Heimskringla - 28.02.1923, Page 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. FEBROAR 1923.
WINNIPEG, MANITOBA, 28. FEBR., 1923.
Þingmannatalan.
i.
iFrumvarpið um fjölgun þlngmanna,
bygða á síðasta manntaii, hefir verið borið
upp í sambandsþinginu af forseetisráðherra
King og verður vwntanlega að lögum oiðið
fyrir næstu sambandskosningar, nema að
þær beri því bráðar að. Samkvæmt þessu
frumvarpi hækkar þingmannatalan upp í
245 úr 235, sem hún áður var. Þingmönn-
um Sléttufylkjanna fjölgar úr 43 upp í 54;
2 af þeim fær Manitoba, Saskatchewan 5,
og Alberta 4.
I lögum Iandsins (The Biitish North Ame-
rican Act) er þingmannafjöldi Quebecfylkis
ákveðinn 65. Hver svo sem íbúatalan bar
verður, eru þingsætin þar aldrei fleiri. Þann-
ig er undirstaðan lögð fyrir þingmannatöl-
unni eða einingartala fcngin fyrir henni.
Árið 1911 var einingartalan 30,819. Nú er
hún, samkvæmt hinu nýja frumvarpi 36,283
Til þess að reikna út þingmannatölu hinna
fylkja landsins, að Prince Edward Island
undanskildu, er tölunni 36,283 deilt í íbúa-
lölu fylkisins, og útkoman verður þing-
mannatala þess fylkis.
En þannig slendur á, að Prince Edv\ard
Island er undanskilið, að csamræmi virðist
vera í því, að þaðan væru færri neðri mál-
stofuþingmenn en efri málslofu. En þeir
eru nú 4.
Þessi breyting verður þá, eftir því sem
íorsætisráðherra King gerir ráð fyrir, á
þessa leið:
Þingsæti í áður nú
Quebec ........................... 65 65
Prince Edward Island .............. 4 4
Nova Scotia ...................... 16 14
New Brunswick .................... 11 11
Ontario •......................... 82 82
Manitoba ......................... 15 17
Saskatdhewan ..................... 16 21
Alberta .......................... 12 16
British Columbia ................. 13 14
Yukon ............................. 1 1
i- Alls: 235 245
Fylkin vestan vatnanna miklu næla því í
12 sæti, en austurfylkin tapa 2.
n.
Þingnefnd hefir nú verið skipuð til þess
að rannsaka frumvarp þetta, eins og Sir
Wilfred Laurier lét gera við manntalið 1903
og Sir Robert L. Borden árið 1914. Að lík-
indum athugar þessi nefnd um leið, hvort
ekki sé hægt að koma enn betra skipulagi á
atkvæðagreiðsluna. Beinnar löggjafar er
mjög kjafist. Og hún er af mörgum ekki
talin fullkomin fyr en atkvæðafjöldinn ræð-
ur úrslitum, án þes sað nokkurt tillit sé tek-
ið til þess, hvort um bæi eða sveitir er að
ræða. Einnig er talað um, að úti í sveitum
skuli atkvæði flutt, svo að sá sem kosinn
er, hafi meiríhluta atkvæða, hvernig sem á
stendur. Talsverð nauðsyn er á umbótum í
þessu efni, og verður fróðlegt að heyra, að
hvaða niðurstöðu þessi þingnefnd kemst um
það. Fyrra atriðið er einkar erfitt úriausn-
ar. Ef bæirnir fengju þingsæti að jöfnu við
sveitirnar eftir fólksfjölda, réðu þeir öllu
saman. Sést af þessu, hve persónulegt
frelsi og eignaréttindi eru samtvinnuð og
flækt, eða hve atvinnurekstur landsins eða
samlíf borgaranna getur ávalt orðið Þránd-
ur í Götu persónufrélsisins.
III.
1 sambandi við þetta atriði beinnar lög
gjafar hefir oss stundum dottið þetta í hug:
Tímamir eru ávalt að breytast, og hættir
þjóðfélagsins standa aldrei í stað. Fjar-
lægðirnar eru ávalt að styttast og verða með
tímanum hverfandi. En nú er að öllu leyti ,
auðveldara að eignast þægilegt heimilislíf í
bæjum, eða með því að heimilin séu sem
þéttust. Fjarlægðin verður seint hverfandi
í því efni, þótt samgöngur batni og fljótara
sé að komast á milli, sem bæði er að þakka
járnbrautum og aukinni notkun bifreiða.
Eru þeir tímar því ekki í vændum, að land-
búnaðurinn verði rekinn úr bæjum ein-
göngu?Ef þægilegra líf er af því að hafa,
að lifa þar, eiga þar heima, fúllkomnari
húsakynni og skemtilegra félagslíf, þá er
ekki mót von að íólkið sæki til bæjanna. En
nú verður auðvitað að stunda landbúnaðinn
einnig. Og þá er spurningin þessi: Verður
það ekki hægt úr bæjunum, með hinum
hverfandi fjarlægðum, þ. e. a. s. ef bæirnir
yrðu þéttari en nú og ekki nauðsynlega svo
ýkja stórir? Ef þjóðfélagið væri í þessu
horfi nú, væri engum erfiðleikum bundið, að
koma á atkvæðagreiðslu eins og bein löggjöf
gerir ráð fyrir, svo að hver borgari njóti
persónufrelsis síns tii hlítar. Þjóðfélagið
væri sameinaðra en áður, með þessu fyrir-
komulagi.
Þetta kann nú að þykja Utopia eða draum
ur; samt virðist ekkert óraunverulegt við
það eða óframkvæmanlegt.
IIII.
Eitt er enn sem athygli vekur í sambandi
við þessa fjölgun þingmanna landsins, en
það er vöxtur og framför Vesturlandsins.
Er til nwsta þings verður kosið verða þing-
menn þaðan 69 í stað þess að þeir eru nú
57. Þegar fyrsta þing kom saman eftir að
sambandið var stofnað, var enginn þingmað
ur frá Vesturlandinu. En með því að Brit-
- ish Columbia og Manitoba fengu brátt fylk-
isréttindi, voru þau ekki lengi fulltrúalaus á
þinginu. Árið 1872 voru 10 þingmenn frá
Vesturlandinu. En þeim fjölgaði hægt fyrst
í stað, og árið 1882 voru þeir aðeins 11;
rót átti það nokkra að rekja til þess, að
þingmenn frá British Columbia voru í raun
réttri of margir í fyrstu, og átti Sir John 1
Macdonald þátt í því að svo var, í hvaða
skyni sem það var gert; sögðu sumir að það |
hefði verið gert til að afla honum pólitískt
fylgi, en aðrir að það hefði verið gert
vegna þess að honum þótti Vesturlandið
fulltrúafátt. Árið 1904 voru fulltrúarnir
orðnir 28 frá Vesturlandinu, enda höfðu þá j
Slé’ttufylkin hlotið réttindi, en álls voru þ ng- I
menn þá 214, svo Vestur-Canada hafði þá |
um 13 % af öllum fúlltrúunum.
Eftir næstu kosningar verða fulltrúar ■
Vesturlandsins um 23 % af öllum þingmönn- j
um. I Sléttufylkjunum þrem hefir þeim
fjölgað tiltölulega langmest. Árið 1872
höfðu þau aðeins 4 fulltrúa, alla frá Mani-
toba, Eftir næstu kosningar verða þeir 54.
Árið 1867 voru 45% allra þingmanna frá
Ontario og 36% frá Quebec. Eftir næstu
kosningar hefir hið fyrnefnda ‘ aðeins 35 %
og hið síðartalda 25%. Jafnvel árið 1905
hafði Ontario 92 fulltrúa, en hefir nú ekki
nemá 82. Það hefir tapað 10 á sama tíma
og Sléttufylkin hafa bætt við sig 33.
Sjávarfylkin hafa einnig mjög tapað. Ár-
ið 1867 höfðu þau 43 fulltrúa af 206 alls
á þingi. Sem stendur hafa þau 31, og eftir
næstu kosningar ékki nema 29. Fulltrúa- í
tála þeirra hefir því minkað um 14 á rúm- j
um 50 árum.
V.
Af öllu þessu er auðsætt fyrst og fremst, [
að það eru Sléttufylkin, sem þroskast hafa !
mest og stækkað á seinni árum. Fólki hefir
þar fjölgað mest. Framfarirnar hafa þar
orðið stórstígari en annarsstaðar. Og þó
eru fylki þessi enn á æskuskeiðinu, á frum- j
býlingsárum sínum. Ótal verkefni Iiggja
þar fyrir höndum. Og þeim verður ávalt j
meiri og meiri gaumur gefinn. En af því
leiðir aftur, að hin' almennu mál þessara
fylkja hljóta að koma meira og meira til
greina í landsmálum, eftir því sem tímar j
Iíða. Fyrsta sporið er nú þegar stígið í því
efni. Framfaraflokkurinn á sambandsþirig-
inu hefir fótfestu sína þaðan fengið að
mestu. Áhrif hans í landsmálum hljóta að !
haldast í hendur við þroska og framfarir
Vesturfylkjanna.
Sveitalánin.
Nefnd sú er skipuð var til þes sað rann-
saka viðskiftareksturinn á sveitalánunum í
Manitoba, hefir nú lokið starfi sínu og af-
hent fylkisstjórninni slkýrslur sínar.
Og hvers eru menn nú vísari uin þessi lán ?
Þó sorglegt sé frá því að segja, bera skýrsl-
urnar það með sér, að hræðilegt skeytingar-
Ieysi hefir átt sér stað í meðferð fjárins, er
hið opinbera veitti til þessara sveitalána.
Skýrslurnar bera það með sér, að fyrir-
tæki, sem ætlast var til að yrði fylkinu og
sveitunum til góðs, hefir vegna slæms eftir-
lits fráfarandi stjórnar, orðið til ógæfu, frá
hvaða sjónarmiði sem það er skoðað.
)Féð, sem stjórnin veitti, nam $3,000,000.
En af hálfu stjótnarinnar var engin nefnd
skipuð til þess að h'ta eftir, hvernig með
þetta fé var farið. Sá, er afhenti það, hafði
engum skyldum eða ábyrgð að gegna. Alt
nauðsynlegt eftirlit skorti. Engin yfirskoð-
un hefir verið gerð og reikningarnir eru í
mestu óreiðu.
Sveitafélögin, sem um það áttu að sjá, að
lán þessi kæmu að tilætluðum notum, voru
alls 74. En í stað þess að veita þau aðeins
til stutts tíma, er nú mikið af þeim veitt til
lengri tíma, og flest af þeim óinúkallanleg
sem stendur, og nokkur, sem talin eru töpuð
með öllu.
Um 259 manna, sem í sveitunum áttu að
sjá um veitingu þessara lána, hafa sjálfir
j tekið lán, sem nema um $1643 að jafnaði
hver. . Auðvitað er mögulegt, að þessir
menn séu eins góðir fyrir þeim lánum og
aðrir, en það er ekki spursmálið, þó eftirlit-
ið þyki í þessu efni alls ekki gott og rann-
sóknarnefndin álíti, að mörgum hafi verið
Iánað, sem ekki áttu næga tryggingu til að
fá lán. Það er hitt, sem mestu varðar, að
þarna er vikið frá þeirri reglu, sem ætlast
! var til að fylgt væri að því er sveitalánin
J snerti, en hún var sú, að veita ekki einum
manni nema litla upphæð, og í öðru lagi að-
eins til skams tíma, meðan beðið var eftir
sölu á afurðum bóndans, eða þegar smálán
j gátu komáð sér vd fyrir bændúr. Þessi
I sveitalán hafa gefist mjög vel í öðrum lönd-
um. Og með góðri stjórn og eftiriiti geta
þau verið til mikilla hagsmuna bæði fyrir
bóndann og fylkið. En með öðru eins hirðu-
leysi og hjá Norrisstjórninni átti sér stað;
lýsir rannsóknarnefndin yfir, er Jackman og
Collyer stóðu fyrir, að stórtap hafi þarna,
sumpart í bráð og sumpart fyrir fult og alt,
leitt af því fyrir fylkið..
Núverandi stjórn á þarna mikið og erfitt
verk fyrir höndum. Að setja þetta fyrirtæki
1 aftur á laggirnar, svo að það verði að til-
ætluðum notum, er verra nú en áður. Norr-
isstjórnin, sem móðir var þessa fyrirtækis,
og sem vegna þess hefði átt að láta sér ant
um að það blessaðist’ hefir unnið þessu af-
kvæmi sínu meiri ógreiða en nokkur óvinur
þess gat gert.
Og hvar verður nú staðar numið? Þessi
opinberun viðvíkjandi meðferð stjórnarinn-
ar á þessu fyrirtaéki, sveitalánunum, gefur
ærið tilefni til þess að rannsaka bændalán-
in og kúasöluna, og ef til vill fleiri af verk-
um fráfarandi stjórnar.
Það sem hér er um þetta mál sagt, er haft
eftir blaðinu Grain Growers Guide, dagsettu
21. febr. s.l. I þinginu varð snÖrp senna út
af skýrslu þessari s.l. föstudag. Þingmenn
höfðu ekki séð skýrslurnar, en höfðu heyrt
svo mikið úr þeim, að þeir kröfðust þess að
stjórnin legði þær fram fyrir þingið. Talaði
John Haig og fleiri Iengi um það og sýndu
fram á að þingmenn ættu heimtingu á að
sjá skýrslurnar. Stjórnin kvaðst skyldi sýna
þeim þær einslega, en ekki í þinginu að svo
stöddu, vegna þess að einstakir menn ættu
hlut að máli. Rénaði þingmönnum þá reið-
in og kváðust sætta sig við það, sem stjórn-
in vildi vera láta.
Þakkargerð.
i.
Bráðlega verður nú fyrsti árgangur á
end^., af þessum hnjóð um stefin mín: “Á
rústum hrumnna halla”. Mér mun þvi mál
að kveðja fólkið og þakka fyrir viðtökurn-
ar fyrir næsta árs útgáfuna. Lárus hefir
þegar lofað sínu liðsinni fyrirfram. Letin
rnín, virðingarleysi mitt fyrir kennifeðrun-
um, og aðrar annir, hafa valdið, að eg van-
rækti þetta, svona fram á síðasta hlunn.
Hitt þó ekki sfður, að eg vildi varla glata
þeirri gæsinni, sem verpti gullegginu, nefni-
lega gamni mínu af þessum vikulegu vind-
mylnum. Ánægja mín var ekki of mikil
samt, þó ekki væri því settur állur stóll í dyr
sem bara er haeft til að brosa að. Ef ein-
hverjum virðist, að eg sé nú einkum að verja
mínar eigin hendur fyrir óhreinkunni af
þessu kviðlingsJkorni, þá er það samt ekki
aðal-erindið. Það hefði eg getað látið
lengur líða um dal og hól. Annað er
til, sem að mér kallar, sem sé það, að eg
hefi aldrei getað látið það ganga úr grun
mínum, að það sé ekki einungis eg og þetta
litla ljóð mitt, sem alt þetta stagl stefndi á
— mér þykir stundum sem verið sé að seil-
ast yfir öxl mína til ritstjóra Þjóðræknis-
tímaritsins, en það er mér þægðarlaust.
“ÖIlu veldur sá sem upphafinu veldur ’, og
það er eg, og því ætti þar að falla slkömm
sem skýldi. I þetta ^inn tel eg ekki upp ált,
sem tortrygni mína vakti, aðeins segi semí
er, að mér er óskiljanleg öll þessi árslanga
upptugga, ef annað bjó ekki undir, en eg og
þetta kvæði mitt, ekki meiri garp-
ar en við erum til ills eða góðs, í
því sem þessum mærðarbelgjum
mislíkar. Slík ofnenning er nærri
ótrúleg, ef ekki lá meira við. Mig
minnir, að sá sem fyrstur hóf deil-
una um kvæði mitt, léti þá í þriðja
sinni móta fyrir kettinum í sekkn-
um, sem liti malandi til Tímarits-
ins og ritstjóra þess. Hafði ekki
Sami höfundur tvisvar áður lagt
það til, að ritið þyrfti að prenta,
þar sem það yrði gert lýtaminna,
og þó hægt væri úr hlaði riðið,
látið örla á óánægju, með þann
kaflann, sem ritstjórinn hafði
sjálfur samið? Þrátt fyrir það,
að sú grJnargerð er að líkindum
það heildarlegasta og óhlutdræg-
asta, sem enn hefir verið ritað um
tilraunir Islendinga hér í álfu, að
halda í þjóðerni sitt. Bæði munu
ýms skilríki bera með sér, að svo
sé, og minni þeirra manna, sem
enn standa uppi, og átt hafa sam-
tíð með þeim málefnum og hafa
veitt þeim eftirtekt. Líka virðist
mér, að Jón í jólaboðskap “Lög-
bergs” skera glögt upp úr, að af
mætti verða með ritstjórann.
Þannig fanst mér þá upphaf og
endi árgangsins, og getur nú hver
sem vill lesið milli línanna, og láð
mér ímyndun mína.
II.
Nú mun eg reyna að sýna fram
á, hvert ódæði ritstjórinn og eg
höfum unnið — þeim mönnum,
sem nokkuð láta sig þessa þrætu
varða — með því að tylla þessu
kvæði mínu í Tímaritið. Fyrst
skal það tekið fram, að engum
þeirra, sem yfir kvæðinu hafa
klagað, hefir enn auðnast, að
gera grein fyrir göllum þess frá
gagnrýnismiði, og var það þó víst
vorkunnarlaust, þeim setn nokkru
orkaði í þá átt, en varla af þeim,
að vonast til. Tveir þeirra báru
sjálfum sér vitni, n»oð að minnast ;
á “Vestigia” eftir ranadiska skáld
ið BIiss Carman, þýtt af Jóni Run-
ólfssyni. Annar þeirra kvaðst
ekki komast þar upp né niður. I j
hinum hnaut, en hikaði við að
segja svart, því heyrt hafði hann, ■
að kvæðið væri haft yfir af böm-
um í lýðskólum hér í landi. F.n :
kvæðið er fagurt frá því sjónar-
miði, sem það er kveðið í.
III.
Upp aftur og aftur tekna jórtr-
ið, um að kvæði mín séu svo myrk
í máli, að skýrir menn skilji þau
ekki, eru þó ekki af öllum þeim,
er að finna, höfð um þetta kvæði
mitt sérslaklega, en aðeins haild-
ið uppi sem allsherjardómi. Sum- j
ir jafnvel telja það moldviðrað
með minna móti, svo ekki er það
aðalsökin. Annars er sá söngur
svo gamalt Iag, að mér ríður á
litlu að rifja það upp. Þó skal við
því gangast, að sumstaðar í
kvæðum mínum er það líklega
mér að kenna, ef fólk rekur skiln- j
ing sinn í vörðurnar. Fyrir það
þræti eg við engan, sízt þegar á
ekkert sérstakt er bent. Sjálfum
mér hafa stundum íundist annara
orð óljós í fyrstu, en aldrei haft
heimsku til að kveða neinn dóm
upp um það, sem eg hafði ekki
gert mér grein fyrir, óðara í bili.
Kent sjálfum mér um þangað til.
Mér hefir reynst mörg bók og
margt kvæðið, um efni, sem mér
hafði aldrei áður í hug né hjart
komið, eins og ókunnugt land,
sem glöggvast æ bct ir og betar
við yfirferðir, og virðist ef til vill
fagurt að Iokum. Oft hefir mér
orðið það drýgst og fengmest,
sem nokkur fyrirhöfn fylgdi. Það
var samvinna mín við höfundinn,
sem eg átti það að þakka. Mér
hefir þráfaldlega gagnast það ver,
sem eg gat gleypt í mig. En svo
er sinn með hverju marici brend-
ur, og sízt að efa, að þessir höf-
undar lýsi skilningsleysi sínu rétt,
því “hver er sínum hnútum kunn-
ugastur”. Aðeins er eitt, sem ger-
ir mér kvartanir þeirra ögn grun-
samar með köflum. Eg hefi oft
sent þeim í blöðunum nokkrar
línur í hendmgum, og látið þar í
Ijós, að blaðadómar þeirra væru
bull. Það hefir skilningur þeirra
óðara gripið, og þykst við, sem
Dodd’s nýmapillur eru bezta
nýmameðalið. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilun^ þvagteppu,
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
•r $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
wa eða frá The Dodd’s Medickia
Co.. Ltd., Toronto, OnL
von var, og svo æfir hafa nokkr-
ir orðið, að þeir hafa tekið það
að sér, sem öðrum var ætlað. Svo>
glöggir voru þeir á flokksmarkið
sitt lfka. (
i IV.
Afþ ví sem fingur verða á fest-
I ar, eru aðal-afbrotin við að laka
“Á rústum hruninna halla” i
Tímaritið sögð að vera þessi: Að
kvæðið sé ekki íslenzkt, og eigi
þar því ekki heima. — Að það
veki óvild upp, því einhverjum
1 þóknist það ekki — Að enginn
Islendingur, svo að sá viti til, sem
j nð er að finna, hafi orðið fyrir
því, sem yngri sonur konunnar,
sem um er kveðið, varð fyrir —
Að hendingin “Logið, rangt og
tapað mlál”, lúti að málstað Sam-
herja einna — Að kvæðið særi
einhverja.
Vilja þeir, sem nenna, líta yfir
kvæðið með mér og þessar að-
finslur?
“Ekki íslenzkt.”
Oneitanlega er það kveðið út
af efni, sem Islendingar tóku þátt
í, er á íslenzku máli og kveðið af
Islendingi. Eru önnur taómörk
setjanleg fyrir upptöku í Tíma-
ritið en þau: að það verði að
vera, hvað sem sæmilegast býðst,
að efni og frágangi, og sem Is-
lendinga varðar um, og jafnvel
menn yfirleitt?
Væri svo, væri gaman að að-
finslumaður gerði glöggva giein
fyrir þeim véböndum, sem ekkert
mætti yfirstíga af því sem ætti að
vera utan við þau, því þá sæist,
hve margt hitt væri, sem útundan
yrði.
“Vekur upp óvild.”
Að Tímaritið flytji aðeins það,
sem allir fallast á, er víst ókleyft.
Jafnvel þó það ráð væri tekið, að
gera það að slíku ónýtis-riti,
myndu einhverjir verða óánægð-
ir. Setjum svo, að í stað kvæðis
míns hefðu í Tímaritinu staðið
ritdómar eftir t. d. Lárus og
“Sveinstaula”, myndu þeir sem
gegn þeim hafa ritað, ekki hafa
orðið ánægðir — og þeir eru víst
jafn-margir enn — en þeim L. og
S. sjálfum ekki fundist, að þá
hefði verið settur neinn kött-
ur í bjarnarból. Enginn ágrein-
ingur er hættulegur, annar en
óvild röksemdaleysunnar í garð
einstaklingsins, sem ekki er henni
samdóma.
“Enginn Islendingur varð fyrir
því, svo eg viti.”
Að engir Islendingar hafi orð-
ið illa til reika sökum sannfæring-
RICH IN VITAMINES