Heimskringla - 05.12.1923, Side 3

WINNIPEG, 5. DESEMBER 1923
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSBA
PILLS
JÖ^TOR TME^Vj=f
»iáí
GIN PILLS eru ljómandi meðal
við gigt, bakverk. beinverk og
þvag-óreglu.
Kostar 50c. og fœst hjá öilum
lyfsödum.
National Drug & Chemical Co.
of Canada, Limited, Toronto, Can.
(38).
aða, merki um uppreist konunn-
ar. Móðurdómurinn mun verða
vörður mannkynsins.
Augljósasta og sterklega ákveð-
ið á meðal hinna aðgreinandi ein-
kenna vorra tíma, eiga heima tæki-
færin að stöðu konunnar. Á naum-
■ast meira en einni öld, frá fyrstu
hreyfing á meðal framsóknar hugs-
andi mjanna, hefir risið upp í sam.
einuðu afli það, sem hefir verið
þekt sem “the woman’s movement”
(hreyfingar konunnar), en í seinni
tíð oftar kallað “feminism”
(kvennastaðan), með svo hröðum
árangri, og skelfilegum, að það hef-
ir vakið hræðslu á meðal þeirra,
sem eru fremur afturhaldandi og
gætnir.
íÞessi mjög svo skjótu um skifti,
ekki síður en alt þekkingarlegt
saníband við þau, vekur uníhugs-
un umt margt, sem er óæskilegt, en
það er að eins nú um fá hin síð-
ustu ár, sem nokkur auðsjáanleg
ný mein væri hægt að benda á í
sambandi við hegðun konunnar.
Samt sem áður, með rannsókn á
öllu sviðinu, ásamt því að taka til-
lit til aðstuðnings orsaka, sem eru
þó ekki neitt í samtbandi við fram-
sókn konunnar, minkar hræðsla
vor á ýmlislegri illri hegðun, yfir-
sjón og aðferð.
í lan'gan tíma Var hreyfingin
með réttu, kölluð uppreist. /Kon-
an lifði við slíkt ástand af auð-
sjáanlegu óréttlæti, svo að <í fyrstu
l)áðu þær aðeins um “konu rétt-
indi”, svo sem eins og jafnrétti
fyrir lögunum, jafnt tækifæri til
mentunar, j^fna borgun fyrir sama
verk og jafnan hluta í þjóðveld-
inu.
Yfir allan heim, hlutfallslega eft-
ir mentunarástandi, er hreyfing
þessi finnanleg. Konur f Kína
hafa unnið skjóta upphefð. Kon-
ur í Tyrkiandi, eru að kastá af sér
andlitisskýlunni. Konan í Evrópu
og Ameríku ryður sér áfram í
mentun, iðnaði, emjbættum, stjórn-
mála dugnaði nokkuð', sem ein(u
sinni var álitið þeim alls ofvaxið.
Alheims^stríðlð var j kraftmlkil
orsök til að breyta því sem verið
hafði, þegar þær voru knúðar og
kaliaðar til ýmiskonar óvanalegra
• /
framkvæmda. Útkoman af þeiirrt
framkvæmdum var öllum heimi til
stór-undrunar. En stríðið færði
einnig út á sýningarsviðið ýms
önnur öfl sem léku bæði á menn
og konur, og sem leyddu til annar-
ar útkomu á margan veg til ó-
kaefu.
Áður en farið er lengra inn f
þetta, er það æskilegt, að yfirvega
útkomuna á athöfnumj konunnar í
heiid sinni, hagnýtandi vort eigið
land, sem sanngjamt sýnishorn ^á
mestu framfaraþjóð. Yið verðum
. að sundurgreina skarplega, milli
hinna almennu framkvæmida ald-
anna,, sameiginlegra til beggja,
manns og konu, og hins sérstaka
ávinnings eða taps konunnar í
sarpfanburði við karlmanninn.
Framför konunnar í mentun.
f mtentun, til dæmis, er framför-
in svo augljós og hröð. í almenn-
ings skólum, miðskólum og háskól-
um, í almennum bókmentum og
fyrirlostrumi I>essi framför gefur
ástæðu til að álykta sálarlega
framför hjá báðum kynjum; en á-
vinningur konunnar er miklu meiri
liiutfallslegai. Erá þvl að vera
aiw.g mjentalaus flokkur sem álit-
inn var að hafa lélegri heila, þá
hafa þær samt sýnilega af auð-
veldri getu, fetað sig fram tii jafn-
aðar við karlkynið og 1 mörgum
tilfellum ( til slíkt yfirburðar, að
sumt.r halda nú að með þessari
sömu stefnu í háskólamentun vorri
sem áður var álitið langt fyrir óf-
an sálarlega getu konunnar, sé nú
orðið “Oif kvennlegt”.
Þessi hraða upphafning á mient-
un konunnar, er svo miklu athug-
unarverðari vegna þess, að hún
hefir rutt sér fram gegn öflugri
mótspyrnu. Það vært hægt að
semja mjög eftirtektaverða sögu
uml þann sannleika, með því að
sanna þungann af öllum hleypi-
dómium karlmanna, sem svo lengi
lögðu allskonar hindranir í veginn
fyrir framförum kopunnar.
Það getur ekki lengur verið,
nokkur sanngjam efi, áhrærandi
það, að konan hafi jafna sálarhæfi-
leika við karlmíenn, til lærdóms.
Hvort því fylgir jafn hæfileiki til
uppffndinga, til að framleiða, til
að búa til ný stig að framför
heimsins, getur ekki í skjótu hasti
veri.ð ákveðið, vegna hinna óha.g-
stæðu skilyrða, sem konan hefir á
sína hlið, ennþá sem komið er.
Maðurinn, hvort heldu* * hann er
giftur eða ógiftur, hefir öll fríheit,
I til þess að draga að sér alt, við-
! víkjandi hans sérstöku stöðu, og
; það er auðvitað heimltað af hon-
j um. Meðan konan, ef hún er gift,
ber- á herðum"sér heilan hóp af
| frumlegum iðnaði, sem við köllum
i '“húsverk” ásamit bamauppeldi’.
I Móðurdómurinn sjálfur, mundi
I taka nokkur ár frá konun-ni, et
ihún, er í eirtbættisstöðu, jafnvel þó
| möðurdómur sé ekki vanntáttar
j eða óhæfileiki, heldur sér:*akt afl.
j Árslausn ætti að vera fengin roeð
hverju bami.
i Ógift kona af^ur á móti, meðan
i húti er -fi'jáls af þessum flækjum,
hefir ekki eins og maðurinn hefur,
heimili og “aðstoðarmiann” til þess
að styrkja hana og hughreysta
meðan hún vinnur. Hún er rænd
af- reglulegu ætlunarverki, sem
m/óðir, og af ánægju fjölskyldulífs-
ins. Einlífi <er óeðlilegt og ónátt
úrlegt, fyrir hvort kynið sem er.
: En eftir að hafa gert fyrir öllu
þesisu, ge.tur það hreinskilnislegti
verið sagt, að hingað til hefir sál
konunnar ékki auglýst sig af sömu
hæð hæfileikanna í sérstökum
frumkvæmum efnum og í skapandi
afli, ,sem við erum vön að telja
einbenni mannsins. Það, að nokk-
. ur dæmi eiga sér þó stað samt sem
■ áður, sýnir, að það er ekki. kyn-
ferðiseinkenni. Það getur skeð, að
önnur öld eða svo, verði að líða,
með miklum þroska í “þessun^ of-
seinu störfum” í heimilisstjórn og
göfgandi sérffæði. í barnauppeldi,
áður en' bað geti stjórnvaidslega
verið staðfest, að það sé enginn
mismunur á sálargildi karls og
konu; í stuttu móli, hvont það sé
nokkur mismunur í h-eilakerfinu.
Ef spurning rís upp um það,
hvort það sé nokkur aimenn upp-
reist eða mótmæli af hendi kvenna
gagnvart þeirri undanfarandi stöðu
í mannféláginu, þá getur þeirri
spurningu verið hjartanlega svar-
að með jái. Hér skulu tilfærð tvö
j atriði til sönnunar — fyrst, frarn-
kvæimdir stofnaðar af konum, í
svo mörgum greinum af vinnu, í
svo margskonar nýjum venjum og
tízku í búningi og hegðun. Ann-
'tið er f þessum ósvogjanlega lista
af undanifarandi atburðum í nú-
tíðar bókmentum. iSinásaga eða
skáldsaga, sýnir mynd af sínuin
tírna. Hi.iT síroðnandi, grátandi,
yfirliðsnæirfi’a meyja er algerlega
liðin undir lok. í staðinn fyrir að
láta líða yfir sig á brfhgu Regin-
, /
alds og hrópa “verndari minn”! er
það ekki mjög sjaldgæft, að hetju-
kona nútímans verndi hann.
Vorar fyrri skoðanir um konuna,
eru, nú rnjög breyttar í ýmsar átt-
ir. Það var venjulegt að konan
væri kölluð afturhaldandi, einkum
hvað áhræðrir trúmál, en nú hefir
hver einasta stefna sinn hóp af
konu fylgjendum og hin allra út-
breyddasta af þeim öllum, hefir
spákonu. Hér að minsta kosti, er
engin vöntun á frumlkvæðisrétti.
Það m)á ekki heimta ofmikið, á
mælistiku framfaranna, af þessum
nýlöga úrviðjum leysta flokk. Þær
koma fram úr öldum heimilisiðn-
aðrar einverunar myrkri, inn í
heim, sem allaneiðu er ákveðinn
og rekinn fram af mjönnum — í
dtuttu máli, kapphlaups víðskifti.
Þær geta ekki breytt því í einu
vetfangi, náð sér niðri eins langt
og þær ætla sér þó, og mikið af
þeirra viðstöðulausu hegðun, er
einber afturkyppur.
Sálar og líkams þroskun.
Þeirra allra gagnlegustu spor,
persónulega skoðan, eru þau, sem
stigin hafa verið til sálar og lík-
amsþroskunar. Sálarlega, þau spor
eru löng og skjót, Nú sjáum við
konur í hópi þeirra lærðu guð-
fræðinga, lögfræ'ðinga og lækna,
ásanft því, að vera í stjórnarstöð-
uia Við sjáum konur í sjálfstæðri
vcrzlunarstöðu og á allskonar
starfsviði, og er staða þeirra á
sviði starfrekskturs óðum að verða
umjfangsmeiri; konur eru ritstýr-
ur og útgefendur blaða og tíma-
rita og þær sbrifa til svo mikils
yfirgrips, að bókmentirnar virðast
líklegar til, að verða kallaðar
“isfaða konunnar” (Eeminine pro-
fession).
. .f líkamlegri menning, er breyt-
ingin eins auðsæ. Ákveðin líkams-
æfingakenzla, þessi hágöfuga lyst,
með hverri að fom-íGrikkir, fraim
leiddu þá allra fegurstu líkama,
sem mannkynið hefir nokkurntíma
séð, er aðeins nýlegur gróður í
voru landi. Lengi vár staðið á
irtóti þvf, að stúlkur mættu hag-
nýta sér hana, eins og var með aðr-
ar nýjar frairtfarir fyrir þær. Em
nú hefir hver ein/asta stúlka fæðrl
og lægri skólurn, sínar sérstöku
deildir, í benslu líkamsæfinga. Við
sumarbústaði stúlkna, eru kendar
allar tegundir af tfimleikum, af
kröfitum og leikni; meira að segja
að kasta spjóti, og bæði kyn taka
þátt í útileikjum vors unga fólks
En þó á sér stað hótfyndni og
andblástur gegn slíkri kenslu.
Fólk sem trúir á einhvern ieyndar-
dómsfullan óhæfileika konunnar,
sem gerir hana óhæfa fyrir m|eira
en auðveldustu og léttustu fim-
leika. Þessir vandlætarar, hafa
aldrei séð það ókvenlegt að eyða
lífdögunum við þvottabalann, eða
tekið eftir því, að hinar sterku og
ótrauðu bændakonur í Evrópu vinna
á ökrúnum eins vel, eins og inni í
húsunum og eru engu að síður miæð-
ur stórra fjölskylda. Ekki hafa
þeir heldur aðgætt aðrar tegundir
af kvendýrum og athugað það, að
hryssan igetur hlaupið eins vel og
stóðhesturinn, og ljóninnjan barist
eins vel og karlljónið.
Sem mikilsverður almiennur
sannleiki, er það nákvæmlega eins
gott og hoit fyrir stúlkur, að tíðka
líkamjegar æfingar, eins og það er
fyrir drengi, og nákvæmlega eins
slætnjt fyrir hvort kynið sem er, að
tem(ja rangar líkamsæfingar, eða
ger,a of mikið af þeim. Við meig-
um jafnvel viðurkenna það, >að
stúlkur, sem lítið eða ekkert léku
t
sér eins og. drengir, þegar þær voru
að 'vaxa uþp, með því að kútvelt-
ast á allar lundir, en sem síðar
steypa sér inn f nýjar hreyfiæfing-
ar með mieira af kjarki en vöðva-
styrk, geti auðveldlega farið of
langt og skaðað sig. En gagnvart
hverju tilfeili, með stúlkur, frá
æðri eða lægri skólum þannig
slasaðar, getum við dregið upp
langan lista yfir efnilega unga
menn, sem hafa verið annaðhvort
limlestir eða drepnir í knattspyrnu
leikium, drengi sem hafa ofboðið
hjörtum sínum í kappróðri eða
kapphlaupi, drengi sem hafa brot-
Framh- á bls. 7.
Dr. Kr. J. Austmann
848 Somerset Block.
Sfmi A 2737
Viðtalstimi 7—8 e. h.
Heimili 469 Simcoe St.
Sími B 7288 ’
DR. C H. VROMAN
TannUeknir
Tennur ySar dregnar etSa lag-
aSar án allra kvala.
TaUími A 4171
505 Boyd Bldg. Winnipeg

Dr. A. Blöndal
818 SOMERSET BLDG.
Talsími N 6410
Stundar sérstaklega bvensjúk-
dóma og barna-sjúkdóma. A8
hitta ki. 10—12 f.!h. og 3—5 e.h.
Heimili: 806 Victor St
Sími A 8180.............
S. LENOFF
Klæðskurður og Fatasaumur eingöngu
710MAINSTR. PHONE A 8357
Föt og yfirhafnir handsauma'S eftir mælingu. — Frábær
vörugæði og frágangur. Snið og tízka ábyrgst. — Sérstök
umönnun veitt lesendum Heimskringlu.
Föt og yfirhafnir $40.00 og þar yfir.
Abyggileg ljós og
Aflgjafi.
Vér ábyrgjumst yður varanlega og óslitna
ÞJONUSTU
vér æskjnm virðingarfylst viðskifta jafnt fyrir VERK-
SMIÐJUR sem HEIMILI. Tals. N 4670 CONTRACT
DEPT. Umlboðsmaður vor er reiðubúinn að finna yður
að máli og gefa yður kostnað aráætlun. I
Winnipeg Electric Railway Co.
A. IV. McLimont, Gen'l Managcr.
KOL ! - - KOL!
\
HREINASTA og BESTA TEGUND KOLA.
bæði til HEIMANOTKUNAR og fyrir STÓJIHÝSI.
* Allur flutningur með BIFREIÐ.
Empire Coal Co. Limited
Simi: N 6357—6358. 603 Electric Ry. Bldg.
Nviar vörubirgðir r,mbu,r* Fialviður af öílulc
------------—----- tegundum, geirettur og afi»-
konar aðrir strikaðir tiglar, hurðir og gluggar,
Komið og sjáið vörur. Vér *nim ætíð fúsir að sýna,
þó ekkert sé keypL
The Empire Sash & Door Co.
L I m i t t d
HENRY AVE EAIST WINNIPEG
ISLENZKA BAKARIIÐ
selur bestar vörur fyrir lægsta
verð.
Pantanir afgreiddar fljótt og
vel.
— Pjölbreyttast úrval —
— Hrein viðskifti. —
BJARNASON BAKING CO.
Sargent <& McGee
— Sími: A 5638 —
Talsímar: N 6215 og A 7127
Bonnar, HoIIands & Philp,
lögfræðingar.
603-4 Electric Railway Chambers
WINNIPEG
PERCIVAL C. CUNYO
Phonograph Repairs
Any Make
Work called for and delivered
587 Corydon Ave., Winnipeg,
»
— Res. Phone Ft. R. 1766 —
BETRI GLERAUGU GEFA
SKARPARI SJÓN
Augnlækmar.
204 ENDERTON BUILDING
Portage ana Haigrave. — A 6645
W. J. Lindal J. H. Lindal
B. Stefánsson
lslenzkir lögfraeðingar
3 Home Investment.Building,
(468 Main St.)
Taleími A4963
Þeir hafa einnig skrifstofur að
Lundar, Riverton, Gimli og Piney og
eru þar að hitta á Æftirfylgjandi
tímum:
Lundar: Annanhvern miðvikudag.
Riverton: byrsta fimtudag í hverj-
um minutH.
Gimli: Fyrsta Miðvikudag hvers
mánaðar.
Piney: Þriðja föstudag í mánuði
hverjum.
ARNI G. EGGERTSON
íslenzkur lögfræSingur-
hefir heimild til þes* aS flytja
máJ bseSi í Manitoba og Sask-
atchevmn.
Skrifstofa: Wynyard, Sask.
R-ALPH A. C O OP BR
Registered Optometrist & Opticum
762 Mulvey Ave., Ft Rouge.
WINNIPEG
Tal.sími Ft R. 3876.
övanalega aákvæm augnaskoðun,
og gleraugu fyrir minna rerfj ea
vánalega gerisC.
Ar»l Ailtnoa E. p. Oirlaal GARLAND & ANDERSON lögfræðin gar Phone i A-21ST 891 Blectrie Hallwa, Chanlera A Arborg 1. og 3. þriBjuda* h. m
^
H. J. Palmason. Chartered Accountant 307 Confederation Life Bldg. Phone: A 1173. Audits, Accounting and Incotne Tax Service.

Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldar. Skrlfstofusiml: A 8674. Stundar sérstaklega lungrnasjdk- dðma. Er atj flnn« á skrlfstofu kl. 11 18 f h. o* 2—6 «. h. Heimili: 46 Alloway Ar«. Talsfmi: Sh. 8168.

Talafmli A8SM ^. J. G. Smdal TANNUEKNIR •14 S.ncnet Block Portart Ara. WINNIPBe*
Dr. J. Stefánsson HL1ErICA1, ARTS BI.DS. ±lornl Kennedy og Grah&m. Stundar elnfröniru aurna-, rrraa- nef- ois kverka-ajakdömn. A» kltta frö kl. 11 til U t k, og kl. 3 tl 6 e- k. Talafml A 3521. Helmll 373 HI vrr Ave. Rr. ffff
TkJsími: A 3521 Dr. J. Olson Tannlæknir 216 Medical Arts Bldg. Cor. Graham & Keanedy St Winnipeg

Daintry’s DrugStore Meðala sérfræðingur. Vörugæði og fljót afgreiðsla” eru einkunnaorrð vor. Horni Sargent og Lipton. Phone: Sherb. 1166.
•
A. S. BARDAL selar líkkistur og annast um út- faf-lr. Allur útbúnatiur sá beztl Ennfremur selur hann allskonar minnisvarba og ^ leRsteina. - « 843 SHERBROOKE ST. Phonei N 6607 WINNIPKG
s
MRS. SWAINSON ' 627 Sargent Ave. hefir avalt fyrirliggjandi úrvaln- birgðir af nýtízku kvenhJttum. Hún er eina íslenzka konan sem slíka verzlun rekur í WinBipwg. Islendingar, látiS Mrs. Swam- son njóta viSskifta ySar. Heimasími: B. 3075.

TH. JOHNSON, Ormakari og GullsmiSur Selur giftinjraleyfisbrét Bárstakt athygli veitt pöntunum of viBgrjörtSum útan af lsndi 264 Main St. Phone A 4637 - -

1 ~
J. J. SWANSON & CO. Talsími A 6340. 808 Paris Building, Winnipeg. Eldsábyrgðarumboðsmenr Selja og nnnast fasteignir, út- vega peningalán o. s. írv.

UNÍQUE SHOE REPAIRING HR5 óviðjafnanlegasta, bezta cg ódýrasta skóviðgertSarverkstæíJi I borginni. A. JOHNSON 660 Notre Dame eigaadi
KING GEORGE HOTEL
(Á horni King og Alexandra).
Eina íslenzka hótelið í baenum.
RáBsmaður
Th. Bjarnason \
i
k