Heimskringla - 04.10.1922, Side 4

Heimskringla - 04.10.1922, Side 4
BLAÐSIÐA. HEIMSKRINGLA. WINNIPEG, 4. OKTÓBER, 1922. HEIMSKRINGLA <StofBU« 18M> Keair Ot A hverjm ■lhrlk«d«ft. Otie/eadur «g elgead«rt THE VIKING PRESS, LTD. «53 •( «55 SAHGBIHT AVK., WINNIFBO, TalBtmll N-«537 Trr« blaSalaa «r II.M IrfUdrtu «•>«- I mt frrlr trmmm. AlJar bornaalr mbCM rt««UBal MaValaa. RíðimtSur: B J ðRN PÉTURSSON Ritatjórar : BJÖRN PÉTURSSON STEFAN EINARSSON Otulakrltt til MtMui THB TIUHU PHBIS, I.t«- ■•> lltl. W«»l|rg, Ma>. Clulikiift tll rltatjtrui EDPraji asiMiKRiROLA, ■•> >m wiultu, Mu. Th> “*I»tm«krl»M!>" I* >rtwt*4 um« TlA- lUke «y tke Vtkl>« Preee, IJmllek. et $63 o* t66 Sarcoot Ave, WtnnlpeM, Manl- taka. Trlaaktui l-UIT. * — ' -J WINNIPEG, MAN„ 4. OKTÓBER, 1922. Kínverskur skóli í New-York. Kínverskt þjóðræknisfélag í New York borg befir komið upp skóla í því skyni, að kenna kínverskum börnum að lesa og tala móðurmál sitt. Aðsókn kvað vera góð að þessum skóla, þó að auka áreynsla og störf séu henni samfara fyrir börnin, því þau sækja hina ensku barnaskóla borgarinnar jafnframt. Kenslutími á þessum skóla er frá kl. 3.30 c.h. til 6.30 fyrir yngri börnin, en frá kl. 6.30 til 9.30 e. h. fyrir þroskaðri unglinga. Sum barnanna bafa því aðems tíma til að skifta um skólabækur sínar eftir að þau koma heim úr barnaskólunum ensku og leggja af stað á kínverska skóiann. (Hr. Mei, einn af kennurunum. er útskrif- aður af háskóla í Peking, og er nú að búa sig undir nám á Columbiaháskólanum í Banda- ríkjunum. Hann er ungur og bráðefnileg- ur mentamaður. Um tilgang skólans farast honum þannig orð: "t>að fer illa á því, að kínverskir dreng- ir og stúlkur hér gleymi máli því, er mæður þeirra og feður töluðu, og alist upp án þess, að vita nokkur deili á því. Það er einnig lítilfjörlegt af þeim, að vita engin deili á landinu, sögu þess eða venjum forfeðra þeirra. Ef að þau gera sér von um að skipa stöður þær, sem aukinni verzlun og viðskift- um við kínverska veldið eru samfara og bíða þeirra hér í framtíðinm, verða þau að geta talað og ritað sitt eigið móðurmál að minsta kosti.” Bandarískir skólar eru ekki að öllu leyti þannig útbúnir, að kensla í kínversku sé þar hægðarleikur. Á skrifborði hvers nemanda stendur kanna með svörtu deigi í — kín- versku bleki. Og í stað hins vanalega penna og blýants hér, hafa kínversku bömin bamb- usreyr-bursta til að skrifa með. Lesbækur kínversku barnanna eru úr pappír, sem mjög svipar til pappj'rsþurkna hér, en er þó nokkru þykkri og endingarbetri. Bækur þessar eru fullar af myndum og fyrsta lexían er á öftustu síðu, sem hér er kölluð. Fyrir ofan myndirnar eru stafir e§a merki, svipuð þeim, er vér sjáum hér á þvottahúskvitter- ingunum, og börnin læra af þeim bráðlega, hvað myndirnar merkja, og hvað af þeim táknar mann, konu, kött, heit o4 s. frv. Foreldrar þessara þama koma frá ýmsum stöðum í Kína og er mál þeirra því stund- um ekki alveg eins. Á þeíli íkóli því jafn- framt við það að stríða, að kenna sem hrein ast mál. En þetta álíta Kínverjar ekki ó- kleyft. Skólinn er, þrátt fyrir þessa erfið- leika, vel sóttur, og það er búist við hinum bezta árangri af starfi hans. Vér heyrum stundum hlegið að Kínverj- um, er gengið er fram hjá þeim hér á göt- unm. 0g vér Islendingar stærum oss af því, að vera öllum fremri að andlegu at- gerfi. Löngunin til fróðleiks og mentunar á ekki þvílíkt höfuðból á jarðríki og kollinn íslenzka, að áliti sjálfra vor. En — má spyrja: Hvað mörgum íslenzkum börnum hér myndi kappsmál að sækja íslenzkan skóla, með það fyrir augum. að læra ís- lenzku eftir vanalegan skólatíma á daginn? Vér tölum um erfiðleikana, sem á því eru, að halda hér við íslenzku. Þeir eru miklir, það er satt. En af því, sem á undan er sagt, sést, að em útlend þjóð að minsta kosti, lætur sér ekki í augum vaxa, að halda við máli sínu. Hún treystir á, að hæfileikar afkomenda sinna séu svo miklir, að þeir geti með þeim yfirstigið erfiðleikana. Að það sé oftraust, þarf alls ekki að vera. Miklu er aldrei afkastað án erfiðleika. Og að segja, hvað kleyft sé og-ókleyft, er oftast ekki hægt fyr en reynt er. Að segja, að ekki séu möguleikar á því, að ha.lda hér við íslenzku, getur því reynst ofsagt. Það er einmitt lík- legt, að það sé hægt, ef viljan brestur ekki til þess að færast erfiðleikana, sem því, eru samfara, í fang.. Skorti vilja eða áhuga til þess og teljum vér oss trú um, að íslenzk- um börnum sé ofvaxið að læra meira en þau Iæra í hérlendu skólunum, að eitt tungumál, sem þar er ekki kent, en sem ennlþá má bein- línis kenna þeim án mikillar fyrirhafnar, sé þeim ofætlun og hæfileikum þeirra ofboðið með því, þá er auðvitað ekki um viðhald ís- lenzku hér að ræða. En um leið og vér höldum slíku fram, erum vér að játa, þó leitt sé til þess að vita, að íslenzk börn standi kín- verskum börnum að baki. Söluskattnrinn. Hon. W. S. Fielding nýr eflaust höndum saman af ánægju yfir því, hve góð uppskera er af söluskattinum, sem hann hækkaði tals- vert á þessu ári, sællar minningar. Síðastlið- ið ár nam söluskatturinn allur $61,318,751. Hækkunin, sem gerð var á bonum kom í gildi síðustu vikuna í maí. Og yfir mánuð- ina júní, júlí og ágúst nam skatturinn $22,000,000. Þessa 5 mánuði, sem liðnir eru af fjárbagsárinu er svo mikið komið inn, að það nemír helmingi af öllum skattmum í fyrra. Tekjur af skattinum nú eru því um 50% meiri en í fyrra, eða verða að líkind- um um $90,000,000 alls. Hagurinn af frí- merkjaskattinum nýja er metinn $7,000,000 En þrátt fyrir þessar auknu tekjur, er það nú víst. að fjármálareikningurinn verður ekki með þeim jafnaður. Skálin hallast enn. Og Fielding var ekki að spá neinu um það, er ftann sagði, að fjármálaráðherrann yrði á næsta ári að uppgötva einhverjar nýjar skattaleiðir. Hann vissi fyllilega, hvað hann var að tala um. Fielding hefir getað haldið áfram með því, að taka Ián, en það er ekki hægt til eih'fðar að halda lántökum áfrarn Þetta land á við það sama að stríða og Ev- rópuþjóðirnar, e nþað er að jafna vogar- skál fjármálareikninganna eða fjárhags- ástæðumar. Skattarnir, sem Fielcfing dembdi á þjóðina, og bæta áttu hag hennar, juku framfærslukostnaðinn. Auknum framfærslu- kostnaði fylgir krafa um hærn kaup. Af kauphækkun Ieiðir aftur, að framleiðslu- kostnaðurinn hækkar. En af auknum fram- leiðslukostnaði leiðir verðhækkun á vöru. Hringurinn hefir engan enda. Og eins er því farið með þetta. Að ætla að mæta stjórnar- kostnaðinum með því, að leggja skatta á nauðsynjavöru, er algert ráðleysi. Það er hið sama og ætla sér að vmna sigur í hástökki með því að haJda í skóvörpin sín. Skattarnir verða að vera annaðhvort annarar tegundar, ef þeir eiga að bæta úr ástandinu, eða að stjórnarkostnaðurinn verð ur að minka. Og væri ekki eins heppilegt, j að reynt væri að uppgötva einhverjar leið- ir til þess að minka hann, eins og að skima í inn í hvern afkima til þess að demba nýjum sköttum á þjóðina? --- -------------- StaÖa sem enginn vill skipa. I Carleton County, N. B., var fyrir nokkru maður dæmdur til dauða. Það var komið að aftökudeginum, en sýslumaðurinn í pláss- inu, A. R. Foster, sem samkvæmt lögunum á að sjá um framkvæmdir á dóminum, hef- ir tjáð dómstólunum það, að ham íai éng’n til að takast,Jþetta hryllilega verk á hendur, og sjálfur hefir hann eiðsvar:ð vottorð um, að honum sé það ómöguiegt. Or því, svona stendur á, hefir aftöku mannsins v.r- ið frestað, þar til að böðullinn er fundinn. Foster hafði fengið mann, er í fyrstu virt- ist fús til að taka verkið að sér, en það fórst þó fyrir, er á átti að herða. Hann reyndi þá að fá annan mann, er fógetinn í Montreal benti honum á og sendi honum hluta af laun- unum fyrir starfið fyrirfram. En maður þessi sendi honum féð til baka, og kvaðst ekki vinna þetta verk. Foster fór þá til þriðja mannsins, er fógetinn benti honum á, en hann fékst heldur ekki. Og hann er enn leitandi að manni til þess, en fær hann engan enn sem komið er. Mannúðartilfmnmgin er orðin of mikil hjá flestum til þess, að vilja leysa þetta verk af hendi. Dauðahegning er mál. sem margir hafa slitið kröftum sínum á, að berjast á moti. En það hefir ekki enn tekist hér. Ólíklegt er ekki, að þessi tregða manna til að takast framkvæmdir á hegningunni á hendur, hafi einhver áhrif í þá átt, að breytt verði til. Hitt er engin furða, þó menn vilji ekki ótil- neiddir taka starfið að sér; það má meira en lítið atvinnuleysi sverfa að þeim, sem það færist í fang. Hin auðvirðilegustu störf eru góð hjá því. I augum almennings eru böðl- ar fyrirlitnir. Og það er meira en mannleg- um tilfinningum yfirleitt er bjóðandi, að takast það á hendur. Lög, sem krefjast því, að framkvæmt sé verk, sem drepur mannúð- l i ar- og siðgæðismeðvitund mannsins, sem framkvæmir það, og vrvkur almenna fyrir- litningu á honum, setur hann ekki skör hærra en þann, sem verknaðurinn kemur fram á — glæpamanninn sjálfan — eru ekki góð iög; þau misbjóða heilbrigðri réttlætistilfinningu og koma í bág við þær hugmyndir, er menn nú yfirleitt gera sér um lög til verndar þjóð- félaginu. Fyrir einni öld síðan voru lög hörð og ómannúðieg, villimannaleg í fylsta máta. Grundvöllurinn, sem þau hvíldu á, var sá, að þau vektu ótta hjá mönnum fyrir glæpaverknaði. Ef lögin eru nógu hörð, koma þau í veg fyrir glæpi. Svo hugsuðu menn þá. En þetta reyndist ekki svo. Það er nú eimir eftir af þessum gömlu lögum, er dauðahegningin og flengingar. Þetta hvort- tveggja mætti hverfa, með öðru, sem niður hefir verið lagt, og sníða í þess stað hegn- ingarlög, sem á mannúð og vísindalegri , grundvelli eru bygð. Eftir því, sem vér lær- j um betur og betur að skilja mannlegt eðli, i dylst það ekki, að þær hvatir, sem í mann- inum búa til þess að brjóta lög þjóðfélags- ins, verða fremur upprættar með samúð og réttum skilmngi á ástandi þeirra, en með lög- um, sem byggjast á því, að það sé hægt að hræða menn til þess að vera eins og þeir eiga að vera. Smjörgerð í Manitoba. Með mikilli samvizkusemi og óþreytandi elju á að gera vöru sína sem bezt úr garði, hafa smjörgerðarmenn í Manitoba áunnið sér verðskuldaðan heiður. Á Canadadisku þjóðsýningunni, sem fyrir skömmu var haldin í Toronto, og sem hvaða þjóð, sem kærði sig um, gat tekið þátt í, hlaurt smjör frá smjörgerðarhúsunum í Mani- toba helming allra hæstu verðlauna, og smjörgerðarstofnanir fylkisins eru álitnar hinar beztu í Canada. Búnaðarskólanum í Manitoba er þakkað i þetta. Hann hefir kent og séð um, að flokka I smjörið .niður eftir gæðum. Árangurinn af j því er þessi, að Vestur-Canada hefir nú sýnt Austur-Canada, hvað hægt er að gera, að því er smjörgerð hér snertir, ef rétt er farið að því að búa til smjör. Maðurinn, sem stjórnað hefir búnaðarskólanum, er Bracken forsætisráðherra, og sýnir þetta, ásamt fleiru, að hann hefir verið Vesturlandinu þarfur, þó það hafi síður verið viðurkent, en kák sumra stjórnmálamannanna, sem svo mikið þykjast inna af höndum í þarfir þjóðfélagsins. Bækur sendar Heimskringlu. Móðurmálið. Leiðsögn í lestri. — Eftir Steingr. Arason. Kver þetta er ekki stórt, en mjög þarft. Leiðsögnin, sem það gefur í að kenna lest- ur, er fólginn í tvennu: I) Hvernig byrja eigi að kenna lestur, og 2) hvernig lestn' skuli hagað, til þess að hann veki sem víð- tækastar hugmyndir hjá þeim, sem les, eða með öðrum orðum, hvernig lesa skuli til þess að hafa sem fullkomnust not af því. Að því er fyrra atriðið snertir, bendir höf. á, að á- kjósanlegt sé, að barnið Iæri að lesa heil orð í einu eða jafnvel heilar setningar, í stað þess að vera að læra hvern staf út af fyrir sig. Þetta bendir hann á, að sé hægt með því, að bregða upp myndum af hlutun- um, sem orðið á við. Er þessi aðferð nu orðið notuð að miklu leyti í skólum við alla kenslu. og er því óþarft að fjölyrða um hana. Það er kindergarten-kensluhugmynd- m, sem gefst ágætlega, þó komið hafi fynr, að áhrifin hafi orðið of vélfræðisleg (Mechanic) á börnin. En það mun þá kenn- urunum, en ekki fyrirkomulaginu að kenna. — Hitt atriðið, um not lestursins, er góð ieiðbeinmg og hefir eflaust við mikið að styðjast. Höf. bendir á, að hljóðlestur sé betri til þess að vekja hugmyndir en radd- lestur. Menn lesi fljótar í hljóði en upphátt, og efnið í heild smm verði gleggra í hugan- um, en þegar hægar og upphátt er lesið. Ef- laust er þetta rétt athugað, því það er víst, að menn hugsa hraðar en þeir tala. Það kemur oft greinilega fram hjá mönnum í æstu skapi, að þeim vefst tunga um tönn. er þeir ætla að láta skoðanir sínar í Ijós. Einn- ig höfum vér tekið eftir því, að sumir menn lesa heilar bækur á afar stuttum tíma; þeir æða yfir þær til þess að ná efninu úr þeim, en missa auðvitað við það mörg athugaverð atriði, en sjaldnast þó nema hin smærri. Virðist þetta mæla n»ð því, að til þess að afla sér hugmynda, sé það þess vert, að temja sér hraðan lestur og þá auðvitað í hljóði, því honum verður ekki á annan hátt náð. Ennfremur er í kveri þessu leiðbeining um lestur upphátt, eða hvernig honum skuli háttað, svo að áhrif hans verði sem mest á áheyrendurna. Er þar bent á, að til þess að ná sem fullkomnustu valdi, þurfi Iesarinn að tilenka sér alt efnið og setja það fram ems og honum sé það hjartans mál, sem hann er að segja frá. Með öðrum orðum, því líkan sem lesturinn er því, sem lesarinn sé að flytja sínar eigín skoðanir, og bókar eða blaða þurfi hann ekki með, þeim mun betia er það. En varhuga verður þó að gjalda við því, að læia ekki utan að um of, því það getur haft það í för með sér, að áhugi lesarans verði ekki eins ferskur og vera ætti. Vissulega græða menn á að Iesa þetta kver. Bókin um vegían. Dodd’s nýmapillur eru bezta nýmameöalið. Lækna og gigt, bakverk, hjartabilun( þvagteppu. og önnur veikindi, ae«n stafa frá Eftir Lao Tse. — Þýtt hafa Jakob jóh. Smári og Yngvi Jóhannesson. Bók þessi er ekki stór á hill- unni; en ef speki hennar ætti að mæla, er hún ef til vill meiri en nokkurrar annarar bókar af jafn mikilli stærð. Hún er skrifuð af forn-kínverskum höfundi, sem fæddur var 604 f. K.. Hún er öll í smáköflum og smágreinum, svipað og Orðskviðir Salomons, og kennir djúphygni og speki í hverri málsgrein. Það væri ekki undarlegt, þó rit forn-kínverskra spekinga væru á pörtum torskilin nútíðarmönnum, eins og fornrit nálega ávalt eru. Og eflaust má það segja um eitthvað af kenn- ingum Laos. En í bók þessari er þó svo margt, sem heima á um nútíðina, að það mætti ætla, að bckin væri skrifuð í gær. Vér tökum af handahófi nokkur dæmi er sýna hina viðbrugðnu kín- versku speki og list til forna: 52. kap. Upphafið sem móðir. 1) Það, sem er upphaf alls, má lelja móður þess. 2) Þegar menn þekkja móður- ina, vita þeir, hvers vænta má af börnunum. Hver sem þekkir rróðurina og fetar eins og barn í fótspor hennar, hefir ekkert að óttast, þótt líkaminn farist. 3) Lokaðu munni þínum, láttu aftur augun og byrgðu eyrun, þá munhi verða áhyggjulaus alla æfi. En ef þú ert opinmyntur og sífelt önnum kafinn, muntu aldrei verða óhultur. 4) Sá er skarpskygn, sem hygg ur að smáu; að haldast hógvær og blíður veitir sannan styrk. 5) Fylgdu Ijósinu og láttu það vísa þér vegin heim, þá mun eyð- ir.g líkamans ekki verða þér að tjóni. Það er að íklæðast eilífð- inni. * 53. kap. Alvaldið andststt heimshyggjonni. nýrunum. — Dodd’s Kidney Pill* kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr_ ir $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl- um eða frá The Dodd’s Medkibs Co-, Ltd., Toronto, OnL «RBaBanam Bókina les hver maður sér tií ánægju og skilningsauka. Stúdentafélagið 50 ára. eftir Indriða Einarsson. Rit þetta greinir frá stofnun Stúdentafélagsins, stefnu og hin- um markverðustu störfum þess. Tildrögin til þess, að félagið var slofnað telur höf. þá, að ýmsir hinna yngri stúdenta hafi verið óánægðir með Kvöldfélagið, er margir mentamenn voru í, vegna þess að það ræddi ekki um stjórn- mál. En þá, 1871, stóð yfir stjórnmáladeila milli Islands og Danmerkur. Var þá Stúdenta- félagið stofnað 14. nóv. 1871. Fyrsti formaður þess var Lárus Halldórsson. Annað og meira vakti þó fyrir með stofnun félags- ins, en það, að rífast um stjóm- mál. Stefna þess og tilgangur var, að berjast á móti “magt myrkranna”, eins og höf. kemst að orði. Er í frásögninni um störf félagsins sagt frá mörgu skemti- legu. Einn fundargerningur fé- Iagsins hljóðar svo: “Fundur var haldinn laugar- dagskvöldið I I. nóvember á venjulegum stað og tíma. Fáir mættu, fáir drukku frá sér vitið, formann engan fékk eg litið, fundi var um síðir slitið.” Er þetta allur fundargerningur- inn. Myndir eru í bókinni af öllum formönnum stúdentafélagsins. Frágangur ritsins er góður. TífiöT I) Væri eg nógu vitur, myndi fara vegin eilífa. I) Veguirnn eilífi er beinn og iðfær, en mönnum eru króka-, iirnar kærari. i) Höllin ljómar af skrauti, en arnir eru vanhirtir og hlöð- ar tómar. j \ð húast í skart og vera girtur írlegu sverði, eta og drekka ó- lega, og hafa fullar hendurj r — það er ofmetnaður ræn-( -gja Það er vissulega fjarri alvald- Eg kallaði til vestursins. Eg gat ekki skilið afstöðvi lífsins. Mér fanst að skýjabólstrar efans og kvíð- ans þyrlast í kringum mig og byrgja fyrir mér útsýnið. “Raggeit!” kallaði lífið byrstri röddu. “Viltu kasta frá þér nýbyrj- uðu verki ? Ætlar þú að yfirgefa þá sem lögmál guðs hefir fengið þér tif umsjónar og Varðveizlu? Opnaðu augun og horfðu fram á veginn, og afkastaðu þeint verkum, sem skyldart býður þér, og seim liggja næst hend- mni.” Eg fyrirvarð mig og sneri mér aö> veginum framundan mér. Eg van-_ 74. kap. Engin dauðarefsing. 1) Til hvers er að hræða menn með dauðanum, ef þeir óttast hann ekki? Ef mönnum stæði sí- feld ógn af dauðanum, og jafnan væri unt að handsama illvirkjana og taka þá af lífi, aetti þá að gera það? 2) Það vald er jafnan yfir okk- t.r, sem kveður upp dauðadóm- inn. Að setjast í sæti þess og taka aí lífi, er líkt því, að klaufi færi sð höggva með öxi smíðameist- arans. Hann kemst sjaldnast hjá því að höggva á hendur sjálfs sín. Hvílíkur dómur felst ekki í þessu yfir stjórnum margra þjóða nú á tímum! Þessi sýnishorn verða að rægja. Þýðing og frágangur bókarinnar er hinn bezti. — Æfi- atriða höfundarins er getið aftast í bókinni.

x

Heimskringla

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.