Heimskringla - 31.01.1923, Qupperneq 1

Sendi'5 eftir verílista til
Itoynl Cronn Soap Lt«l.
664 Main St., Winnipeg.
Verðlann
gefin
fyrir
Coupons
og
umbúíir
VerSlaun
gefin
fyrir
Coupons
og
umbúðir
SendI5 eftir verBlista ti)
Royal Cro«-n Sonp L.td
654 Maln St„ Wlnnlpep
XXXVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 31. JANOAR 1923.
NOMER 18
Ganada.
FylkisþingiS.
Fyrsta vikan af þingtfmanum er
M8in. Eins og við er að búast hafa
nmtæðurnar að miklu leyti snúist
i.iiu hásætisrœðuna. Leiðtogar allra
flokka hafa talað. Forsætisráð-
kerra Bracken hélt ræðu á þriðju-
daginn var. Er það alment talið
hezta læðan, sem enn hefir flutt
v^rið og verður ef til vill á þessti
Jeingi. Ræðan var yfirlit yfir á-
stand bændalýðs og verkafólks, og
voru bæði mörg og fræðandi rök
iærð fyrir orsök og aðdraganda að
því. Dalinn hjá bóndanum kvað
hann 70c virði. Hann yrði að kom-
ast í fult verð aftur. Bindara kvað
hann hafa kostað 150 mæla hveitis
1914. Nú kostuðu þeir 240 mæla.
Wisconsinríkið í Bandaríkjunum
kvað hann hafa lifað bessa tíma,
sem nú væru hér ,fyrir 30 árum,
Minnesota fyrir 20 árum, og Norð-
ur Dakota væri nú í sömu klfpunni
og Manitoba. Einnig mintist hann
á vinnuleysið og sagði að það á-
samt hag bóndans væri þannig, að
það yrði að taka það til íhugunar
á raunverulegan hátt. Á kenslumál
fylkisins mintist hann, enda hefir
konungleg nefnd verið sett í að
rannsaka skólamálið, og var tilefn-
ið til þess Mennonitaútflutningur-
inn úr þessu fylki. Hefir Pre-
fontaine skammað Norrisstjórnina
fyxir stirðbusaskap gagnvart þess-
um borgurum í sambandi við skóia
máiið. Ennfremur mintist Brack-
en á kornnefndarmálið og Hudson
Bay brautina, en ekki nema laus-
lega, því að þessum málum var vik-
ið i stjórnarboðskapnum.
ir alia til að leysa af hendi prentun
fyrir stjórnina og um að mæður
fyrirvinnulausar þyrftu ekki að
vinna á iðnstofnunum.
Joseph Bernier þingmaður frá
St. Bonifaoe, spurði stjórnina, hvað
satt væri í því, að verið væri að
ráðgera að selja Hydro-plöntu
fylkisins Mánitoba Power félaginu.
Clubb ráðgjafi kvað ekkert afráð-
ið enn í þe.ssu efni.
Tillaga frá McLeod fylkisritara |
viðvíkjandi auknum skatti á bíluin
kom og fygir þingið. Er í tillög-1
unni gert ráð fyrir, að skattur ]
þessi sé $15 í stað $12 á ininstu bíl- j
um og hlutfallslega hækkandi um
Jiað á hinum stperri.
Joseph Bernier bar fram tillögu |
um J>að, aö atkvæðagreiðsla færi,
fram í bindindismálinu. Fylgdu
henni yfir 79,000 undirakriftir. j
Æskti Bernier að atkvæðagreiðsl- j
an færi fram í inarzmánuði. En i
Bracken-stjórnin var ekki reiðubú-
in til að samþykkja tillögu þessa
Var mikið stapp um það á þinginu
s.l. fimtudag. J. T. Haig og fleiri
'kröfðust að fá að vitá, hvort stjórn
in í þessu efni ætlaði að svíkja lof-
orð sín. En forsætisráðherra
Bracken kvað ekki liggja svo á
þessti máli, að ekki mætti íhuga
]>aö áður, hvernig hentugast væri
með það að fara. Spurði Bernier,
hvort að andróður þenna ætti svo
að skilja, að stjórnin ætlaði að vera
á móti því, að atkvæðagreiðsla
færi fram um það. Kvað Bracken
já við því, að stjórnin væri henni
mótfallin, en myndi samt ekki
svíkja loforð sín, heldur ákveða
síðar hvenær atkvæðagreiðslan
færi fram. Líkaði fylgjendum hóf-
semdarfélagsins þetta miður.
A. Prefontain frá Cartllion, sá er
lagði til að hásætisræðan væri
sam])ykt, hélt langa ræðu. Auk
Mennonita-útflutninganna mintist
liann á lágverð bændavörunnar,
innflutningsmál, H. B. brautina.
Hann kvað þá fyrst tíma til að í-
huga innflutningsmál, er hagur
bænda væri að einhverju bættur.
L>á talaði Norris. I>að fyrsta, er
hann hafði að athuga við gerðir
stjórnarinnar, var það, að Talbot
hefði fyrirfram verið ætlað þing-
forsetaembættið. En það væri
gagnstætt viðteknum reglum að
semja um slfkt fyrirfram. En ekki
kom andóf þetta að notum, þvf
þeir er greiddu atkvæði á móti
'l'albot voru aðeins liberalarnir. En
]ieir eru nú fáir í þinginu. Enda
inun andróðurinn meira hafa verið
af þvf sprottinn, að það var Talbot
sem fótinn setti fyrir Norrisstjórn-
ina á síðasta þingi, en nokkru öðru.
Ýmislegt fleira sá liann athuga-
vert við verk nýju stjórnarinnar,
•en með þvi að hann samt áleit
hana hafa fylgt stefnu sinnar
stjórnar í ýmsu, kvaðst hann ekki
spá illa fyrir henni. Kendi þar of-
urlítillar ósamræmi í ræðunni.
Borgarstjóri S. J. Farmer, ])ing-
maður fyrir Winnipegborg, bar upp
tillögu þess efnis að senda beiðni
til sambandsstjórnarinnar um fjár-
styrk handa vinnulausum lýð þes,sa
bæjar og í fyikinu. Kvað hann at-
vinnuleysingjum >afa fjölgað mik-
ið í deseiinberlnánuði og að sér
fyndist sjálfsagt, að samþands-
stjórnin bæri að einhverju leyti þá
byrði með fylkjunum eða bæjun-
um. Tiliagan var samþykt með ná
lega öllum atkvæðum.
F. J. Dixon leiðtogi verkamanna
lagði fyrir ]>ingið málefni verka-
manna og sagði.st vonast til svo
góðs af bændastjórninni, sem hann
og verkamenn bæru sérstaklega
gott traust til, að þau væru fhuguð
og að löguin gerð. Mál þessi voru:
eliistyrkur, hækkuð slysaábyrgð
(Conpensation Act), hækkað tlllag
til fyrirvinnulausra mæðra um 8
stiinda vinnu, um jafnt tækifæri fyr
Ranford Evans hafði ýmislegt að
athuga við störf og stefnu bænda-
stjómarinnar. Kvað stjórnina ekki
hafa efnt loforð sín eða staðið við
stefnu siína. Hún hefði t. d. ekki
birt kosningareikninga sína og
sumt á stefnuskrá bænda væri ekki
alæsilegt, Var ræða hans góð aö
ýmsu leyti, en um of þótti flokks-
andans gamla kenna í henni. Gagn-
rýni mátti hún |>ó lteita, en ])ó
ekki óhlutdræg, og mun suint í
henni falla um sjálft sig, eins og t.
d. með kosningareikningana, því
þeir verða birtir seinna, eftir þvf
sem frézt hefir i
Hér er þá drepið á það helzta, er
á góma liefir borið ]>essa fytstu
viku þingsins. Gott útlit er fýrir,
að anilstæðingaflokkarnir hugsi til
samvinnu við stjórnina í ýinsiup
málum. A sparsemdarstefnu henn-
ar ljúka þeir flestir góðu orði. Að
öðru leyti er svo margt í bænda-
stefnunni, sem í heilbrigða átt
stefnir, að á þessum vakningatím-
um alþýðunnar, er ekki árennilegt
að andmæla því, ]>ó suma skorti
ekki vilja til þess.
Bankarán.
Nova Scotia bankinn f Moose Jaw
var ræntur s.l. miðvikudag. Dað I
var iaust eftir kl. 12 að deginum,
að 2 inenn gengu inn í bankann,
spurðu eftir ráðsmanninum, og er
]>eim var sagt, að hann væri ekki
við.staddur, tóku þeir bankaþjón-
inn, bundu liann, kefluðu og lok-
uðu hann svo inni í öryggisskápn-
um. Bófarnir náðu í 5000 dollara.
Banka])jóninum var bjargað frá
köfnun í tíma. En um ræningjana
vita menn ekki annað en það, að
bankaþjónnin kveður þá hafa ver-
ið útlendinga.
. ‘‘Miss Winnipeg”.
Leikmót stórkostlegt á að fara
fram í Montreal á þessum vetri. Er
búist við að sportsfólk frá öllum
fylkjum og bæjum landsins leiði
þar liesta sína saman. Hefir hér í
bæ verið gríðarmikill undirbún-
ingur í sambandi við að velja
stúlku, sem mætti á inótinu fyrir
hönd þessarar borgar. Yoru fyrst
nefndir nokkrir “baslarar” til þess
að velja 12 úr 60—70 og síðan
var drotningin valin úr þeim 12.
Sú er þenna he.iður hlaut, heitir
ungfrú Muriel Harper og á heima
að 536 Maryland St., Wpg. Þessi
“ungfrú Winnipeg” er aðeins 20
ára að aldri, lítur meira en vel út,
að dómi þeirra er séð hafa hana,
og hefir tokið mikinn ]>átt í
sportslífi þessa bæjar. Er auðvit-
að talið víst, að hún taki flesta
vinninga á leikmótinu og verði því
“ungfrú Canada” eftir að liún kem-
ur að austan. En auðvitað er það
von ein ennþá.
• -------xx------
Bandaríkin.
Árbókin.
Árbók Bandaríkjanna, sem ný-
lega kom út, dregur athygli að ]>ví ^
hve stöður eða atvinna kvenfólks
sé orðin margbrotin. Segir í bók-
inni að þaö séu ekki eingöngu viss
ar æðri stöður, sem það sæki um,
heldur sé vinna við vatnsleiðslu og
iireinsun stræta orðin eins alment
stunduð af kvenfólki og hijóðfæra
sláttur og saumaskapur liafi verið
fyrir mannsaldri síðan.
Þess eru víða dæmi út um allan
heiin, að konur liræðist ails ekki
líkamlegt erfiði. Þær ferma og af-
(erma skip, vinna á bryggjum og
eru stimdum í siglingum og vinna
sem hásetar (deckhands) á ' flutn-
ingaskipum, skýrir bók ]>e.»si frá.
Langt l>arf lieldur ekki að fara
til þess að komast að raun um, að
nú vinnur kvenfólk að járnsmiði,
vélaviðgerð, trésmíði, tinsmíði, tig-
iilsteinalagningu, viðarhöggi og
sem lestarþjónar á járnl>rautum,
l>ví þetta alt á sér stað í þessu
landi (Bandaríkjunum). Algengt
er að kvenfólk stýri mótorvögnum
og bílum og liafi aktstursrekstur
með höndum; einnig skósmíði o. fl.
Þá eru iiinar hærri stöður, sem
kvenfólk hefir heldur ekki farið
varhluta af. Kvenlögfræðingar og
dómarar eru nú 1738, kvenprestar ]
1787 ,listaiðnkonur 14617, kven-
læknar 7219, kventannlæknar 1829,
byggingameistarar 1117 og vélstjór-
ar 14.
Rlíkar iðnir og þassar stunda um
%y2 miljón konur i Bandarikjunum.
Rtöður, er skráðar eru í Bandaríkj-
unum, eru 678 all ; að undantekn-
um 33 af þeim skipa konur þær all-
a1' nú orðið.
FriSarþing í Washington.
Neðri deildar þingmaður Clialm-
es frá Ohio, sem er republiki, hef-
ir borið upp tillögu í Washington-
þinginu þass efnis, að forseta Hard
ing sé falið á hendur að efna til
alheims friðarþings í Washington.
f tillögunni er fariö fram á, að 10
ínanna nefnd, 5 úr hvorri deild
þingsins, sé falið að undirbua mál-j
ið. Ennfremur gerir tillagan ráð
fyrir þvf, að þetta fundarboð sé í
nafni bandarísku þjóðarinnar.
Lánaða augað.
Læknir að nafni Edward Morgan
í Patcrson N. J., hefir nýlega gefið
blindum sýn með ein^ennilegu
inóti. Sjúklingurinn var 17 ára
gamall drengur og heitir Alfred
Lemonowicz. Læknirinn varð að
taka úr honum annað augað. En
i stað þess að fylla augnatóftina
með glerkúlu, eins og vanalega er
gert, tók hann auga úr svíni og
sctti í hana. Þcgar maðurinn er
gróinn sára sini a, segir Morgan
iæknir að hann ,auni hafa góða
sjón innan vissra litgeisla eða tak-
marka.
Þjóðskuld Bandaríkjanna.
Ramkvæmt skýrslu Hardings for-
seta hefir þjóðskuld Bandaríkj-
anna verið lækkuð úr $273,000,000
niður í $92,000,(KK) á s.l. ári. <)g for-
setinn lét í ljós, að ef sömu spar- j
semdarstefnu yrði fylgt á næsta!
ári, vonaðist hann eftir að hægt I
væri að þurka þessa skuld út.
Hermenn kallaðir heim.
Herliðið frá Bandaríkjunum, er
til þessa hefir dvalið í Rínarhéröð-
iinu-m, liefir verið kailað heim.
Þykir Frökkum það ekki góðs viti. ]
--------------xx---------
Bretland.
Eins dauði annars brauð.
Kolatekjan á Bretlandi hefir
talsvert aukist síðan kolaiekstur-
inn í Ruhr-héröðunum stöðvaðist.
Verða Bretar að sjá mörgum fyrir
kolaforða, sem áður fengu liann frá
þessum héröðum.
Yfirráð Tyrkjalandanna.
Ragt er að Curzon sé áfram um
það, að málið um yfirráð landa
Jveirra í Vestur-Asíu, er Mosul eða
Tyrkjalönd eru kölluð, og þaðan
sem olían flæðir ulest, sé lagt fyrir
alþjóðafélagið, er kemur saman um
9. febrúar n.k.
Henderson kosinn.
Henderson, sem til skains tíma
var verkamannaleiðtogi á Eng-
landi, hlaut sigur í aukakosningu
er fram fór nýlega, og er því nú
þingmaður. Henderson féll f aðal-
kosningunum fyrripart þessa vetr-
ar.
Við hvorutveggja búnir.
Bretar kváðu vera að smá draga
saman herlið í Vestur-Asíu til þess
að vera við öllu biinir, ef Tyrkir
láta ekki af því, að kiæfjast yfir-
ráða landanna þar austurfrá, er
Bretar og Frakkar hafa nú umboð
yfir.
--------xx--------
• •
Onnur lönd.
Bók keisarans.
Eins og kunnugt er, hefir Vil-
hjálmur fyrv. Þýzkalandskeisari
verið að semja og gefa út bók, sem
búist var við að fjallaöi um tildrög
stríðsins mikla. Bókin er nú kom-
in út og hefir verið þýdd á enska
tungu af manni, er Thomas R. i
Ybarra heitir. Er liún að vísu 1
ýmsu merkileg, en litlu eða engu j
ljósi kastar hún á aðdraganda 1
stríðsins. Hún er fyrst og síðast >
sjálfsvörn fyrir keisarann eða fyrir i
framkómu hans allri og Þýzkalands
bæði fyrir stríðið og á strfðsárun-
um. Afsakanirnar, sem keisarinn
reynir að skýla sér með, eru ekki
sóttar langt oða út fyrir Þýzka-
land. Hann heldur þvi fram, að
hann hafi aldrei fengið að ráða.
Bismarck segir hann að byrjað hafi
að taka af sér ráðin, og svo hver af
öðrum, Caprivi, Hohonlohe og
Bulow. Allir þessir menn höfðu
rangt fyrir sér í stefnum sínum og i
]>eir þrengdu keisaranum til að i
samþykkja það, sem honum var j
mjög um gcð að ljá fylgi. öll!
skeytin og stóryrðin sem frá Þýzka
landi komu áður en stríðið byrj-
aði, voru þessum mönnum að
konna. segir keisarinn, en ekki mér.
Eg skrifaði undir alt orðið mót-
þróalaust, var orðinn því svo yan-
ur. En alt sem af þvf hlauzt hefi
eg orðið að bera áhyrgð á. Eg
hefi gert það þegjandi og möglun-
arlaust til þessa. En liefði hans
ráðum verið fylgt, segir hann af-
drifin ekki hafa orðið eins hörmu-
leg og nú er raun á orðin.
Keisarinn hafði með öðrum orð-
um ávalt rétt fyrir sér, en allir aðr-
ir rangt.
Eitt hrósar keisarinn sér samt i
fyrir. Gg það er að hafa komið
upp fræknasta landher í heimi og j
góðum lierskipastól. En það seg- j
ir hann liafa verið hræðilega vit- j
leysu að halda að sá skipastóll hafi i
átt að gera Bretum mein. Hann J
segir Þýzkaland hafa verið inni- j
byrgt af Frakklandi og Rússlandi i
og litganga lia.fi ekki verið önnur,
fyrir það en á sjóinn til þess að j
getá komist í náið og betra j
samband við lendur sínar í Afrfku
og víðar.
En jafnvel ]>ó Bretland ætti sinn
þátt í innilokunartilraununum,
bor keisarinn því samt vel söguna.
Minnist hann með klökkum huga
atvika, sem óneitanlega hefðu bor-
ið vott um samhug þessara tveggja
þjóða. Hann heimsótti England
1911, þegar minnisvarði Victoriu;
drotningar var afhjúpaður. Þá j
liélt hann, að hann hefði verið á !
milli vina, sem ekki mundu bregð- j
ast sér. I þeirri ferð var hann tek-1
inn á leikhús, og á milli þátta í |
leiknum féllu tjöldin niður, og á ‘
þeiin voru myndir af “mér og
Bretakonungi, og vorum við þá að
takast í hendur. Þessu var tekið
með mesta fögnuði og mjög fögur
orð töluðu Bretar l>á í garð Þýzka-
lands og þýzku þjóðarinnar. Alt
þetta hefir rAs viðburðanna reynt
að slfta sundur og uppræta. En eg
gleymi þvf aldrei.”
Frá Ruhr-héröðunum.
Á strætum borgarinnar Travers,
skamt frá Meyenco, lenti í skærum
sfðastliðinn laugardag milli frakk-
neskra hermanna og ]>ýzkra borg-
ara. Féllu þar nokkrir. Var lýst
yfir, að herréttur væri nú borgar-
1<">K þar. f Dussoldorff og Coblenz
or ástandið litlu botra. lðnaður
allur er í kaldakoli á þessum stöð-
um og eru stofnanir ]>ær, er kol
fengu frá Ruhr-héröðunum, að
verða í vandræðum út af kolaleysi.
Frakkar bviast ekki við neinu
góðu og eru aö auka her sinn á
þessuin stöðvum. ftalir láta sem
læir séu að beita áhrifum sínum á
Frakka í ]>á átt, að fara varlega og
vilja semja enn á friðsamlegan
hátt ii iii skaöabótamálið. En
Frakkar hafa nvi þegar gengið svo
langt, að það er erfitt sem stend-
ur. En þrátt fyrir alt virðast ýms-!
ir ekki enn líta svo á, að til strfðs j
þurfi að koma. Frakkland kann að 1
1 I
liaía fylgi þjóðar sinnar í þessu I
máli, en samt er það nú talið j
vafasamt, Og eflaust væri stór-
strfð byrjað í Evrópu, ekki einung-
is f Ruhr-héröðunum, heldur og
víðar, ef stjórnirnar væru ekki
hræddar við þjóðarviljann. Þó
hægt væri fyrir þær að byrja stríð
og jafnvel vinna, eru stjórnirnar
samt hræddar við seinni leikinn,
því heima fyrir væru byltingar vfs-
ar að rísa up pað nýju stríði loknu.
Það er að minsta kosti skoðun
ýmsra, sem urn yfirvofandi stríð
rita.
En ]>að er ekki ein báran stök
fyrir Þjóðverjum. f Bayern er alt
í uppnámi. Þar er lierréttur og
Fascistarnir virðast komnir á
j fremsta hlunn með að taka öll
j völd þar í sínar hendur. Liggja
sumir Þjóðverjar Cunostjörninni á
hálsi fyrir að hafa ekki bælt piður
þessa Fascista-hreyfingu. En hún
er nv'v orðin svo öflug, að erfitt
verður að hafa hemil á henni.
Vansæla keisarans.
Þrátt fyrir allar tilraunir, sem
gerðar hafa verfð til að halda
leyndu ástandi Vilhjálms fyrver-
andi Þýzkalandskeisara, er það á
allra vitorði hér, segir fréttaritari
frá Bandaríkjunum, sem staddur
er í Doorn á Hollandi, að hann lif-
ir mjög gæfusnauðu lífi síðan hann
giftist í annað sinn. Sem stendur
hefst keisarinn við í öðrum enda
kastalans en kona lians og börn
hennar í hinum. Þau eru því skil-
in að borði og sæng og biðjast
ckki einu sinni fyrir saman. Fárra
vikna sainbúð leiddi þetta af sér.
Keisarinn kvað taka þetta mjög
nærri sér. Börn hans liafa ekki enn
fyrirgefið honum seinni giftinguna
og fósturbörn lians forðast liann.
Lífeyrir hans liefir verið færður
mjög niður og vasapeninga hefir
liann af skornum skamti. Hann er
eins oinmana og hægt er að hugsa
sér nokkum mann. Þeir, sem heim-
sækja hann, segja að vansæla hans
dyljist engum, er hann liittir að
máli.
--------XX---------
“Minningarrit íslenzkra
hermanna”.
Væntanlegir kaupendur ættu að
bregða við sem skjótast og senda
inn pantanir sínar sem fyrst, Ritið
er nú albúið eins og getið var um
i síðasta blaði og komið til bók-
bindaranna. Strax og þeir af-
greiða það, verður það sent til
kaupenda eftir þeirri röð, sem
pantanir hafa komið. Það þarf
ekki að taka l>að fram aftvir, að
það er ein hin vandaðasta bók að
öllum fi'ágangi, er gefin hefir ver-
ið út, og ættu því að vera ánægju-
leg eign öllum, sem einhver ætt-
menni hafa átt í sambandshernum.
Myndirnar hafa allar tekist prýði-
lega, prentið er skýrt og greinilegt
og ítarlegt æfiágrip fylgir hverri
mynd. Sökum þess að uppiagið er
ekki stórt, er það vafalítið, að
bókin gengur fljótlega upp og
verður ófáanleg. Eigi getur hugs-
ast ánægjulegri vinarsending til
ættingja á Islandi en þessi bók.
Verður liún þar að líkindum sjald-
séð, því ekkert eintak verður sent
heim frá vitgefendunum, er álíta
upplagið sízt of stórt fyrir mark-
aðinn hér. Þetta geta menn gjarna
haft hugfast lfka, svo ef þeir hugs-
uðu sér að senda bókina til ein-
hverra á tslandi, ættu þeir að láta
þess getið um leið og þeir festa sér
eintak. Margir foreldrar ervi heima.
eru sonu áttu í hernum, og er það
áreiðanlegt, að engin gjöf héðan
að vestan yrði þeim kærkomnari
en þetta Minningarrit.
Þá má geta þess, að myndamótin
ev vitgefendur létu b’úa til fyrir rit-
ið. gætvv komið að notum seinna,
ef bau væru geymd. Væri því rétt
rvrir hlutaðeigendur að eignast
þau. Þau eru vel gerð og hafa
Ilíftöll kostað um $3.00. En nú er
bókarprentuninni er lokið, hafa út-
geb ndurnir kkert með þiu að
gtra, og vildu því gjarna unav hlut
aðc’gvndvim að eignast ]>au :■ cir
ur (n málm.deyimfélaginu. En
þangað verða þau seld, ef eigi verð
ur annars óskað. Útgefendur hafa
þvf ákveðið, nú fyrst um sinn að
bjóð.v hverjum, er myndamót þessi
vildi cignast, að selja þeim þau
fyrir einn þriðjung verðs, eða á
einn dollar. iPeningar verða að
fyigja pöntun, en burðargjald kost-
ar útgáfufélagið.
Allar pamtanir, hvort heldur er
að bókinni eða myndamótunum
s:endi«t til
Mrs. P. S. Pálsson,
féhirðis Jóns Sigurðssonar fél.
715 Banning St., Winnipeg.
---------x----------
i