Heimskringla - 13.12.1922, Blaðsíða 4

.. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA.
WÍNNIPEG 13. DESEMBER 1922
HEIMSKRINGLA
(»tof»»* ÍSM)
Kenr 0( • hrerjBn ¦Iðrlkí.triL
Ctfrefendar og pliruéir:
THE VIKÍNG PRESS, LTD.
HIII • * «55 SARGK.VT AVK., WI.VNIPEG,
T«l»mii N-«537
»frt bla««l»» er *S.(K> ári««i«rlM >««¦-
l«< fyrlr fraim. Allnr horrranlr »<-««l«t
raSamianKl bla*ala«.
Raðsmaður:
BJÖRN PÉTURSSON
Ritstjórar:
BJÖRN PÉTURSSON
STEFAN EINARSSON
(Jtaaaskrirt tll bla*«la»i
THf! VIKIJ»\j! l'RBSS, L.td., ¦•« llíl.
Wlniltri, M«u.
t'taaáKkrlft tli rltatjðraaa
eOITOH HHIBSKRIX'íli*, Bnx »17»
Wlulprf, H»,
Tha "Helmakrinrla" li arlnfxi .»»¦ pm>»-
llshe by the Vlking Preaa, Ltmtteí, at
153 ob 8S5 Sargent Ave., Wlnnipíg, Mani-
teaa Telephoae: N-S6S7.
WINNIPEG, MAN., 13. DESEMBER, 1922.
Að sundla.
Þegar einhver klifrar sig upp eftir
standbergi langt neðan úr gljúfrinu og verð-
ur litið til baka áður en hann kemst upp á
barminn, grípur hann stundum sú tilfinning,
aðhonumfinst djúpið fyrir neðan sig vera á
einlægri hringferð og loftöldur þess hring-
ast með þyngd utan um sig og toga sig aft-
ur niður á við. Honum sortnar fyrir aug-
um og loka færist fyrir hlustir hans. Hon-
um verður fótaskortur og hann hrapar afti
ur til baka ofan í gjána. Hann hafði sundl-
að, kraftarnir höfðu verið of veikir til að
komast alla leið upp eftir berginu. Ásetn-
ingurinn ekki nógu sterkur, svo það varð til
þess, að honum varð litið aftur niður á við
og hann hrapaði. Afleiðingarnar urðu ætíð
þær sömu, meiðsli eða dauði.
Margan hefir slíkt hið sama hent, sem
reynt hefir að hefja sig upp frá því venju-
lega — upp frá því, sem vaninn hefir sett
innsigli sitt á og öðlast þess vegna gildi, hve
ómerkilegt og gagnstætt sannleika hugsjóna-
ríks anda sem það annars kann að vera.
Þess vegna eru það aðeins fáir af þeim allra
sterkustu, sem komist hafa alla leið upp á
barminn. Samt eru-það nokkrir, og þeim
fjölgar altaf meir og meir, því jafnframt og
þeím fjolgar verður leiðin hægsóttari, og
máttur djúpsins að neðan frá minni. Öfl
vanans missa gildi sitt og innsigli hans brotn-
ar.
Þeim fækkar því altaf meir og meir, sem
sundlar og hrapa, því þeir sjá, að margir
hafa nú þegar komist upp á barminn, upp
úr djúpinu, og þess vegna hljóti það að vera
kleyft fyrir þá, að komast það einnig.
Hvert sem vér lítum, sjáum vér ætíð
nýjar stefnur og ný málefni koma upp á
dagskrána; málefni og stefnur, sem brjóta
í bága við það vanalega. Mörg af þessum
málefnum eru góð og hafa fullan rétt á til
veru sinni. En það sama kemur fyrir marg-
an, sem langar til og ætlar sér að reyna að
fylgja þeim og hefja sig upp ti! þeirra —
sundlar, og þeir hræðast, þegar þeir líta til
baka.
Þeir halda, að þeir missi eitthvað, við
það að skilja við það gamla, að það verði
hagsmunalegt eða fjárhagstap fyrir sig, eða
það borgi sig ekki, að þurfa að eiga í stríði
og erjum út af því, þó aldrei nema málefn-
ið sé að þeirra áliti gott. Vakningu þeirra
og skoðanir hefir sundlað áður en Ukmark-
inu var náð, og þær hafa meiðst, svo að þæi
bíða þess ekki bætur, eða þá fengið algert
fjörtjón.
Málefni fyrir þá, er þannig hugsa, getur
aldrei verið neins virði. Þeir hafa eHert
takmark, enga stefnu, sem þeir vilja helga
líf sitt. Þeir fljóta kraftlausir, viljalausir,
en vanalega meinlausir, með straumr.um
niður í hringiðuna, niðri í gljúfrinu. Hring-
iðuna, sem altaf hefir snúist um sjálfa sig
frá ómunatíð. Þar kunna þeir bezt við sig
á beðju vanans í draumværu móki aðgerða-
leysisins, mænandi með aðdáun vonaraug-
um til gamalla, viðtekinna kreddugerða, sem
komið hafa að erfðum frá hálfsiðuðum
þjóðum fyrir mörgum öldum síðan.
Um daginn og veginn.
(Smágreinar um eitt og annað, er fyrir
augu og eyru ber.)
I. Veðri«.
Þegar málvinir hittast, byrja þeir oftast
á að tala um veðrið. Það virðist gömul hefð.
En Ieiðindaskraf er það oftast nú orðið,
enda fylgir ekki hugur þar máli. Það er alt
af minna og minna af viti um það talað, eft-
ir því sem mentun einstaklinga útbreiðist.
Feður okkar og afar voru sannkallaðir skýja
glópar. Þeir töluðu af spádómsanda og
þekkingu um veðrið. Fóru ekki einungis
nærri um, hvernig það yrði á komandi degi,
heldur heilar árstíðir fram í tímann. Þeir
sáu það á lit loftsins, heyrðu það á nið foss-
anna, eða fundu það á gigtinni í skrokknum
á sér. Þetta kom sér oft vel fyrir þá. Bjarg-
ráð þeirra lá oft við að vita þetta. Niðjar
þeirra, sem menningarslóðina ganga, sjá
ekki til lofts fyrir gasljósadýrð nútíðarinn-
ar. Og samt eru bjargráð þeirra undir tíð-
inni komin. Jafnvel þeir, sem fjarstir eru
"hinu einfalda lífi" og í stórborgum búa,
eiga makráð sín og þægindi veðrinu að
þakka.
En þeim fækkar altaf, sem viðurkenna
það. Bóndinn, segja þeir, á alt sitt "undir
sól og regni". Við ekki, sem kastað höfum
okkur út í straum stórborgalífsins. Alveg
eins og bjargráð þeirra séu annað sótt en
til hmnar fyrstu uppsprettu.
Haustið og fyrri hluti þessa vetrar hefir
verið mildur. Óslitin einmuna blíða um það
leyti árs. Jörð þýð og alauð þar til í byrj-
un jólamánaðar — paradísarveður! En
samt líður ýmsum ílla. Atvinnuleysi sverf-
ur að. Áhyggjur, kvíði og vandræði fram-
undan, þrátt fyrir veðurblíðuna. Það eru
ekki allar syndir guði að kenna. En þetta
batnar, segja blöðin hér. Þegar snjóar,
byrjar vinna. Þá aukast viðskifti. Þá fer
alt að ganga greiðar. Slíkir eru nú spá-
dómarnir. — Jæja, snjórinn er kominn. Bet-
ur að bjartsýninni — að maður ekki segi
vitleysunni — verði þá að spá sinni.
II. Öfugsrreyrni.
Það hefir talsvert verið talað um, að öfug-
streymi hafi átt sér stað í þjóðlífinu síðustu
árin. Af hverju skyldi það stafa? Af
stríðinu og öllum þess meinsemdum, segja
menn. En þetta er ekki með ö'Ilu svo. Ofug-
streymið er sömu tegundar og það var fynr
stríðið. Og ef lýsa ætti með einu orði,
hvað því veldur bæði fyr og síðar, þá er
bezta orðið til þess: Öjöfnuður.
Við hvað er átt með því? spyrjið þið.
Heldurðu, að allir menn séu jafnir? Ö-nei.
Mennirnir eru misjafnir. Og það er alveg
óþarfi að setja upp heimspekileg gleraugu
til að leita að því, sem við er átt með þessu
orði. Það þarf ekki að sökkva sér neitt
djúpt ofan í hugsanir um tilgang eða örðug-
leika mannsaflanna, bæði andlegra og lík-
amlegra — til- þess að skilja, hvað við er
átt með orðinu ójöfnuður. Það er skifting
auðsins eða hinna Iíkamlegu bjargráða, sem
átt er við, að sé ójöfn.
Það hefir verið metið, að, hveitifram-
leiðsla þessa Iands í ár nægi til að fram-
fleyta 35 miljónum manna í stað aðeins 9
miljóna, sem land 'þetta telur. En samt er
nú einn fjórði þessara níu miljóna brauðlaus
í vetur. Er það jafnt skift? Ja — þeir sem
ekki vinna, skulu heldur ekki mat fá, segið
þér. Það er satt, að of fáir vinna að fram-
leiðslu hlutfallslega. En það er nú einmitt
annað öfugstreymið í þessu, að þeir, sem
að framleiðslunni vinna, njóta hennar oft
sízt. Þeir, sem minst sveitast fyrir henni,
sitja að soðbollunum. Náð skaparans hefir
verið með íbúum þessa lands þetta síðast-
hðna ár. Nægtabrunnur náttúru þess hefir
veitt þeim ríkulega af lindum sínum. En
gæzka mannanna, einstaklinga þeirra, er
komið hafa þeirri hefð á í mannfélaginu, að
græskan sé svo rétthá, að hún eigi að skipa
þar öndvegi, hefir ekki verið með náungan-
um, samborgara sínum. Það er hér ekki
venð að ásaka neinn fyrir mannvonzku.
Sökin er ekki að öllu leyti feld á þann, sem
þjónustubundinn andi hefir gerst ágirndinn-
ar og ráðríkninnar. Þetta er frjálst land!
Að skara eld að sinni köku, er ekki einum
mikið fjær en öðrum. En þegar það gengur
svo langt, að heildin líður við það, þá ásök-
um vér bæði þá, er gerðina fremja og blindni
fjöldans, að leyfa hana. Almenningur, 'sem
sárast svíður undan svipuhöggum ástandsins,
öfugstreymisins, er af ójafnri skiftingu auðs-
ins leiðir, hann gat komið í veg fyrir, að
ástandið væri eins og raun er á orðin. En
hann var ofurseldur vanrækslusyndinni, eins
og sá er nú nýtur arðsins af erfiði hans, var
á valdi ágirndarinnar. Hann brast árvekni
og samtök, er í veg fyrir þetta kæmu nú sem
fyr. Enda hafa alþýðunni ávalt Iátið sam-
tök illa. "Við! Biddu fyrir þér," sagði
bóndi einn nýlega, er um samvinnuleysi al-
þýðunnar var að ræða, "við lyftum ekki
undir enda á trébol hver með öðrum, hvað
sem á Iiggur". Meðan svo er, er ekki von
að vel fari í samvinnu- og félagsskaparmái-
um í þarfir heildarinnar. Afleiðingarnar eru
svo öfugstreymi, ójafnrétti og ástandið, sem
nú verður við að búa og flestir barma sér
undan. Auðvaldið, sem náð hefir fyrir
deyfð og áhugaleysi fjöldans yfirtökunum í
viðskiftunum — bæði með hjálp stjórna og
á annan hátt — krefst of hás hluta af arði
framleiðslunnar. Það er það, sem nú amar
að.
III. Eigum vér það skilio?
-
I Það hefir verið vikið að því, að vér Vest-
[ ur-Islendingar værum þröngir í skoðunum,
i að vér lokuðum augum vorum fyrir hinum
hærri og fínni hugsjónum og djörfum frelsis-
skoðunum og tryðum eiginlega ekki á neitt
l nema hinn "eilífa dollar". Þessu hefir tals-
! vert andað að oss utan að, heiman frá Is-
landi og víðar, þar sem Islendingar eru, sem
með málum vorum fylgjast. Vér ætlum
þetta ekki á góðum rökum bygt. Á félags-
málum vorum ber víst lítið út á við, nema
ef vera skyldi í trúmálalesjum skilningi.
Stjórnmálastarfsemi Vestur-Islendinga er
talsverð. En eins og eðhlegt er, er hún svo
ofin inn í mál þessa lands, að enginn lítur á
hana sem sérmál vor Islendmga. Hið sama
er að segja um marga aðra félagsstarfsemi
vora. Hún er mjög samtvinnuð félagsmál-
um þessa lands, helst í hendur við þau og
snertir oss meira sem borgara þessa lands
en sem Islendinga. Þjóðræknisfélagsskap-
urinn má líklega heita eini félagskapurinn,
auk kirkjufélagsskapannaog blaðanna, sem
beinlínis vinnur að máli, er oss snertir sem
Islendinga. Ofmælt virðist oss ekki, að telja
kirkjurnar og blöðin þar beinlíhis með í
verki, hvað sem öðrum kann að finnast. En
eftir trúmálastefnum vorum erum vér frek-
ast dæmdir hugsjónalega.
Vér stöndum eí til vill illa að vígi að neita
því, að hópur sá hafi venð stór, sem hingað
til hefir hallað sér að eldri skoðunum í trú-
málum. Austur-Islendingar hafa í seinni tíð
hallast að hinni "hærri krítík", nýguðfræð
inni. Þá, sem ekki hafa gert það, skoða
þeir kyrstöðumenn í skoðunum. Og með því
að út á við hefir meira borið á þeim flokki
hér, höfum vér verið af honum dæmdir.
Kunnugt ætti hitt eigi að síður öllum að
vera, að hér hafa um Iangt skeið verið ís-
lenzkir Únítarasöfnuðir starfandi, og að
stefnu þeirri hefir ekki verið vinafátt. Inn-
an þeirrar kirkju eru, eins og allir vita, er til
hennar þekkja, eins frálslegar trúarskoðan-
ir og vér ætlum til vera innan nokkurrar
kirkju. Með þeirri kirkjulegu starfsemi hér,
ætlum vér Vestur-Islendinga hafa stigið
stærra spor í frelsisáttina, en Islendingar
hafa nokkru sinni stigið, hvort sem heima er
um að ræða, hér eða annarsstaðar. Er nú
ekki varhugavert, að bregða oss Vestur-
Islendingum um þröngsýni og ófrelsi í skoð-
unum yfirleitt með þenna sannleika fyrir
augum. Þeir hafa með stofnun þessa félags
skapar stigið það frelsisspor í trúarefnum,
sem allir aðrir Islendingar hafa hikað við að
stíga til þessa. Eigum vér með réttu skilið
þröngsýnisnafnið fyrir það?
Prestur eins hins stærsta þessa safnaðar.
sem samvinnu hefir nú með nýguðfræðis-
mönnum, er hin nungi efnilegi mentamaður
heiman af Islandi, séra Ragnar E. Kvaran..
Hefir koma hans hingað nú þegar borið hina
glæsiiegustu ávexti. Séra Ragnar flytur
góðar og áheyrilegar ræður, og laðar yngri
og eldri að sér með skemtilegu viðmóti. —
Safnaðarlíf hinna frjálstrúaðri er með mikl-
um blóma og virðist eiga bjarta framtíð hér.
IV. Ekki tilgangurinn.
Einstöku menn hafa vikið því að oss,
hvort ekki væri affarasælast fyrir útgefend-
ur íslenzku vikublaðanna, að fara að gefa
þau út að hálfu á ensku. Að halda íslenzku
blöðunum úti er erfitt, því ber ekki að neita.
En bætti það nokkuð úr þeim erfiðleikum,
þó þau væru gefin að hálfu leyti út á ensku?
Ef til vill. Hinir yngri Islendingar sneru sér
að líkindum fremur að þeim, ef svo væri, en
öðrum enskum blöðum. Og þa'ð væri má-
ske nokkur stoð. En hvort sem að svo væri
nú eða ekki, þá.er samt ógerlegt að byrja á
því ennþá. Tilgangur blaðanna er mest fólg
inn í því, að stuðla að viðhaldi íslenzkrar
tungu. Vér þorum naumast að segja, að
hve miklu leyti þau gera það, eftir að sá
dómur hefir verið kveðinn upp, að þau bæru
ekki annað en "enskan graut" á borð fyrir
lesendur sína. Samt erum vér nú þeirrar
skoðunar, að þau hafi flutt Islendingum hér
í dreifingunni, dálítið að minsta kosti af
þeirri "íslenzku undanrenningu", sem þeir
hafa fengið út á grautinn, í gegnum bækur,
rit og blöð, á íslenzka tungu skrifuð. Svo
mikils ættu íslenzku blöðin hér allra undir-
gefnast að mega gera tilkall til. Islending-
ar erv dreifðir út um alt þetta land og Banda
ríkin. Þó nokkrir al-íslenzkir félagsskapir
séu hér starfandi, erum vér í efa um, að
nokkrir þeirra hafi náð til fleiri og fært þeim
fregnir af vorum sérmálum og ef til vill með
því haldið huga þeirra við það., sem Islend-
ingar hér eru að bjástra við, —
en blöðin. Útgefendur þeirra hef-
ir heldur ekki ^kort vilja til að
gera blöðin þannig úr garði, að
þau næðu sem bezt þessum til-
gangi, að halda við íslenzkri tungu
hér. Það hefir auðvitað verið
erfiðleikum háð. En ætli það
hafi ekki þrátt fyrir alt tekist að
einhverju leyti, eða á borð við
það, sem sanngjarnt má telja,
hvað sem þókkunum fyrir það
Iíður?
Nei, það yrði hjáleitt, að sjá
íslenzku blöðin að hálfu leyti á
ensku, al-íslenzkir félagsskapir,
sem skreyta sig með þvílíku, eru
það allir í hugum Islendinga. Til
þeirra örþrifaráða verður ekki af
íslenzku blöðunum gripið fyr en
í síðustu lög, fyr en fokið er í öll
skjól, að heita má, til viðhaids
tungu vorri hér.
Meira.
pDOÐD'S :\
íkidneyJ
%. PILLS M
'ABETES
Dodd's nýrnapillur eru bezta
nýrname'SaliíJ. Lækna og giet,
bakverk, hjartabilun, þvagtepDu.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd's Kidney Pills
kosta 50c askjan eSa 6 öskjur fyr.
ir $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
ura eoa frá The Dodd's Medic>o«
Co.. Ltd . To»onto. OnL
WINNIPEG
C'in samkomur þeirra séra Rúnólfs
Marteinssonar ng hr. Oiafs Eggerts-
sonar fer blaCiö Glenboro Gaxette,
sem hinn góökunni landi vor, hr. G.
J. Oleson, er ritstjóri ari, 1x1100; lof-
samlegum orSum. RæBur séra Rún-
ól fs J áhrifamiklar, upplyftandi og
skemtandi. L'ni Iciki Olafs farast hon
11111 Diri á þessa leiC: "Mr. O. A.
ertsson lék tvo afar skemtilega
leiki. Bæði Mutverk sin lék hann af
hinni mestu snild, svo hlátúr og glaö-
værS áherfendanna var uppihaldslaus
frá liyijnn til enda."
f'eir félagar halda samkoraur á eft-
irtöldum störJum:
Sclkirk 18. desember.
Lundar 19. desember.
Markland 20. desember.
ASgangur 50c <>ií 25c.
in Africa" Syningin á föstudag og
laugardag mun þér ef til vill falla
enn betur, þar sem Thomas Meighan
leikur aðal hlutverkiö í myndinni
"If You Believe It, It's So". Næsta
tnánudag og þriojudag skaltu ekki
missa af a5 sjá "Pink Gods", sem er
ábyrgst aí vera Paramount-mynd.
Ritirí Syrpa, 9. árg., er nýkomiC út.
Er útgefandipn 0. S. Thorgeirsson,
sem á8ur. fnnihald þessa árgangs er
niÖtirlag sögunnar "I RanSárdaln-
tim" eftir .1. Magniis Bjarnason, sem
margir nitinu liafa þráö aíS gjá.Saga
farmenskunnar frá fyrstu tínnini, eft-
ir Pál Bjarnason, mjög fróöleg grein.
Jólasaga frá Grænlaiuli, Islenzkar
sagnir og Til minnis, sem alt hefir
nokkuð til síns ágætís.
Jóla- óg kveðjumerkin hans Þ. Þ.
Þ. ent þess virði, að tekið sé eftir
þeim. Þau eru dálítið annað og
meira fyrir okkur tslendinga, en
öiiiiur merki af því tæi, sem menn
setja á jólaböggla eða lukkuóska-
spjaldbréf. Þau flytja okkur um"
leið minningar af því, sem okktir er
kærast. Myndirnar á merkjunum af
stiiðttm á tslandi hljóta að hafa þau
áhrif, aö okkur þyki vænna nni send-
inguna fyrir þessi litlu merki á
þeim. < rg þar sem þau kosta svo lít-
ið, þessi iólamrrki, ætti enginn að
senda svo bréf, bÖKfí"' L'ð:i spajldbréf
frá sér, að hafa ekki eitt eða fleiri
af þessum merkjum á |)tjiin. Merkin
auka ánægju móttakandans. Og það
er það, sem allir óska eftir, sem
kveðjn senda vinum sínum á jólun
tim.
Þjóðræknisfundur í
Selkirk,
llr. ritstj. Ilkr. !
'v.)í sé í síðustu viktt blaði yðar
bréf frá Sveini Skaftfell, um ræðttr
séra Hjartar l.có og mína, á fundi
þeim, sem hann gerir aiN bréfsefni
simi. Eg er liomiin sammála um
ræðu sera l.có og framkomu hans
alla á fundinum, en um þau tvö at-
riði M.'in hann nefntr í sambandi við
ræðn mína, tel eg leiðrétting nauð-
sy nlega.
1. "Mörgum mönniim þótti það
bragð ;ið ræðunniV, að þeir yfirgáfu
fundinn," segir Sveinn. Mér sjáan-
lega gekk enginn af ftindi meðan eg
talaði netna Árni Sigurðsson, og
Iiann fór aðeins aftnr i herbergið á
bak við fundarsalinn og stóð þar við
opnar dyrnar meðan á ræðumii stóð,
og þar mætti eg honum að ræðunum
endttðum, þegar eg ásamt þeim séra
Steingrími Thorlakson og séra Hirti
Leo, fór út um afturenda hússins.
2. Eg sagði ekki "íslaud versta
land, sem bygt væri af mannlegum
verum á þessari jiirð'', heldur hitt,
;i(S ísland væri versta land, setn bygt
væri af nokkurri menningarþjóð.
B. L. BaldwinsoH.
J[HE WHITEST, LIGHTEST
ILB.
Wonderland.
I>ú færð vel virði peninga þinna á
W'onderland á miðvikudag og fimtu-
dag i þessari viku. Shirley Mason í
"Ever Since F've", Ruth Roland í
"White Eagle", Harold Lloyd í
'Among Those Present" og síðasti
kafli "The Adventure With Stanley
baktng
POWDER
Í^NTAINS NOAL^