Heimskringla - 16.05.1923, Blaðsíða 4

4 BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. MAÍ, 1923.
WINNIPEG, MANITOBA, 16. MAI, 1923.
Tíu merkustu bækur
heimsins.
Það getur stundum komið fyrir, segir H.
'G. Wells nýlega, að |fávíslegar spurningar
véki eftirtektarverðar umræður. Þegar hann
lét sér þessi orð um munn fara, var hann að
hugsa um það, er frétlaritarar nokkrir komu
til hans og báðu hann að segja sér, hverja að
hann skoðaði sex mestu menn heimsins.
Hann svaraði spurningu þeina. Þó nokkrir
yrðu Wells ósammála um þessa menn, gladdi
það hann, að verða þess áskynja, að þetta
efni skyldi hafa þau áhrif, er í eftirfarandi
orðum og mörgum öðrum þeim svipuðum,
birtust í blöðum og tímaritum: /
“Míklir menn voru nefndir og um þá var
rætt áf viti. Menn söktu sér niður í lestur
æfisagna þeirra, og ekki nóg með það, held-
ur var leitað í alfræðibókum og sögunni, að
ummaélum um hetjur þær og mikilmenni, er
hverjum einum voru kunnar. Sá lestur var
óneitanlega hinn þarfasti.”
Nokkru áður, og nú eigi alls fyrir löngu,
var svipuð spurning aftur lögð fyrir H. G.
Wells, af útgefendum ritsins “American
Magazine”. Spurningin var um það, hverj-
ar Wells áliti tíu markverðustu bækur heims-
ins vera.
Mr. Wells svarar einnig þessari spurningu.
Dregur hann fyrst athygli að því, hve ósann-
gjöm þessi purning sé, og hve erfitt sé að
svara hfnm. En eigi að síður er hún svo
töfrandi, að hann getur ekki látið vera, að
leitast við að gera henni einhver skil. En
ýmsar bækur varð hann að lesa aftur gaum-
gæfilega til þess, og eitthvað af bókum, sem
hann hafði ekki áður lesið. Og svo spyr
hann fyrst: “Hvað er bók? Er biblían bók?
Eru fjölfræðibækur það? Er “Hálf klukku-
stund hjá beztu rithöfundum’ það? Eða
lei’krit Wiiliam Shapespeares? Það væri ekki
vandi að velja fyrstu bókina á skrána af tíu
markverðustu bókum heimsins, ef við köllum
bfblíuna bók. En hún er ekki bók út af
fyrir sig, heldur heillar þjóðar bókmentir,
segir Welis.
Aðalvandamálið, að því er biblíuna snert-
ir, er að ákveða, hve margar af hinum sextíu
og sex bókum hennar, skuli taldar með þess-
um tíu merkustu bókum heimsins. Mr. Wells
nefnir tvær, Esaja-bók og Markúsar guð-
spjall. Hina fyrri segist hann velja vegna
þess, að hún sýni betur en allar hinar bækur
Gamla testamentisins, hugmynd Gyðinga-
þjóðarinnar um útvalningu vissrar þjóðar til
þess að sannfæra heiminn um tilveru eins
guðs allra manna. Og Markúsar guðspjall
velur hann af því, að það skýrir betur frá
Hfi og persónu Krists en önnur guðspjöll
Nýja testamentisins.
Meðal trúarbóka Buddah sér Wélls enga,
sem eins áhrifamikil sé og Esaja-bók; hann
gengur því fram hjá þeim og nemur næst
staðar hjá Confiscíusi. Fer hann þessum orð-
um um kínverska menningu:
“Kínverska menningin 'má jafnvel fremur
en Gyðingdómurinn og kristindómurinn heita
til orðin fyrir bókmentir og teljast vernduð
og geymd í bokum. En eigi að síður verður
erfitt að benda á aðalbók þeirj-a í menning-
aráttina. Hinn mikli kennari Kínverja, Con-
jfucíus’ slkrifaði bók. Svo mikið er víst. En
hún er ekki annað en hreinn og bejnn annáll
— Lú-annálarnir svonefndu. Hina eiginlegu
kenning hans er að finna í mörgum bókum,
sem skrifaðar eru af lærisveinum hans, og
jnunu “Hin miklu vísindi” (The Great
Learnings) vera þeirra mest. Þá bók ætti
að mega kalla hina þriðju mestu bók heims-
• **
jns.
Fjórða bókfn í upptalningu þessari verður
Kóraninn, “þrátt fyrir galla hans og bók-
mentalega fátækt í sjálfu sér,” segir Wells.
“En han ner óneitanlega ein bók, en ekki
margar, og er skrifaður af einum manni. Á-
hrif hans Iiggja ef til mest í því, hve stað-
hæfingar hans eru Ijósar og emfaldar, og
^inna *hispurslausastar í því, sem neitað er
og fordæmit/ Með því að hann afneitar með
öHu fórnum og slíkum yfirnáttúrlegum presta
blekkingum, leggur mikla áherzlu á þá vissu,
að spámaður þeirra hafi verið maður en ekki
guð, og með því að 'taka skýlaust fram, að
pílagrímsferðirnar til Mecca séu hjáilp til þess
að kanna og vékja eftirtekt á siðakenning-
unni, en sé ek'ki sáluhjálparskilyrði, er Kór-
aninn ef til vill — ja, hvað skal segja? —
ekki sú bók, er Ieng9t gengur í því að rífa
niður skurðgoðadýrkun, en er að minsta
kosti bók, er flestum bólkum fremur ætti að
varna henni að festa rætur.”
Ot frá þessum hugleiðingum snýr Wélls
sér að grískum bókmentum. Bendir hann á
það, að útbreiðsla Kóransins hafi gert vís-
indaleit mögulega í arabiska heiminum. Ara-
bískir og múhameðskir stúdentar litu rann-
6akandi augum aftur í tímann. Þeir komu
aftur auga á hið forna Grikkland. Segir Wells
þetta um grfsku bókmentirnar: ,
“Það mun mjög alment skoðað, að í sam-
bandi við gríslkar bókmentir sé fyrst og
fremst um tvo menn að ræða eða ritverk
þeirra. Það eru þeir Plato og Aristoteles.
Af ritverkum Platos ber eitt af ölllum hmum.
Það er “Lýðveldið”. Hann reit það að vísu
með sínom fyrstu verkum, en það er svo á-
kveðið og sjálfstætt, að eitt út af fyrir sig
má það stórverk heita. Það var hm fyrsta
“Utopia”, sem skráð var, og hefir öllum bók-
um fremur vakið frelsishugsjónir manna af
sveíni.......
Af ritum Aristotelesar eru tvö, sem eflaust
kveður mest að. Það eru “Eðlisfræði” hans
og “Sögu-annálarnir”. Hið síðara sýnir ef
til viH betur en nokkuð annað, hina miklu
andagift Aristotelesar, áhrif hans á samitíð
sína og hina skörpu ’gagnrýni hans á, hvað
sönn þékking er, og sem var mannkyninu
hans stærsta gjöf. Af þessum tveim bókum
itel eg “Sögu-annálana” eiga frekar heima
sem sjöttu bókina á meðal hinna tíu mestu
bóka heimsins, héldur en “Eðlisfræðina”.
Sjöundu bókina nefnir Wells “Ferðir Mar-
co Polos” Hina áttundu “Hringrás himin-
hnattanna (The Revolutions of the Heavens)
eftiar Copernicus. Báðar þessar bækur seg-
ir hann “bókmentalegs eðlis, og báðar boði
þær nýtt tímabil. Hin fyrri kom Vasco de
Gama tií að fara til Indlands og Columbusi
leita Ameríku, og gerði úr hihum flata, tak-
markaða heimi forns átrúnaðar hina hnatt-
mynduðu veröld vorra tíma. Hm síðari
miðaði beint á það, sem segja má, að hé-
gómagirni samfara þekkingarleysi mann-
kynsins væri kærast. “Hún sýndi að jörðin
var ekki miðpunktur heimsins, en aðeins plá-
neta er ásamt nökkrum öðrum jarðstjörnum
snerist um sólina.
Þegar að vali níundu bókarinnar kemur,
er um tvær bækur að velja. Það er “New
Atlantis” eftir Francis Bacon og “Principia”
(undirstöðulögmálið) eftir Newiton. Velur
hann samt þá fyrtöldu, og færir þær ástæður
fyrir því, að bók sú, sem undirstöðu lagði
fyrir “óorganiskri” rannsókn, og sem ótak-
möfkuðu áframhaldi hafi rutt braut í vísinda
legum rannsóknum, hljóti jafnvel að vera tal-
in fremri hinni dásairílegu útskýringu New-
tons á tiðfangsefni sínu. /
iSíðasta og tíunda bókin, er hann nefnir,
er “Uppruni tegundanna” (Origin of Spec-
ies) ef.tir Darwin. Segir Wélls um þá bók,
að hún hafi ráðið niðurlögum einnar stærstu
blekkingarinnar, sem manrtkynið hafi ver-
ið haldið af. Með henni endi 25 alda æska
mannkynsins, en manndómsaldir þess byrja.
Með þeirri bók hætti maðurinn að lifa í hin-
um takmarkaða og barnalega skapaða heimi
sínum, sem fynr hann átti að vera skapaður
og með honum átti að ná fullkomnun sinni,
og byrjaði að gera sér grem fyrir því stóra,
mikilfenglega og fagra, hinum ótákmörkuðu
möguleikum og hmum endalausa æfmtýra-
Jífi, í stóru sem smáu, í albeiminum, eigi síð-
ur en í vorum jarðneska heimi og Iíft.
Þeir miunu aðeins fair, sem ekki er ofvax-
ið að gagnrýna ástæður Wells fyrir vali þess-
ara tíu beztu bóka heimsins. Og’ eflaust hefði
hann getað bætt við öðrum tíu bókum, sem
lítið standa hinum upptöldu að baki að áhrif-
um og mikilvægi. En með því að talan var
svona takmörkúð, var ekki Ikostur að geta
þeirra. En eins fyrir^það getur mörgum
þótt fróðlegt, að heyra, hverjar hinar fyrstu
tíu baekur Wells skoðar markverðastar, og
það sem hann um þær segir, þó ékki sé nema
Íítillega á það drepið hér.
Hvað er að frétta frá
»
Evrópu?
Er ekkert nýtt í fréttum fráEvrópu? Sýð-
ur altaf í pottinum þar? Breytist átsandið
ekker til batnaðar?
(Vikulega og jáfnvel daglega spyrja menn
þessara spurnin^á. Og það er eðlilegt. Þó
Evrópa sé f jarri, snertir ástandið þar oss ék'ki
svo lítið.
En fréttiirnar eiu ekkert betri en fyr. Hat-
urseldurinn logar stöðugt undir pottinum, og
ef til vill aldrei glaðar en nú . Eðlilegasta
spurningin er: Hve langt verður þar til upp
úr sýður?
, Frakkar eru að stíga fastar og fastar á
hálsinn á Þjóðverjum í Rubr, dag frá degi,
og hatur Þjóðverja til þeirra vex að sama
skapi.
Lausannefundurinn, sem haldinn var til
að reyna að koma á saéttum á Tyrklandi,
Sýrlandi og Mesopotamírí, kemur engu til
leiðar í þá átt. Fulltrúarnir sitja þar ráða-
lausir og horfa hver á annan.
Utanríkisritaiji Breta hefir sent Rússum
,skeyti, sem undir venjulegum kringumstæð-
um hefði vakið óhemju æsingu, og hefði ef
til vill verið skoðað hið sama sem að segja
Rússum stríð á hendur.
Síðustu fréttir frá Englandi herma, að stór
um sé verið að auka flugliðið.
, Lloyd George lýsti því nýlega yfir — og
yfirlýsingar hans þýða stundum eitthvað —
að brezika ríkið hafi frélsað Frakkland og
Belgíu frá glötun, og það ætli sér að vernda
freisi heimsins, meðan nokkuð sé ef.tiir af
því, hvað sem það kosti. Þetta er strengur,
sem vel Iætur í eyrum manna að heyra slegið
á, enda vöktu ummælin lófáklapp mikið í
Lundúnumi.
Og Poincaré, hinumegin við Ermarsundið,
er að verða svo húsbóndalegur, að Belgía
verður að minna hann á dygð þá, er var-
færni heitir. Þegar tilboð Þjóðverja um
borgun skaðabótanna kom til Frakklands,
ætlaði hann ékki að iíta á það, og ef forsæt-
isráðherra Belgíu hefði ekki mint hann á, að
þeir yrðu enn að sýna þolinmæði, hefði 'hann
kastað tilboðinu ólesnu framan í sendimenn
Þjóðverja. (
Hvert stefnir þetta? Er menningin vest-
ræna enn í hættu stödd? Er annað stríð að
brjótast út? Er nokkur önnur úrlausn mögu-
leg á öngþveiti því, er stjórnmál Evrópu eru
komin í? Og verður hatrinu, sem þjóðirn-
ar þar bera hvor til annarar, útrýmt áður en
það brýzt út í stríði?
Hér er farið að spyrja slíkra spurninga í
fullri alvöru, svo ískyggilegt þýkir stjórn-
málaástand Evvópu þessa stundina.
Þetta er land alls þess, sem mikið er.
Mikilla bygginga, mikilla landsvæða, mikilla
vatna, mn'.:!Ia skóga, mikilar uppskem. mik-
illa skulda!
Hverju alþýðan orkar.
Sykur er sagt að hafi lækkað eitthvað í
verði, síðan efnt var til samtalka meðal ail-
þýðu gegn háverðinu á honum. Þó samtök
þau megi enn beita í fæðingu, virðast áhrif
þeirra strax vera komin a*ð nokkru í Ijós.
Qrsölkin fyrir háverðinu á sykrinum er al-
ment skoðað að eigi rót sína að rékja til
þess, að einhver hafi ætlað á stuttum tíma
að mata krókinn á sölu á honum. En það
getur illa brugðist, ef alþýðan skyldi taka
höndum saman um það, að minka sykur-
kaup sín ált að bélmingi næstu tvo mánuði.
Og það er ekkert vafamáj, að ef fólk vill,
getur það minkað sykurlkaup sín um 50%.
Þetta ráð, sem atþýðan hefir gripið til í
sambandi við sykursöluna, er eftirtektarvert
að ýmsu leyti. Það kemur manni til að
spyrja, hvort að þarna sé ekki að opnast ný
leið, sem álþýðunni gæti komið að gagni að
fara, þó um annað væri að ræða en sykur.
Samsteypufélögin (Trusts) geta sett upp
verð á vörum sírium. Það eru að vísu til
lög, sem koma eiga í veg fyrir slíkt, en þau
hafa sjaldan orðið alþýðunni til mikillar
blessunar í reyndinni.
Rn álþýðan er stærra og voldugra sam-
steypufájag en verzlunarsamtökin, ef hún
viíl beita valdi sínu.
(Við skulum gera t.d. ráð fyrir, að ein*
þver algeng vara hækkaði svo í verði, að
auðséð væri, að með því ,ætti að auðga fá-
eina menn. Ef — þó ek'ki væri nema fámenn
;— samtök væru hafin meðal álþýðu á móti
því, yrðu félögin að sitja með vöruna óselda.
Það þyrftu að vera ákaflega öflug verzlunar
samtök, sem til lengdar gaétu haldið velli á
móti samtökum lýðsins. Og nú á tímum er
bæði fljótt og auðvelt að mynda samtök.
þar sem bæði eru símar, blöð og greiðari
samigöngur en ndkkru sinni fyr.,
Að ætla sér að flá alþýðuna og beita hana
allskonar ósanngirni, getur dregið dilk á
eftir sér framvegis.
Framtíð Evrépu.
Eftir Ludendorff marskálk.
1 bók sinni “Hugsanir. og endur-
minningar” spáir Bi.sma.rok því um
Evrópu, að annaðhvort vierði hún
frönsk eða rúsisnesk, ef Þjóðverjar
verði áhrifalaus jijóð og vanmiegn-
uig þes« að ihalda Evrópufriðnum í
jafnvæigi- Núverandi Bolshevika-
herrokli Asíuþjóðarinnar í Búss-
laudi, sern í raun réttri miðar að
sam-.sliavne sk r i þjóðernishreytingu,
getur enn sem komið er ’ eJdd bor-
ið sfg saman við herveldi Frakka.
Það mun tæplega geta látið til
sín taka langt út fyrir landamiæri
hinis núv’ierandi Búaslands.
8á tími virðist því vera nærri,
að Evrópa verði frönsk.
. Frakkiiand er nú stærsta herveldi
veraidarinnar. Þess vegna á það
vini og bandamenn á meginlandi
Evrópu. Með fáheyrðu broti á
Yersalasamningunum hefir það ný
lega hertekið Buhr-héraðið og
aðra þýzka landishluta, og mun
taka enn mleira síðar. Fyigir það
þar hugsjónastefnu sinni í hier-
miálapólitlk, að leysa þýzka ríkið
upp, og þannig ná fuillnaðarhefnd
á þeim mótstöðumanni sfnum, sem
sögunni samkvæmt hefir ávalt get
að boðið valdaistefnu Frakka byng-
inn, þansgað til að Þjóðverjar á
sviksanilogan hátt afvopnuðu sig
sjálfa. Ennfi'emur ætla Frakikar
endanilega að stafna og tryggja
harðstjórn sína yfir Ewópu. Með
því að inniima f Frakkland Bínar
löndin og Wastfalen, ætla þeir að
fá hrörnandi þjóð sinni nýjan lífc-
þrótt og hersveitum sfnum nýja
nýliða, og með því að eignast hin-
ar mikihi kolanánnur og fá umráð-
in yfir iðnaðinum, er hvorttveggja
er svo mikiilsive.rt fyrir heimlsvið-
skifti og styrjaldir, ætla þelr að
ná fjárhagislegum yfirráðuin yfir
Evrópu og slá vamagla við þeirri
hættu, senn stafað getur af hafn-1
banni í stríði framvegis.
Vitanlega er þessi valdapólitík
í samræmi við áhugamái franiska
stóriðnaðarins, sem hefir öflug-
ustu áhrif á franska s.tjómar-
stefnu og hefir tekið merg og
blóð í sína þjónulstu- Hin sigr-
andi ríki Mið-Evrópu, Pólland og
T je kk ó-SIó\-akía, að meðtalinni
ítalíu, eru gersamlega háð Frökk-
um og verða, hvort eem þeim þyk-
ir betur eða ver, að hjálpa þeim
til að eyðileggja Þýzkaland, til
þess að fá að launum' ýmislegt
það, sem friðarskipanirnar í Ver-
sölum og St. Germain hafa að áliti
þeirra lialdið fyrir þeim.
Þjóðverjar standa einir uppi í
vörninni gegn Frökkum og sam-
herjum þeirra. En hugboð Aust-
urríkismanna og Ungverja, sem
hvorirtveggja eru ósjálfbjarga er
það, að örlög þeirra séu ákveðin
með örlögum Þýzkalands.
Með festu og ró halda Þjóðverj-
ar uppi varnarstefnu sinni gegn
Frökkuin í Buiir-héraðinu. Iðju-
höldarnir, vprkaruennirnif og em-
bættismiennirnir ásamt öðrmn í-
búium héraðsins, ha.fa tekið af-
stöðu og standa sainan í ákveðn-
um varnarvilja, sem franskir
byssuistingir, brynreiðar og yél-
byasur fá engu orkað gegn. Stefna
Frakka f herteknu héröðunum
gengur greiniiiega í þá átt, að
egna Þjóðverja til vopnaðrar mót-
stöðu, með því að beita ]>á ótrú-
legri þvingun, og á þann hátt að
fá átyllu til að segja þeim stríð á
liendur, svo að hægt verði
að troða Þjóðverja algerlega
niður í skítinn. — Og þegar
Frökkum, vegna annálsverðrar
stillingar Buhr-tbúa, ekki tekst að
koma þýzku þjóðinni iiit úr jaifn-
vægi, ætla þeir að fá komimiinist-
um í Ruhr-héraÓinu vopn f hend-
ur, til þess að fá með aðstoð
þeirra ástæðu til að segja Þjóð-
verjum stríð á hendur. Þar með
viti allur heimur, að sökin á nýj-
um ófriði er eingönigu hjá óvin-
um Þjóðverja — alveg eins og í
he i mss ty r jöld inni-
Bandaríkin í Ameríku hafa eng-
an áhuga fyrir þýzkum málefnum,
eins og nú er háttað. England
hélt fram, eftir ófriðinn, friðar-
kendri, óljósri afvopnunarpólitik,
og hefir farið svo mjög aftur hvað
Dodd’s nýmapillur eru bezta
nýrname'ðajið. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilun, þvagtepDU,
og önnur veikindi, sem stafa frá-
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pilla
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
W $2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
um e5a frá The Dodd’s Medickae
Co., Ltd., Toronto. OnL
herafla snertir, að það er orðið
of veikt til að taka um úifliðinn
á Frökkum og fá framgengt þeirri
jafnvægispólitík á meginilandi Ev-
rópu, sein það hefir bariist fyrir
um aldir. Ef Frakkar mola Þjóð-
verja og ná yfirráðum í hermálunT
og viðskiftamiálnm á meginiandí
Evrópu, þá staflar af því hætta
fyrir Breta, sem þeir geta ekki
heldur á komandí tíð spyrnt á
móti án miikilla enfiðleika. Hvort
tilrannir Breta um engil-saxneska
samibands póditík við Bandaríkine
gegn Frökkuan lukkast, er mikil
ástæða til að efast irm.
Engiand þekkir ástand sitt að
| fuJlu. Belgía, Holland og Dan-
mörk, og þegar alt kemur til alis,
einnig Noregur og Sviþjóð, verða
ekkert annað en frönisk lýðríki, ef
Frökkum tekist að koma stefnU
sinni f framkvæmd. En þetta
skiija rfki þesisi ekki enn.
Tyrkland og Ai'abaríkin eru of
fjarlæg til ]»eis.s að geta haft nokfc
ur áhrií á ástandið í Mið-Evrópu.
Hagur Þjóðverja virðiist einnig
vera hinn hörmuilegasti. En þrátt
fyrir þetta mun þýzka þjóðin ekki
hika við að fylgja atjóm sinni,
sem er uppfylt sama viijanum til
að lifa, eins og allur almenningur
meðal þjóðarinnar- Um þetta get-
ur ekki framar verið nokkur vafi,
eftir hetjulega framkomu þýzkra
verkamanna j Rnhr-héraðinu. —
Þjóð, sem er gagntekin af þessum
vilja til að lifa, er óvinnandi, og
mun gegnum ]>jáningar, sem erfitt
er að gera sér grein fyrir, þó bera
sigur af hólrni 4 þessari ójöfnu
viðureign.
Germanskar * þjóðir og mótmæl-
endur, hefðu einnig gott af að
heyra ]>að sérstaklega, að eyðing
þýzka ríkisins og þýzku þjóðar-
innar táknar einnig gereyðandi á-
rás á norræn-germanska kynþátt-
inn, þýzka menning og trúiarbrögð
mótmælenda.
Það eru því óvenju mikiar sögu-
legar spurningar, sem krefjast
svars innan skams tíma. Aliur
heimurinn mun enn einu sinni fá
hjartsJátt og halda niðri í sér and-
anum meðan hann hlustar á, hvað
gerist í Mið-Evrö(pu. Óskanlegt
væri að allir vildu skilja, að úr-
slitin ráða þvf, hvtort Evrópa - &
að vera frönsk ár.atug eftir ára-
tug, eða hvort þýzku þjöðinnf
tekst að frelsa álfuna frá þessum
þrældómi. (Lögréfcta.)
----------XXX-------‘---
I s 1 a n d.
Otto Levali heitir söngvari frá
Prag í Tjekkó-Slóva'kíu, isem nú er
á leið hingað til lan<is. Er hann
tenor-'söpgvari ag hefir .hlotið ágæt-
an orðátír úti í heimi. Hr. LeVal
ætlar aö haída hér nokkrar söng-
samkomur, og ,mun hann yera fyrst-
ur útlendra söngvará til þess að
koma til Islendinga og biðja sér
hiljóðs. ,
Eins dœmi. — Til marks um það
hVe afbrigSa góS tíSin hefir verið
norSan liands síöari hluta vetrbr, má
geta .þess, aS í einni svéit í Eyja-
firSi utartverSum var fariö aS taka
mó fyrir rúmri viku siöan, Er slikt
gert þar venjulega síSast í mai og:
i byrjun júni. Klhki var engu meiri
í jörS nú í marzmúnuöi en áður í
júnímánuði.