Heimskringla - 17.01.1923, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG. 17. JANOAR, 1923.
HEIMSKRINQLA
1KM>
Keavr At á kverjica ■lfTlkadcgt.
ftsefeBdur ug elgeudar:
THE VIKLNG PRESS. LTD.
MCS tóu 8ARGENT AVE., WINNIPEG,
TiUínl: N-6&R7
Verf tlafeiai er |3.0u Arsa«K«rlnB l»or*-
lat tjrir fraaa. Allar tvrcaair aeadlat
rAfNaanal tlafalai.
R i t s t j ó r i:
STEFÁN EINARSSON
ttaaí.krlft tll blaðalnat
THK VIKlNvi PHI9S, Lt,., 1« IITI,
Wlaaifef, liaa.
Ltaaáakrltt tll rUatJórama
KDITOIt IIBIMSKKINGLA, Bux *1T1
Wlaalfrf, Maa. t
Tha "Helmakrinfla" is prlntid uad pw>»-
Uske ky the Viklae Preas, Liaslted, at
S53 og 8L5 Sargent Ave., Winnlpeg, Manl-
taka. Trlephonet M-8UT.
WINNIPEG, MANITOBA, 17. JANÚAR 1923
Nokkur orð til kaup-
enda Heimskringlu.
Eins og getið var um í síðasta blaði Hkr.
ætla eg aðeins með fáum orðum að út-
skýra, hvers vegna að eg lét taka nafn mitt
af blaðinu sem umsjónarmaður og ritstjóri
þess.
Frá þvi' um jólaleytið hafði eg þjáðst af
lasleika, sem gerði það að verkum, að eg
mátti ekki út úr húsi fara og kom þar af
leiðandi ekki á skrifstofu blaðsins. Þegar
mér barst blaðið, sem út kom þann þriðja
janúar, var eg sáróánægður með sumt a
því, sem leyft hafði verið þar að birtast
Einnig gægðist þar upp í ritstjórnardálkun-
um skoðanir, sem við ritstjórar blaðsins
höfðum ekki verið sammála um og höfðurn
við áður komið okkur saman um, að þegar
við skrifuðum eitthvað um þau mál, skyld-
um við setja stafi okkar eða nafn þar undir
Þetta hafði ekki verið gert og skrifaði eg
því eftirfylgjandi grein og sendi hana ti
prentsmiðjunnar, svo hún gæti komið í
næsta blaði. Sjálfur var eg ekki fær um að
fara þangað og vissi því ekkert um, hvað
fram fór. Á þriðjudagskvöldið um kl. 6'
var mér símað heim til mín og mér sagt, að
grein sú, sem eg hafði sent blaðinu, fengi
ekki þar að birtast- og hefðu nokkrir úr
stjórnarnefnd blaðsins haft fund með sér
þann dag og gert þessa ákvörðun. Blaðið
var þá tilbúið til prentunar, svo engar aðrar
ráðstafanir voru mögulegar. Var mér þv’’
sá eini úrkostur mögulegur, að taka nafn
mtit algerlega burt af blaðinu. Grein sú,
sem um er að ræða, birtist því hér á eftir, og
vil eg leggja það undir dóm lesenda blaðs-
ins, hvort hún er þess tægis, að hún sé ó-
hæf að koma fyrir almenningssjónir, um leið
og eg þakka þeim fyrir þann hlýleika og
þann velviija, sem þeir hafa sýnt mér, bæði
í viðtali og bréfum yfir þann tíma, sem eg
hefi verið við blaðið riðinn, og óska eftir,
að þeir haldi áfram eftir sem áður, að láta
Heimskringlu njóta vináttu smnar og fylgis.
Viðhald íslenzku tungunnar og íslenzka
þjóðarbrotsins’ í þessu landi, er áreiðanlega
undir því komið, að íslenzku blöðin geti
haldið áfram að vera að minsta kosti viku-
legir gestir á sem flestum íslenzkum heimil-
um hér vestan hafs.
Þess ber að geta sem gert er.
Vissra orsaka vegna álít eg m|ér þao skylt
vera, að kunngera lesendum Heimskringlu,
að ýmsra ástæða vegna hefi eg ekki getað
tekið þann þátl í rtistjórn blaðsins Éern vera
skyldi og hefði gjarnan viljað háfa gert.
Verk það hefir því að miklum meirihluta lent
á hr. Stefáni Emaissyni. Fyrst skal þess
getið, að önnur verk sem að umsjón blaðs-
ins aðallega lúta, hafa nauðsynlega orðið að
að taka upp mikinn tíma af starfsstundum
mínum og líminn til ritstarfa orðið því mjög
takmarkaður. Á næstliðnu sumri var eg
fjarverandi fiá blaðinu frá 15. júní til 1.
september og kom þá ritstjórnin algerlega
niður á Mr. Einarssyni, en um umsjón blaðs-
ins sá Mr. Eiríkur ísfeld, og er óhætt að
segja, að þeir létu sér báðir mjög ant um
verk sitt og stunduðu það með sóma.
Um þetta mund birtist að vísu í Hkr. sumt
af því tægi, sem eg hefði heldur kosið að sjá
ekki standa í dálkum blaðsins, en svo sýnist
stundum hverjum sitt hvað um það og ann-
að, og er sízt að slíku að finna og veit eg
það, að dómgreind minni því viðvíkjandi
getur auðveldlega skjátlast og verið ábóta-
vant.
Síðan milji jóla og nýárs hefi eg lasleika
vegna ekki getað komið á skrifstofu blaðs-
ins og vissi þess vegna ekkert um flest aí
því, er sett var í blað það, er út kom þann
3. þ. m., eða 14. tölublað þessa árgangs.
Sumt, sem þar birtist, er af því tægi, eg
vildi ekki sjá nafn mitt í sambandi við það.
Yfirlýsingunni um stefnu blaðsins, sem þar
er gerð í ritstjórnardálkunum, er eg ekki að
öllu Ieyti samþykkur, og get eg því ekki
gert mér að góðu, en það á ekki við,
að blaðið fari að mótmæla sjálfu sér og þess
vegna mun eg eigi frekar fara út í þetta mál.
Sumt það er birtist undir gervinöfnum á
5. síðu blaðsins hefði verið betur óprent-
að; þjóð vor er ekki svo lágt sett, að hún
þurfi slíkan ósóma sér til næringar.
Sairdiliða þessu mætti einnig telja greinina
til “Skepti-kussa” og öll þau froskavísndi,
sem þar eru á borð borin. Mjög er þetta
ólíkt rthætti þess, sem það er ritað til, enda
má tæplega við slíku búast úr þeirri átt, sem
það kemur, en slysni var það að það skyldi
komast inn í dálka Heimskringlu.
Þessi grein er skrifuð aðeins til þess, að
láta lesendur blaðsins vita, að eg á enga
þáttöku í áminstu blaði og óska þess vegna
eftir að vera ekki ábyrgðarfullur gagnvart
því, þótt nafn mitt standi þar sem annar rit-
stjóri þess. ,
B. Pétursson.
Bæði dagblöðin ensku, sem gefin eru út í
þessu fylki, eru andstæðingar hennar. Einn-
ig vrkublöðin öll nema Grain Growers Guide
að nokkru leyti. Þó ber þess að gæta, að
það blað er gefið út af Grain Growers fé-
laginu, sem er óháð stofnun mnan bænda-
félagsskaparins og hefir í einstöku atriðum
önnur áhugamál á dagskrá en bændafélagið.
Það er alveg sérstök afstaða einnar stjórnar,
að hafa ekkert málgagn algerlega sér til
stuðnings. Blöðum hefir stundum tekist að
búa svo í pottinn, að stjórnum hafi verið
gert erfitt fyrir, þó góðir túlkar hafi verið
á þeirra hlið. En við hverju má búast, þeg-
ar vörnin er engin?
Það er ekki mieð þessu verið að spá illa
fyrir bændastjórnmni. Hinu er samt ekki hægf
að neita, að hún treystir nokkuð mikið á
dómgreind manna, að ætla hverjum og ein-
um sjálfum að ráða af gerðum hennar, að
þær séu góðar eftir ástæðum, þrátt fyrir það
þó blöðin túlki þær á annan veg. Ef aðeins
hið sanna fengi að koma í ljós, er stjórninni
ekki sjáanlega nein hætta búin.
En þingið tekur nú svo bráðlega til starfa,
að allar spár og bollaleggingar eru óþarfar.
Við bíðum og sjáum hvað setur.
Fylkisþingið.
Fylkis'þing Manitoba kemur saman á morg-
Tekjur C. P. R.
un.
Ymsar spár og bollaleggingar hafa átt sér
stað um það, hvernig þetta fyrsta bænda-
stjórnarþing hér muni reynast.
Nokkrir spá því, að það muni ekki mikið
liggja eftir það. Finst lítil breyting hafa á
orðið síðan stjórnin tók við völdum. Skulda-
femð hið sama og áður. Atvmnuleysi, dýr-
tíð og voði landiægt sem fyr.
Þótt þ etta sé ekki með öllu sagt út í blá-
inn, verður að taka tillit til þess, hvort að
það sé með ö!lu sanngjarnt að krefjast þess,
að öllu þessu væri nú þegar kipt í lag af
bændastjórninni, eftir ekki lengri tíma en
hún er búin að sitja við völd.
Almennu umbæturnar koma oft seint frá
stjórnunum. Þó að það virðist komið í
hefð, að krefjast um hæl allskonar stórra
umbóta og ný stjórn tekur við völdum, er
ástæða fyrir því minni "en margur hyggur.
Stjórnskipulag hér er í þeim skorðum, að
stjórnarskifti hafa ekki stórvægilega þýðingu
í svipinn. Nýjar stjórnir setjast ekki í nýjan
hnakk. Þær setjast í þann gamla. Og það
fer oftast nær þannig um þær í honum, að
þeim er seinagangurinn hentastur. Bænda-
stjórnin hér er engin undantekning frá þessu.
Hún er ekki byltingastjórn. Eða er það slík
stjóm, sem menn ákjósa hér? Annað hef-
ir oss heyrst á mönnum. Þó sjálfir séu kjós-
endur hraðgengari en stjórnskipulagið eða
umbætur þess, þá samt er ekki verið að slá
neitt í stjórnarklárinn. Virðist þetta dálítið
ósamræmi, en það er nú hiutur, sem ekki er
óalgengur.
Hér ræður sem sé og stjórnar hinn almátt-
ugi dollar. En af þeim kvað nú lítið vera í
fjárhirzlunni. Fráfarandi stjóm sá um það
með sinni sígandi lukku, að skápurinn tæmd-
ist. Og altaf seig á ógæfuhiíina efnalega
fyrir henni. Afl þeirra hluta, sem gera skal,
var ekki við hendina, er bændastjórnin kom
til valda. Útgjöldin voru orðin svo miklu
meiri en inntektirnar, að rétt að s«gja óvið-
ráðaniegt var. Þessi þröskuldur var lagður
veg bændastjórnarinnar. Yfir hann verð-
ur ekki komist í skjótu bragði. Þess vegna
hefir bændastjórninni enn orðið lítið ágengt.
Sannleikurinn er sá, að 80% af útgjöld-
um þessa fylkis eru fyrirfram ákveðin. Nýja
stjórnin getur ekki hreyft við þeim. Það eru
aðeins 20% af útgjöldunum, sem hún getur
varið eins og henni gott þykir til þess að
gera umbætur með. Og _bó eru starfsviðin
mörg, sem tilkall gera til þess f jár. Af þessu j
sjá menn nú, hve óvitalecrt það er, að búast
við stórkostlegum umbótum f svip, jafnvel
rá nýrri stjórn.
Ráðuneyti bændastjórnarinnar hefir ekki
stigið mörg spor enn til hlítar í þessa átt,
enda er skamt síðan að hún tók við stjórnar- j
taumunum. Þó má nefna gerðir þess í síma-
málinu. Að það er búið að snúa því kerfi |
aftur upp í gróðalind, eins og það var á
tjórnartíð conservatíva, en er nú ekki al- í
varlegasta fjárútlátakviksyndi fylkisins, eins j
og það var í tíð liberalstjórnarmnar, spáir
strax góðu fyrir um aðrar athafnir nýju
bændasfjórnarinnar. Yms fleiri spor mætti
telja, sem nú þegar hafi verið stigin í spar-
naðaráttina, þó tíminn eigi eftir að sýna á- !
rangur af því til hlítar. Og er sanngjarnlega
hægt að búast við meiru, eftir ekki lengri j
tíma, og þegar allar aðrar ástæður eru til j
greina teknar?
Að vissu leyti stendur bændastjórnin hér ;
illa að vígi. Hún hefir ekkert dagblað, er .
frá hennar sjónarmiði skýrir gerðir hennar.
Það er ekki langt síðan — aðeins nokkrir
I mánuðir — að Canadian Pacific Railway fé-
lagið barðist óafíátanlega á móti því, að
flutningagjöld væru lækkuð á járnbrautum.
Sérstaklega andæfði félagið af kappi á sam-
bandsþinginu í fyrra, að burðargjald á
j hveitikorni væri lækkað samkvæmt Crows
I Nest fass samningnum. Þeir, er fyrir hönd
þess mæltu, gerðu sér mikið og alvarlegt far
um að sýna fram á, hverjar afleiðingar það
hefði fyrir félagið. Myndin, sem þeir drógu
ypp íf ástandinu, sem af því leiddi, var ekki
glæsileg. Það var með flutningsgjaldalækk-
uninni verið — að þeir sögðu — að taka
gröfina að félaginu. Og þeir bentu með svo
áhrifamiklum og angurblíðum orðum á af-
leiðingarnar af slíku fyrir landið og þjóðina,
að oss furðar á því, að þingnefndin, sem um
málið fjallaði með þeim, skyldi ekki vikna
og hætta við kröfur sínar. *
Fulltrúar félagsins spiluðu á allar þær nót-
ur, sem hugsanlegt var að nokkur áhrif
hefði, til þess að kæfa niður tillögurnar um
flutningsgjaldalækkunina. En það dugði
ekki, aldrei þessu vant. Lækkunin var Iög-
leidd. Félagið gat ekki aftrað því, og hefir
eflaust búist við því versta og lesið bænir
sínar til þess að vera búið við dauðanum.
Og hvað kom svo á dagmn? Þetta: I októ-
ber í haust voru allar tekjur félagsins -23,-
061,547, og var hreinn ágóði af því -7,802-
744. I nóvember urðu allar tekjurnar
$21,421,077; hreinn ágóði $5,725,792.
Hvorki fyr né síðar í sögu félagsins, höfðu
nett-tekjur, eða hreinn ágóði félagsins verið
eins mikill og í þessum októbermánuði. Og
um nóvembertekjurnar er það að segja, að
þær höfðu aðeins einu sinni áður verið svo
miklar, en það var árið 1915. Enga tvo
mánuði eru dæmi til, að tekjurnar hafi ver-
ið jafnmiklar og þessa tvo áminstu mánuði.
j Og það má gera ráð fyrir, að á árinu 1922
verði gróði félagsins nokkuð meiri en árið
1921.
Fulltrúar C. P. R. félagsins, sem hina
skuggalegu mynd af ástandi þess máluðu, ef
flutningsgjaldalækkunin gengi í gildi, hafa
því eflaust, eftir því sem nú er í ljós komið,
hallað gleraugunum eitthvað á sér, er þeir
drógu þá mynd. •
dodd’s
KIDNEY
1287

þetta mál en fráfarandi stjórn-
gerði.
Nú nýlega hefir komið fram til-
laga um stofnun kornnefndar, frá
forsætisráðherra Dunning í Sask-
atchewan, sem athygli hlýtur að
vekja. En hún er í því fólgin, að
United Grain Growers félagið í
Manitoba og Saskatchewan Co- j
operative félagið í Saskatchewan j
sameinist og myndi kornnefnd. j
Þetta er að mlörgu leyti góð til-
laga. Kornfélög þessi eru bæði!
bændaeign. Og verði kornnefnd !
á annað borð stofnuð, hlýtur hún
að draga verzlun frá þessum fé-!
lögum. Að hinu leytinu er starfs-
svið þessara félaga vítt og það 1
væri strax hagur fyrir nýja korn-
nefnd, að byrja á svo góðum
grundvelli. Þetta mál kom til
ummræðu á bændaþinginu í!
Brandon s.I. viku og þar var gert
ráð fyrir að leitast við að koma
þessu í verk, að steypa eina alls- i
herjar kornnefnd upp úr þeim. j
Hvernig að eigendur eða hluthaf-!
ar þessara félaga taka í málið,
eða hvað mikið að þeir vilja a b°rgar s,g vel aS læra hva5a
leggja í sölurnar fyrir það, er tunSunral sem ^ er andlegur
ekki kunnugt. Og þar koma f einstakli^mn, sem Jærir.
stærstu vandræði þessa máls til
Dodd’s nýrnapillur eru bezta
nvmameðalið. Lækna og gigt.
bakverk, hjartabilun, þvagtepDU,
og önnur veikindi, sem stafa frá
nvrunum. — Dodd’s Kidney Pill*
Uosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
«■ S2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
«m eða frá The Dodd’s Med'cW
Co.. Ltd., Toronto, Ont.
Laugardagsskólinn.
greina. Félög þessi eru eign em-
stakra manna. Fáist þeir ekki til
að fórna neinu eða gen þeir kröfu
ti! of mikils ágóða af hlutum sín-
um eftir sem áður, verður auðvit-
að ekkert úr þessari kornnefnd-
arstofnun. En verði þeir aftur á
móti fúsir til, að rnæta öllum sann
gjörnum kröfum bændafélaganna
sem ekki er ólíklegt, því þeir eru
samvinnu á sölu á korni hlyntir,
þá er auðvitað ekkert í veginum.
Kornnefndin verður að vera
reist á samvinnugrundvelli. Bænd-
ur verða að eiga og starfrækja
kornsöluna sjálfir. Kornnefnd á
öðrum grundvelli getur bætt stór-
um úr með sölu á hveitinu, eins
og kornnefndin gerði 1918. En
varanlegur grundvöllur fyrir henni
er sam’t ekki lagður, fyr en
bændur eiga og starfrækja hana
sjálfir á samvinnugrundvelli. Þá
fyrst er kornsalan komin í rétt
horf. Á fundinum í Brandon var
það þessi stefna, sem fékk ákveð-
ið fylgi og verður framvegis
meira áVugamál bændafélaganna
en aðeins stofnun kornnefndar á
sama grundvelli og hingað til heí-
ir verið haldið fram.
Meiri skattar.
Fyrsta janúar þessa árs gekk í
Samvinnuleiðin
farsælust.
Það hefir mikið verið rætt um fyrirkomu-
lag á hveitisölu í Canada að undanförnu.
Óréttlætið, sem átt hefir sér stað í kaupum
og sölum þessarar vöru — aðalvöru þessa
lands — hefir gengið fram úr öllu hófi. Eng-
inn hefir betur fundið til þessa en bóndinn,
sem kornvöruna framleiðir. Þess vegna er
það nú það málið, sem bænda-samtökin í
þessu landi láta sig meiru skifta en nokkurt
annað mál, að bæta fyrirkomuiag kornsöl-
unnar.
Lengi hefir verið barist fyrir að stofna
kornnefnd, er umsjón hefði á sölu hveitis-
ins. Það fyrirkomulag reyndist allvel 1918
og sú tilraun sambandsstjórnarinnar þá
(conservative stjórnarinnar) er í raun réttri
eina reynslan, sem bændur hér hafa haft af
sameignarkomsö'lu. Það fyrsta, er bænd-
um síðan hefir komið í hug, er um bætur í
þessu efni hefir verið að ræða, er þetta
sama fyrirkomulag. En allar tilraunir þeirra
í þá átt hafa strandað, vegna þess að liberal-
stjórnin nú í Ottawa leit öðrum augum á
ÞaS evkur honum andlegan þroska.
ÞaS borgar sig sérstaklega vel a5
læra íslenzku. Islenzkar bókmentir
þola samanburS viS hvaSa bókmentir
sem er, og er þá mikiS sagt; en þa5
vitna og vita bæði Islendingar og þeir
sem ekki eru af islenzku bergi brótn-
ir en hafa lært íslenzku meS öSruni
f]eiri tungumálum. Margir þeirra
halda því fram, aS íslenzikar bók-
mentir séu, aS sumu leyti, betri en
nokkrar aSrar bókmentir, og mun
eitthvað hæft í þvi.
I’aS er þvi eðlilegt, að sumir Is-
lendingar vilji reyna að kenna niSi-
um sínum þetta gullfallega mál,. og
leggi hart að sér í því efni. ,
Laugardagsskólinn er viðleitni í þá
átt.
Þetta ár er aðsóknin að skólanum
minni en nokkru sinni áSur. ÞaS etl
rúm nægilegt fyrir eitt hundrað nem-
endur, þar sem kenslan- fer fram; en
aðeins hér um bil helmingur þeirrar
tölu hefir innritast. Þetta þykir þeim
er bera þetta mál fyrir brjósti, of Jít-
il aSsókn, og vilja reyna að laga, ef
unt er.
Nú á aS breyta fyrirkomulaginu
þannig, að efsti bekkur, piltar og
stúlkur, taki • burtfararpróf i vor.
Hafa þeir, sem aS þessu vinna mest,
hugsaS sér alt fyrirkomulagið. Skulu
nemendur geta lesiS, skrifað og hugs-
að það mál, er önnur lesbók hefir að
bjóða. Þeir sem ná 250 mörkum af
500, sem unt ér aS ná, útskrifast og
hætt^a að ganga á laugardagssikólann.
gildi siðasta skattaálagning King- p>eir sem ná 400 mörkum eSa meira
stjórnarmnar á þinginu í fyrra. af 500, fá verðlaun, 1 dal í peningum
Er það skatturinn á viðurkenn- hver (aðeins lítil hugnun fvrir aö
íngum. Hann nemur 2 centum á vel^‘
hverri viðurkenningu, sem gefin Búast má við, að 12 eSa fleiri
er fyrir að hafa veitt móttöku $10 þe*rra> sem sækja skólann nú, taki
eða mein upphæðum. Skattur Þetta Pr®f í vor- Helzt vildum vér, a5
þessi er víðtækur. Hann nær til Þa« yrSu fleiri, sem gætu tekiS þaS
vinnulauna, sem borguð eru í pen sP°r-
ingum. Séu þau borguð í banka- Vér þö'kkum innilega öllum þeim.
ávísunum, kemur hann ekki til sem hafa sent börn sín á þenna skóla.
greina. Hann nær og til viður- Svo aSeins er mögúlegt aS fram-
kenninga fyrir sköttum nema kvæma þetta verk, aS nemendur sæki
þeirra skatta, sem til sambands- skólann.
eða fylkisstjórna eiu borgaðir. Nú er þaS vinsamleg ósk þeirra.
Hann nær til viðurkenninga fyrir sem standa fyrir þessum skóla, a5
vátryggingagjöldum. Ekki er þeir sendi börn sín á skólann, er
hann lagður á sölu í búðum, þeg- hingað til hafa gert það, þetta ár.
ar borgað fV í pemngum fynr Það væri svo ánægjulegt fyrir alla.
vöruna, en sé markað borgað a Foreldrar og vandamenn! SendiS
búðarreikninga eða “bi'H”, skoð- börnin ySar á skólann, og gefiS þeim
ast það sem viðurkenning og þannig lykilinn aS beztu bókmentum
verður þá að láta 2 centa frímerki heimsins. Þess mun engan iðra.
á þau. Bréf, sem viðurkenna KenniS börnunum eins mikið í mál
móttöku á peningum, eru undan-___________ _____
þegin þessum skatti.
$100 hegning er Iögð við, ef j
lögum þessum er ekki fylgt; virð- j
ist það mikil hegning fyrir það. j
sem mönnum getur jafn auðveld- j
Iega yfirsézt og skattgreiðslu
þessa.
Áður en skattur þessi. kom í j
gildi, voru stjórninni send víðs-
vegar að símskeyti og bréf í þúss-
unda tali, um að láta hanr falla
niður, En stjórnin þóttist þurfa
fjárins með og daufheyrðist við j
þeim kröfum
Tekjurnar af skatti þessum eru
metnar á $3,000,000.
MAKE PERFECT BREAD
RICH IN VITAMINES