Heimskringla - 07.03.1923, Síða 1
V erðlaun
gefin
fyrir
Coupons
SenditS eftir vertSlista tll Qg
Royal Crowa Soap Ltd.
Main St.. Winniiteg
umbúðir
Verðlaun
gefin
fyrir
Coupons
og
umbúðir
SendltS eftlr vertSlista til
Royal Crown Soap Ltd
654 Main St.. Winnipea
XXXVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 7. MARZ..-I923.
NÚMER 23
Cauada.
FylkisþingiS.
Nefnd frá þeim er um sveitalám-
in áttu að sjá úti i Sveitunum, kom
nýlega á fund stjórnarinnar, i til-
.efni af skýrslu þeirra Jackmans og
Collyers. Kvað nefnd þessi skýrsl-
ur þessara manna ekki sem áreið-
anlegastar. Stjórnin tók nefnd-
inni hið bezta og lofaðist til að
lfta frekar inn í þetta mál.
Að öðru' leyti er helzt sargað í
þinginu um hin áætluðu útgjöld
fyrir komandi ár. Stendur Haig,
þingmaður í Winnipeg, bezt í að
kenna spamaðar-aðferðir í því
sambandi. En sumt af því ð
minsta kosti, er hann fer fram á, er
hægra sagt en gert.
Dixon reyndi að fá tryggingu
verkamanna hækkaða fyrir slysum
og áföillum (Compensation), en til-
laga hans í 'því efni fékk ekki góð-
an byr.
I
Sambandsþingið.
Talsverðar umræður urðu á sam-^
bandsþinginu um lögin viðvfkjandi
innflutningi fólks frá Asíu, Japan
eða Indlandi. Lögðu einkum þing-j
mennirnir vestan af strönd til
I
þeirra mála. En jþó að flestir væru
sammála um íþað, að lögin væru
ekki of ströng, sem takmörkuðu.
imnflutning þessara manna, leyndi
hitt sér ekki, að verzlun bæði við
Indland og jafnvel Japan og Kína
var ekki álitin eins slæm. Og þá
kom snurða á málið talsverð, og er
ekki hægt að gizka á enn, hvort
innflutningur frá þessutm löndum
verður bannaður frekar en gert er.
Meighen, leiðtogi conservatíva,
vildi fá að sjá samninginn milli
Canada og Bandaríkjanna um her-
skipastólinn á vötnunum miklu.
King forsætisr.áðherra kvað samn-
inginn ekki enn gerðan, en að það
væri vericf að draga hann upp.
Meighen vildi að þingmönnum
væri gert Ijóst, hvað uppkastið
færi fram á, en að þeir segðu ekki
frá efni þess. King eyddi þessu
einnig.
Mr. Meighen vildi ennfremur fá
að sjá samninginn, sem stjórnin
gerði við Thomton í járnbrautar-
málinu. Enginn samningur í þá
átt var sagður til. En Meighen
kvað svo vera. Var gengið til at-
kvæða úm kröfur Meighens, og
voru þær samþyktar. Samningur-
inn, sem ekki er til, verður þá
sýndur.
-
Um kolakaup frá Bandaríkjun-
um var rætt. Þótti skrítið, að eng-
inn toilur skyldi vera.. á linkoium
þaðan, * gelsihár toliur á harðkol-
um. Linkoiin mátti auðvitað ekki
leggja toll á vegna þéss, að þau
voru til hér f Canada.
Þá var tillaga borin til atkvæða
um það, að banna með öilu veð-|
mál í sambandi við veðreiðar, en '
svo vildi til, að 60 þingmanna voru ‘
ekki á þingi, er atkvæðagreiðsla
um það fór fram. Tillagan var feld
með 96 atkvæðum gegn 76. Er að
því spurt, hvernig hafi staðið á
fjarveru svo margr.i þingmanna, og
hvar þeir líafi verið. Kjósendur
þeirra eiga að minsta kosti heimt-
ingu á að fá þeirri spurningu svar-
að.
Viðskiftin við Bretland.
Þau eru að verða eitthvað skrít-
in, viðskifti Canada við Bretland, •
eftir sfðustu fregnum að dæma.;
Eins og kunnugt er, Jtom brezku
stjórninni og stjórn þessa lands J
ekki saman um það, hvernig reikn-J
ingar þeirra á milli stæðu frá
strfðsárunum. Canada gerði að ;
minsta kosti ráð fyrir, að hún ætti [
h.iá Bretlandi um $32,900,000. En ‘
Bretlandi þótti það of mikið. Til'
að jafna þessar sakir, komu stjórn-
ir bcggja landanna sér saman um,
að setja óháða nefnd í málið og
sætta sig við úrskurð hennar. Fyr-
ir þessari nefnd var H. H. Asquith
fyrv. stjórnarformaður á Bretlandi.
Hefir nefnd þessi nú lagt fram úr-
spurð sinn. Er hann sá, að Bret-
iand skuldi Canada aðeins $8,000,000
í stað nærri $33,000,000, sem Canada
bjóst við.
Menn hér spyrja forviða, hvað
þessu valdi, að skuld Bretlands
skuli vera nærri $25,000,000 minni
en hér var gert ráð fyrir. Er það
%
sízt að furða, því finna má minna
grand í mat sínum en þetta.
Þannig stendur á með þessi við-1
skiftamál landanna, að Canada lét j
Bretland hafa visitir og vörur í
byrjun strfðsins, er námu $1,000,000,-
000 (einni biljón). Gegn þessari
skulld áttu Bretar að fæða og
klæða, og gera út með vopnum og
gjalda laun canadisku hermönnun-
um, meðan þeir vora f Evrópu.
Hvernig svo sem reikningar þessir
hafa verið haldnir, þóttist Canada
þess fullvís, að skuld Bretlands
vœri enn um $33,000,000. Canada
seldi vörar þessar áður en gengis-
hrun varð á peningum. Til þess að
fá þessa skuld að fullu goldna,
þurfti að greiða henni hana í can-!
adiskum peningum. En nú féllu
peningar f verði. Þegar Bretland
sá, að því mundi erfitt að greiða
Canada þetta, eftir gengishrunið,
sfiúaði það til Canada og æskti, að
brezka pundið væri tekið á fullu
verði upp í þessa skuld, svo að
það þyrfti ekki að standa straum'
a^ gengismuninum. Hertoginn af
Devonshire, sem þá var landstjóri
í Canada, félst á þetta og stjórnar-
ráðið auðvitað, að sleppa gengis-
muninum í svip. Nokkru síðar er;
símað hingað frá Englandi og
spurt, hvort að Canada gangi ekki
að hinu sama og áður í þessum við
skiftum. En þá dróst að svara
Bretum. Settu Bretar þá ákveðinn
tíma til svara frá Canada, en ein-
hverra hluta vegna var því ekki
sint með símskeyti aftur, heldur
með bréfi. En þegar það bréf kom
til Engiands, var það þá talið of
seint og stóð þá í augum Breta alt
við hið sama. Hvort Canada hefir
haldið það eða ekki, þá er nú samt
svo komið, að þetta svar lands-
stjórans héðan, sem aðeins átti .ð
gilda fyrir stuttan tíma, er enn f
gildi. I>egar Bretar létu því út
vörur til hermannanna, er námu
einu sterlingspundi á stríðsáran-
um, eða ekki nema $3.50 til $4.00,
voru þær vörur reiknaðar á $4.86,
eins og fult gildi brezka pundsins
er Og þarna er þá upphæð sú
fengin, er strikið gerir í reikning-
inn milli landanna. — Asquith
dæmdi skuldina, sem áður er get-
ið, samkvæmt þessu. En Canada
tapar um $25,000,000 á því.
tSlíkt og þetta hefir víst óvíða átt
sér stað áður. Trassaskap stjórn-
arinnar, sem ]>á var hér við völd
(1920—21) sjáum vér suma kenna um ;
þetta. * Aftur segja aðrir, að Bret-1
ar hafi teflt tafli vel.
Dýrgripir Egyptalands.
Sumt af 'hinum nýfundnu dýr-
gripum Egyptalands, hefir verið
keypt af guðfræðisskólum í Mon-
treal og verður því sent til Canada
innan skams. Gersemar þær, •’em
fundist hafa í gröf þessa Tut-ankt-
amen konungs, eru sumar svo
gamlar, að þær eru 3000 árum eldri
en gröfin, eða munir þeir, er frá
tímum Tut-ankt-amen eru. Eitt af
þessum gömlu munum er stytta af
sólguði', er var dýrkaður á tíð kon-
ungs þess, er Akhenaton hét og var
uppi 3000 árum fyrir daga Tut-
ankt-amen. önnur er af egypskum
konungi, afar forn, skreytt dýrind-
is steinum og skrauti. Þetta hvort-
tveggja er meðal þess, sem skólarn
ir hér hafa keypt. Kvað eiga að
hata þessar gersemar í MoGill-
byggingunni í Montreal.
“Miss Canada”.
Vínbannsmálið.
Atkvæðagreiðslan um vínbanns-
málið eða stjórnarsölu á áfengi í
Manitöha fer fram fyrstu vikuna í
júní næstkomandi, að sagt er.
Laus gegn $35,000 veði.
iSohimuovski, íormaður Domin-
ion and Ticket peningastofnunar-
innar, sem gjaldlþrota eða í fjár-
Ungfrú Winifred Blair frá St.
John, N. B., heitir stúlkan, sem feg-
urðarverðlaunin hlaut á leikmót-
inú mikla, sem haldið var í Mon-
treal f vetur. Hún ber þvf nafnið ( þröng er, hefir verið slept úr varð-
“Miss Canadá”. Ungfrú Muriel
Harper frá Winnipeg, var næst í
röðinni og fékk önnur verðlaun.
haldi gegn $35,000 í ábyrgðarfé. Er
verið að rannsaka Þækur stofnun-
arinnar.
Atkvæðisréttur kvenna.
I efri deild sambandsþingsins bar
senator David upp framvarp ný-
lega þess efnis, að konum væri
ekki veittur atkvæðisréttur í þjóð-
málum fyr en þær væru 30 ára að
aldri. Frumvarp þetta var felt s.l.
föstudag með 37 atkvæðum gegn
16.
Stjórnarformaður í 26 ár.
Það mun fágætt að stjórnarfor-
menn ríki f 26 ár samfleytt. En það
hefir samt George H. Murray nú
gert, stjórnarformaður í Nova
Scoti” Hann fékk nýlega lausn frá
embætti. Eftirmaður hans er G. H.
Armstrong, og var áður ráðherra
opinberra verka í stjórnarráði:
Murrays.
Bruni.
S.l. þriðjudag kom eldur mikili
upp í ClarendonÞyggingunni á
j Portage Ave. í Winnipe®- Er skað-
| inn metinn um $300,000. Lyfjabúð,
j skóbúð, matsöluhús, álnavörubúð
j og kvenhattabúð og tvær lánstofn-
anir voru f byggingunni, sem eydd-
ust.
Kosningar í North Essex, Ont.
Aukakosning til sambandsþings-
ins fór fram s.l. föstudag í North
Essex. A. F. Healy, liberal, vann;
liafði 1600 atkv^pði fram yfir það
er gagnsækjandi hans hlaut, Ool.
C. S. Robinson, conservatívi. Sæti
þetta skipaði áður Hon. C. W.
Kennedy, er lézt nýlega.
Fylkiskosningarnar í Quebec.
Fullnaðarúrslit fylkiskosninganna
í Quebec, sem fóru fram í febrúar,
eru þau, að liberalar, með Louis A.
'I'aschereau í fararbroddi, halda 62
]>ingsætum af 85. Áður höfðu þeir
65. Andstæðingar þeirra gerðu
bezt í borginni Montreal, náðu þar j
13 sætum af 15. Arthur Souve,!
leiðtogi stjórnarandstæðinga, náði
kosningu.
Hætta aö kaupa akuryrkjuáhöld.
Á fundi er bændafélagsdeildin í
Souris hélt s.1. mánudag, var sam-
þykt, að kaupa ekkert af akuryrkju-
áhöldum, fyr en að verð þeirra
Jækkaði.
Kúapólitíkin.
Svo var oftast um þau viðskifti
talað, er Norrisstjómin b'yrjaði á að
lána út fé til kúakaupa. Um þau
viðskifti gaf akuryrkjuráðherra N.
Catneron þessar upplýsingar nýlega
í þinginu:
Alls voru 5080 kýr keyptar; verð
þeirra var $454,744. Hver kýr kost-
aði því $89.50. Af þeim, sem keyptu
borguðu 574 kýrnar út í hönd.
Um 820 fjölskyldur skulda stjórn-
inni $264.477, eða hver fjölskylda um
$322.50. Langan tfma er gert ráð
fyrir að sumar þeirra þurfi til að
borga þetta, en þó eru ekki nema 52
af þeim, sem efast er um að geti
borgað Og auðvitað borgar engin
þeirra skuld sfnr nema smátt og
smátt.
Ráðherrann finnur að því, að
sumir hafi keypt svo mikið sem 5
kýr, í staðinn fyrir tvær, sem á-
kveðið var.
Tap á þessu verður sennilega um
5 prósent af allri upphæðinni ár
frá ári, eða rúmlega rentan á lán-
Inu, sem stjórnin tók til þess *ð
reka þessi viðskifti með.
Ónnur lönd.
Daufir heyra.
Með mjög aukinni orku frá
RadioHáhöldum er nú í Bandarfkj-
unum farið að tala við heyrnar-
lausa menn. Það er undarlegt, >n
þó satt, að menn sem heyrnarlaus-
ir eru taldir, heyra eitthvað með
þessum hætti.
“Síberíu-engillinn”.
Ungfrú Ella Brandström, dóttir
sænska hershöfðingjans Brand-
ström ,hefir hlotið nafnið “Sfberíu-
engillinn” fyrir lfkarstarfsemi sína
í Sfberíu f þarfir Rauða kross fé-
lagsins.
Þrætan um Grænland.
Þræta hefir undanfarið staðið
yfir milli Dana og Norðmanna út
af því, hvor þjóðin skuli hafa yf!r-
íáð yfir austurströnd Græniands.
Danir munu á stríðsárunum hafa
gert tilkall til yfirráða yfir öllu
landinu, en áður höfðu Norðmenn
yfirráð yfir austurströndinni, enda
liafa þeir haft T hafa þar enn
veiði- og viðskiftastöðvar. Cast-
berg dómari og leiðtogi eins stjórn-
málaflokksins í Noregi, bar upp til-
lögu í stórþinginu 19. jan. s.l. þess
efnis, að þetta þrætumál væri lagt
fyrir Alþjóðafélagið eða alheims-
dómstólinn í Haag. Þingið sam-
þykti tillöguna; er nú eftir að vita
hvernig Danir taka þessu.
Stjórnin í Noregi feld.
S.l. föstudag kam símskeyti frá
Noregi, um að stjórnin væri farin
frá völdum. Það sem henni varð
að falli, var verzlunarsamningur,
er hún hafði á prjónunum við
Portúgal. Sá samningur var feld-
ur með 119 atkv. gegn 22.
Aukakosningarnar á Englandi.
Tveir ráðgjafar úr stjórn Bonars
Law liggja í sárum, eftír ófarir sín-
ar í aukakosningunum, sem nýlega
fóru fram á Englandi Annar þeirra
er Sir Arthur Griffith-Boscawen
heilbrigðismálaráðherra. Hann sót'i
í Mitcham á móti J. C. Ede, verka-
mannafulltrúa og beið ósigur. Hinn
var Lt. Col. G. F. Stanley meðritari
innanríkismálanna. Hann sótti í
Willesden á móti Harcourt John-
stone, liberai, og tapaði.
Báðir þessir ráðhertar töpuðu í d-
mennu kosningunum fyrri part vetr-
ar. Og útreið þeirra er enn hin
Sama. Lltur út fyrir að vandræði
ætli af þessu að leiða fyrir stjórn-
ina. Stanley er mælt að hafi sagt
upp stöðu sinni.
Harding og alþjóðadómstólarnir.
Þó að undarlegt megi heita, er ú
mælt, að Harding forseti Bandaríkj-
anna sé með því, að Bandaríkin ger-
ist meðlimur í stofnun þeirri er al-
þjóðadómstólar nefnast og stofnuð
var af alþjóðafélaginu. En ekki ger-
ir hann ráð fyrir að Bandaríkin ger
ist meðlimur Alþjóðafélagsins.
Demokratar f Bandaríkjunum eru á
móti þessu. Kveða það skoplegt af
Bandaríkjunum að gera þetta, en
hafa barist á móti WiJson, eins og
gert var, er hann vildi að þau væru
í Alþjóðafélaginu. Sagt er að demo-
kratar hafi hugsað sér að gera al-
þjóðamálið og afstöðu Bandaríkj-
anna í þeim að aðalatriði í næstu
kosningum, og þá spillir þessi Hard
ing áætlun fyrir þeim. En hvað sem
um það er, virðist sem stjórnmála-
flokkar Bandaríkjanna líti svo á,
sem þjóðin sé þvf fylgjandi að
Bandaríkin séu f einhverju sambandi
við Alþjóðaféiagið eða félagsskap
með líku markmiði í Evrópu. Skyldi
þeim ekki skjátlast þar? Alþjóða-
félagið sjálft hefir ekki á móti þvf,
að Bandaríkin gerist meðlimur al-
l>jóðadómstólanna.
Minjagripir.
Krónan austurríska, markið þýzka
og rúblan rússneska eru seld sem
minjagripir á götuhornum í Ohicago ,
um þessar mundir. Yerð rúiblunnar
er t. d. tilkynt að sé ein miljón fyrir
10 cent o. s. frv.
Skuld Breta í Bandaríkjunum.
Hvernig verður hún goldin? Það
eru nokkur afföll á brezka pundinu
ennþá. Og of glöggir eru Bretar á
gengismun til þess, að sjá ekki að
þeir tapa fyrst um sinn talsverðu á
honum. Það ætti Canada að vera
ljóst nú orðið. Til þess að koma í
veg fyrir það, að sá gengismunur
renni til Bandaríkjanna, hefir Bret-
land hugsað sér að koma upp sjóði
í Canada og bonga Bandaríkjunum
svo héðan. Hvernig að þeir hafa
hugsað sér þetta, er ekki ljóst. En
Canada ætti að hafa hag af því,
nema því aðeins að þeir kunni ekki
enn að gera viðskifti við fjármála-
ráðið brezka.
ísavetur..
Firðirnir á sunnanverðu Ný-
fundnalandi eru svo frosnir, að
skipaferðir hafa tepst að suður-
ströndinni alldengi. Eru nokkur
héröð þar illa stödd með vistir.
Banaríkjastjórnin hefir orðið að
skerast í það að útvega fólkinu!
vlstir, og er í þann veginn að j
senda skip þangað með sprengi-!
efni til þess að brjóta upp ísinn.
Það kvað ekki koma fyrir, að firði j
þessa leggi svo að umferð teppist, j
nema í hörðustu vetrum.
Skipakaup Þjóðverja.
Auðmaðurinn Stinnes á Þýzka-
landi og auðfélag eitt, er Nord
Deptehse Lloyd heitir, hafa keypt
nokkur skip nýlega af Bandaríkj-
unum. Hugo Stinnes hefir keypt
12 skip, hvert 4000 til 8000 smálestir
að stærð og N. D. L. félagið 6 skip,
hvert 8000 til 12,000 smálestir. Um
verð þessara skipa er ekki kunn-
ugt, en undarlcgt þykir sumum, •’ð
Þjóðverjar skuli hafa fé til þessa.
En allir hljóta þó að sjá, að það r
lífsskilyrði þjóðarinnar, að ná sér
í skip til þess að koma vörurti sín-
um frá sér, því önnur leið er1 þeim
ekki opin til þess en sjórinn. Að
Bandaríkin eru að selja skipin, á
rót sína að rekja til þess, að fjár-
veitingin til skipa3tólsins var þar
nýlega feld í þinginu.
Samningaleitin við Tyrki.
Hún gekk illa á Lausannefundin-
um. En síðan er sagt að Kemal
hafi gert sitt bezta til þess að fá
þingið í Angora til að ganga að
einhverju leyti að samningum sam-
bandsþjóðanna, eða að minsta
kosti að taka frekari friðarumleit-
unum. Hinir æstari á meðal
Tyrkja voru þó lengi ófáanlegir til
slfks og báru því við, að það væri
lítið um frið að tala meðan
Smyrnahöfnin væri full af brezk-
um herskipum. Til þess að greiða
í þessu efni fyrir Kemal sendu Bret-
ar flesit skipin burtu. Yar þá sagt
að þing þjóðrænissinnanna hefði
verið fúst til að ganga að Laus-
annesamningunum, að undantekn-
um fjárákvæðunum. Síðari fréttir
efa þetta og segja, að í stappi
gangi á þinginu um þetta. Þó
telja þeir, er vita hverju fram vind-
ur þar, ekki ólíklegt að til friðar
megi enn draga.
Frá Ruhr.
Fréttir frá Ruhr s.l. laugardag
herma, að Frakkar hafi tekið þrjá
mjög þýðingarmikla staði í Rínar-
héröðunum. Era það iðnaðarþorp
in Mannheim, Darmstadt og Karls-
ruh'e. Hafa Frakkar með þessu
tögl og hagldir á umferð eftir Rín
og umráð helztu jámbrautarrstöðva.
Segjast þeir hafa tekið þessa staði
í hefndarskyni fyrir uppþotstil-
raunir Þjóðverja nýlega í Ruhr.
Þeir hafa og hnept nokkra máls-
metandi Þjóðverja í varðhald fyrir
það, að hafa stolið skeytum frá
þeim, með því að tengja skeyta-
móttökuverkfæri við símaþræðina.
En það kvað varða dauðahegn-
ingu. Verða þessir menn þyí
dæmdir af herréttinum. Leikurinn
er grár, sem þarna fer fram.------
Á brezka þinginu hefir verið lagt
til af verkamannafuiltrúunum, að
nefnd frá Bretlandi, Frakklandi
og Belgíu, sem skipuð sé öllum
flokkum, sé valin til þess að gera
upp á milli hlutaðeigandi þjóða í
skaðabótamálinu. En Bretastjórn
óttast að þeirri nefnd verði ekki
mikið ágongt. Hún heldur fronsku
þjóðina standa svo að baki Foin-
care, að ekkert verði við það ráð-
ið, að koma þeim til að hætta að
hrifsa skaðabætur sínar á þenna
uppvöðslusama hátt. Frakkar hafa
einnig ótvírætt sagt og segja enn,
að úr Ruhrhéröðunum fari þeir
ekki, fyr en Þjóðverjar hafi goldið
þeim skuldirnar.
Winnipeg.
Tímarit Þjóðræknisfélags Islend-
inga i Vesturheimi er nýkomið út.
Tíma höfum vér ekki haft til að þess
að lesa ritið, en skjótt á að lita er
það bæði smekklegt útlits, sem að
undanförnu, og að efni til fjölbreytt
og girnilegt til fróðleiks. Ritstjóri
þess er séra Rögnv. Pétursson. Rit-
ið ætti að vera á hverju einasta heim
ili hér vestra; það koslar aðeins $1.00
og er það auðvitað mjög ódýrt, þeg-
ar tillit er tekið til frágangs þess að
cllu leyti. Til sölu er ritið hjá Finni
Jónssyni bóksala í Winnipeg.
Munið eftir tombólunni, sem Ung-
mennafélag sambandssafnaðar held;
ur í fundarsal kirkjunnar þriðjudags
kvöldið 13. marz. Þar getur fólk
skemt sér við spil og ýmislegt ann-
að. Veitingarverða til sölu, og má
þar helzt til nefna skyr og rjóma, er
flestum Islendingum þykir gott. —
Ymsir eigulegir munir verða á
tombólunni.
Arsfuudur “Fyrsta Sambandssafn-
safnaðar á Gitnli” verSur haldinn
eftir messu í Satnbandskirkjunni 11.
þessa mánaðar.