Heimskringla - 01.08.1923, Blaðsíða 4

4 BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 1. ÁGÚST, 1923.
/---------------------------
HEIMSKRINQLA
1 #»«>
Kfnar éi á hmjva ■IVttki(l«gt
Elgevdnr:
THE VÍKÍNG PRESS, LTD.
Kt »g 9ARGENT AVK., WINNIPBG,
Talarlmi i Pf-6537
YrrTi VUVahii «r $t.M Argaagarln b«ig-
lot fyrlr fram. Allar bvrgaalr ■eallat
rlVcaanal blaWiaa
STEFÁN EINARSSON, ritstjórl.
H. ELIASSON, ráðsmaSur.
Utaalckrlft tiii blaValait
IlelmakrliiRln Newc ,V Piihlishiiu? Co.
Lessee of
THF TIKPTG PRH9S, Ltd., Box UTI,
Wlaafpeg, Jlan.
UtaaAikrtft tU rltatjérana
EDITOR HEIMSKRINGLA, Box tlTI
Wloalpcg, Mna.
The ‘Heimskringla” is printed and pub-
lished by Heimskringla Newa and
Publishing Co., 853-855 Sargent Are.
Winnipeg, Manitoba. Telephone N-6637.
V.-----------------------------------------------/
WINNIPEG, MANITOBA, 1. ÁGÚST, 1923
Báðum deildum að
kenna.
Það er ekki tilgangur vor að bera blak af
efri deild þingsins í Canada fyrir gerðir henn-
ar í járnbrautamálinu. En það er eitt atriði,
sem ekki hefir vcrið minst á í sambandi við
það mál, sem hlýtur að takast með í reikning-
inn, og ósanngjarnt er að ganga meo öllu
fram hjá í fréttaburðinum af þessu mili.
Mótmælin, sem í neðri deildinni komu fram
gegn járnbrautafrumvarpinu, áttu rót sína
að rekja til þess, að í viðlagafjárhagsáaetlun-
inni var ekki minst á að veita neitt fé til
járnbrautanna. Meighen, og þeir sem hon-
um fylgdu, þótti sjálfsagt að gera það, en
öðrum ekki. Var bent á, að með því að gera
enga ráðstöfun í þá átt, væri verið að gefa
stjórnarnefnd C. N. R. kerfisins of mikið
sjálfdæmi í hendur, og að þingið vissi ekkert
um eða hefði nein afskifti af þessari fjár-
veitingu.
I efri deildinin stafaði andróðurinn gegn
frumvarpinu af þessu sama, og sem leiddi til
þess að það var felt.
Ekkert var auðveldara fyrir þingið (neðri
deildina) en að stýra hjá þessum vandræð-
um, með því að bera frumvarpið upp í öðru
formi, eða með því ákvæði viðbættu, að
fjárveiting fyrir verki því, sem í ár væri gert
á járnbrautunum, væri getið í viðlaga-fjár-
hagsátælun stjórnarmnar. En þingmenn neðri
deildarinnar hafa auðsjáanlega ekki haft svo
mikinn áhuga fyrir málinu, að þeir nentu eða
kærðu sig um, að vera að breyta frumvarp-
inu að formi til, þó að brautargengi þess lægi
við. Vissa þykir nú full fyrir því, að ef það
hefði verið gert, hefði því ekki hlekst á, eins
og raun varð á.
Neðri deildinni var meira að segja auðvelt
að gera þessa breytingu eftir að senatið
feldi frumvarpið. En það, að hún lét það
ógert, sýnir hve hjartanlega henni stóð á
sama um afdrifin.
Það er undarlegt, en það ber þó margt
vott um það, að stjórn þessa lands sé ekkert
frekar ant um þjóðeignakerfi járnbrautanna,
því hagur þess, eigi síður en íbúa Vestur-
landsins, lá við að úrslit frumvarpsins yrðu
góð. i
Senatið feldi frumvarpið. En er ekki
neðri deildin og stjórnin að nokkru leyti
meðsek því um það, hvernig að frumvarpinu
reiddi af?
Gengi verkamanna-
flokksins á Englandi
Niðurl.
IV.
Hvernig að verkamannaflokkurinn ætlar
sér nú að fara að því, að koma jafnaðar-
hugsjón sinni í framkvæmd, var ljóst og ítar-
lega skýrt frá í stefnuskrá hans, er út kom
að stríðinu nýloknu. Þar er glögg grein gerð
fyrir flestum eða öllum umbótum peim, er
hann gerir ráð fyrir á löggjafarsviðinu. Má
segja að þær umbætur séu fólgnar í einu að-
allega, en það er breytingar á fyrirkomulagi
eða rekstri helztu þjóðnytjafyrirtækja lands-
ins, svo sem járnbrautum, skipaskurðum,
kolanámum, bönkum. Er gert ráð fyrir
þjóðeignarstarfrækslu þessara fyrirtækja.
Annað, sem þar er minst á, er að takmarka
herinn og hergagnatilbúning, að bæta úr húsa
skortinum, koma í veg fyrir atvinnuleysi, efla
landbúnað, greiða stríðsskuldirnar með
nýrri aðferð í skattaálagningu, íhuga breyt-
ingar á uppeldissmálum. Það er erfitt að
nefna nokkuð, sem að stjórn lýtur, sem ekki
er einhver grem gerð fyrir. Eln við þetta var
þó ekki látið sitja. Stefna flokksins og lög-
gjafaráform voru ennfremur skýrð og ýmsu
bætt við, í riti um “endurreisn þjóðféiags-
ins’’ nokkru síðar, er flokkurinn gaf út. En
fullkomnasta stefnuskráin og hin yngsta, var
sú, er lögð var fram fyrir kjósendur s.l. nóv-
ember. Af stefnuskrá þeirri er það ljóst, að
þjóðeignarmálið nær aðeins til járnbrauta,
skipaskurða, náma, banka og vátrygginga.
Öll þau fyrirtæki virðist flokkinum eins sjálf-
sagt að rekin séu af þjóðinni og póstflutning-
urinn. í öðrum efnum þykir honum álitleg-
ast, að umráð fyrirtækja séu sem mest í hönd
um sveita- og sýslustjórna, en eins og kunn-
ugt er, hafa landamærin verið þar óglögg áð-
ur, og hinir smærri landshlutar ávalt verið
stórkostlega háðir landsstjórninni. Samvinnu-
félögin *The Consumers Co-operative Socie^
ties), sem alþýðan (neytendur) hefir fyrir
löngu komið á fót á Englandi og framleiða
einn þriðja af því, er til heimilisins þarf, eru
stofnanirnar, sem verkamannaflokkurinn ætl
ar það verksvið, að starfrækja hin smærri
fyrirtæki. Engir “milliliðir”, sem sérhagnað
hafa af þeirri framleiðslu, koma þar til mála.
Allan þann iðnað og öll þau mál, er í eðli sínu
eru ekki faliin til að vera í höndum lands-
stjórnarinnar, munu þessi félög, ásamt sveit-
unum eða sýslunum, starfrækja. Og svo er
ákvæði flokksins viðvíkjandi landeignum.
Þjóðeignarákvæðið er þar mjög takmarkað
og nær aðeins til þeirra, er stórum iandeign-
um halda. Til þess að ekki verði ausið úr
þeirri auðsuppsprettu af neinum einstaklingi,
er gert ráð fyrir skatti á löndunum, sem ger-
ir eigandanum óhægt um þau vik. Er þá
stjórnin reiðubúin að kaupa löndin og gjalda
sanngjarnt verð fyrir. Þannig er stefna
verkemananflokksins ekki í því fólgin, að
hrifsa eignir af mönnum fyrir ekki neitt. En
tækifærin tekur hún af auðmönnunum til að
sitja að gróða þeirra fyrirtækja í hið enda-
lausa, sem í eðli sínu eru almenningsmál, og
þjóðin sjálf ætti því að starfrækja. Engar
hömlur eru lagðar á annað. Hver þau áform
sem í hugum manna spretta upp heiminum
til góðs, og sem nú eru framkvæmanleg,
verða það eins eftir að löggjöf verkamanna
flokksins er komin í gildi. Andinn í stefnu
flokksins er ekki sá, að ganga út frá nemu
alfullkomnu í stjórn, 'heldur að halda í það
horf, er til meiri og meiri fullkomnunar leið-
ir. Og sem betur fer, er mikið af starfsemi
á Englandi nú, sem að þessu sama marki
stefnir, og hefir á sínum sérstöku sviðum orð-
ið talsvert ágengt. Það er því raun réttri
frelsis- og siðferðisandinn, sem stefna verka-
mannaflokksins vekur, se m er meira verður
en löggjafarumbætur flokksins í bráðina.
V.
Hvað er það, sem verkamannaflokkurinn
á í stríði við? Það er ójöfnuðurinn. Má
gefa nokkra hugmynd um hann, með því að
benda á þann sannleika, að einn tíundi af
brezku 'þjóðinm á níu tiundu alls þjóðarauðs-
ins. Þrír fjórðu hlutar þjóðarinnar — dag-
launalýðurinn — fær í laun sér til fram-
færslu einn þriðja af arðinum af því, er hann
framleiðir árlega. Verkamönnum er það
íjóst, hvað af þessum ójöfnuði leiðir, fyrir
hinn fátæka fjölda. Lamað þrek, vonbrigði,
sjúkdómar (sjálfskapaðir) og dauði fyrir
aldur fram. Og þegar verst lætur, tryltar
hvatir, sem drepa alt manngöfgi, eru ávext-
irnir. Við vitum einnig, að það skapar hjá
hinum ríku ótakmarkað tilfinningaleysi og
hlæilegan sjálfbirginsskap, sem er þeim mun
skaðlegra, sem það er mannlegu eðli ósjálf-
rátt. Og þegar það kemst á hæsta stig, vek-
ur það óhóflegt sjálfræði og siðleysi og virð-
ingarleysi fyrir öllu, sem göfgi telst. Við
kennum ekki !þessa glæpsamlegu skiftingu
mannanna í fátæka og ríka, þeim sem au^" j
ins hafa orðið aðnjótandi. Ekki kennum við j
hana heldur hæfileikaleysi eða mannskaps- j
leysi þeirra, sem fataekir eru. Við skiljum j
það, sem hinir hreinskilnu hagfræðingar hafa
kent okkur í þeim efnum, en það er, að skift-
ing auðsins sé óumflýjanleg af lögum þæim,'1
sem ‘rentulög” eru kölluð, og undirstaða
hvers þjóðfélags hvílir á, sem lætur sér lynda
séreignarrétt á stærstu auðsuppsprettum
landsins. Og |>að |>jóðfélagsmein er aðeins
hægt að lækna með því, að gera þessar auðs-
skaparlindir, sem renturnar gefa af sér, eina
eftir aðra að þjóðeign. Þá, en ekki fyr, er
fyrir það tekið, að hinn “iðjulausi stóreigna
maður’’ láti þann, er með hendi eða heiia
vinnur, gjalda sér þá rentu.
Þeir, sem á móti verkamannaflokkmum
hafa verið, hafa sagt, að breytingar eins og
þær, er hann færi fram á, yiðu tíl þess að
draga þrótt úr mönnum til að stríða fyrir
lífinu”. Það “stríð fyrir lífinu”, sem sam-
kepnisfyrirkomulagið hefir gróðursett og hlú-
ir enn að í þjóðfélaginu, er eins og sírið
þjóða á milli “nauðsynlegt frá mannfræði- j
legu sjónarmiði”., því án þess tvöfalda stríðs
mannsins, myndu hvorki hinir hæfustu ein-
staklingar né hæfustu kynkvíslir, halda velh
segja þeir, er auðvaldsstefnunni fvlgja.
Brezki verkalýðurinn hefir nú séð þetta stríð
manna á milh um fæði, klæði og husnæði,
eins og það hefir verið og er enn þann dag í
dag, hvar sem auðmannastefnan er ráðandi,
en þeir hafa einnig orðið þess áskynja, að
það eru ekki hæfustu einstaklingarnir né fé-
lögin, sem sigrandi ganga af hólmi. Við sjá-
um einmitt hið gagnstæða eiga sér stað, að
j þetta stríð hefir slæmar afleiðingar í för með
sér á karakter og andlegt líf einstaklinga
j þjóðarmnar. Kveður svo mikið að þessu, að
þeir, sem í flokki auðmannanna eru, gera alt
sem þeim er unt til þess að koma í veg fyrir,
að börnin þeirra lendi út í þessu stríði fyrir
í lífstilveru sinni.
Áform verkamananflokksins er að breyta
svo til, að þetta stríð verði- ekki eins geig-
vænlegt og ekki eins mörgum að falli og nú
a sér stað. Hvernig þá? Hann hefir áform-
að ^að ná þessu takmarki með stefnu þeirri,
er Policy of National Minimum nefmst. En
hún er í því fólgin, að reiknað er út, hvað
maðurinn þarf með til þess að geta lifað
! hei'Isusamlegu andlegu og Iíkamlegu lífi. Og
þar sem það er að mun minna, sem til þess
i harE en framleiðslan í heild sinm nemur, þá
; segir verkamananflokkurinn að það sé óhag-
j sýni stjórnskipulagsins að kenna, að lands-
lýðurinn þurfi að lifa við skort og van'heilsu.
Auðurinn, sem fram yfir þessar lífsþarfir
þióðarmnar er nú framleiddur, er svo mikill,
að með honum er auðvelt að koma fótum
undir þá þjóðmenningu, sem miljónamæringa
okkar hefir aldrei dreymt um.
En verkamannaflokkurinn gerir ekki ráð
i fyrir, að þessi breyting eigi sér stað á annan
hátt en með vilja og samþykki þjóðarinnar
j eða meirihluta hennar. Á Bretlandi að minsta
I kosti hefir verkamannaflokkurinn trú á, að
þessar umbætur geti ekki farsællega komist
á nema með friði og samkvæmt landslögum,
og í samræmi við þingfvrirkomulagið þar.
Það er í þessu efni, sem verkamannaflokk-
mn á Englandi greinir á við kommúnistana í
Rússlandi og getur því ekki haft samband
við þá. Verkamannaflokkurinn tekur til
greina vilja minmhlutans, eigi síður en vilja
meirihlutans. Lífið er svo margbrotið og
hugmyndir um það ólíkar. En þær verður
að taka a'IIar til greina, ef þjóðfélagið á að
vera reist á sannfrjálsum grundvelli. Þving-
unarvald er honum fjarri skapi.
En þjóðfélaginu verður ekki þrátt fyrir
það breytt með óskum einum. Það verður
að nota vísindaleiðina til þess. Allar kröfur
um breytingar verða að rannsakast á bann
j hátt, áður en þeim er dembt á. Vísindi,
i stjórnarfars'leg eigi síður en í öðrum skiln-
ingi, eru íhaldssörn. En án þeirrar íhaldssemi
verður aldrei vel bygt, það eru þau, sem
taka við —í stjórnarfarslegum skilningi —
í stað hugsióna, sem hjá einstaklingnum
fóstrast, og oft eru ekki á öðrum grundvelli
bygðar en lyktnæmi af því, hvar beztur mark
aður sé, og sem með núverandi fyrirkomulagi
lýtur að því einu, að auðga einstaklinginn á
kostnað heildarinnar. En allar þær hugsjón-
ir, sem að því Iúta að hefja þjóðlífið, and-
lega eða líkamlega, verður hinn strangasti
gaumur gefinn og hispurslaust breytt eftir,
þegar vissa er fengin fyrir gildi þeirra fyrir
i þjóðfélagið. Verkamannaflokkurinn er ekki
mótfallinn slíkum breytingum, þó að hann
hafi ekki trú á því, að Útópíu, eða algeran
sælúbústað sé hægt að skapa á þessari jörð
í svip, og ef nokkur von er fyrir þá dýrðar-
veröld hér, 'þá hljóti hún að verða smátt og
smátt bygð upp í samræmi við kröfur og
vilja og hugsjónaþroska þjóðarinnar.
Verkamannaflokkurinn trúir ekki á nauð-
syn stríða þjóða á milli. Honum virðast þau
stríð eins ónauðsynleg og barátta einstak-
linga út af lífsviðurværi sínu. Og hann full-
yrðir að með stefnu sinni í utanlandsmálum
megi uppræta þau eins og baráttuna fyrir lífs-
brauði innan þjóðfélagsins. Hann viður-
kennir þann sannleika, að hver þjóð sem er,
eigi einhver séreinkenni, sem önnur eða aðr-
ar þjóðir eigi ekki. Og á því sviði jafnast
engin þióð á við hana, hversu vel sem hún
er gædd. Þetta bezta, sem hjá hverri þjóð
þrífst, skoðar hann að eigi ekki aðeins að
viðurkenna, heldur að híúa að og gefa þjóð-
inni fult frelsi og tækifæri til að þroskast.
Þannig er stefna verkamannaflokksins í ný-
Iendumáhim Bretlands, og hann álítur, að
ríkisheildinni sé það ómetanlegur hagur, að
þessi þjóðareinkenni fái að þroskast hjá ný-
lenduþjóðunum. Hann skoðar þetta svo
djúpsætt lögmál, að hann kallar það “móð-
ur” frelsisins. Og samlíf nýlenduþjóða og
ríkisins kveður hann hvíla á því, vegna þess
að það sé bróðurhugur og kærleikur, sem sé
undirstaða þess lögmáls. Og að því er sam-
band allra þjóða snerti, verði það að vera
lögmálið, sem bygt er á, en ekki frekja og
ofríki.
Það er oft spurt, bæði í einlægni og óein-
lægni, af andstæðingum verkamannaflokks-
ins, hvernig hann ætli að fara að því, að sam-
rýma jafnaðarhugsjónina löggjafarumbótum
sínum. Þegar flokkurinn “prédikar” jafn-
aðarkenningu sína, er honum sagt, að hún sé
ekki framkvæmanleg. En þegar hann birtir
umbæturnar, er fyrir honum vaka á löggjaf-
arsviðinu, og sem óneitanlega eru fram-
kvæmanlegar, er sagt að það sé ekki jafnað-
armenska. Það er hverju orði sannara, að
verkamannaflokkurinn byggir stefnu sína
bæði á hugsjónum eða trú og
raunveruleika eða skoðun. En
ætti hann að vera óhæfari til að
stjórna þels vegna? Er það ekki
dýrmætt, að hann hefir hugsjónrr
til að glíma við og þekkingu til að
íhuga og sannfæra sig um, hvað
sé framkvæmanlegt og hvað ekki ?
Hann sér ekki, að nokkur stjórn-
máíaflokkur geti án þessara afla
verið, og ef af einlægni og bróður-
hug, er leitast við að stjórna með
þau ljós í stafni, sér hann enga
hættu á vegi.
. ---------xx---------
Meðal Malaya.
Endurminningar
eftir Sigfús Halldórs frá Höfnuni.
Frh.
Austur-Ásfu félagið hafði leitað
okkur farborða með hoilenzku
skipi, ‘‘Yondel”, heitnu í höfuðið á
hinu heimsfræga skáldi Hoilend-
inga, van den Vondel, sem kaiilaður
hefir ‘verið Shakespeare Hollend-
inga, sökum ímyndunargnóttar og
hugarflugs, og uppi var mjög sam-
tíða skáldjöfrinum enska. “Vondel”
er um 8000 smálestir, og sápulrveg-
inn var hann og sandfægður frá
kjalsvíni að sigluhún, sem vænta
mátti af Hollendingum. Áætlað var
að skipið færi til Honolulu, Japan
og ]»aðan beina leið til Java, og að
nokkur viðstaða yrði á þessum
þrem stöðum. Þótti mér hamingj-
an þaulbrosa við mér, og ekki að
ástæðulausu. Farþegar voru flest-
ir Hollendingar, embættismenn og
verzlunar og konur þeirra og böm,
komandi heimanað úr orlofi sínu
frá nýlendunum, og hafði þetta fólk,
sem við félagar, ófriðarins vegna
orðið að leggja leið sína yfir Ame-
ríku og vesturyfir Kyrrahaf. Gafst
mér þama í fyrsta sinn tækifæri til
þess að kynnast nokkuð þessari
merkilegu frændþjóð okkar, sem
þrátt fyrir iandsmæð og fólksfæð
hefir rist svo djúpar rúnir á menn-
inganspjöld Xorðurálfunnar, og
reyndar alls heim.sins, á síðustu
öldum, að fádæmum sætir.
Þeir hafa ekki verið lakasta
greinin á germanska ættmeiðnum,
Batavíilmennirnir, Plæmingjarnir
og Frísamir gömlu, sem í fymdinni
tóku sér bólfestu við Rínaróeana
óg þar norður með sjávarströnd-
inni, að þvílíkur mergur skuli vera
eftir í afkomendum þeirra, sem
dæmin sýna, eftir liðin 2000 ár eða
meira. Víkingseðlið í lundinni hef-
ir verið fyliilega eins ómengað og í
frændum þeirra norrænu víkingun-
um, forfeðrum okkar, þó síðar bryt-
ist það fram, og leitaði sér útrásar
á nokkurn annan veg, enda liggur
það dýpra duiið og ekki bera þþir
það utan á sér. I>eir eru háir menn
og gildir, silakeppslegir og þung-
iamaiegir í hreyfingum og hátterni,
ijóshærðir og bláeyg.ir, þoku-
kend augun og þó draumkend
nokkuð, eins og oft vill verða í
mönnum, er alla æfi horfa út yfir
ómælisvíðáttu flatstranda og sjáv-
ardjúps, móti svöiu selturokinu,
eða inn í úruga úthafsþokuna.
En menn eru ekki ætíð allir þar
sem þeir eru séðir. Og Hollending-
urinn áreiðanlega ekki. Eða myndi
nokkur okkar, sem þarna sáum
þessa mörvembdu hægfara í fyrsta
sinn, hafa rent grun í hvílíkt æfi-
starf þessi smáþjóð á að baki sér,
hvíiík sjálfsafneitun og sjálfsfórn,
hvílíkt óbilandi þrek, forsjá, fram-
takssemi og snilligáfu hún hefir
sýet, fram á þann dag í dag, frá
þeirri stundu e<r þeir urðu sér þess
meðvitandi, að þeir voru einn og
samfeldur þjóðlíkanii; og- að ekki
er fyrirsjáanlegt, sem l>etur fer, að
þessir kostir séu í rénun?
Nei, eg býst við, ef við hefðum
ekki betur vitað, að við liefðum orð
ið jafnhissa og hinn ungi riddara-
liðsforingi Allba hertoga, er var einn
af þeim fáu, sem lifandi konmst of-
an af virkisveggnum, úr áhiaupfnu
afskaplega, sem ríða átti Haarlem
að fullu, er Aiba sendi einvalið
riddarai- og fótgönguiið sitt, grátt
fyrir járnum, til þass að mylja und-
ir fótum sér mánaðarlanga og
þrautseiga mótstöðu borgarbúa.
Hann skýrði hertoganum frá því,
er liann kom aftur til herbúðanna
eftir ófarimar, að þá er hann kom
upp á vegginn, sá hann, að enginn
jámvarinn maður var til fyrirs'töðu
Dodd’s nýrnapillur eru bezta
nýrnameSaliíS. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilun^ þvagtepDU.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pill*
kosta 50c askjan eSa 6 öskjur fyr.
«• Í2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
»»m eSa frá The Dodd’s Med'c1***
Co.. Ltd., Toronto, Ont
á veggnum eða í borginni, að þetta
voru óbreyttir borgarar og sauð-
svartur almúgi, er rendi aftur frá
borgarveggnum, með sprengdum
bryjnum og brotnum hjálmum ,
bióðdrifnu einvalaiiði og horskustu
riddurum Spánarkonungs.
Hreysti og þoigæði fbúa þessara
fáu fylkja, er uppreisn gerðu á móti
Filippusi II., voldugasta herkonungi
veraldarinnar á þeim tímum, mun
vera hér um bii dæmalaus f mann-
kynssögunni. Þarna í frelsisbarátt-
unni móti ofnreflinu, f þessari eld-
raun, sem mest má verða, vaknaði
víkingseðlið, sem sofið hafði í þess-
ari friðsörnu bænda-, fiskimanna-
og kaupsýsluþjóð, og frá þeiin tíma
og til ltessa dags hafa þeir verið í
fremsta flokki brautryðjenda heiims-
menningarinnar á öllum sviðum,
stundum lamgfremstir á sumum
sviðum, svo sem málaralist, kaup-
sýslu og landnámi. Rétt eftir akla-
mótin 1400 fundu bræðumir van
Eyck upp á því, að mála með olíu-
litum og mynduðu flæmska skólann
svokaiiaða. Og í frelsisstríðinu og
á næstu áratugum þar á eftir, vex
liver sniJiingurinn upp við hliðina
á öðrum og á fætur öðrum í heimi
listarinnar, margir af þeim meðal
mestu snillinganna, sem veröldin
hefir átt. Memling, Rubens, blóð-
ríkastur og gffurlegastur allra mál-
ara, og lærisveinar hans, Jordaens,
sem þar nálgast meistara sinn og
van Dyck, ladnslagsmálararnir heims
frægu, Ruysdael og Hobberna, Cuyp
og van der Yelde, myndamálarinn
Frans Hals og meistarinn allra,
Rembrandt. Mesti dýramálari
heimsins Paulus Potter: að hinum
núlifandi snillingi Svía, Bruno
Liljefors máske undanskildum; —
og “genre” eða viðburðamálararnir
Breughei, van Ostade. Jan van
Steen, og svo miklu miklu fleiri,
sem oflangt yrði hér upp að telja.
Og á þessum sömu fáu áratugum
eflast þeir svo að auðlegð og veldi,
að um miðja 17_ öld eru þeir orðn-
ir voldugasta siglingaþjóðin í heim-
inum, f friði og stríði. Þeir berja á
Englendingum á sjó, vaða jafnvel
upp í Tempsárása, sem engir höfðu
gert síðan forfeður okkar voru þar
á ferðinni 600 ánjm áður, hjálpa
Dönum til þess að berja á Svfum
norður í Eystrasalti; stofna New
Amsterdam, sem nú heitir New,
Vork. Sigia í kjölfar Vasco da
Gama og Magelhans og stofnsetja
biómlegt nýienduríki í Austur-
Indíum, sem síðan hefir staðið og
stendur enn, m-eð meiri blóma og
fyrir tilkostnað minni blóðsúthell-
inga, en nokkurt annað nýlendu-
ríki í heiminum_ Þetta er býsna
miklu áorkað á tæpum 100 árum,
af lítilli þjóð, sjálfsagt ekki meira
en einni miljón manns, kanske ekki
einu sinni svo mikið. Eg veit satt
að segja ekki með vissu, hve margir
þeir voru.
Vitamlega nrðu þefr að lækka segl-
in síðar fyrir Engiendingum, sem
von var. Þar kendi brátt of mikils
aflsmunar. En enn þann dag í dag
er nýlenduríki þeirra um eða yfir
500,000 feirmílur enskar að stærð, eða
meira . en 40 sinnuwi stærra en
heimalandið og íbúataia þar meira
en 50 miljónir, og þar af 40 miljónir
á Java einni, aldingarði Austur-
landa. Og þessum nýlendum er
líklega betur stjómað en nokkrum
öðrum, með meiri dugnaði, ósér-
jdægni og þrifnaði. Og kaupskipa-