Heimskringla - 28.02.1923, Side 5
WINNIPEG, 28. FEBRÚAR 1923.
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐA.
Landa-gjaldmiðar.
HvatS ætlitS þér at» gera vitS sölu gjaldmitSla ytSar?
KomitS metS þá á bankann til víxlnuar etSa óhultrar
geymslu. Þér munitS hitta fljót, kurteis og fullkomin
vitSskifti vitS næstu bankadeid vora.
Riverton bankadeild, H. M. Sampson, umbotSsmatSur
IMPERJAL BANK
OF CANA.OA
Riverton bankadeild, H. M. Sampson, umbotSsmaður
Útibú atS GIMLI
í 370)
ar sinnar, innan fangélsis á stríðs-
árunum, er fáránleg athugasemd,
um það, sem ætlast er til, að ofur-
lítið sé skáldskap skylt — jafnvel
t»ó hún sönn væri. Það gat átt
sér stað, og *það nægir, jafnvel þó
heimtað sé hið hlutsjáanlega af
skáldskapnum. Áður hefi eg get-
ið þess, að kvæðið er að efni til
ékki bundið við íslendinga eina.
Sá sem þessa viðbáru íeisti við
“vit” sitt, mun margt hafa frá
stríðinu mikla sagt, áður en hann
varð afblaðaður ritstjóri, ef sá er
sem eg ætla. Aldrei markaði þó
fyrir því, að hann “vissi” út fyrir
skólprennur þröngsýnna blaða í
bæ hans, þeirja er með stríðinu
stóðu. Alt sem hann “vissi” þá,
hafði hann eftir þeim. Eg efa, að
hann sé nokkurs vísaw. Ekki þá
við að búast, að 'hann hafi séð
greinarstúf, sem stóð í einu blaði
þessa fylkis — og okkar beggja.
Það var meðan stríðið stóð sem
hæst. Efni greinarinnar var að-
búð sú, sem svona fangar áttu að
sæta, þar sem þeir voru geymdir,
innan okkar fylkis. Sú vist var
ekkert glæsilega sögð, og iieitið á
lýði til lagfærslu. Mig undraði,
að innlent blað þorði að birta þá
aðfinslu, væri enginn fótur fyrir
henni, slík sem aðstaða blaðanna
þá var. I fangelsum á Bretlandi
skiftu herskirringar þúsundum.
Það var félag _stofnað þeim til
kjarabóta. Bók um það starf er
nýlega útkomin á Englandi, eftir
einn forgöngumann félagsins,
enskan prest. Eitt hið bezta blað
Bandaríkjanna telur hana öfga-
lausa. Ein bending í þessa átt
sýndist mér þó líklegust. Hún er
sú, að fangavistin var fremur til
þess sett, að sem fæstir hlypict
undan herskyldunni, heldur en að
hún væri hegning fyrir glæp. Það
sannast með því, að hvenær sem
fanginn “sneri sér og trúði”, kaus
fremur vígvöllinn en vistina, var
hann Iátinn laus í herinn. Var þá
nokkurt “vit” í að láta hann baða
í rósum í dyffissunni?
“Að hendingin: “Logið, rangt
og tapað mál” sé um Breta sér-
stáklega.”
Eins og áður hefir verið fram
tekið, á kvæðið ekki við einsták-
ar þjóðir né menn. Andinn í því
er stef úr stríðsdrápu, sem kveðin
hefir verið um flest löid. Að-
finsla þessi er því átyllulaus af-
færsla, gerð af andúð eða ein-
feldni, meinloka vitleysunnar eða
viljans til að villa um skilning.
Hugsunarstefna konunnar í kvæð
inu getur átt heima hvar í veröld-
inni sem vill, eins og nú er ástatt,
og henni er hvergi nafn gefið, né
við nokkurn stað bundin. Af því
leiðir, að sú, sem blés áheyrand-
anum í brjóst slíkri hending, gæti
eins vel verið þýzk eða íslenzk,
eins og ensk, og átt við sína
heimaþjóð. Til dæmis, myndi sá,
sem þessa athugun átti, og hans
lið, sízt mæla móti því, að Þjóð-
verjar hafi barist fyrir “lognu,
röngu og töpuðu máli”. Satt
sagður, er munurinn mill mín og
hans sá, að eg hygg að fleirum
hafi farið eins, sem að stríðinu
stóðu. En kvæðið sjálft segir
hvorki af né á, hvaða sérstakri
bjóð þetta komi við.
“Að kvæðið særi”.
Því verður svarað með spurn-
higunni: Hverja? I kvæðinu eru
Viðhorfin við stríðinu fjögur.
^óndi konunnar, sem fer til víg-
vallar vegna skyldunnar, því
hann er hermaður^ en er því ófeg-
inn, af því að hann veit, hvað
stríð er í raun og veru. Þar næst
eldri sonurinn, hugsjonamaðurinn,
trúir jþví með móður sinni
The war to
heim, sem
dvalarstaður
sem
þá: “að nú sé sig að hreinsa
heimur hjartablóði sínu með”, og
leggur því upp með ákafa til slíks
góðverks. Þá er yngri sonurinn,
ragmennið að almennings dómi,
sem glatar fyr ást móður sinnar
og gengur í fangelsi, en að láta
eggjast út í stríðið. Svo er konan
sjálf. í byrjun er hún svo hug-
sjónaJhrifin af herópinu, sem al-
staðar er æpt, um “stríð til að
fyrirbyggja framtíðar-stríð —
end war — og um
verði hetjum-hæfur
— A world fit for
heros to live in — að því loknu,
að hún næstum leggur fæð á þann
soninn, sem vár augasteinn henn-
ar áður, af því að hann brást von
hennar um að leggja sig líka
fram. Kvæðið gerir ekki upp á
milli þessara stefna, aðeins segir
frá, og leyfir svo lesaranum að
gera það. Hver er særður? Er
það hann, sem skyldunni fylgdi?
Er það sá, sem hugsjón sinni
i hlýddi? Er það ragmennið, sem
síðar í kvæðinu fær færi á að
I segja sína sögu? — Hver af þeim
j— eða þeirra — er særður? Og
j með hverju móti?
Þá er niðurlagið. Konan hefir
lifað af “stríðið fyrir framtíðar-
friðinn”, mist þar mann sinn og
soninn, sem í stríðið fór. Enn
drotnar ófriður, heimurinn síféld
Hjaðningavíg á öllum sviðum,
hörmungar mannanna verri en
þær voru. “Við stöndum nú and-
I spænis vaxandi óánægju vitkaðr-
ar allþýðu” — We face the grow-
ing discontent of a disillusioned
people — er haft eftir Buckmast-
er lávarði. Hún er komin í
þann hóp. Trú hennar á tilgang
stríðsins var sjónhverfing, eins
og var allra stríðs-þjóðanna,
j þjóðanna, sem við fyrsta færi
I veltu úr völdum öllum þeim
mönnum, sem voru mest áberandi
j merkiisberar stríðsins, ekki í von
í um viðréttingu, heldur í hefndar-
skyni, settu þær víða í sess þeirra
j minni menn, en við voru áður, og
flokka, sem þær vissu að voru
kyrstöðuflokkar. Þar sáu þær
eina vissa veginn til að hegna því,
sem fyrir var. Flokkurinn, sem
, þykist sjá, hvar breyta megi til
betra, var of fámennur enn til að
j ráða niðurlögum þess, sem til
j vandræðanna hafði stýrt í þetta
j sinn. En á þenna hátt varð hjá
því komist, sem almenningur vildi
I sízt gera, og það var, að sam-
j þykkja ið skeða.
| Myndi nokkur, með réttu, geta
vítt hending þessa, nú þessa stund
ina, væri hún lögð í munn grískr-
ar móður eða rúrhéraðskrar, sem
stæði í sömu sporum eins og sú,
sem kvæðið segir frá? Sennileg-
ast engri konu og móður, sem
hugsað getur fleira en hégóma,
væri stfkt láandi.
| ykk ur þó nokkur mannsbót, jafn-
vel þó þið sværuð fyrir það, þar
sem Kaífas kynni að heyra til.
VI.
Árum áður en stríðið skall á,
hafði einhver spaugsamur æringi,
sem athugað hafði hversu vitfirr-
ingahælum fjölgaði í heimi vor-
um, spáð því, að ef eins héldi á-
fram, myndu þeir, sem vitstola
færu, verða mestur hluti manna,
ráða lögum og lofum, og flæma
þá fáu í fangelsi, sem fullu viti
héldu. Engan hefði grunað þá,
að sú kalsa-spá ætti stuttan aldur,
þar til eftir gengi. Hún rættist
að nokkru við stríðið, þegar þeir,
sem berserksgang höfðu, ráku
friðsemismennina í fangelsi eða
herinn.
VII. ’
Þá er nú því lokið í bráð, að
stikla á þeim steinum, sem nokk-
urt efni er í, og að kvæðinu mínu
hefir verið kastað. Enginn þarf
að ímynda sér, að það hafi angr-
að mig, eða að isú hríð hafi stað-
ið mér fyrir svefni. Þvert á móti.
Eg er þeim, sem veittu mér þá eft-
irför, þalkklátur fyrir fylgd af
fremsta megni. I einlægni að
segja: eg hefi alla tíð óttast, að
fremur Iítið myndi lýsa af mér.
Eg varð feginn þessum fylgihnött-
um, sem að mér hgfa dregist,
samkvæmt lögmáli andófsins,
sumir stöðugir í nærri hálfan
mannsaldur, og eru nú líklega
orðnir svo fastir í rásinni, að eg
aldrei þurfi að kvíða, að þeir
sortni upp út í ósýnið, meðan eg
er uppi. Marga kvöldskemtun
hefi eg haft af.þeim, jafnvel reiki-
stjörnunum, sem aðeins sáust í
eitt skifti, og hurfu svo. Þó veit
eg, að aldrei mun eg ganga þeirra
brautir.
Og þá eruð þið, 'sem svari mínu
hafið tekið, og þið, sem hafið sent
mér bækur og blöð og hlýjar
kveðjur og bréf, að undanförnu,
og um næstliðnar hátíðir — ykk-
ur þakka eg alúð ýkkar líka, al-
veg eins einlæglega, en með glað
ara geði. Ykkur hefði eg átt að
þakka í bréfi en ekki í blaði, en
satt að segja, eg veit ekki nöfn
ykkar sumra, né hvar þið eruð
{ niðurkomnir. Suma get eg isíðar
hitt, en þetta gerir þó nokkurn
jöfnuð í bráðina þannig. að það
ber ykkur vott um, að mér hafa
i borist í hendur sendingarnar, ósk-
j irnar og orðin ykkar um mig.
N y j a r
In nfly tj end a k r öfur
Hefir þú lesið þær?
Hérna koma þær
Skjala krafist
Tvö eintök af vanalegum eiösvörn- i
um skjölum, viövíkjandi stuöningi I
og atvinnu. '
Tvö eintök lí samföstum eiösvörn- •)
um skjölum viðvíkjandi stuöningi I
og atvinnu. -'
ÞJÓÐERNI
BRETAR og j
SANDINAVAR )
ZECHO SLOVAKAR
JUGO-SLAVAR ,
FINNAR, BELGIR '
FRAKKAR, {
RÚMENIR
Aðrar kröfur
Aðrar kröfur eða reglur eru fáar
að því er Breta og skandinava
snertir.
Ef við tölum ekki tungumál
þitt, þá útvegum við túlk
Tvö eintök af samföstum eiðsvörn- %
um skjölum viðvíkjandi stuðningi
og atvinnu. )
Þrjú eíntök af samföstum eiðsvörn-
um skjölum viðvikjandi stuðningi,
atvinnu, þegnréttindaskjal vinnu-
kaupanda, ef til er.
PÓLVERJAR og
GALICÍUMENN
RÚSSAR
Sendið $4.75 með hverju fyrirfram
til þess að fá undirskrift pólska
ræðismannsins á skjölin
Leyfi frá Ottawa er nauðsynlegt,
snertandi tryggingu á öllum rúss-
neskum farseðlum sem borguðum.
Ef þú seinur um fyrirfram borgun við agonta Cinadian National Railvvays íélagSins, þá ertu
viss nm, að alt verður gert, sem gera þarf fyrir þig á lægsta verði (það fæst hvergi ódýrara), og
að þú hefir í verki imeð þér stærstu járnbrautar stofnun 1 iheimi. Þetta er sannleikur, sem vert
er að íliuga. “Að gera sem mest fyrir skiftavini vora,” er einkunnarorð vort. Vér eigum við
livaða linuskipa-félag sem er.
Frekari upplýsingar má fá lijá agentum Can adian National Railways eða hjá:
I. MADILL Wm. ST APLETON W. J. QUINLAN
D.P.A., Edmonton D.P.A.. Saskatoon D.P.A. Winnipeg
Canadian National Railiuaijs
VIII.
Svo nú Lárus setjast á seið-
j hjall næsta árgangs síns um mig,
með útbreiddann faðminn, eins
1 og Móses á steininum á hæðinni
I forSum, meðan Ísraelsmenn börS-
ust við Amalekítana, og ef armar
j hans síga af áreynslunni, þá
hlaupa þeir sinn undir hvom hand
legg “Sveinstauli” og Jón Einars-
son, eins og þeir Aron og Húr!
Stephan G—.
15.—2.-23.
V.
Og aS lokum, þið ávítendur
mínir! og viðvíkjandi drengnum,
sem í fangelsið fór fyr en stríðið:
Er nú ekki öll þessi andúð ykkar
gegn kvæðinu mínu einskonar
“ósjálfráð skrift” ykkar innri vit-
undar, sem er þess vör, að þrátt
fyrir aJlan herblástur hefir sið-
ferðishetjan ætíð orðið sannasta
nguihetjan? Slíkt innræti myndi
L augarda gsskólinn.
Draumur Önnu.
Önnu dreymdi mjög einkennileg-
an draum. Hún hafði verið að búa
sig undir prófið stöðugt í þrjá eða
fjóra mánuði. Hana hafði dreymt
um prófið eiginlega bæði nótt og dag
altaf annað slagið; en nú dreymdi
hana svo langan og merkilegan
draum, svo mikið lengri en nokkru
sinni áður.
Hún þóttist vera stödd í afar
stórri höl!. Þar var alt Ijósum prýtt
og fólkið var svo vinalegt. Það leit
út eins og það vildi segja: Komdu
sæl, Anna. Þú ert allra bezta stúlka,
Og munt þú hamingjusöm verða, sem
þeir, er í þessari höll búa”.
“Þetta var skrítilega til orða tek-
ið,” hugsaði Anna. Þetta væru þá
álfar. Henni skildist að hún væri
komin í álfaborg.
Hún litaðist um. Þarna var afar
margft fólk, sem hún þekti ekki, og
líka margir, sem hún þekti, svo sem
átján, að henni meðtalinni, sem ætl-
uðu að skrifa á prófið svo sem að
sjálfsögðu. Þeir voru þar, piltar og
stúlkur, en allir alvarlegir og þögul-
ir. Hún skildi það. Þeir væru að
hugsa um, hvernig það myndi ganga
við prófið.
Hana langaði ti! að gefa sig á tal
við stallsystur sínar, en stilti sig
samt. Hún vissi að það átti ekki við
núna, og hún hafði vanið sig á að
haga sér eins hæversklega og mest
mátti verða, þegar hún var í skóla,
alveg eins og bezt má verða í kirkju.
Hún var ekki hrædd við prófið.
Hún hafði undirbúið sig vel. Þar
sem hún litaðist um í hölinni og sá
bekkjarbræður og systur sínar, ósk-
aði hún þess af heilum hug, að þau
væru öll eins vel undirbúin og hún j
sjálf. Hún gat vel unt hinum að fá
verðlaun — já öllum — ef þau næðu j
400 mörkum eða meira. Því ekki
það. Hársbreiddar mismunur gerði j
ekki svo mikið til. Hún miklaðist j
ekkert yfir þvi að vera viss um að ná
t verðlaunin. Hún ásetti sér — þar j
sem hún litaðist um í álfaborginni — (
að mæta öllum eins og jafftingjum
sínum, jafnvel þó þeir hefðu fallið ,
við prófið.
Henni fanst sér vera vel við alla. j
En hvað hér var bjart! Utsýnið var í
ótakmarkað og yndislegt.
Nú var hún að horfa eftir próf-
dómendum. Jú, þarna komu þeir.
Þarna var A. P. J. og R. S. Nei —
og sá “styggi” — og þarna S. E. —
það gat þó naumast verið. Jú, það
var hann, sem hafði látið sér. svo ant
um laugardagsskólann, hjálpað svo
myndarlega til þess, að láta menn vita
og sannfæra menn um, að það borg-
aði sig vel að læra “Astkæra, ylhýra
málið og allri rödd fegra”.
Anna ætlaði að þ^nna mönnum að
búa til brauð með þessari síðustu rit-
gerð sinni, og hún hafði ritgerðina í
hugantim, ákveðna og skýra. Hún
vissi, að hún kunni þessi þrjú hundr-
uð orð ttpp á sínar tíu fingur. Hún
hafði aldrei gleymt að lesa 10 mín-
útur á dag heima. Stundum hafði hún
lesið 20 mínútur. Hún var sér þess
meðVitandi, að geta lesið vel og að
þýða af ensktt á islenzku væri sér
bara leikur.
Henni þótti sem hún hefði skrifað
ritgerðina, lesið, stafað og þýtt, það
sem fyrir var lagt, þegar einhverjir
fóru að syngja: “Þér þekkið fold
með bláðri brá og bláum tindi fjalla
------------”. Hún misti úr laginu, en
heyrði: “Drúpi’ hana blessun drott-
ins á um daga heimsins alla”, og þá
vaknaði hún.
X.
fyrra kvæðinu. Ekkert furðaöi oss á
því þó að þeir, er þarna voru við-
staddir, hafi ekki fyr en þeir heyrðu
vísuna sungna eins og ungfrúin söng
hana, “En fjarri er nú söngur þinn”,
skilið, h;ve vel hún á við oss Vestur-
Islendinga og er alvarleg þjóðræknis
vakning. Og það minnir einnig á
það, ‘Sem oft er hér af þjóðræknis-
mönnum kvartað um, hve slæmt það
skuli vera, hve sjaldan er sungið á
íslenzku hér á samkomum. Það var
áreiðanlega dæmi af áhrifum íslenzku
söngvanna á þjóðræknina þarna birt,
og á ungfrú Hermannsson þökk skilið
fyrir að hafa gefið það dæmi öðrum
til eftirbreytni.
Þessa utan'hæjarmenn höfum vér
orðið varir við, sem sótt hafa Ars-
þing Þjóðræknisfélagsins:
Dr. G. J. Gíslason frá Grand Forks
Thorst. Gíslason frá Brown.
Jón J. Húnfjörð, Brown.
Guðm. Húnfjörð, Brown,
B. B. Olson frá Gimli.
hjá stjúpbróður Mr. Andersons, G.
F. Gíslasyni kaupm. Þau skemtu
sér hið bezta og báðu Hkr. að flytja
strandarbúum og öllum kunningjum,
er þau hittu, alúðar þakkir fyrir
hlýjar viðtökur og gestrisni.
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson frá
Lundar leit inn á skrifstofu Heims-
kringlu s.l. miðvikudag. Hann gleymdi
að segja fréttir úr bygð sinni, en tal-
aði eingöngu um pólitísk mál meðan
hann stóð við.
Hr. Gísli Arnason fr» Brown var
staddur hér í hænum eftir helgina.
Ungfrú Violet K. Fjeldstec, til
heimilis að Dominion St. hér í bæn-
um, andaðist þriðjudaginn 20. þ. m
úr svefnveiki.
S.l. laitgardag lézt að heimili Fred
Stevensons í Winnipeg, Mrs. Mar-
grét Gottskálksdóttir Giliis, kona um
níræðisaldur. Jarðarför hennar fór
fram í gær. Séra R. Pétursson jarð-
söng. Hinnar látnu verður nánar
minst síðar.
Guðm. F. Gislason kaupm. frá
Elfros og kor.a hans voru stödd í bæn
um yfir helgina. Þau voru við jarð-
arför Mrs. Margrétar G. Gillis, en
hún var amma Mr. Gíslasonar.
Krislján Benediktsson frá Baldur,
Man., var staddur hér í fcænum sl.
mánudag í verzJunarerindum.
-xx-
Winnipeg.
Séra Jónas A. Sigurðsson forseti
Þjóðræknisfélagsins flutti fyrirlestur
s.l. mánudagskvöld á ársfundi félags-
ins. Fyrirlesturinn var ósvikin þjóð
ræknishvöt.
Ungfrú Rósa Hermannsson söng
þar og tvo einsöngva. Fyrst tvær
vísur úr kvæðinu “Sólskríkjin” og
“Ö, hvað tnig tekur Iþað sárt að sjá”.
Hún söng fyrstu og síðustu vísuna úr
R. G. Thorvaldson, Jóhannes Stef-
ánsson og Sigurður Anderson og
kona hans, ö!l frá Piney, komu s.l.
föstudag vestan frá hafi; þau tóku
sér á hendur skemtiferð þangað 12.
jan. s.l'. og hafa verið þar síðan. 3
daga stóðu þait við í Saskatchewan
Fimtudaginn 22. þ. m. voru gefin
saman í hjónaband Björgvin Guð-
mundsson og Rannveig Þorsteins-
son. Brúðirin er dóttir þeirra hjóna
Þuríðar Hjálmsdóttur og Björns Þor
steinssonar að Otto, Man. en brúð-
guminn er sonur þeirra hjóna Mekk-
ínar Jónsdóttur og Guðmundar Guð-
mundssonar að Mary Hill, Man. Sera
Ragnar Kvaran gifti brúðhjónin, og
að því loknu var setið að myndarlegri
veizlu að heimili þeirra hjóna Mr. og
Mrs. Helga Jónssonar, 1023 Inger-
soll St. Var þar saman kominn stór
hópur frænda og vina. Ungu hjónin
lögðu heim á leið á mánudaginn og
fylgja þeim hjartanlegustu árnaðar-
óskir allra vina þeirra.
BORGIÐ HEIMSKRINGLU.
ENN ÞÁ eru margir, seni ekki hafa sent oss borgun fyrir Heims-
kringhi á þessum vetri.
ÞÁ vildum vér biSja aS drtgs þetta ekki lengur, heldur senda
borgunina strax í dag.
ÞEIR, jcm akulda osa fyrir marga árganga eru sérstaklega beSn-
ir um aS grynna nú á skuldum sínum sem fyrst. SendiS nokkra
dollara í dag.
MiSinn á blaSi y8ar sýnir frá hvaSa mánuSi og ári þér
skuHdiS.
THE VIKING PRESS. Ltd.
Winnipeg, Man.
Kaaru herrar:—
Hér meS fylgja _____________________________Dollarar,
bargun & áskriftargjaldi mfnu viS Heimskringlu.
Nafa ...
Áritaa
BORGIÐ HEIMSKRINGLU.