Heimskringla - 14.03.1923, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 14. MARZ, 1923.
Bjarkarmál hin yngstu.
í.
Birkihrislan heldur í hendina á mér
og býður mig velkominn — gestinn.
Hún segir mér sögurnar sínar
þrjár: Blómaldarsöguna björtu,
fornu, Niðurn:Sslusöguna lamandi,
liðnu, og Endurreisnarsöguna ný-
byrjuðu, sem aldrei skal enda.
2.
Hlið við hlið stóð hún með frum-.
gróðri íslenzkrar menningar á sögu-
öldinni.
Niður í vanræksluna fylgdist hún
með honum.
Upp með honum rís hún sem end-
urborin björk hins unga gróðurs, sem
vex upp af stofni hins gamalfræga
þjóðlífs.
Hún er ímynd íslenzka kynstofns-
ins.
3.
Eitt höfuðskáld hvítra manna í
Vesturálfu og Ijúfur alls brezka
heimsins nú á tímum, Longfellow
hinn lýðholli; sá er einn hinna örfáu
þeirra átta söng um ísland og Norð-
urlönd, lætur rauðu ljóðhetjuna sína,
Hyawatha, 'biðja björkina um hjúp
sinn: börkinn geislahvita.
Björkin gaf honum hann.
Ur honum smíðaði hann ferju
fljóta og vatna, Indíánabátinn, hinn
merkilega Kanó.
Og hann bað björkina ennfremur
um næfra sina.
Hún gaf honum þá.
A þá flúraði hann trúsagnir, æfin-
týri og lífsmyndir þjóðar sinnar og
náttúru þeirrar er hann og kyn hans
bjó við.
4.
skjöldur þessa lands, og getur orðið
það langtum meira í framtíð með sí-
vakandi, sivinnandi og sívaxandi
ræktarsemi — þrátt fyrir holklaka,
hlákur og vorþurð.
Og hver hefir iðjað betur órækt-
ina en hún?
Hinn rauða leir, holta og móa og
melflaga, hefir hún hno^að í rætur
sínar, leggi og blöð, og aldrei slept
einum einasta sólskinsdegi sér til
hvildar frá því starfi, síðan hún
stofnsettist endur fyrir löngu i land-
inu.
9. -
Bjarkarskógar komandi ára og
alda eiga að innilykja landið; um-
girða sveitir þess og dali.
Bjarkarblaðið verður umgerð is-
lenzkrar vors- og gróðrarsálar, frá
fjallaeggjum til annesja, frá fjörðum
til útskerja — til lands og sjávar.
Sé það tákn eldtungu andans, sem
láti oss tala tungum frelsis og rétt-
lætis undir yfirstjórn samúðar.
Þvi allur sannur gróður mannssál-
arinnar grær að því hæsta, þekta
marki á vegi fullkomnunarinnar
eilíf-ungu.
10.
Lifi íslenzka björkin um aldir alda:
i líkingarmynd hinnar fornu menning-
' ar — hins gamla gróðurs.
Sé hún endurvakin og endurreist i
framþróun hins unga kyns, hins unga
sáttmála, hins unga sumargróðurs
hinnar ófæddu þjóðar vors unga Is-
larttís.
Þor. Þ. Þors.
(‘‘Lögrétta”).
-----------xx-----------
Tvœr ræður,
i
| íluttar á mælskusamkepni Stúdenta-
félagsins 2. marz.
Barkarbátar dygðu oss Islenzkun
eigi til sæfara, :em þeim eirrauðu
vestra.
En á börk og blöð skógarviðar
vors — íslenzku ilmbjarkarinnar —
er letruð þjóðarsaga vor.
Eigi með táknum vesælla bókstafa,
sem þúsund ár breyta og burtu má,
heldur með lifsrúnum vors lifanda
guðs.
5.
Allir kannast við sögu frænda
vorra og fornra átthaga, um Sverri
konung og Birkibeina hans.
Svo má segja að næfrar bjarkar-
innar klæddu þá sigurklæðunum og
skrýddu Sverri hásætisskrúðanum.
Þannig á isletizka björkin, þótt í
öðrum skilningi sé, að klæða sveitir
vorar sigurklæðum sínurn, og skrýða
fjöllin hásætisskrúðanum.
6.
En vér misþyrmdum bjarkarætt-
inni allri.
Birkið, skógviðarbróðirinn og hris-
ið hefir þolað og liðið tönnurnar,
eggjarnar, rifrildið og eldinn af vor-
um völdum. t
Vér kunnum fæstir að meta hana
lifandi til^verðs, sem Glúmur bóndi
ög skáld á Þverá, en rífumst um hana
rifna og dauða.
En einn af ættinni, lágur í lofti,
fjalldr'apinn, (frændi bjarkarinnar,
hefir hefnt hennar á oss.
Hefnt hennar og sin — óbeint þó.
Rifið upp af rótum sínum hefir
hrísið látið oss blæða.
Refsivöndurinn, reyrður af oss
sjálfum, hefir litað oss rauða í sjálfs
höndum — og annara.
7.
Nú eru dagar eymdarinnar liðnir,
eins og ljótur draumur í loftillum
sal, sem skilur samt eftir sárinda-
drætti í svip þess, sem nývaknaður
er.
Fyrir innan bæjardyrnar vakir
hinn ungi áhugi.
Utan þeirra bíður starfið — end-
urreisnar- og umibótaverkið, sem end-
ist til íslenzku daganna enda.
8.
I framtíðinni á bjarkargreinin að
innritast í landsmerki vort og iðn-
rreiki — hið ytra.
Hið innra í hjarta og hug.
Vér eigum að elska hana.
Og vér erum ekki sannir menr. ef
Vér gerum það ekki.
Björkin var eitt sinn skjól og
Spámcnn og skáld.
Mig langar til þess að fara nokkr-
um orðum um spámenn og skáld.
Spámenn eru ekki ætíð skáld og
skáld ekki ætíð spámenn; en eg vil
sameina hugtökin í kvöld, og minnast
á þá spámannlegu andagift, sem
skáldunum er oft veitt.
“Spámaður”. Þegar vér heyrum
það orð, dettur oss ósjálfrátt í hug
Jesaja eða Jeremía, eða einhver af
spámönnum kamla testamentisins,
vegna þess að þeim spámönnum kynt
umst vér flest fyrst. Þar af Ieiðandi
hugsum vér oss spámenn þá, sem
voru sendir af guði til sinnar þjóð-
ar, tiT þess að ávita þjóðina, þegar
hún hafði sokkið í pillingu, til þess
að vekja hana, þegar hún hafði lagst
í andvaraleysi, eða til þess að hug-
hreysta hana á dögum hörmunganna.
Spámenn mega einnig kallast þeir
menn, sem flytja oss guðlega speki
og vizku.
Allar þjóðir jarðarinnar eiga
margt sammerkt x sögum sínum. Eins
og sagt er um kynslóðirnar, svo má
segja um þjóðirnar: þær “koma og
fara, allar sömu æfigöng”. Hv r
þjóð á í sögu sinni tímabil andlegrar
spillingar, andvaraleysis eða hörm-
unga; og til þjóðanna allra sendir
guð sina spámenn.
Þér minnist þess, hve oft í ritum
spámanna gamla testamentisins er
þannig komist að orði: “Og orð drott
ins kom til mín”, eða “Svo segir
drottinn”. Það var ávalt orð drott-
ins, sem þeir fluttu þjóð sinni. Þtir
voru sendiboðar guðs: þeir menn,
sem höfðu talað við guð.
Alt i gegnum sögu aldanna hafa
verið til þeir menn, sem hafa talað
við guð, og þeir eru til enn. Manns-
andinn á heima í æðri tilveru.
“Föðurland vort er á himnum.” ÖH-
um er oss eitthvert sinn gefið að lí*a
þangað inn. Þeir eru ef til vill
margir lyklarnir, sem opna oss dyrn-
ar þangað, en öll eigum vér lykil
kærleikans. jFlestum er oss ef til
vill farið líkt og moldvörpunni: birt-
an blindar oss, því vér erum svo vön
sortanum hér neðra; og vér förum
varhluta af þeirri dýrð, sem þar ber
fyrir augu.
Nokkrir eru það þó, sem lauga sig
í ljósinu, og sem sjá og heyra pg
skynja undarlega hluti. Eg á við
skáldin.. Það sem þau þar skynja,
brotnar svo í orðum eins og sólar-
geislarnir brotna í regndropunum,
svo vér sjáum friðarbogann. Og vér
segjum þá að skáldin séu innblásin.
Orð þeirra eru oft þrungin af því,
sem virðist meira en mannleg speki.
Hjá Shakespeare eru óteljandi dæmi
þess. Og þegar vér lesum eða syngj-
um “0, guð vors lands”, dylst oss
ekki, að Matthías hefir verið inn-
blásinn, þegar hann orti það dýrð-
lega kvæði.
Ekki einungis flytja skáldin oss
speki frá guðheimum, en þau veita
einnig inn til vor hreinu andlegu
lofti. Sá maður, sem að ittan kemur
inn í loftþungt hús, finnur betur hve
loftþungt það er en sá, sem stöðugt
hefst þar við. Sá maður, sem andað
hefir að sér hinu tæra lofti , heimi
andans, finnur betur, hve loftþungt
er hjá oss andlega, og hann opnar
sálarglugga vora til þess að hleypa
inn hreina loftinu. Flest skáld vor
hafa veitt inn meira eða minna af
Slikum andlegum loftstraumum. Les-
ið söguna um laugina í “Sögum
Rannveigar”, og þér hljótið að finna
hreint, andlegt loft streyma inn í sál-
ir yðar.
Þá eru þeir spámenn, sem koma
með andlegt ljós og huggun á tímum
hörmunganna. Vér Islendingar eig-
um einn hinn mesta þeirra, Hall-
grím Pétursson, sem gaf oss Passíu-
sálmana.
Ætíð þegar þjóðirnar hafa legið í
andvaraleysi eða dáðleysi, hafa ein-
hverjir verið uppvaktir til þess að
vekja og hvetja. Þeir sjá líka oft
fyrir óorðna hluti, því þeir hafa
staðið á sjónarhæðum andans. Ef til
vill skilja þeir ekki ætíð sjálfir fylli-
lega merkingu þess, sem þeir sjá og
boða. Áður en um loftskip var rætt,
sá Tennyson loftin fyllast flotum.
Hann dreymdi einnig um bræðrasam-
band eða bandalag þjóðanna.
Einnig vér eigum spámenn á þess-
um sviðum. Svo að segja öll íslenzk
skáld á seinni hluta átjándu aldar og
fyrrihluta nítjándu aldar ortu harð-
úðug kvæði um kúgun Dana, og
dreymdi um sjálfstæði Islands. Jón
Ölafsson var gerður útlægur fyrir
eitt slikt kvæði, þegar hann var að-
eins átján ára að aldri. Hann sá líka
“Islenzku kaupförin sigla um sjá”,
og þótti það miður líklegt um þá
daga.
Að síðustu þetta: Spámanna má
enn eiga von. Skyldum vér Vestur-
Islendingar eiga nokkra slíka í
framtíðinni ? Ekki er það ólíklegt.
Sárt væri þá, að vér gætum ekki til-
einkað oss þá sem Islendinga, vegna
þess að þeir hlytu að spá á enska
tnugu. Þetta virðist í fljótu bragði
eigingirni, en þá er það líka eigin-
girni, sem liggur til grundvallar fyr-
ir allri ættjarðarást. Getið þér les-
ið hin gullfallegu íslenzku ættjarðar-
ljóð, og sagt svo að eigingirnin sé
hvötin, sem liggur á bak við þau ?
Tökum til dæmis fyrsta erindið úr
kvæðinu “Sumar á Fróni” eftir
Steingrím Thorsteinsson:
“Algrænu túnin og engjar og hlíðar,
árvötn og hvammar og dalverpin
frið,
sjórinn, fjöll eyjar og útsjónir víðar,
indælir morgnar og sólsetrin blíð.”
Finnið þér ekki, hvernig andi
skáldsins faðmar landið sitt ást-
kæra ?
Já, það er sárt, ef framtíðarskáld’
vor Vestur-íslendinga þurfa að yrkja
á enska tungu. Ef til vill rís upp ein-
hver spámaður á meðal vor, sem sér
betur en fjöldinn, hvað þarf að gera
til þess að bjarga oss þjóðernislega,
og sem vísar oss leiðina inn í íslenzkt
framtíðarland.
Aðalbjörg Johnson.
Aths. — Fyrir ræðu þessa voru
verðlaunin gefin á stúdentamótinu.
Ritstj.
I ______________
Bjartsýni.
Herra forseti, kæru tilheyrendur!
Eg þykist vita að flest ykkar kann-
ist við kvæðið “Vonin” eftir Krist-
ján J-ónsson. Það byrjar með þess-
ari spurningu:
“Hvað er Hfið? Hvað ér heimur?
Klæddur þoku draumageimur,
þar sem ótal leiftur ljóma,
lifna, deyja og blika um skeið?”
Þessi spurning vakir sífelt fyrir
okkur öllum: Hvað er lifið? En
engin nokkar getur svarað henni.
Við verðum því að endingu að sætta
okkur við þá úrlausn, sem við finn-
um í trú okkar, og lífið verður okk-
ur það, sem við trúum.
Eg vil því biðja ykkur að hlusta á
trúarjátningu — trúarjátningu manns
þess, sem af samtíð sinni var kallað-
ur trúlaus. Og hún hljóðar þannig:
“Eg trúi því, sannleiki, að sigurinn
þinn
að síðustu vegina jafni, ,
og þér vinn eg, konungur, það sem eg
vinn, *
og því stig eg hiklaus og vonglaður
inn
í frelsandi framtíðar nafni.”
Ef það er nokkur sú játning til,
sem allir trúarflokkar heimsins gætu
komið sér saman um, þá hygg eg að
hún felist í þessum orðum Þorsteins
Erlingssonar. Mönnum kemur eigi
saman um, á hvern hátt skuli “vinna”
sannleikanum, en þeim konungi neit-
ar enginn hollustu — sé hann ekki
“eðli sínu fjær”. Trúin á sigúr
sannleikans er huggun og styrkur
allra þeirra, sem unna velferð mann-
kynsins, og umbun alls erfiðis og
mótlætis.
Eg veit þið hafið öll fundið til
þess, hversu ósigrandi þið værttð,
þegar þið höfðuð sannleikann á ykk-
ar hlið — ykkur fanst þið hlytuð að
bera sigur úr býtum — jafnvel þó
það yrði ekki fyr en eftir ykkar dag.
Það má með sanni segja, að við lif-
um í þessari trú — án hennar væri
lifið oss aðeins grimmur forlaga-
leikur:
“Sælublöndnum sollinn hörmum,
sjónhverfing og leiðsla hál.”
Nú koma stundum yfir tímabil í
sögu mannkynsins, þar sem jafnvel
sumum þeim bjartsýnustu verður á
að örvænta. Það virðist, að í hví-
vetna verði sannleikinn að lúta í
lægra haldi fyrir eigingirni og hatri.
Menn ofsækja og jafnvel lífláta
frelsara sína. Þá verður mörgum
að orði með persneska skáldinu:
“Hér leikur dutlungafullur guð stór-
fenglegan hrikaleik sér til dægrastjrtt
ingar gegnum eilífðina.”
Nú á yfirstandandi tímum heyrum
við af og til á meðal okkar harma-
kvein yfir heimsástandinu. Menn
tala um að þjóðirnar, nýrisnar úr
blóðbaði, standi ógnandi með reiddan
hramminn hver gagnvart annari, að
engin þeirra virðist vilja skerða eig-
in hagnað fyrir velferð mannkynsins
í heild sinni, og á meðal einstaklinga
virðist auður og metorð vera helzta
starfshvötin.
En þeir eru samt á meðal vor, þrátt
fyrir hið dökka útlit, sem sjá roða
fyrir fegurri degi. Þeir trúa því að
allir menn eigi eftir að finna sam-
eiginlegan tilgang í lífinu — að það
verði samræmi milli einstaklings og
alheimsviljans. Þeir trúa því, að
mönnum lærist að helga gervalt líf
sitt því sanna og rétta — því sann-
leikurinn er sá sami á öllum stund-
um og stöðvum; menn aðeins sjá
hann í fyllra ljósi með vaxandi þekk-
ingu. Þeir trúa því, að sú stund
muni koma, er hver einstaklingur
finnur til þess, að líf hans er einn
þáttur í eilífum virkileika, með viss-
um og óraskanlegum tilgangi, og að
hann læri að haga hverri sinni athöfn
í samræmi við þann tilgang. Þeir
trúa því, að meðvitund manna vakni
fyr eða síðar, fyrir sínu sameiginlega
guðseðli, er lýsir sér í ást þeirri, sem
er ótakmörkuð og æskir einskis end-
urgjalds. Þá höfum við guðsríki á
jörðu.
Hugsjónamenn á öllum öldum
hafa reynt að opna augu okkar fyrir
þessu, en við höfum ekki gefið þeim
nægan gaum. Við höfum kallað spá-
dóma þeirra draumóra — að vísu
fagrar hugmyndir, en ósamræmar því
/-----------------------*
Pantið nú og veriS viss
urn aí fá bíl á eftirfar-
andi verSi.
RUNABOUT .... $405
TOURING .. .. $445
COUPE .. .., .. $695
SEDAN.............$785
CHASSIS •• .. .. $345
TRUCK CHASSIS .. $495
P. O. B. FOOO, ONT. OOVO. TAXES EXTRA
STARTINO ANO ELECTRIC LIOHTINO
STANDARD EQUIPMENT ON
SEDAN AND CUPE
ÞÚ ert að hugsa um að kaupa bíl.
En þú ert ekki alveg viss um, hvaða bílar eru beztir.
Þig fýsir að vita, hvað aðrir hafa að segja um þá.
Það má fara nærri um það, er þess er gætt, að fjörutíu og sjö af hverjum hundrað
bílum, sem keyptir eru, eru Ford-bílar. Hinir fimtíu og þrír af hundraði, eru seldir af
ótal félögum, en ekkert eitt hefir selt yfir sextán af hundraði.
Fjörutíu og sjö af hundraði ættu yfirleitt að dæma betur en sextán. Sá fjöldi keypti
ekki bíla sína umhugsunarlaust. . Heima átti það fólk einhversstaðar milli Halifax og
Vancouver, og á því svæði eru brautir og aðdrættir alólíkir.
Þeir keyptu Ford-bíla.
Af hverju? Dómgreind þeirra sagði þeim;
Á Ford-bílum er niðurborgun lægst.
Það er kostnalarminst að halda þeim við.
Ef stykki bilar í þeim, er hægt að fá þau ódýrari en í aðra bíla.
Og þau fást oftast hvar sem er.
Einnig eru aðgerðarstöðvar um alt, eða á 3000 stöðum milli Vancouver og Hali-
fax; ef í beinni röð væru, væri aðeins ein míla á milli þeirra.
Einnig vita menn að verð Ford-bílanna er eins sanngjarnt og hægt er að hugsa sér.
Það ætti að geta verið þeim, er bíl ætla sér að kaupa, góð leiðbeining um, hvaða teg-
und er bezt, að fjörutíu og sjö af hundraði hafa keypt Ford-bíla.
Verð á Touring-bílum er $445. Burðargjald og stjórnarskattur er ekki í þeirri sölu
innifalinn.
Og það er hægt að kaupa hann með því að borga
nokkuð mánaðarlega.
FORD MOTOR COMPANYOF CANADA» LIMITED, FORD, ONTARIO.