Heimskringla - 25.07.1923, Page 1

Verðlaua
ROYAl gefia
CROWN fyrir
SOAP Coupons
og SendlV efttr ver?51Ista tll Royal Crown Soap Ltd. ©54 Main St.. Winnipeg. limbúöir
Verðlaun gefia

fyrir CROWN
Coupons SOAÞ
og SendlB eftlr verBHsta tll Hoyal Crown Soap Ltd. umbúíiir 654 Maln st” wlnnlP*s
XXXVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 25. JÚLÍ, 1923.
NÚMER 43
Islendingadagurinn 2. Ag. i River Park.
Canada.
Komflutningurinn.
Þeir, sem keypt hafa korn luir
undaufarin ár, hafa hafí: nægilega
reynslu af því, hve erfitt er að koma
því á mai kaðinn, þegav krafa hefir
þar verið fyrir korn. Orsökin til
þeirrar tafar hefir verið sú, að skip
hafa ekki verið fáanleg til að flytja
kornið. Nú eru stærstu kornfelög-
in hér að reyna að koma á fót
nefnd, sem sér um að hægt sé að
koma korninu til markaðín á
ákveðnum tíma. Gangas-t þeír fyr-
ir því, James Stewart, T. A. Crerar
og James Richardson. í>ó flytja
verði kornið á járnbrautum lengra
en annars þyrfti með, ætla þeir
heldur að gera það, en að verða af
sölu á því á markaðinum fyrir töf
á flutning á því á skipunum, enda
hafa skipaeigendur oft seít burðar-
gjaldið eins hátt og járnbrautirnar.
Þrátt fyrir það, að lög voru samin
á sfðasta þingi, sem koma eiga í
veg fyrir þessa töf, er ekkert að
reiða sig á skipaeigendur, að því er
kornútflutningsfélögin segja, enda
hafa skipaeigendur sagt, að þeim
lögum gætu þeir ekki fylgt. Þessir
þrír áðurtöldu menn fara til Ot-
tawa bráðlega til að bera þetta'inál
upp við stjórnina.
Gremja.
Svo er gremjan mikii út af gerð-
um efri deildar þingsins í Ottawa í
járnbrautamálinu, að ýms félög
vilja, að Bretakonungi sé send á-
skorun um að afnema senatið.
Samtök um kornsölu enn á prjón-
unum.
Saskatchewan Grain GroWers fé-
iagið og United Farmers of Alberta
eru að hafa fund um þessar mund-
ir, með það fyrir augum, að koma
á samtökum (Wheat Pool) til þess
að sjá um sölu á korni í haust. Col-
in H. Burnell, forseti bændafélags-
ins í Manitoba, er á þeim fundi.
Hann sagði við fréttasmala blað-
anna hér áður en hann fór til Re-
gina, þar sem fundurinn er haldinn,
að ef • Saskatchewan gæti myndað
þessi samtök, ætti Manitoba einn-
ig að geta það.
Manitobaþingið.
I
Manitobaþingið kemur saman í
dag til þess að leiða í lög frumvarp
Moderation League, um stjórnarsölu
á áfengi. Nokkrir þingmanna voru
ekki komnir í bæinn í gærkvöldi. |
Foringi verkamanna.
John Queen þingmaður fyxir
Winnipeg, hefir verið kosinn leið-
togi verkamannaflokksins á þing-
inu í stað F. J. Dixons, er sagði af
sér þingmensku fyrir skömmu.
Kosning Queens gildir aðeins fyrir
næstkomandi, þingár.
Skógareldar.
Afarmiklir skógareldar geisa um
þessar mundir í Queibeefylki í hér-
öðum er Maurice og Mannan River
heita. Um 2500 manns eru að reyna
að einangra eldana, en sem stendur
virðast þeir óviðráðanlegir.
Endurkosning.
Ráðgjafar nýju stjórnarinnar í
Ontario sækja unx endurkosningu
27. ágúst.
Gestur konungshjónanna.
Dr. F. G. Banting frá Toronto, sá
er uppgötvaði meinabótina við syk-
ursýkinni, var s.l. miðvikudag í
heiinboði hjá Georg konungi og
Maríu drotningu.
Hitinn.
S.l. sunnudag var einn sá mesti
hiti, sem hér hefir komið. Mælirinn
sýndi hann 96 stig. Aðeins tvisvar
áður hefir hiti í Winniþeg orðið
meiri, en 'það var 21. júní 1910, 99,2
stig, og 7. sept. 1906, 99 stig.
----------XX---------
Önnur lönd
, Frá Berlín.
Stjórnin á Þýzkalandi segir enga
átyllu fyrir því, sem í blöðum sé
sagt um að innanlandsbylting vofi
þar yfir.
Kolakaup Þjóðverja.
Þjóðverjar hafa gert samning við
Bandaríkin um kaup á 750,000 tonn-
um af kolum, sem senda á til
Þýzkalands fyrir næstu árslok.
Frá París.
Millerand forseti Frakklands lét
1469 fanga lausa á þjóðhátíðardag-
inn, 14. júlí s.l. Þetta var í fagnað-
arskyni gert. Brot fanga þessara
voru smávægileg.
Frá Cairo.
Af 13 mönnum, sem fundnir voru
sekir 7. júlí s.l., um að hafa verið
valdir að inorði brézkra þjóna hins
opinbera á Egyptalandi, voru 5
dæmdir til lífláts (hengingar) s.l.
föstudag, og hinir til lengri eða
skemri fangelsisvistar.
Frá Lundúnum.
Frumvarp Lady Astors, um að
selja ekki unglingum innan 18 ára
aldurs áfengi, var nýlega samþykt
í einu hljóði við aðra umræðu í lá-
varðadeild þingsins á Englandi.
Æskja kosninga. -
Blöð á Englandi hafa það eftir
einum þingmanninum á Irlandi, að
verið sé að róa að því öllum árum,
að kosningar til Dail Eireann þings-
ins fari sem fyrst fram.
Rússar samþykkja.
Sovietstjórnin á Rússlandi hefir
tilkynt þjóðunum á Lausannefund-
inum í Sviss, að hún sé samiþykk
gerðum fundarins viðvíkjandi yfir-
ráðum yfir Dardanellasundunum,
o» ætli innan þriggja vikna að
skrifa undir þær í Constantínópel.
Páfinn og'Wirth.
Píus XI. páfi í Róm talaði nýver-
ið lengi við Wirth, fyrverandi for-
sætis- og fjármálaráðherra Þýzka-
lands um skaðaliætur Þjóðverja.
Páfanum kvað mikið áhugaefni, að
Frakkar og Þjóðverjar sættist, og
beitir áhrifum sfnum mjög í þá átt
á hvortveggja málsaðila.
Baldwin og Poincaré.
Baldwdn forsætisráðherra Bret-
lands og Poincaré forsætisráðherra
Frakklands, kváðu wéla að tala
saman innan skams um tillögur
Breta í skaðabótamálinu. Það sem
þeim ber aðallega á milli er það, að
Baldw,in er með þvf, að óháð nefnd
sé skipuð. í málið, en það vilja
Frakkar hvorki sjá né heyra. Þogar
þessar tillögur Breta voru fyrst
, birtar, hótuðu Frakkar að slíta friði
I við Bretland. En haldið er að þeir
i muni hugsa sig tvisvar um áður en
j þeir geri það. ítalía og Belgía eru
j samþykk tiilögum Breta.
i
Harding heimsækir Canada.
í þessari viku heimsækir Harding
forseti Bandaríkjanna Canada. Er
það í fyrsta skifti að forseti Banda-
ríkjanna heimsækir þetta land. Á
embættistímá siínum mega forset-
arnir ekki, saankvæmt stjórnar-
skránni, fara úr iandi, og hefir eng-
inn þeirra gert það áður nema Wil-
son, er til Evrópu fór til að vera
við friðargerð stríðsþjóðanna. —
Hai’ding kemur til Vancouver, en
annað mun hann ekki um landið
fara. Aðallega mun erindið við-
víkjandi samningum Canada og
Bandaríkjanna um heilagfiskiveið-
arnar. British Columbia kvað vera
að tbúa sig undir að taka veglega á
móti forsetanum, og má ætla að
þessi ferð verði til þess, að endur- j
nýja vinarþel beggja hlutaðeigandi
þjóða.
Landbúnaöur og mentun.
Lengi. ríkti sú skoðun, að það
væri óþarfi fyrir þá er búskap
stunduðu, að leggja sig mjög eftir
mentun, og hin svokallaða æðri
mentun var skoðuð allsendis óþörf.
Akuryrkjuskólinn í Kansas hefir ný
lega reynt að komast að því, hvort
að þeim farnaðist ekki betur bú-
skapur, sem mentun frá æðri skól-
u"m hefðu hlotið, en hinum. Um
1237 bændabýli heimsóttu menn
þeir, er fyrir þessari rannsókn
stóðu a£ hálfu skólans. Arðurinn
af búskaparrekstri bóndáhs, scm að-
eins hafði hlotið barnaskólament-
un, var $422; hjá bóndanum, sem
miðskólamentun hlaut, $554; hjá
þeim, sem á hina alinennu menta-
skóla (Colleges) höfðu gengið, $859,
og hjá þeim, sem fullnumar voru frá
þeim skólum, $1452. í öðrum ríkj-
um, sem þetta var rannsakað í,'
varð niðurstaðan mjög svipuð j
þessu.
Að þvf er almenn þægindi snerti,
voru bú þeirra mentuðu miklu'
fremri búurri hinna. Ef til vill eru
það hinir áhugasamari, sem eftir
mentun leggja sig, og að þeir að ;
öllu öðru jöfnu, gerðu betur hvort
sem þeir væru mentaðir eða ekki..
En með þessari viðtæku rannsókn
er varla hægt að neita því, að það
er hagur fyrir bóndann og bænda-
efni, að afla sér sem mestra ment-
unar.
Keisarinn ekki iðjulaus.
Eftir fregnum að dæma frá Ilol-
landi, er fyrverandi Þýzkalands-
keisari ekki með öllu aðgerðalaus.
Hann hefir nákvæmar gætur á öllu,
sem er að gerast á Þýzkalandi, og
eftir því sem útlitið þar verður lak-
ara, sem stafar af umsát Frakka í
Ruhr, eftir því lyftist brúnin hærra
á karli. Hann liefir blátt áfram
frétta- eða njósnarskrifstofíi í
Þýzkalandi, sem hinn gamli vinur
hans von Kracker stjórnar, og flytj-
ast keisara fréttir þaðan daglega.
Og í Hollandi þykir talsvert farið
að bera á úbbreiðslustarfi hans.
Það sem ugglaust þykir fyrir hon-
um vaka, er að koma til sögunnar,
ef til byltingar kæmi, og ef að vel
lætur. koma Hohenzollernættinni til
valda aftur á einhvern hátt, annað-
hvort með þvi að krónprinzinn
verði kosinn forseti Þýzkalands, eða
að ættin á einhvern hátt nái aftur
viðúrkenningu og setjist seinna
meir á konungsstól, að dæmi Xapo-
leons þriðja. Sjálfur kvað keisar-
inn ekki ætla sér að ná keisaratign
aftur, þó konu hans prinsessu Her-
mínu leiki hugur á því, og hvetji
mann sinn til slíkra stórræða a£-
dráttarlaust.
Stríð augsjáanlegt.
Newton D. Baker í Cleveland,
Ohio, herinálaritari í Wilsons ráðu-
neytinu, sagði í ræðu er hann hélt.
s.l. miðvikudag, að það dyldist eng-
um, að nýtt stórstríð væri yfirvof-
andi og að ráðið til þess að afstýra
því væri það, að Bandaríkin gerð-
úst félagi í alþjóðasambandinu
(League of Nations).
Sameining kirkna fyrirsjáanleg.
Baldwin forsætisráðherra Bret-
iands, lýsti því yfir í nðeri deild
]iingsins, að eitt af fyrstu verkum
þingsins í haust yrði það, að fjalla'
um frumvarp viðvíkjandi eignar-
rfitti og hlunnindum skozku kirkj-
uþnar. Þykir ljóst að fyrir kirkjun-
um vaki sameining, úr því slíkt
frumvarp er á ferðinni.
Skarlatssóttargerillinn fundinn.
Blöðin herma að tveir læknar á
ftalíu hafi uppgötvað gerilinn, sem
veldur Skarlatssótt.
Móttökuveizla.
Hermálastjóri Parísarborgar hélt
canadisku ltennurunuin, sem eru á
ferð um Evrópu, veizlu heima lijá
sér s.l. þriðjudag. ,
Vöruskifti Rússa og Þjóðverja.
•Stjórnin á Þýzkalandi hefir gert
]>að heyrin kunnugt, að hún hafi
gCrt samnit»g--við rússnesku stjórn-
ina um að kaupa af henni 400,000
tonn af korni, sem komið á að vera
til Þýzkalands fyrir fyrsta nóvem-
ber í liaust. Nokkur hluti borgun-
arinnar verður greiddur í iðnaðar-
áhöldum.
Amundsen kemur til baka.
1 prívatskeyti til manns í Nome,
Alaska, frá Roald Amundsen heim-
skautafara, er þess getið að hann
búist við að koma aftur til Nome á
fyrsta bátnum, sem þangað fari frá
Wainwfright.
Sovietstjórnin ekki viöurkend.
•‘Sovietstjórnina á Rússlandi geta
Bandaríkin ekki viðurkent, eins
lengi og hún prédikar bæði heima
fyrir og út á við niðurrifskenning-
una,” sagði ritari Bandaríkjanna,
Hughes, í ræðu s.l. sunnudag.
De Valera ekki af baki dottinn.
Eammon de Valera hefir sent fé-
lagi því í Bandaríkjunum, er að lýð-
frelsishugsjónum írlands vinnur,
skeyti og fer fram á, að þeir leggi
fram fé í kosningasjóð lýðfrelsis-
sinna. Um Anglo-írsku samningana
hefir liann það að segja, að þeim
hafi verið þröngvað á írsku þjóð-
ina með hótunum um stríð frá
Breta hálfu. Fjárupphæðin, er de
Valera segist þarfnast, er $100,000.
Eftir þessu að dæma, virðist de
Valera ekki af baki dottinn. Verði
lýöfrelsissinnar í meirihluta við
kosningarnar, spgir liann að iiúið sé
með samninga írlands og Bretlands
og lýðstjórn verði sett á fót aftur,
sem enga samvinnu hafi við Breta,
eins og verið hefði 1919.
------------X-----r------
Winnipeg.
Eitt viljum vér sérstaklega nrinna
Winnipeg-íslendinga á, og svo auð-
vitað alla Vestur-íslendinga, sem
þess eiga kost að sækja þjóðhátíð
Islendinga í Winnipeg 2. ágúst, að
]iar gefst í síðasta sinn hér vestra
færi að hlýða á einn hinn ágætasta
mentamann, sem nú er uppi með
þjóð vorri, dr. Ágúit H. Bjarnison.
Hann mun mjög bráðlega eftir
þjóðhátíðina hverfa til baka heim
til ættjarðar vorrar. Þeim, sem
lesið hafa hin ágætu fræðirit hans,
hlýtur að leika mikill hugur á að
sjá o ghlýða á hann sjálfan flytja
mál sitt. Og þarna er tækifærið til
þess 2. ágúst, síðasta tækifæri Vest-
ur-lslendinga. Munið það, svo þið
þurfið ekki að iðrast þess síðar.
Eggert Stefánsson, söngvarinn
góðkunni, lagði af stað í gær alfar-
inn liéðan til New York. Með hlýum
hug og heillaóskum og þakklæti fyr
ir komuna, kveðja Vestur-íslending-
ar hann. Hann hofir skemt þeim
svo vel, þamn tíma sem hann hefir
verið hér, að þe:r munu lengi minn-
ast hans sem eins af sinum beztu
gestum, og eru stoltir a£ sönghæfni
hans, sem hvarvetna, þar sem hann
hefir komið fram, hefir reynst þjóð-
flokki vorum til mikils lieiðurs.
Eggert dvelur fyrst um sínn í New
York, en mun svo hverfa til Ev-
rópu.
—----------x----------—
Enn um ráðleggingar.
Herra ritstjóri!
Eg kemst ekki lijá því að biðja
yður velvirðingar á því, hversu mik-
ið rúm eg hefi orðið að taka af les-
málinu í yðar heiðraða blaði til
þess að svara greinum séra Adams
Þorgrfmssonar í Lögbergi. Hrein-
skilnislega sagt, þá finst mér ekki
óeðlilegt, þó yður og öðrum fynd-
ist rúminu betur varið á annan
hátt.
í séinustu grein séra A. Þ. er svo
vandloga farið í felur með öll rök,
að maður þarf að vera sérstaklega
velviljaður höfundinum, til þess að
geta talið sér trú um að þau séu
nokkur til. Hún minnir að því leyti
á manninn, sem lítið orð hafði á sér
fyrir greind, en góður kunningi, er
halda vildi orðstír hans uppi, sagði
að væri “laungáfaður”, en að
hann færi einstaklega vel með það.
En þó að rökin séu engin, herra rit-
stjóri, sem þörf væri á að svara, eru
önnur einkenni á grein þessari, sem
koma mér til þess að biðja yður
fyrir línur þessar. Það er hinn fá-
heyrði hroki og niiður smekklegu
dylgjur, sem stráð er sem kryddi
inn á milli útúrsnúninganna.
Greinarhöf. lýsir yfir þvL að hann
álíti, “að hin helgustu mál manns-
ins. trúmálin, megi ekki ræða með
léttúð eða lítiLsvirðingu”. Það
væri vafalaust mikill gróði í því
fólginn, ef séra A. Þ. gæti tekist að
rótfesta þá hugsun hjá fólki, ekki
sízt ef hún væri dálítið víðtækari.
En hún'verður svo einkennilega fá-
tækleg, þegar henni er látin fylgja
nokkurnveginn mestu stóryrði. sem
til eru í málinu, um þá menn, sem
ekki eru sammála höfundinum um
einstök atriði trúarbragðanna." 1
örfáum iínum kemur hann því við
að tala um “hyldýpi hugsunarieysis'
ogstrákskapar’, ‘glannaleg gífuryrði’
sem hann fær ekki orða bundist yf-
ir, og einkenna mál mitt sem
“keskni og háðglósur" einar sam-
an. Það getur verið hressandi að
heyra menn taka dálítið myndar-
lega upp í sig á köflum og hefla
ekki utan af orðum sfnum, en það
er ánægjulegra, að það .sé þá sam-
fara minni helgisvip og vandlæting-
ar en hér á sér staö. Og séu slík
stórskeyti notuð, þá fer betur á því
að þau hitti einl*vem. 1 þetta skifti
hitta þau engan. Greinarhöfundur-
inn Sr ekki að berjast við mig eða
mínar skoðanir, heldur við sinn eig-
in skugga. Hann leggur mér orð í
munn, sem eg hefi aldrei sagt og
gerir mér upp hugsanir, sem eg gæti
ekki hugsað. Hann hefir það eftir
mér, að eg hafi sagt um altaris-
sakramentið, * að “hugsun manna
sveiflist milii þessara tveggja öfga” •
o. s. frv. Eg hefi aldrei sagt eða
skrifað þetta, og þó að það sé held-
ur þreytandi, að þurfa að endur-
taka hvað eftir annað það, er öllum
ætti að vera ljóst, er þeir hafa það
prentað fyrir framan sig, þá verð
eg að gera enn eina tilraun til liess
að reyna að láta séra A. Þ. taka
rétt eftir því, sem eg hefi haldið
fram um þetta efni. Eg sagði að
hættan, sem Páll postuli hafði séð,
að stafað gæti af hinni sameigin-
legu máltíð, sem altarissakrament-
ið er síðar runnið upp af, sé nú
ekki lengur fyrir hendi, en að önn-
ur hætta geti stafað af þeim sif
sem menn nú hafi um hönd. Sú
hætta sagði eg að sveiflaðist milli
tveggja öfga, þeirra sem sé, að menn
meintu ekkert með þessu og legðu
þannig nafn guðs við hégóma, eða
væru að ala upp í sér hindurvitna-
trú, sem gripin væri algerlega úr
lausu lofti. Þetta er jafn augljós-
loga annað heldur en séra A. Þ. hef-
ir eftir mér, eins og það er ómót-
mælanlega satt. Eg fullyrði, að
hættan sýni sig f báðum þessum
myndum oft og einatt. Og meðan
eg er að tala við menn um trúmál
í kirkjum, ]»á álft eg það vera eina
af skyldum mínum, að vara við
þessari hættu. Eg ]iykist gera það
í fullu samræmi við höfund kristn-
innar. Hánn stóð í stöðugri bar-
áttu á móti trúarsiðum samtíðar
sinnar, sem vitaskuld höfðu upp-
haflega verið af góðum rótum runn-
ir, en voru orðnir andlausir og
gagnslausir og skaðlegir, vegna
þess að þeir skygðu á sannari og
dýpri skilning á guði og lögum til-
verunnar.
Séra A. Þ. telur mig hafa kvartað
sárt undan því, að hann hafi ráð-
lagt mér að útvega mér stóran
kvarnarstein og hengja hann um
háls mér og sökkva mér ásamt hon-
um í sjáfardjúp. Eg hefi aldrei
kvartað undan ráðleggingunni,
enda ekki haft neina ástæðu til
þess. Eg hefi aldrei ætlað mér að
fara eftir ráðleggingum sr. A. Þ. Eg
ætla ekki einu sinni að fara eftir
hinni síðustu ráðleggingu s.r A. Þ.,
sem hann þó tekur fram að hann
gefi mér “af heilum huga”. Ráðið er
í þetta sinn það að fara að eins og
Pétur, er hann hafði afneitað Jesú.
Pétur iðraðist “og gekk út fyrir og
grét beisklega”. Eg verð þvf miður
að neita séra A. Þ. um þá ánægju
að vita af því, að eg gráti beisklega.
f þetta sinn er eg mér þess ekki
meðvitandi að hafa neina ástæðu
til þess. Pétur iðraðist og grét. þeg-
ar honum varð ljóst, að hann hafði
ekki staðið við það, sem hann trúði
að væri hinn æðsti sannleikur. Nú
á eg að fara eins að vegna þess, að
eg hefi sagt það, sem eg trúi að sé
satt. Eg ætla ekki að gefa það. En
það er' í öðrum efnum, söm eg hefði
löngun til að líkjast Pétri og öðr-
um postulunum. Þeir fóru út í ver-
öldina til að boða það, sem þeir
trúðu að væri sannleikurinn. Þeir
gáfu líf sitt og krafta fram til þess
starfs og hirtu aldrei hvort mönn-
um líkaði betur eða ver. Því miður
hefi eg litla von um áð eg muni
nokkru sinni líkjast þeim í nokkru,
en eg hefi töluvert ákveðinn grun
um, að þess betur sem það takist,
þess ólíkari verði eg manninum,
sem nú lætur sér svo ant um að
gefa mér ráðleggingal■.
Ragnar E. Kvaran,
—XXX----------
i