysa þetta verk af hendi.
Dauðahegning er mál. sem margir hafa
slitið kröftum sínum á, að berjast á moti.
En það hefir ekki enn tekist hér. Ólíklegt
er ekki, að þessi tregða manna til að takast
framkvæmdir á hegningunni á hendur, hafi
einhver áhrif í þá átt, að breytt verði til.
Hitt er engin furða, þó menn vilji ekki ótil-
neiddir taka starfið að sér; það má meira en
lítið atvinnuleysi sverfa að þeim, sem það
færist í fang. Hin auðvirðilegustu störf eru
góð hjá því. I augum almennings eru böðl-
ar fyrirlitnir. Og það er meira en mannleg-
um tilfinningum yfirleitt er bjóðandi, að
takast það á hendur. Lög, sem krefjast því,
að framkvæmt sé verk, sem drepur mannúð-
l
i
ar- og siðgæðismeðvitund mannsins, sem
framkvæmir það, og vrvkur almenna fyrir-
litningu á honum, setur hann ekki skör hærra
en þann, sem verknaðurinn kemur fram á —
glæpamanninn sjálfan — eru ekki góð iög;
þau misbjóða heilbrigðri réttlætistilfinningu
og koma í bág við þær hugmyndir, er menn
nú yfirleitt gera sér um lög til verndar þjóð-
félaginu. Fyrir einni öld síðan voru lög
hörð og ómannúðieg, villimannaleg í fylsta
máta. Grundvöllurinn, sem þau hvíldu á,
var sá, að þau vektu ótta hjá mönnum fyrir
glæpaverknaði. Ef lögin eru nógu hörð,
koma þau í veg fyrir glæpi. Svo hugsuðu
menn þá. En þetta reyndist ekki svo. Það er
nú eimir eftir af þessum gömlu lögum, er
dauðahegningin og flengingar. Þetta hvort-
tveggja mætti hverfa, með öðru, sem niður
hefir verið lagt, og sníða í þess stað hegn-
ingarlög, sem á mannúð og vísindalegri
, grundvelli eru bygð. Eftir því, sem vér lær-
j um betur og betur að skilja mannlegt eðli,
i dylst það ekki, að þær hvatir, sem í mann-
inum búa til þess að brjóta lög þjóðfélags-
ins, verða fremur upprættar með samúð og
réttum skilmngi á ástandi þeirra, en með lög-
um, sem byggjast á því, að það sé hægt að
hræða menn til þess að vera eins og þeir
eiga að vera.
Smjörgerð í Manitoba.
Með mikilli samvizkusemi og óþreytandi
elju á að gera vöru sína sem bezt úr garði,
hafa smjörgerðarmenn í Manitoba áunnið
sér verðskuldaðan heiður.
Á Canadadisku þjóðsýningunni, sem fyrir
skömmu var haldin í Toronto, og sem hvaða
þjóð, sem kærði sig um, gat tekið þátt í,
hlaurt smjör frá smjörgerðarhúsunum í Mani-
toba helming allra hæstu verðlauna, og
smjörgerðarstofnanir fylkisins eru álitnar
hinar beztu í Canada.
Búnaðarskólanum í Manitoba er þakkað
i þetta. Hann hefir kent og séð um, að flokka
I smjörið .niður eftir gæðum. Árangurinn af
j því er þessi, að Vestur-Canada hefir nú sýnt
Austur-Canada, hvað hægt er að gera, að
því er smjörgerð hér snertir, ef rétt er farið
að því að búa til smjör. Maðurinn, sem
stjórnað hefir búnaðarskólanum, er Bracken
forsætisráðherra, og sýnir þetta, ásamt
fleiru, að hann hefir verið Vesturlandinu
þarfur, þó það hafi síður verið viðurkent,
en kák sumra stjórnmálamannanna, sem svo
mikið þykjast inna af höndum í þarfir
þjóðfélagsins.
Bækur sendar
Heimskringlu.
Móðurmálið.
Leiðsögn í lestri. — Eftir Steingr. Arason.
Kver þetta er ekki stórt, en mjög þarft.
Leiðsögnin, sem það gefur í að kenna lest-
ur, er fólginn í tvennu: I) Hvernig byrja
eigi að kenna lestur, og 2) hvernig lestn'
skuli hagað, til þess að hann veki sem víð-
tækastar hugmyndir hjá þeim, sem les, eða
með öðrum orðum, hvernig lesa skuli til þess
að hafa sem fullkomnust not af því. Að því
er fyrra atriðið snertir, bendir höf. á, að á-
kjósanlegt sé, að barnið Iæri að lesa heil
orð í einu eða jafnvel heilar setningar, í
stað þess að vera að læra hvern staf út af
fyrir sig. Þetta bendir hann á, að sé hægt
með því, að bregða upp myndum af hlutun-
um, sem orðið á við. Er þessi aðferð nu
orðið notuð að miklu leyti í skólum við alla
kenslu. og er því óþarft að fjölyrða um
hana. Það er kindergarten-kensluhugmynd-
m, sem gefst ágætlega, þó komið hafi fynr,
að áhrifin hafi orðið of vélfræðisleg
(Mechanic) á börnin. En það mun þá kenn-
urunum, en ekki fyrirkomulaginu að kenna.
— Hitt atriðið, um not lestursins, er góð
ieiðbeinmg og hefir eflaust við mikið að
styðjast. Höf. bendir á, að hljóðlestur sé
betri til þess að vekja hugmyndir en radd-
lestur. Menn lesi fljótar í hljóði en upphátt,
og efnið í heild smm verði gleggra í hugan-
um, en þegar hægar og upphátt er lesið. Ef-
laust er þetta rétt athugað, því það er víst,
að menn hugsa hraðar en þeir tala. Það
kemur oft greinilega fram hjá mönnum í
æstu skapi, að þeim vefst tunga um tönn. er
þeir ætla að láta skoðanir sínar í Ijós. Einn-
ig höfum vér tekið eftir því, að sumir menn
lesa heilar bækur á afar stuttum tíma; þeir
æða yfir þær til þess að ná efninu úr þeim,
en missa auðvitað við það mörg athugaverð
atriði, en sjaldnast þó nema hin smærri.
Virðist þetta mæla n»ð því, að til þess að
afla sér hugmynda, sé það þess vert, að
temja sér hraðan lestur og þá auðvitað í
hljóði, því honum verður ekki á annan hátt
náð.
Ennfremur er í kveri þessu leiðbeining um
lestur upphátt, eða hvernig honum skuli
háttað, svo að áhrif hans verði sem mest á
áheyrendurna. Er þar bent á, að til þess að
ná sem fullkomnustu valdi, þurfi
Iesarinn að tilenka sér alt efnið
og setja það fram ems og honum
sé það hjartans mál, sem hann er
að segja frá. Með öðrum orðum,
því líkan sem lesturinn er því,
sem lesarinn sé að flytja sínar
eigín skoðanir, og bókar eða
blaða þurfi hann ekki með, þeim
mun betia er það. En varhuga
verður þó að gjalda við því, að
læia ekki utan að um of, því það
getur haft það í för með sér, að
áhugi lesarans verði ekki eins
ferskur og vera ætti. Vissulega
græða menn á að Iesa þetta kver.
Bókin
um vegían.
Dodd’s nýmapillur eru bezta
nýmameöalið. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilun( þvagteppu.
og önnur veikindi, ae«n stafa frá
Eftir Lao Tse. — Þýtt hafa Jakob
jóh. Smári og Yngvi Jóhannesson.
Bók þessi er ekki stór á hill-
unni; en ef speki hennar ætti að
mæla, er hún ef til vill meiri en
nokkurrar annarar bókar af jafn
mikilli stærð. Hún er skrifuð af
forn-kínverskum höfundi, sem
fæddur var 604 f. K.. Hún er öll
í smáköflum og smágreinum,
svipað og Orðskviðir Salomons,
og kennir djúphygni og speki í
hverri málsgrein. Það væri ekki
undarlegt, þó rit forn-kínverskra
spekinga væru á pörtum torskilin
nútíðarmönnum, eins og fornrit
nálega ávalt eru. Og eflaust má
það segja um eitthvað af kenn-
ingum Laos. En í bók þessari er
þó svo margt, sem heima á um
nútíðina, að það mætti ætla, að
bckin væri skrifuð í gær. Vér
tökum af handahófi nokkur dæmi
er sýna hina viðbrugðnu kín-
versku speki og list til forna:
52. kap. Upphafið sem móðir.
1) Það, sem er upphaf alls, má
lelja móður þess.
2) Þegar menn þekkja móður-
ina, vita þeir, hvers vænta má af
börnunum. Hver sem þekkir
rróðurina og fetar eins og barn í
fótspor hennar, hefir ekkert að
óttast, þótt líkaminn farist.
3) Lokaðu munni þínum, láttu
aftur augun og byrgðu eyrun, þá
munhi verða áhyggjulaus alla æfi.
En ef þú ert opinmyntur og sífelt
önnum kafinn, muntu aldrei verða
óhultur.
4) Sá er skarpskygn, sem hygg
ur að smáu; að haldast hógvær
og blíður veitir sannan styrk.
5) Fylgdu Ijósinu og láttu það
vísa þér vegin heim, þá mun eyð-
ir.g líkamans ekki verða þér að
tjóni. Það er að íklæðast eilífð-
inni. *
53. kap. Alvaldið andststt
heimshyggjonni.
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pill*
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr_
ir $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
um eða frá The Dodd’s Medkibs
Co-, Ltd., Toronto, OnL
«RBaBanam
Bókina les hver maður sér tií
ánægju og skilningsauka.
Stúdentafélagið 50 ára.
eftir Indriða Einarsson.
Rit þetta greinir frá stofnun
Stúdentafélagsins, stefnu og hin-
um markverðustu störfum þess.
Tildrögin til þess, að félagið var
slofnað telur höf. þá, að ýmsir
hinna yngri stúdenta hafi verið
óánægðir með Kvöldfélagið, er
margir mentamenn voru í, vegna
þess að það ræddi ekki um stjórn-
mál. En þá, 1871, stóð yfir
stjórnmáladeila milli Islands og
Danmerkur. Var þá Stúdenta-
félagið stofnað 14. nóv. 1871.
Fyrsti formaður þess var Lárus
Halldórsson. Annað og meira
vakti þó fyrir með stofnun félags-
ins, en það, að rífast um stjóm-
mál. Stefna þess og tilgangur
var, að berjast á móti “magt
myrkranna”, eins og höf. kemst
að orði. Er í frásögninni um störf
félagsins sagt frá mörgu skemti-
legu. Einn fundargerningur fé-
Iagsins hljóðar svo:
“Fundur var haldinn laugar-
dagskvöldið I I. nóvember á
venjulegum stað og tíma.
Fáir mættu, fáir drukku frá sér
vitið,
formann engan fékk eg litið,
fundi var um síðir slitið.”
Er þetta allur fundargerningur-
inn.
Myndir eru í bókinni af öllum
formönnum stúdentafélagsins.
Frágangur ritsins er góður.
TífiöT
I) Væri eg nógu vitur, myndi
fara vegin eilífa.
I) Veguirnn eilífi er beinn og
iðfær, en mönnum eru króka-,
iirnar kærari.
i) Höllin ljómar af skrauti, en
arnir eru vanhirtir og hlöð-
ar tómar. j
\ð húast í skart og vera girtur
írlegu sverði, eta og drekka ó-
lega, og hafa fullar hendurj
r — það er ofmetnaður ræn-(
-gja
Það er vissulega fjarri alvald-
Eg kallaði til vestursins. Eg gat
ekki skilið afstöðvi lífsins. Mér
fanst að skýjabólstrar efans og kvíð-
ans þyrlast í kringum mig og byrgja
fyrir mér útsýnið.
“Raggeit!” kallaði lífið byrstri
röddu. “Viltu kasta frá þér nýbyrj-
uðu verki ? Ætlar þú að yfirgefa þá
sem lögmál guðs hefir fengið þér tif
umsjónar og Varðveizlu? Opnaðu
augun og horfðu fram á veginn, og
afkastaðu þeint verkum, sem skyldart
býður þér, og seim liggja næst hend-
mni.”
Eg fyrirvarð mig og sneri mér aö>
veginum framundan mér. Eg van-_
74. kap. Engin dauðarefsing.
1) Til hvers er að hræða menn
með dauðanum, ef þeir óttast
hann ekki? Ef mönnum stæði sí-
feld ógn af dauðanum, og jafnan
væri unt að handsama illvirkjana
og taka þá af lífi, aetti þá að
gera það?
2) Það vald er jafnan yfir okk-
t.r, sem kveður upp dauðadóm-
inn. Að setjast í sæti þess og taka
aí lífi, er líkt því, að klaufi færi
sð höggva með öxi smíðameist-
arans. Hann kemst sjaldnast hjá
því að höggva á hendur sjálfs sín.
Hvílíkur dómur felst ekki í
þessu yfir stjórnum margra þjóða
nú á tímum!
Þessi sýnishorn verða að
rægja. Þýðing og frágangur
bókarinnar er hinn bezti. — Æfi-
atriða höfundarins er getið aftast
í bókinni.