Heimskringla - 28.02.1923, Side 2

2. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. FEBROAR 1923.
I dómkirkjunni í Lundi.
Eftir Arnór Sigurjórisson.
Dagurinn í dag er sem eg hafi lif-
aö heilt líf. Eg hefi verið í Lundi í
dag.
AuSvitað var það dómkirkjan, sem
eg ætlaði að skoöa fyrst og fremst.
Og þangað tók eg líka stefnuna. En
hún var lokuS þangaS til seinna um
daginn. Eg lét mér því í bráSina
nægja aS virSa hana fyrir mér aS ut-
an. Kirkjan er bygS úr gráu forn-
grýti (granit) í þungum rómverskum
stíl. Tignarsvipur hennar er fólginn
í festu stílsins og styrldeik. Hún
bendir ekki e.ns til himins og Upp-
salakirkja, s^m er í gotneskum gtd;
hún er fastar bundin jörSinni. En
hún er ltka ttaustlegri á svip. fíá'íar
kirkiurnar ertt ímynd fólksins, seii)
heftr reist þær. íri;.’ erjinri er jarS-
bttndinn og fastur íytir, Uppsvilitn
er ‘liitu'astonnande” hugsar hátt og
stctt
MeSr.t: eg keið eíii; því, aS kir.tiar
væri opnuS, skoSaði eg háskólabygg-
inguna, bókhlöðuna og fornmenja-
safnið (“kulturen”). Eg mintist
slóð. ÞaS hafa horfnar kynslóðir lagt
á sig í lotningu fyrir þér, ó guð!
I þínu nafni hafa heilar þjóðir bor-
ist á banaspjót. Þér hafa mennirnir
fórnar sínum dýrðliegustu fórnum.
Til þín hafa þeir hrópað r sorg sinni.
Þér hafa þeir faliS sál sína, þegar
þeir skildu viS þetta líf. Til þin
hafa þeir borið börnin sín. Og þó
spyr eg: GuS, ertu til, ertu til, ó guð ?
Eru þaS aðeins hræfareldar og
mýrarljós,, sem þeir hafa elt, þar sem
þú*ert? Hefir þaS veriS ímyndun og
tál, þegar þeir hugsuSu stærst, fórn-
uðu mestu? HvaS væri effir í heim-
inum, ef þú værir ekki til, ó guS.
Steinar, grös og dýr, sem eta hvert
annað, einkennilegar efnabreytingar,
blind og köld, steindauS öfl og lög.
ESa er það imyndun líka? An þín
er fegurSin, sálin, ástin hugarburð-
pr, táldraumur. Og þó. spyr eg: Ertv;
tií, ó guð? Efi! Ó þetta drauga-
lega spurningarmerki í holum augna-
tóftum tómleikans!
Framþróun! ÞaS hafa vísindi og
vizka nútímans viljaS gefa í staSinn
fyrir þig, ó guð. En hvað er fram-
þróun án þin? Örari efnabreytingar
og aflskifti. Hvassari klær á sterk-
dvalarinnar í Uppsölum og átti erfitt' asta rándýrinu. RauSari og sætari á-
meS aS komast í hrifningu hér. Eg vextir til að tryggja æxlun plantanna.
hafði þaS á tilfinningunni, aS þetta | Meiri leikni mannsheilans til að
væri útvirki sænskrar liámenningar, j stjórna dauSum véltim og draga sig
þar sem L ppsalir væru höfuðvirkiS. i a tálar. Auknir möguleikar til aS
Mesta athygli veitti eg höggmynd, 1 uppfylla jörðina og verða svo aS
sem háskólanum hafði verið gefin á mold og ösku. Og e.- framþróunar-
200 ára hátíS hans. Hún -var af kenningin heldur svo rökstudd, aS
r'anni, íetn var aS brjótast fram ur ^ hennj verSi treyst? Éru ekki alt einS
grárfi forngrýtisklöpp. HöfuSiS og miklar eða meiri líkur til, aS spek-
brjóstið var frjálsast. Hægri höndin ingar forn-Grikkja hafi séð lengra
mcð kreptum hnefa var komin fram 0g betur, þegar þeir kendu um stöð-
úr steininum, og upphandlegginn uga hringrás alls í heiminum? Sjá-
mátti sjá, en ennþá gr°yptist forn- um yið ekki, hvernig gufan, sem
grýtið tyn alnbogann. Hægra knéS stígur frá hafinu, hverfur til hafsins
afur í stöSugri endurtekinni hring-
? Sjá ekki vísindamennirnir,
ras r
var líka komiS langt fram, krept og
sinabert. Svipurinn var harður og
sérhver vöSvi strengdur. Myndin hvernig" sólkerfin sundrast í stjörnu-
átti að tákna baráttu mannsins — þokur, sem safna sér svo aftur í ný
mannkynsins — viS að brjóta af sér kerfi? 'Trúir nokkur vísindamaður
í alvöru, að mannknið verSi eilíft á
þessari jörS, eSa'jörðin eilíf? Og
fjötra erfiSleika og efnis. ÞaS átti
vel viS að gefa háskólanum hana.
Loks var dómkirkjan oþnuS. Og hvaS er þá um alla framþróun?
þar er prýði Lundar.
Er það hugsanlegt, aS þaS, sem
Fyrsta tilfinningin, sem greip mig, gerir lífiS þess vert aS lifa, sé tál og
þegar eg kom inn í dómkirkjuna, var ^ lýgi ? Og er hugsanlegt, aS mann-
lotning. Mér fanst eg aldrei hafa kynið hafi lifaS á slíku kynslóS eftir
komið inn í kirkju, sem er jafn- kynslóS og geti það enn? Eru það
hátignarleg. Þessi fa'ti, þungi róm- þeir einir, sem geta skoSaS lífiS of-
verski stíll hlýtur að taka hvern mann ^ an af jökulbreiSu kaldrar hugsunar,
föstum tökum og beygja hann .il sem geta fundið sannleik þess? Get-
lotningar. Kirkjunni hefir heldur um viS ekki treyst þeim sannleik, sem
ekki veriS spilt meS “endurbótum” viS þykjumst finna, þegar sál okkar
eins og Uppsaladómkirkju. Húa sveliur og breiðir úr sér eins og stó t
hefir fengiS aS halda fornhelgi sinni blóm á vormorgni, eða þegar hún er
ósnertri. Rómversku bogarnir — eins og elfur i vorleysingu, sem
hvolfbogarnir — eru hreinir og breiðir sig yfir eyrarnar og engin
reglulegir; uppi í hvelfingunni hafa beggja megin við farveginn? Þegar
gömlu, fallegu myndirnar fengiS aS viS komum úr dimmum hellinum upp
halda sér. Og Iþótt gamla altaristafl- j > sóIskiniS, sjáum skrúS blómanna
an og dýrlingamyndirnar hafi veriS og blá fjöllinn í fjar.ska og finnum
sett til hliðar, er þaS þó aS sjá í gróSuriIminn, eigum viS þá aS trúa,
sjálfri kirkjunni, og nýja altaristafl- aS veröldin sé eins og hún horfSi viS
an er bæSi óbrotin og fögur. Jafn- ( okkur niðri í fúlum hellinnm? F.Sa
vel gluggarnir hafa sína fegurS. Yf- eigum við aS trúa því, aS angandi
ir þeim er reglulegur hvolfljpginn og blóm og leiftrandi auga íigi í rauri
málaðar helgirrryndir á rúðurnar. j og veru ekkert annaS eSIi en kaldur
Þegar eg hafði skoðað mig um í og rakur steinninn?
aðalkirkjunni, gekk eg upp að altar- Ef ekkert annaS ræSur tilverunni
inu. Þar er breitt steinrið upp ið
ganga, svo breitt, að það tekur yfir
þvera kirkjuna. AltariS er sem sér-
stakt guSshús. Kirkjan er þar miklu
breiSari en framar. Og inn af altar-
inu er eins og sérstakt bogamyndaS
afhýsi. Þar sátu munkarnir í gamla
daga viS bænagerS og bænasöng 6—
8 sinnum á sólarhring. Og enn eru
munkastólarnir þar óbreyttir í tveim-
ur röSum, sem fylgja bogadregnum
veggnum.
Eg settist í einn munkstólinn. Eg
fór aS hugsa um, hversu miklu starfi,
snilli og fé 'hefði verið varið til aS
byggja þetta musteri. Og eg fór að
hugsa um hann, sem alt þetta hefir
verið helgaS. Og eg gat ekki aS því
gert: mér var sem eg fengi alt í einu
svima. Spurningar streymdu fram
ein af annari svo ört, aS þótt 'g hefSi
haft svörin á hraðbergi, hefði mér
ekki gefist tími til að svara þeim. En
jafnhliða hryllingi óleysanlegra spurn
inga fylti fegurð musterisins mig
djúpri hrifningu. Ennþá eru þau
áhrif, sem hvildu á mér þá, eins og
þung undiralda eSa niður fjarlægra
vatna.
Hvílíkt musteri! Og þessar hreinu,
sterku línur!
Þetta musteri hefir vaxið upp úr
blóði og svita kynslóðar eftir kyn-
en öfl og lög, hví þá aS sækjast eft-
ir þroska, sem þá er aðeins hégóm-
ans hégómi? Hví þá aS berjast fyr-
ir því, sem viS höldum aS sé gott?
Þvi að hver verSur sigur þess góða.
ef enginn guð er til og engin sál —
hvorki einstök sál eða alheimssál ?
Og þó spyr eg: Ertu til, ó guð ?!
O, þú draugalega spurning í gín-
andi holum augnatóftum tómleik-
ans<
--------ÞaS hafði veriS hringt og
kveikt í kirkjunni. Eg hafði ímynd-
að mér, að hringt hefSi veriS af því,
að siSur væri að gera það á vissum
tíma dagsins, og ljósin hefðu verið
tendruð af því, að ekki var vel bjart.
Uti var þungbúið loft og inni var
hálfdimt. En eg hafði ekkert um
þetta hugsað. Svo heyrði eg, aS eitt-
hvað var lesið fyrir altarinu. Eg leit
upp og bjóst viS að sjá guShræddan
öldung krjúpa þar. En í staS þess
sá eg tvo nnga menn. Annar var inn-
an við gráðurnar með handbók og í
prestsskrúða. Hinn stóð frammi fyr-
ir honum, og meS því að færa mig
ögn til sá eg, aS kona stóS viS hlið
hans. Það var verið að gefa saman
hjón, ung og fögur.
Mér fanst, að eg myndi ef til vill
vera þarna vargur í véum, og þótti
skömm að vera hálft í hvoru í felum.
svo að eg stóð á fætur og gekk hljóS-
lega framar í kirkjuna, ef til vill með
fram til aS sjá alt sem bezt. ÞaS er
stundum svo erfitt að gera sér ljósa
grein fyrir, hvaS ræður athöfnum
okkar. Auk brúðhjónanna og prests-
ins var þarna ekki annaS fólk en
tveir gamlir menn og tvær gamlar
konur. Eg ímyndaði mér, aS þaS
myndu vera foreldrar brúðhjónanna.
Presturinn lýsir blessun sinni yfir
brúShjónunum.' Köld raunhyggjan
nær snöggvast ýfirráðum í huga mín-
um. Var þetta nokkuS annað en æfa-
forn arfur, leifar af særingum löngu
dáinna menningarlausra forfeðra?
En sál mín brást til varnar. Er fvo
mikið víst, aS særingarnar séu hé-
góminn einber, jafnvé.l særingar örg-
ustu villimanna? Er ekki sú tílfinn-
ing, sem þær eru bygðar á, og sú trú.
Sem knýr þær fram, sönn, tilfinning-
in fyrir eigin máttleysi og skyldleika
við alheiminn og trúin á lifandi sál
náttúrunnar ? Hér stóð spurning
móti spurningu. Hví dylur þú mig
í dimmu skýi leyndardómanna, ó guS?
Hví er vegurinn til iþín lagður og
varSaSur eintómum spurningarmerkj
um, sem kynslóð eftir kynslóS hefir
skráS blóSi sínu? Og að síSustu:
Hefir ekki líf hverrar kynslóSar,
hvers manns veriS það aSeins, aS
blóS hans hefir runniB út í sand
þeirrar *ySimerkur, er liggur til þín,
ó guð, og orðið þar aS blóSugu spurn
I ingarmerki, ef til vill svo smáu, að
viS sjáum það ekki, þegar viS göng-
! Lm eftif brautinni lengra fram í eyð;-
mörkina? Og er ekki eySimörkin
endalaus? Eru hillingarnar, sem viS
j sjáum, eintóm ímyndun, eða eru þær
j raunveruleiki lengsi í fjarska?
j Presturinn spyr brúðhjónin, hvort
: þau vilji heita hvort öSru æfinlegum
trúnaði. Svörin heyri eg ekki, en eg
j sé, að þeim er stundin heilög; alvar-
j an er djúp og enginn skuggi á andlit-
j unum. Nú er teningunum kastað.
j HéSan af hljóta þau aS fylgja hvort
j öðru, annaShvort sem ljós eða skuggi,
j jafnvel þótt þau skilji að borBi og
| sæng og að lögum.
BrúShjónin hafa kropiS frammi
fyrir altarinu. Nú standa þau upp;
vígslunni er lokiS. ’Um leið og þau
ganga frá altarinu lítur brúðurin
þangaS, sem eg stend. ViS horfumst
andartak í augu. Var þaS rangt séð,
að í augnaráSi hennar væri leit og
þrá eftir tilbeiðslu? Þú undarlega
samband mannssálarinnar: þrá eftir
tilbeiðslu og 1 eit eítir einhverju til
að tilbiSja. Ber þaS ekki vitni um,
að við séum bæði brot af guði og
barni?
Brúðhjónin og brúSfylgdin hverfa
af sviSinu. Eg stend enn um stund
kyr með hattinn í hendinni. SíSan
geng eg niður í kirkjuna. Þar er
gömul kona, sem gætir hennar og sel-
ur kort og myndir. Hún spyr mig
gletnislega, hvort eg hafi verið við
brúðkaup. Eg finn, að hún hefir
ekki tekið þaS eins alvarlega eins og
eg. SÍSan spyr hún mig, hvort eg
hafi komið niður í grafhvelfinguna.
Og þegar eg neita því, fylgir hún mér
þangað og hverfur síSan aftur til
búSarborðsins síns í kirkjunni, en
hurðin fellur að stöfum eftir mér.
Og þetta er þá ríki hinna dauSu,
musteri þeirra, — veglegasta graf-
hvelfing á NorSurlöndum. Hér hvíla
erkibiskupar, biskupar og riddarar,
eða svo segir grafletrið á steinunum.
En ef þessi grafhvelfing er ímynd
annars lífs, og kirkjan upþi yfir í-
mynd þessa lífs, er ekki að hlakka
til skiftanna viS dauðann. Mér kem
ur í hug skoSun Forngrikkja á lífinu
hinumegin. Akkiiles vildi heldur
vera aumasti þræll á jarðríki en kon-
ungur í Hadeshefmi, dauðaríkinu
Mér finst hér lágt undir íöft, dimt
og hráslagalegt; stemninn er rakur
og kaldur á svip.
En hér er margt að sjá. Stein
stoðirnar, sem halda uppi loftinu, er
kirkjan hvílir á, eru margar og þétt-
ar eins og stofnar í stórvöxnum
skógi. Og allar eru þær haglega
gerðar. ViS eina þeirra er hann
bundinn jötuninn Finnur, sem þjóðtrú
máttlausrar kynslóSar segir aS hafi
bygt kirkjuna, en orSið að steini, er
morgunljós sólarinnar féll á hann.
Hann er sönn ímynd hjátrúarinnar,
sem skapaði hann, hann, sem varS að
steini í morgunskininu. En hvað
verSur um okkar trú, þegar viS kom-
um fram í meiri birtu? Meiri birtu?
Göngum viS ekki aSeins úr einni
skímunni í aðra? Er þaS ekki svo,
að IjósiS falli ýmist inn tif okkar um
grænt gler, rautt, gult eða blátt ?
Uti í horni grafhvelfingarinnar er
brunnur. ViS brunninn er lús og
lamb. ÞaS er vist ekki i samræmi við
dýrafræðina, að hvorttveggja er
jafnstórt, en samt getur það vel ver-
ið, samkvæmt hinum eiginlega sann-
leika, fræSi fræSanna. Lúsin 'hefir
bitið lambiS í hálsinn og heldur því
föstu. ÞaS orkar ekki tvímælis,
hvað þetta skal tákna. LambiS er í-
mynd þess góða, lúsin þess illa. Hér
| má sjá bæði lífssýn kirkjunnar og
i draum, trúna á erfðasynd og fyrir-
j heit. Lúsin hefir bitiS lambið í háls-
inn og heldur því föstu, e'n þaS skal
verSa nógu sterkt til að slíta sig
•áust, verða frjálst og arotnandi, en
lúsin, andstygðin, skal steypast niSur
í afgrunninn. I þenna brunn sótti
Lundur alt neyzluVatn fyr á tímum,
þenna brunn í grafhvelfingu kirkj-
unnar. HingaS sótti fólkið líka von-
ír sínar, hillingar og eiiífSartrú. Nú
ér vatnið leitt í pípum heim í hvert
einasta hús, og þeim hefir fækkað,
sem sækja eilífðartrúna hingaS. Og
enginn veit, nema þeir tímar komi,
að hér verSi hvorki neyzlúbrunnur
eða lífsins brunnur.
Eg geng upp úr grafhvelfingunni
með hryllingi kulda og efasemda. En
Iengst niðri í sál minni ólgar undir
sterk og óljós þrá um birtu og hiýju
eftir myrkur efasemdanna og kulaa
grafhvelfingarínnar.
Eg er breyttuf. Eg geng upp aS
sama munkstólnum, sem eg hafSI set-
io í fvr. Mig langar til aS hugsa
þær hugsanir á enda, sem byltust í
huga mínum. Eg þrái hvíld og friS.
En hugsanir mínar hafa orSiF Iausar
og þróttlitlar viS þreytuna. Eg fer
að skoða útskurðinn á stólunum.
Þ^S er einskonar fálm barns, sem
ekki veit, hvað þaS á að gera. Og
brátt er eg sokkinn niður í aS skoSa
myndirnar, sem skornar u á stólana.
Stólarnir eru í tveimur röðum, og er
ónnur hærra og fast viS vegginn. Eg
hafði setiS í neðri röSinni. Rétt við
slSlifin, sem eg sat í, er trappa upp að
efri stólunum. Og sitt hvorp megin
viS hana eru myndirnar skornar, sem
einkum vekja athygli mína. OSru-
megin er ljón, sem hefir beygt mann
undir hramminn, hinu megin r
María með Jesúbarnið. OSru megii
er kaldur leikur tilverustríðsins, hinu
megin loforS um endurlausn og eilífa
sælu. ÖSru megin er djöfullinn í
imynd rándýrsins, sem hefir beygt
manninn niður í forina, hinu megin
er barnið, sem kendi honum aS líta
til hæða og sjá þar himneskan föður.
Og nú hafa myndirnar tekiS mig
föstum tökum, og þreytan er gleymd.
Eg geng fram fyrir altarið, og skoSa
altaristöfluna með Kristsmyndina á
krossinum, og út frá henni dýrlinga-
myndir, skornar í fílabein. SíSan
geng eg frá einni dýrlingamyndinni
til annarar. Og svo skoða eg mynd-
irnar, sem málaðar eru á gluggana
og uppi í hvelfingunni. Yfir mig
hefir færst ró og helgifriður kirkj-
unnar. ÞaS ihefir fal'lið á mig bjarmi
af ljósi þvi, sem brann í sál þeirra,
sem gáfu guði lif sitt, manna, sem
lifðu undir lögum andlega lífsins,
urSu andlegar hetjur, hálfguSir.
Spurningarnar hafa vikiS fyrir mynd
hans, sem lifði sannleikann, hans,
sem dó á krossinum fyrir sannleik-
ann, sem hann hafSi lrfað, og síðan
varS konungur sannleikans og helgi-
dóma okkar kynslóð eftir kynslóð. Er
þaS hugsanlegt, að sá sannleikur, sem
svo heilt hefir verið lifað fyrir, sé
tál og blekking? Sérhver dýrlings-
myndin ofan af veggnum kemur fram
og vitnar á móti því. Heilt líf getur
ekki verið bygt á lygi, og sundrað líf
getur ekki veriS bygt á sannleik.
Þegar við getum ekki sjálf svarað
spurningum okkar,. eigum við að
leita til hans, sem heilast hefir lifað,
og leita til hans eins og börn.
(EimreiSin.)
----------xx-----------
Skáldastyrkur.
Þetta orð, skáldastyrkur, er betur
þekt heima á Islandi en hér vestan
hafs.
ÞaS er ócanadískt og óbandarískt
orð.
Skáldum hér hefir sjaldán eSa
aldrei veriS veittur neinn styrkur af
hinu opinbera.
Og þaS hefir virzt sem almenning-
ur væri hjartanlega feginn, að þaS
skuli ekki hafa veriS gert.
Islendingar hér líta auSvitaS ekki
síður en þjóS þessa landi þeim sömu
augum á þetta mál. Þeim hafði svo
oft hrosiS hugur viS fúlgunum, sem
skáldunum heima var veitt úr lands-
sjóSi, að þeim getur ekki blandast
neinn hugur um þaS, aS þaS hafi
veriS óþörf eyðsla á almanna fé, aS
ausa því ískáldin eins og gert var. Og
þaS er ekki að vita nema þetta hafi
komið sumum til aS taka saman fögg
ur sinar og flytja burt af Islandi og
til Ameéíku.
Bara aS hinir sömu yrSu nú ekki
fyrir skruggunni, eftir aS hafa slopp-
ið hjá snæljósínu.,
Nú virðist bæSi í Canada og
Bandaríkjunum vaknaður áhugi fyr-
ir því, að veita þeim mönnum, er
bókmentalegt starf leggja fyrir sig,
styrk og aðstoð.
I blaðinu New York Herald stóð
nýlega grein um þetta efni. Er þar
bent á hve skandínavisku löndin hafi
gert sér far um aS hlúa að skáldum
sínum, bóknmenta- og listamönnum.
En þó að mörg lönd geri vel í þessu
efni, segir í greininni, aS eyjan litla
mitt á milli Evrópu og Ameríku taki
öllum löndum fram í því aS styð’a
skáld sín og listafrömuSi. Eins fá-
menn þjóð og Islendingar eru, hafi
þeim ekki vaxið i augum, að forSa
frá giötun einum dyrmætasta bók-
meptaauSi, sem þekst hafi frá forn-
öldinni. Og það eru ekki einungis
þeirra fyrri tíma rithöfundar, sem
mikið kveSi aS, heldur séu þar nú
uppi menn, sem séu leikrita-, ljóS-
og söguskáld, sem NorSurlandaj jóS-
irnar, er nútímabókmentum Islend-
inga eru kunnari en aðrar útlendar
þjóSir, segi aS jafnist á við Ibsen,
Bjömson og Strindberg.
Er það nú ekki skömm fyrir eins
fjölmenna þjóð og auSuga og Badna-
ríkjaþjóöina, að láta ekkert verulegt
eftir sig liggja á bókmentalega vH’,
þegar Island ge'ur þaS, meS aðeins
einn íbúa á móti hverjum þúsund í
Bandaríkjunum, segir blaðið. Því
getur verið svaraB á þá leiS, aS þess
gerist ekki þörf. Kaupendur séu svo
margir í Bandaríkjunum að góSum
bókum, aS það sé allsendis óþarft
fyrir stjórnina að vera að veita bók-
mentamönnum sínum fé . ÞaS sé alt
annað þó aS smáþjóðirnar geri það.
I Bandaríkjunum sé engin þörf á
því.
En í þessu skjátlast oss stórkost-
lega. Til þess að þeir njóti sín, er
af Mímisbrunni hafa drukkið, mega
þeir ekki vera komnir upp á náS og
miskunn fjöldans meS aS bækur
þeirra verSi strax keyptar. En þaS
verða þeir að gera', ef þeir eiga að
hafa lifibrauS sit tþann og þann dag-
inn af ritstörfum sínum. AfleiSingin
af því er sú, aS þeir verða að skrifa
það, sem þeir eru vissir um aS fjöld-
inn kaupir. En þaS setur bókmenta-
og Hstamönnum og skáldum vorum
algerlega stólinn fyrir dyrnar, meS
að taka af því bezta, sem þeir eiga
til. Þeir rusla því einu út, sem
skjótast selst. Og með því eru bók-
mentirnar, sem ætlast er til að lyfti
þjóSinni, dregnar ofan í fen, and-
legt fen, sem bæSi þær og þjóSin sit-
ur í, og þaðan sem einkis góðs er
bókmentalega að vænta, fyr en breyt-
ing verSur á þessu gerS.
“Islandi er hlýtt til skáldanna
sinna”. Svo hljóðar fyrirsögn grein-
arinnar í New York blaSinu. Okkur
er ekki hlýtt til þeirra. Okkur
stendur á sama um bókmentirnar,
segir blaSið. ViS mundum fyr eyða
stórfé til hervarna eSa fleyja því í
vasa einhvers auðsfyrirtækis til þess
að hækka í pyngju auðmannsins, sem
fyrirtækið er gefið. Vœri ekki nær
að taka sér litla Island til fyrirmynd-
ar og ..hUía að þei meina vísi, sem
lyftír þjóðinni á hærra menningar-
stig, visi hókmentanna?
ÞjóBlíf Bandaríkjanna á eflaust
eftir að breytast, á eftir að skapa
bókmentaheim hjá sér. AuB eiga þau
ærinn. Honum verður einhverntíma
beint inn á þær brautir, er óumflýj-
anlegar eru fyrir hverja þjóð, sem
framtiS vill eiga, að fara. Bandarik-
in ættu, og það fyr en síðar, með alt
sitt frelsi, auS og all^nægtir, aS geta
orSiS bókmentaland eins og Sögu-
eyjan litla, fámenna, fátæka, kalda
og afskekta norSur i höfum.
Þannig líta nú þeir menn á skálda-
styrkinn, sem annast er um framtiS
þjóðar sinnar í Bandaríkjunum. —
Ætli að þes sverði enn langt aS bíSar
að oss Islendingum snúist hugur í
því máli og að viS viSurkennum, að
stjórnin á Islandi hafi veriS aS vinna
þarft verk með styrkveitingum sínum
til skálda og listamanna sinna? Það
hlýtur aS vekja eftirtekt vora að
minsta kosti, að ein auSugasta og
voldugasta iþjóS heimsins, skuli vera
farin aS veita þessu svo mikla eftir-
tekt, að blöð hennar skuli hvetja
þjóðina til þess, aS taka sér Island
til fyrirmyndar í því efni.
■---------xx----------
Island og Noregur.
(Greinin, sem hér fer á eftir, er
skrifuS af manni, sem dveipr í nor-
egi. Hún fjallar um frændsemisbönd-
in milli Islands og Noregs; og af því
aS þaS mál er okkur Vestur-Islend-
ingum ekki alveg óviðkomandi, og í
öSru lagi aS ýmislegt hefir áSur ver-
iS birt hér í blaSinu um þaS mál, þá
tökum vér hana hér upp.)
Tímarnir breytast og mennirnir
meS.
Um 6Ó0 ára bil hafa frændsemis-
bönd Islendinga og NorSmanna ver-
iS í slitrum. NorSmenn hafa lítiS
vitaS, hvernig okkur hefir farnast,
og viS lítiS vitaS um þeirra hagi.
BáSar þjóSirnar hafa IiSiS mjög mik
iS frá því fyrst aS myrkriS skall á,
en þó NorSmenn mikiS meira tjón á;
þjóSerni sínu. — Nú eru aftur óðals-'
tímar, öllum fjötrpm svift! Nú eru
frændþjóSirnar að koma til sjálfra
sín aftur.
ViS gætum lært mikið hér, þó sér-
staklega til jarS- og garSyrkju, vega-
gerSa og húsabygginga. Af engu
landi getum viS lært meira í þeim
greinum. NorSmenn eru framúr-
skarandi duglegir og úrræSagóðir..
Engin þjóS tekur kærar á móti okk-
ur en þeir. Satt er þaS, aS Islending-
ar heyra hér stundum vond orS um
land sitt og þjóS, en þaS er aldrei
nema þegar þeir eru í félagsskap
lakara fólks, helzt götustráka. Allir,
sem nokkuS þekkja- til, bera mjög
hlýjan hug til lands vors og þjóðar.
Islendingar njóta þess oft, aS þeir
eru nánasta skyldfólkiS.
Ekki allfáir okkar fara hingað til
aS kynnast áSurnefndum greinum,
þó aS fleiri fari til Ðanmerkur, því
miður, til að kynnast fullkomnari
landbúnaði. Danskir staShættir eru
mjög ólíkir þeim íslenzku.
Mestur ihluti okkar, sem hingaS
komum til vertklegs jarðyrkjunáms
tökum staS á JaSrinum. ÞaS er gott
aS mörgu leyti. JaSai sbændurnir eru
duglegir; en JaSarinn er ekki eins
hentugur fyrir okkur eins og ennþá
norðar í landinu, t. d. í Þrændalögum
eSa jafnvel enn norSar.
HvaS sem þessu líður, þá eru ann-
markarnir mestir um aS fá verustaS-
ina. Piltar heima skrifa kunningjum'
sínum hér, ef þeir eiga þá nokkra, og
biðja þá aS útvega s£r staði. Þessir
piltar hafa oft ekki dvaliS hér í land-
inu nema stuttan tíma, og þekkja þv't
lítiS til. Þeir velja því þá staðina,
sem hendi liggja næst, þótt misjafn-
ir séu. Piltar lenda því oft á þá
staði, er miSur eru heppiiegir fvrir
þá, sem þurfa og vilja nema. Þar af
leiðir aS piltar hafa oft ekki hálf not
afweru sinni hér.
Nú þurfum viS umfram flest ann-
aS aS fá skrifstofu hér eða heima,
sem getur veriS miIliliSur og útveg-
aS okkur góSa staSi hér. Hún myndi
vera til hins mesta gagns fyrir land-
búnaðinn okkar. — Mundu nú NorS-
menn vilja taka þátt í þessu? ViS
getum gengiS aS því vísu. Margir
ungir og efnilegir NorSmenn, sem
hafa áhuga á mentun og bera þjóS-
erni sitt fyrir brjóstinu, vilja til Is-
lands og kynnast þar málinu og öSru,
svo þeir geti fært sér í nyt bókmentir
okkar, bæði nýjar og gamlar. En
þegar þeir hafa engann aS snúa sér
til, sem getur útvegaS þeim ábyggi-
lega og góða staði, þá kasta þeir frá
sér hugsuninni.
Lars Eskeland skólastjóri viS lýS-
háskólánn á Voss skrifar í “Gula
Tidend” grein, sem hann kallar
“Norderlendsk og norrönt sam-
arbeid”. MeSal annars talar hann