Heimskringla - 21.02.1923, Síða 1

Verðlaun
gefin
fyrir
Coupons
SendiS eftir vertSlista til Qg
Itoyal Crown Soap Lt<l. ,
654 Main St.. WinnlpeK UmbÚðu'
Verðlaun
gefin
fyrir
Coupons
Sendl'ð eftir verðllsta til
Og
Royal Crown Soap Ltd
umbuíir 654 Main St.. "Winnioeir
XXXVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 21. FEBRÚAR, 1923.
NOMER 21
Ganada.
Manitoba-þingið.
Miðvikud. 14. íebr. — Frumvarpið
um að lækka þingmannakaupið
var samþykt við aðra umræðu i
þinginu með 37 atkvæðum gegn *].
Verkamannafulltrúarnir og tveir
eða þrír óliáðir þingmcnn voru á
móti lækkuninni, en stjórnin og
hinir þingflokkarnir voru með
henni.
Fimtud. 15. febr. — Fjálmálaráð-
herrann Hon. F. M. Black, kvaðst
ekki geta lagt reikninga fylkisins
fyrir þingið á föstudaglnn, cins og
ráð var gert fyrir, en gerði ráð fyr-
ir, að á mánudagskvöld yrði það
hægt. Hann hreyfði því, að minna
væri prentað af tíðindum a' þing-
inu en gert væri. Kvað prentunina
nú kosta um $30 á da<g. Vildi spara
eins í smáu sem stóru. I’essu var
>iijög mótmælt af Norris og fleir-
um og kveðið lúta að því, að svifta
alþýðu tækifæri til að hafa «áreið-
anlegar fregnir af því, sem gerðist
á þinginu.
Talað var um a~ kjósa nefnd
þingmanna til að rannsaka 'iag og
ástæður bæja og sveita út um
fylkið. Einnig var samþykt if
þingnefnd, að ábyrgjast Sckirkbæ
$70,000 til þess að greiða veg hans
efnalega.
Föstud. 16. febr. — F. J. Dixo.i
bar upp frumvarp þess efnis, að
eigendur óbygðra landspilda logðii
söluverð þeirra fram á sveitaskrif-
stofunum, og að löndin væru skött
uð samkvæmt því. Um þ.ctta frum
varp urðu miklar umræður. Stjórn-
in. var á móti því og þótti verka-
mönnum það undarlegt, þar sem
að jietta ákvæði stæði á stefnuskrá
bænda. En stjórnin varði sig með
þvf, að eins og þetta ákvæði væri
sett fram i frumvarpinu, hefði hún
ekki hugsað sér framkvæmdir í
þessa átt. Atkvæðagreiðsla fór
fram um fmmvai-pið og var það
felt með 24 atkv. igegn 19.
Mánud. 19. febr. — Fjármálaráfi-
berrann, Hon. F. • M. Bl'ick hélt
fjármáláræðu sína á mánudags-
kvöldið var. Hann sikýrði frá því,
að tekjumar hefðu ckki hrokkið s.l.
ár upp í útgjöldin og því væri
skuldin eftir árið $1,346,182.15. Öll
væri skuld fylkisins því $66,381,121.
óarðberpndi væru 26,864,924 af þeirri
u|)|>hæð. Svo væru $6,676,962, sem
eytt hefði verið til framræslu.
Arðberandi skuldir væru því $32,-
um $40,000; Giftingar- og veiðileyf-
um um $9500 og á bílum, mótor-
hjólhostum o. fl. $150,000. Alls
nema þessir nýju og auknu skattar
um $524,500.
Geti nú stjórnin með þessu graf-
ið fyrir þau átumein, er skuld fylk-
isins valda, eins og hún gerir ráð
fyrir, gerir hún í sannleika v.el.
Auðýitað getur verið að hún selji
eitthvað af verðbréfum til þess, en
skattar þessir eru ekki tiifinnar
le-gir fyrir alþýðu, þar sem þeii
snerta verzlun meira en Iiana og
eru þess utan ekki liáir. Stjórnin
ætlar auðsjáanlega að vinna mest
á sparnnðarstefnu sinni, og það er
ef til vill eina ráðið sem stendur
til þess að inæta skuldum fylkis-
ins, og sú stefnan, som kjósendum
geðjast þezt að.
Sambandsþingið.
Tvær tillögur komu brátt fram í
saniibandsþinginu, sem stjórninni
varð liálf óglatt af að heyra. Það
voru tillögur Eændaflokksþing-
mannanna Hoey frá Manitoba og
Shaw frá Alberta. Tillaga Hoey
fór fram á, að þar. eð skattar og
kvaðir væru ávalt að aukast pg
byrðin væri altaf að þyngjast á
herðum almennings, og að af því
væri megn óánægja ríkjandi, þá
ætti sainbandsþingið að lofast til
að gera altr það sem í þess valdi
stæði til þess að létta tollum og
sköttum af þjóðinni. Þetta kvað
hann færa kostnað við framleiðslu
niður, svo auðveídará væri að
framleiða eftir en áður, og það
færði niður framfærslukostnað aJ-
mennings yfirleitt; en liann væri
nú svo hár hér í iandi, að nærri
iægi aö menn ilýðu land þess
vegna. — Tillaga þessi kom af stað
lönigum umræðum um tollmálin.
En liún var feld með 114 atkv.
gogn 76. Fáir aðrir en bænda-
þingmennirnir greiddu atkvæði
með tillðgunni. Stjórnirmi hefir
engin þörf þótt vera á því að gera
sitt ítrasta til þess að létta byrð-
inni af herðmn almennings, og er
það ekkert nýtt, að stjórnir skoði
verkefni sín önnur en þau, að
bæta kjör bans. Benti Hoey frek-
ar á það stefnuleysi, er honum virt i
ist ríkjandi í stjórnskipulaginu,
1
með því að minna á, að þjóðiri
liorgaöi leiðtoga stjórnarinnar
$19,000 á ári til þess að framkvæma
vilja sinn, en greiddi svo öðrum
manni, ieiðtoga stjórnarandstæð-
789,234. Þetta er skuld fylkisins
31. desember 1922. Allar eignir fylk-
isins á móti þessari skuld kváðu
vera $84,958,347. Eignirnar væru
því uin $16,282,226 meiri en skuldin.
Við þessa skuld á liðna árinu bæt-
ist svo tekjuhailinn frá fyrra ári,
1921, sem hleypir skuldinni upp um
nærri $2,000,000.
Til þess að' geta þurkað þenn^
tekjuhalla af, þarf því bæði að færa
niður útgjöldin á komandi ári og
auka tekjur fylkisins.
Útgjöldin gerir stjórnín nýja ráð
fyrir að takmarka það, að hinn nýi
áætlaði reiknlngur fari ekki fram
úr ])ví, sem hann, var í fyrra, með
hvorumtveggja tekjuhall°num með
töldum. En til þess þurfa áætluðu
tekjurnar að noma $10,073,043 á
komandi ári. Tekjur þessar er
sarnt sem áður ekki hægt að ná í
nema með auknum skatti. enda þó
að þær séu lægrl, en áætlaði reikn-
ingurinn á þinginu í fyrra íyrir
þetta yfirstandandi ár, eða upp að
lokum ágústmánaðar 1923; en þau
útgjöld voru metin $11,224,134.
Hinir nýju skatar, sem ráð er
gert fyrir, eru þessir: Gasoline-
shattur $125,000, skattur á korn-
verzlun er nemur $100,000 og skatt-
ur á gosdrykkjum er nemur $100,-
000. Svo eru auknir skattar á knatt-
leikahúsunum og veðreiðabraut-
inga $14,000 sérstaklega til þess að
ónýta gerðir stjórnarinnar eða
framkvæmdir hennar. Við hvaða
viðskiftastofnun skyldi slíkt eiga
sér stað, spurði Hoey, að hálaun-
aður maður væri fcnginn til þess
að hindra starfsemi ráðsmanns
stofnunarinnar?
Tillaga Shaws laut að því, að með
tilliti til þess að skuld landsins
færi altaf vaxandi, yrði stjórnar-
reksturinn færður niður og meiri
sjiarsemi viðhöfð í öllum greínum
en áður. Það væri eini vegurinn
til þess að koma landinu úr skuld-
um, því skatta þyldi þjóðin ekki
hærri en nú væru. T2n tillðgu hans
re.ddi ver af en tillögu Hoey. Á
núti henni greiddu 140 atkvæöi. en
.i»ð ekki neni:\ 54. E; því tvísa.i n-
að, það sem áður er haldið fram,
að stjórnin má ekki lieyra nefnda
sparsemi eða afnám tolla og skatta.
Forke> leiðtogi bænda, skýrði af-
stöðu bændaflokksins í öllum helz^M
málum landsins, er nú eru, á dag-
skrá, og var góður rómur gerður
að því.
S. J. Woodsworth frá Winnipeg
bar upp tillögu um það, að Canada
gæfi Þjóðverjum upp skuldir sín-
ar. Sú tillaga var feld með meixi-
hluta atkvæða flestra þingflokk-
anna.
Canada er kjörlandið.
Úm 4000 Bretar, þjónar hins op-
inbera á lndlandi, ‘hafa nýlega feng
ið lausn frá embættum. Menn
þessir hafa í hyggju að flytja burt
af Indlandi. En hvar þcir ættu að
setjast að, heðr v rið þeim ráð-
gáta. í fyrstu litu >þeir hýru auga
til Ástralíu eða Nýja Sjálands; það
er vissulega margt kostulegt við
þessi lönd. En nú hafa peir samt
ákveðið, að setjast að í Can&da; I
álitu hana girnilegasta landið.
Menn þessir eru vel fjáðir; hafa
hver um $30,000 í fórum sínum. Að
fjöiskyidum þeirra meðtöldum eru
þetta um 10,000 manns. Fyrsti hóp-
urinn, um 100 fjölskyldur, er væut-
anleguX hingað með byxjun marz-
mánaðar.
Svefnsýki.
Þrátt fyrir alla varúð og tilraun-
ir heilbrigðisráðsins, til að hefta
svefnsýkina, virðist hún vera að j
breiðast hér út. S.l. viku veiktust j
21 af henni hér í bænum og tum |
stöku sjúklingar hafa verið fiuttir
aran úr sveitunum til bæjarins.
l'iiiim manns dóu úr henni s.l. viku
hér í bænum.
Fjártillag sambandsstjórnarinnar.
Fjártillag samJiandsstjórnarinnar
til hinna ýmsu fylkja landsins, er
nokkru hærra til vesturfylkjanna,
að Manitoba undanskildu, en áður.
í ár fær Manitoba $1,468,685; s.l. ár
var það $1,470,991. Hlutur British
Columbia er $738,816 eða $115,861
hærri en í fyrra; Alberta $1,628,638
eða $7,563 hæiTi en áður, og SasM
atchewan $1,763,883 eða $10,808 liærri
en s.l. ár.
Hydro-kerfið.
Hydro-Electrie kerfi Manitoba
fylkis hefir liaft $14,609 í liag af
starísrekstrinum s.l. ár. Árið áð-
ur, 1921, var tap félagsins $27,277.
öll var umsetning félagsins $1,659,-
725 árið 1922 eða um 87% þúsundi
meiri en 1921. Eignir kerfisins eru
metnar á $16,662,067.
Verkfall.
Kolanámumenn í Sidney í Nova
Seotia liafa gert verkfali. Margar
námur eru hættar að starfa. Þykir
til vandræða horfa út af verkfalli
]>essu, og hefir verið lagt fyrir sam
bandsstjórnina að skerast í leik og
koma sættum á. En hún tekur
dauft í það.
--------XX---------
Bandaríkin.
Lafollette og skuldir Breta.
Semitor Lafollette frá Wisconsin
er stálharður á móti «amningun-
um, sem verið er að gera við Breta
viðvíkjandi skuld þeirra við Banda
ríkin. “Ákvæðið um að skuldin
sknii borguð á 62 áram,” segir
senatorinn, “sé hið sama og að
vernda hinar víðáttumiklu nýlend-
ur Breta út um ailan heirn í 62 ár.”
Bandaríkin eru þá fflækt inn í al-
ríkjapólitík Evrópu, heldur senat-
orinn fram, og þá eru hin viðteknu
Múnróllög Bandarfkjanna brotin.
í hans augum er betra að gefa upp
alla skuldina.
Kolalest tekin.
Kol, sem voru á leið til Canada
sunnan úr Bandaríkjunum, voru
tekin í bænum Balston, Spa, í New
York ríkinu og notuð þar til elds-
neytis. Nefnd sú, er eftirlit hefir
með eldsneyti í New York ríki,
skipaði þetta. Kolaskortur er svo
mikill þarna suðurfrá, að til þess-
ara ráða varð að grípa til að mæta
þörfinni. Þetta voru 3 vagnhlö-s
af kolum.
Charlie Chaplin trúlofaður.
Charlie Ohaiilin kvað vera trú-
lofaður á ný leikkonu einni, er
Pola Negri heitir. Þau eru sem
stendur stödd í California, en
giftingin hefir énn ekki verið á-
kveðin.
----------XX---------
Bretland.
Frá brezka þinginu.
Tillaga sem fór fram á það, að al-
þjóðafélagið ásaint Bandaríkjunum
rannsökuðu liag Þjóðverja eða á-
stæður þeirra viðvíkjandi því að
greiða skaðabótaskuldir sínar var
feld með 305 atkv. gegn 196. Um-
ræðurnar um tillögu þessa voru
miklar og var ræða Lloyd George
oinkum víðtæk og ínerkileg í því
sambandi . Hann yfirvegaði á-
standið með svo snjöllum orðum,
að dáðst-var að. Og ef að sá bögg-
ull hefði ekki fylgt skamrifi, að
stjórnin hefði verið feld með því að
sainþykkja tillöguna, hefði hún ef-
laust, segja fregnirnar, hlotið meiri
hluta atkvæða á þinginu.
Lloyd George benti með sinni
fyrri mælsku oig afli á það að
Frakkland væri, með því að taka
Kuln-héröðin í sínar hendur, að
efna til svipaðia vandræða, og
Þjóðverjar hefðu gert 1914. Hann
kvað fyrirhyggjuleysið hjá báðum
þjóðunum það sama í því efni.
Hann sagðist þess fullviss, að þeir
sem framsýnir væru í hermálum á
Frakklandi, héfðu aldrei ráðlagt
Frakklandi að taka Ruhr-héröðin.
Stjórnin gerði það án nokkurrar
aihugunar, að því er afleiðingam-
ar snerti. En þær eru bylting á
Þýzkalandi. Og við þýzka bylt-
ingu verður verra að ráða en við
þýzkan stríðsanda. Að stöðva
Frakka nú þegar í Ruhr-héröðun-
um væri þvi nauðsynlegt. Og *' ð
væri það sem í tillögunni teldist,
sem fyrir þinginu lægi, með því .að
láta nefnd frá Alþjóðafélaginu
rannsaka hag Þjóðverja.
Búpeningur frá Canada.
Búpeningi sem frá Canada er
sendur til Englands, er ekki aðeins
tekið vel, hddur er hann að út-
rýma dönskum búpeningi þar af
markaðinum. Nauta- og sínakjöt-
ið néðan l>ykir þar b°tra vegna
]iess að það er ekki eins fitumikið
og kjöt frá Dajimörku. Bændur í
Danmörku kváðu vera farnir að
gefa því gaum, að gera gripi sína
svo lir garði, að þeir _eti mætt
þessari samkepní.
Radio-stöð í Buckingham.
Að Radio-stöð verði sett upp í
Buokingham-höllinni er. nú talið
víst. George Bretakonungur ætlar
að nota eitt herbergið l>ar til þes^a
og þaöan ætiar liann svo að tala
við l>egna sína um alt land svo oft
sem honum sýnist. Þetta er þægi-
logt og álitið að hafa margt gott í
för með sér. Með þráðlausum skeyt
um hefir prinsinn af Wales nýlega
opnað sýningar eða samkomur
víðsvegar um landið.
írar ekki hættir.
Eitt af hinum verstu spellvirkj-
um uppþotsmaiinann.a irsku var
framið nýlega. Járnbrautarlest
var á ferð milli Dublin og Hawth.
Þegar skyggja tók komu 7 m nn
útbúnir með skotfærum og skip-
uðu aö stöðva lestina. En á st-
inni voru fáir utan vagnstjóri og
vðlstjóri. Uppreisnarmennimi-r
skipuðu þeim að losa gufuketilinn
frá vögnunum og létu svo gufuket-
ilinn renna mannlausan þar til að
hann kom þangað e>' iþeir höfðu
áður tekið sporin af brautinni.
þar veltist ketillinn um. En um
þessa sömu leið var von á annari
járnbrautarlest, sem inn á sporið
kom skamt fyrir framan vagnana.
Þegar lestarstjórinn og vélstjórinn
af lestinni, sem stöðvuð var, ætl-
uðu að gera aðkomulestinni ■•ðvart
um að sporið væri rifið af braut-
inni, skutu uppþotsmennirnir þá.
Lestin hélt l>ví áfram og veltist um
er að enda sporsins var komið. Það
vora ekki margir með lestinni, sem
betur fór, en níu manns var flutt
meira og minna meitt á sjúkrahús.
---------xx----------
Önnur lönd.j
Frá Ruhr-hérööunum.
Deilan er altaf að liarðna í Ruhr
héröðunum. Fréttir þaðan s.l. iaug-
ardag fullyrða, að Frakkar krefjist
nú þess eins í sambandi við skaða-
bótamálin, að Þjóðverjar fái þeim
héröðin með öllu í hendur. Þeir
hafa og sagt 63 þýzkum yfirmönn-
um í fjölda bæja þar, að hafa sig í
burtu með fjölskyldur slnar innan
fjögra daga. Hafa Frakkar sent
Bretum tilkynningu um þetta og
láta frönsk blöð þess getið, að þar
sem Bretar séu ein af sambands-
þjóðunum, geti þeir ekki með
neinni sanngirni hindrað þetta
eða gert sig að sáttasemjurum á
rnilli Frakka og Þjóðverja. Enn-
fremur hafa Frakkar tafið eða tek-
ið vörur, er til Bandaríkjanna áttu
að fara úr héröðum þessum. Er
nú samt mælt að þeir séu að rann-
saka það mál og ætli ekki ið haldi
í vörurnar. En alt ber þetta með
sér, að Frökkum er full alvara með
að taka Ruhr-liéröðin upp í skaða-
bótaskuldir Þjóðverja.
Tyrkir sökkva frönsku skipi.
Sagt er að Tyrkir hafi nýlega sökt
frönku skipi nálægt Smyrna.
Tízkan leggur land undir fót.
Höfundar tízkubúniiiganna í
Bandaríkjunum liafa ákveðið að
senda stúlku alla leið “il Egypta-
iands til iþess að leita að fyririrynd
tízkubúninganna á koinandi sumri.
Stúlka þessi á. að kynna sér bún-
ir.g þessa nýfundna Earós, eða
Tut-ankt-amen konungs, sem þar
er nú nýgrafinn upp úr rústum og
var uppi fyrir 35 öldum. Það l'tur
út fyrir að tízkufólkið ætli að vera
í einhverju í sumar.
Fornleifafundur á Egyptalandi.
Um mörg undar.far’n ár hafa
Bretar verið að rannsaka gamlar
borgarrústir á Egyptalandi. Á síð-
astliðnu ári ’fundu þeir grafhvelf-
ingu mikla, sem þeir hafa fram að
þessum tíma verið að leita í forn-
leifa. Loks fundu þeir gröf þá. eða
réttara sagt jarðhús mikið, þar
sem einn af konungum Egypta frá
13. öld fyrir Krists æðingu, Tut-
ank-Amen að nafni, var grafinn í.
í grafhvelfingu þessari er feiknin
öll af auðæfum í munum hinum og
öðrum, líkömum og öðram ger-
semum. Síðasti afkimi grafarinnar
var opnaður s,l. föstudag, og fanst
þar svo mikill auður í munum, að
slíkt verður erfei metið til peninga.
Annað, sem afar mikla þýðingu
hefir í sambandi við þetta, er sögu
legi fróðleikurinn, som talið ,er að
falinn sé í gröf þessari og munum
]>eim, er þar hafa geymst óskemdir
um 35 aldir. Sá, er fyrir greftri
þessum stendur, er Englendingur-
inn Howard Carter. Arthur Wie-
gall, enskur maður og einn hinn
fróðasti núlifandi manna í sögu og
fomleifarannsóknum Egyptalands,
heldur því fram, að konungur
þessi, s©m kallaður er Tut-ankt-
Amen, sé sami maðurinn og Faraó
sá er getur um í bihlíunni, barna-
morðingi eins og Heródes, og sem
sagt er að farist hafi í Rauðahaf-
inu. nve mikill sögufróðleikur
þarna er geymdur, vterðíir því ekki,
fremur en allur auðurinn, em
þarna hefir fundist, metið til fulls
fyr en að löngum tíma liðnum.
Röntgen látinn.
Hinn frægi þýzki vísindamaður,
Röntgen, siá er fann x-geislana,
lézt nýlega í ófunchen á Þýzka-
landi.
---------xx---------
Winnipeg.
Almennur sainaSarfundur Sam-
bandssafnaðar verður haldinn eftir
guðsþjónustu næstkomandi sunnu-
dag. Lagt verður fyrir fundinn
frumvarp það til kirkjufélagslaga, er
fulltrúar, hinna frjálslyndu íslenzku
safnaða samþyktu að W’ynyard í
desembermánuði síðastliðnum.
Kvenfélag Sambandssafnaðar hefir
í hyggju að efna til mjög fjölbreyttr-
ar skemtunar síðari hluta marzmán-
aðar.
Samkon^t Fróns á þriðjudags-
ki’öldið ætti að vera fjölsótt. Til
þess liggja margar ástæður; og er þá
fyrst og fremst sú að 'amkoman
er í þjóðræknisskyni haldin, svo ..ð
Islendingar geti einu sinni á vetrin-
um kornið saman til þess að gleðjast
vfir að þeir eru Islendingar; og í
öðru lagi býður Frón nönnum upp á
ágæta skemtun, eins og sjá má á
skemtiskránni, að ógleymdum veit-
ingum og dansinum á eftir, sem ætti
að verða til þess að draga unga
unga fólkið að.
Islendingar! Munið eftir ársþingi
Þjóðrknisfélags Islendirga í Vestur-
heimi, sem haldi ðverður í Good-
templarahúsinu dagana 26., 27. og 28.
þ. m. Það ætti að vera kappsmál
hverjum Islendingi, að sækja það
þing, ef hann getur því við kom'ð,
taka þátt í störfum þess og endur-
nýja þjóðernismeðvitundina; því enn
höfum vér ekki völ á betra þjóðerni
en voru eigin.
Nýjar íslcnzkar bækur.
Sögur Rannveigar, II., eftir
E. H. Kvaran, ób. $1.70, í b..... 2.40
Kvæði eftir Jón Trausta,
í bandi $3.00, ób........... $2 10
Einsöngslög, eftir A. Thorsteins-
son, I,—III. h.................. $2.00
Islenzk-dönsk orðabók, fyrri hluti,
eftir Sigfús Blöndal .......... $10.50
Sögukaflar af sjálfum mér, eftir
Matth. Jochumsson, í b. 5.75, ób. 4.75
Morgunn, 3. árg.................. 3.00
öðinn, 18. árg.................. $2.10
Þjóðvinafélagsbækur 1922 ........$1.50
Almanak Þjóðvinafél. 1923 .... $0.65
Andvörp, söugr eftir Björn aust-
ræna ........................ $1.60
Tíu sönglög, eftir Arna Thor-
steinsson ................... $1.40
Hjálmar Gíslason,
637 SaXgcnt Axe., Wpg.
Stúdentafélagsfundur verður hald-
inn á venjulegum stað, í Fyrstu lút.
kirkjunni á Victor St, og byrjar kl.
8.15. Ymislegt til skemtunar ■ g
fróðleiks verður þar um hönd haft.
Gttðm. Davíðsson frá Riverton
var í bænum yfir helgina. Fór heim
aftur á mánudagskvöld, eftir að hafa
verið við jarðarför Bjarna bróður
síns.
Andrés Skagfeld frá Oak Point,
Sv. Björnsson frá Gimli og Sig.
Freysteinsson voru staddir hér í bæn-
um í gær.