Heimskringla - 23.04.1924, Side 1

VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
SenditS eftir verSlista tii Hoyol
Crun'H Soap 654 Main St.
Winnipeg.
= VERÐLAUN GEFIN FYRIR
! COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAU,
CROWN
Sendit5 eftir verTSlista til Itoyal
Crown Soap Ltd., 654 Main St.
Winnipeg.
XXXVIII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 23. APRÍL, 1924.
NÚMER 30.
CAN ADA
“Búskaparþrælar”, eða “bænda-
þrælar”, var nafnið, er E. J. Gar-
land, þingmaður fyrir Bow River,
Alta, gaf akuryrkjumönnnum vest-
ur fylkjanna, í ræðu er hann hélt í
Montreal á sunnudaginn var.
iHr. Garland dró eintómar skugga
myndir af afkomu bænda í sléttu-
fylkjunum, sérstaklega í Alberta.
Kvað bændur vera að flýja land
'hópuan saman, til þess að losna úr
klóm lánfélaga og bankastofnana.
Hann fuliyrti að þesskonar stofn-
anir ættu sjötíu jarðir af hverju
Ihundraði þar vestur frá.
Hann fuilyrti og að hjálpar væri
aðeins að vænta með samvinnu og
stjórnmálasamtökum og þyrfti þó
hvorutveggja að nota, ef að gagni
ætti að koma. Hann kallaði miíii-
sölumenn sníkjudýr, og kvað járn-
brautarfélög græða albof mikið.
Þotta tvent kvað hann vera versta
þröskuldinni á vegi bænda til vel-
megunar.
Bað lftur út fyrir, að það séu
fleiri menn en dr. Ágúst H. Bjarna-
eon, sem þykjast verða þess varir,
að ýmsir menn hér í vesturfylkjun-
um lifi “þrælalífi”. ,
IStjómarnefnd hveitisamvinnufé;
Jags Manitoba átti ‘fund með sér
fyrir rúmri viku síðan. Þá vor.x
ekkj komnar inn í félagsskapinn
þær miljón ekrur er hæfilegt var
álitið, að byrja hann með.
Samt lét nefndin ánægju sína í ^
ljósi yfir góðum árangri á stuttum]
tíma og vill hvetja þá, er undir-
skrifað hafa samninga, að segja sig
ekkí fré þeim, sérstaklega þar sem
Alberta-samvinnufélagið gjarna vill
vinna í sameiningu með Manitoba-
félaginu. Þar að auki var ákveðið
að halda áfram að smala í félagið.
Næsta fund heldur nefndin rétt eít-
ir 10. n. m.
(Prá Ottawa er símað, að R. J. Mc-
Laughlin K. C., hafi fullyrt, frammi
fyrir nefnd þeirri, er stjórnin hefir
skipað til þess að rannsaka Home
bankamálið, að bankinn hafi í
raun og veru verið gjaldþrota ár-
ið 1916, þegar kvartanir komu fyrst
til fjármálaráðuneytisins, frá Hlon.
T. A. Crerar, John Kennedy og
John Persee, yfir ýmsum ráðsftöf-
unum bankastjórnarinnar. Þessum
kvörtunum var ekki sint, þeim að-
eins vísað til bankans sjálfs. í
samfelt sjö ár var bankanum leyft
að halda hindrunarlaust áfram,
þar til hann neyddist til þess að
loka dyrum sínum, og allir spari-
peningar viðskiftamanna voru upp-
étnir. “’>T
Önnur lönd.
Pjallið Mount Lassen í Californíu
gaus ösku í tvo klukkutíma 17. þ.
m. Skaði varð lítili, eða enginn.
Menn héldu að eldrjall þetta væri
útdautt eins og öll eldfjöll Banda-
ríkjanna.
iDr. L. E. Schmidt í Chicago skar
nýlega fyrir krabbamein með nýj-
um “radio”-ihníf, ór hann hefir
fundið upp. Hnífurinn brennir sár-
ið um leið og hann sker, svo ekki
blæðir, og því álitið, að með hon-
um verði miklu hægara að gera
alla vandasama uppskurði. *
Talið er víst i Berlín, að Vil-
hjálmur yngri, fyrverandi jkrón-
prins, muni standa á bak við keis-
arasini^a, og muni þeir æt’la að
gera hann að keisara. Hann ætlar
sér til Berlínar um mánaðamótin,
og er þá jafnvel búist við tíðindum.
“Tengdamamma
11
Sá, sem þessar línur ritar, hefir
verið svo heppinn, að hafa átt kost
á að 'líta yfir leikrit það, sem get-
ið hefir verið um, að Leikfélag
Sambandssafnaðar ætti að sýna nú
á næstunni. Enda þótt eigi ao
mega gera ráð fyrir, að ekki þurfi
að eggja menn á að koma og horfa
á þessa leiksýningu, þá yil eg ekki
láta lijá líða, að geta um hvað hér
'er á ferðinni. Eg tel þetta fyrir
margra hluta sakir merkisrit.v Á
höfundinum veit eg þau ein deili,
að það er Mtt éfnuð bóndakona í
Eyjafirði á íslandi. Ef til vill finst
sumum það lítil meðmæli með leik-
riti, að höfundurinn skuþ ekki hafa
orðið aðnjótandi annara menningar
strauma en þeirra, er um íslenzkar
syeitabygðir kunna að fara. Samt
er ekki annað á þessu riti að sjá,
'en að vinna megi vel úr þeim eíni-
við. Hér er enn eitt dæmi þess, að
íslonzkt alþýðufólk ihugsar meira
og betur en títt er um samskonar
stéttir annara þjóða.
Leikritið er bygt yfir þann nærri
því algilda sannleika, að tengda-
móður og dóttur lyndi að jafngði
ver saman en nokkurum öðrum
tveim manneskjum. Þetta er vita-
skuld engin nýung, því flestir hafa
tekið eftir, að svo fer oftast, jafn-
vel þó báðir málsaðilar séu hið á-
gætasta fólk. Orsökin liggur vita-
skuld mestomegnis í því, að hvoru-
tveggja eru fulltrúar tveggja afla
mannfélagsins, sem óhjákvæmilega
verða að berjast um yfirráðin, eða
eins og að vega salt til þess að
hal/ia jafnvæginu við. Hvoru-
tveggja eiga rétt á sér og hvoru-
tveggja eru ómissandi. öflin eru
í stuttu máli hið unga og gamla,
framsóknarlöngunin og virðingln
fyrir verðmæti reynslunnar, æskan
og aldurinn . Höfunduririn dregur
fram af mikilli nærgætni og sýni-
legum kunnugleik hvernig þesi öfl
eru nú að rekast á í íslenzkumj
sveitum og kostir leikritisins eru
ekki sízt í því fólgnir, hvað samúð-
in með báðum er rnikil og skilning-
urinn; á báðum málspörtum. Það
er ibrugðið upp fyrir manni mynd
af því með fáum en einkar ljósum
dnáttum, hvernig áreksturinn verð-
ur í atvinnumáium — vinnuaðferð-
um — f trúmlálum og í hjúskapar-
málum. Og alt er það fléttað sam-
an í heild, frásögn sem vex að
þrótti og áhrifum, eftir, því, sem
lengra líður og endar í áköfum ofsa,
er höfuðskepnurnar æða úti fyrir í
fslenzkum bMndbyl og ástríðurnar
hamast inni fyrir í mannshugunum.
Eg tel engum gerðiir greiði með
]>ví, að rekja þráð leikritsins áðnr
en hann á kost á að sjá það á leik-
sviðinu, en eg fullyrði, að ef leik-
endum tekst að fara að sama skapi
vel með hlutverkin, eins og frá
]>eim er gengið frá höfundarins
hálfu, l)á ætti þetta að geta orðið
Winnipeg-íslendingum eftirminnan-
leg leiksýning.
Egill.
GLEÐIjLEGS
SUMARS
OSKAR
HEIMSKRINGLA
LESENDUM- SÍNUM
Syndaflóð
fyrirlestur eftir
STEINGRÍM MATTHfASSON.
Nóaflóð og önnur syndaflóð.
1 helgisögum og þjóðsögum ýmsra
þjóða eru sagnir um feykileg vatns-
flóð líkt og, það, sem biblían skýr-
ir frá, og sem er kallað Nóaflóð.
Frst'ðimenn halda að þpssar sagn-
ir bendi allar til sannra atburða.
en sjálfsagt er mismunandi hve
vatnsflóðið befir verið víðtækt og
mannskætt í hvert skifti. Því likt
og mörgum tekst að “gera úifalda
úr mýflugu”, eins getur á mörgum
öldum sagan um héraðsflóð eða
landsflóð orðið á ferðinni gegnum
miljón inunna, að veraldarflóði.
Það eru hinsvegar sennilegar lík-
ur til, að oftar en einu sinni hafi
orðið slík steypiflóð, að nægt hafi
tii að útrýma ef til vili, heilum
þjóðum. Og lí'kur eru einnig til
að þessi flóð hafi orðið svo mikil
að l>au hafi náð yfír megnið af
því evæði,. sem menn þá kölluðu
heiiri allan. Það eru t. d. ekki óra-
tímar, síðan Grikkir þektu ekki
annan heim, en þau lönd, sem
iiggja að Miðjarðarhafi.
Jarðfræðingar liafa fært rök að
því, ak mikill Jiluti Indverska
liafsins sé sokkin lieimisálfa. Það er
talið vafalítið, að milli Evrópu og
Aineríku hafi legið landbrýir feikna
víðáttumiklar þvert yfir Atlants-
liafið, bæði norðan til og sunnar.
til. Og sagnir eru um syðri land-
spilduma, (sem kölluð hefir verið
Atlantis, að þar hafi verið fjöl-
bygt og velsetið land, og að með
Atiantis þar hafi sokkið í sjóinn,
gleymst og glatast heil heimsmenn-
ing, ef til eins hásigld og langt
komin, hæði að spillingu og sálar-
,göfgi, eins og nútímamenning hvftva
þjóða. •
Líkar sagnir hafa myndast um
^sokkna heimsmenningar-])jóð f Ind-
verska hafinu. — En því miður
vantar áreiðanlegar heimildir til að
geta hent reiður á, hvað satt sé í
þessu.
iSvo mikið vitum vér með vissu,
að sumstaðar eru iönd stöðugt áð
hækka, en sumstaðar smásaman aö
lækka og sökkva í sjó.
Margar eyjar, bæði í Indverska-
háfi og í Kyrrahafinu, eru svo lág-
ar, að stormfljóð koma sem sópa
öllu — byggfngum, mönnum og
skepnum burt á einni svipstundu.
Líkt hefir stundum átí sér stað í
Norðurálfunni, þó í smærri stíl sé.
t mörgum fjölbygðum f’jótsdölum
Austurianda koma stundum fyrir
miklir árvextir — og það svo snögg-
iininiiiiinnniniiiniiiniiniiiuiniiiiiniiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiumiiiuiiiiiiiniuiniiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinfiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiuiuiiiiinmTmiiT
FRÁ (ÍSLANDI.
■Stokk.seyri 18. marz, 1924.
Ágætur afli hefir verið hér í dag,
þó ekki eins inikill og í gær. I síð-
ari róðri opnu bátaniia í dag var
tregur fiskur. Héðan ganga 9 vél-
bátar »g fjögur opin skip! Afla-
h»sti báturinn fékk um 2000 fiska
í gær en 1500 í fyrradag, en hlutur
róðraSkipanna var í dag undir 30
fiska. Aætlað er, að 'hér séu komin
á land um 500 skippund af fiski
og er það 100 skippundum meira
en aflinn á allri vertíðinn f fyrra.
leiga, að fáir geta forðað sér undan.
Eitthvert inesta manntjón, sem á-
reiðanlegar sögur fara af, lilaust a£
einu sliku flóði f Jangtsekjang-
dalnum í Kína árið 1883. Er talijjl
að í því flóði hafi týnst eitfchvao
millj 2—3 miljónir manna — á ör-
stuttum tíma.
Vel get eg ímyndað mér, að með-
al þeirra dalbúanna, scm þá kom-
ust heilir úr háskanum, hafi verið
einhverjir, ekki fróðari í landafræði
en svo, að þeir hafi haldið, að
]tarna hefði mannkynið farist alt,
að undanteknum þeim sjálfum og
nokkrum Nóaniðjum öðrum, er þeir
vissu um að bjargast hefðu. Og
vel er skiljanlegt að annað eins
feiknar manntjón og þetta, gæti
gefið tilefni til þjóðsögumyndunar
af líku ta.gi og syndaflóðssaga
Gamia Testamentisins er. /
í árdölum og á úthafseyjum þar
sem reynsla hefir sýnt, að hætta sé
á vatnsflóði, þar er trúlegt, að
mennirnir hafi reynt að verja sig á
ýmsar lundir gegn háskanum, og
sennilega liafa fleiri en Nói fengið
þá góðu hugmynd, að byggja sér
örk eða að minsta kosti brúklegf
skip til að forða sér á, fjölskyldu
sinni og helztu alidýruiri.
Hinsveigar ihofir oftast brunnið
við ifyrirh^ggjuleysi í heiminum
— flestir látið reka | á reiðanum
hugisunarlaust og í ráðleysi, en þeir
ætíð færri, sem sköruðu frarn úr
að viti og forsjálni eins og Nói. Og
uin ekkert vitnar Nóa-flóðssagan
betur en um sigur mannvitsins gegn
hinum miskunarlausu og voldugu
náttúruöflum, sem valda bráðum
bana og sjálfsögðum þjáningum
þeirra, sem vantar vitið til að
bjarga sér — “Guð hjálpar þeim
sem hjálpar sér sjálfur”.
Þegar fóru að finnast steinrunn-
ar, menjar um löngu útd'áin dýr,
héldu fræðimenn, að þetta væru
leifar manna og dýra er farist
hefðu í Nóaflóði. Smásaman er
fundirnir urðu fleiri og Iveinin risa-
vaxnari og ólík öllum dýrabeinum
er nú þekkjast, þótti ótrúlegt að
allar þær kynjáskepnur væru frá
dögum Nóa, þaT sem ekki væri
þeirr^ getið í ritningunni. Og þó
klerkarnir reyndu að greiða úr
þessum vandræðum á ýmsa lund
eins og t. d. með því, að segja að
leifar þessar mundu stafa frá ris-
um þeirra tíma, ýmsum skrímslum
og vansköpnuðum, þá var samt ilt
áð samrýma þetta.
Jarðfræðingunum hugkvæmdist þá
sú tilgáta, að komið mundu hafa
mörg syndaflóð með löngum íresti.
en í hverju þeirra hofði líkt og því
síðasta fari-st meginið af öllu er
lífsanda dró á jörðunni. En líkt
iSálarrannsóknar.félag Islands til-
kynnir:
Eélagið hefir látið halda allmarga
tiiraunafundi með danska miðlin-
um Einar Nielsen. Að lokum voru
haldnir tveir fundir að undan-
genginni nákvæmri rannsókn á
miðlinum og umhverfi ihans. í rann-
sóknarnefndinni voru hæstaréttar-
dórnari Páil Einarsson, læknir
Halldór Hansen, forseti félagsins
Einar H. Kvaran rithöf., prófessor
Hiaraldur Níelsson og doeent Guðm.
Thoroddsen læknir. Nefndarmonn
gengu allir lir skugga um, að út-
frymisfyrirbrigði gerðust og heilir
líkamningar mynduðust.
burðurinn miklu meiri hjá suimum
en þeir gátu við ráðið.
Frá Sandgerði: Svo mikill fisk-
ur var hér í gær, að margir bátar
urðu að skilja eftir fisk í netjun-
um í gærkveldi. Afli einnig ágæt-
ur á línu ög handifæri. Nokkrir
bátar, sem nýlega fóru út á hand-
færaveiðar, kiomu með um 2000 eft-
ir tvo daga.
Eftir veðrinu í dag að dæma, eru
horfur á að aflinn verði eigi síðri
I dag en í gær.
'í Njarðvíkum, Grindavfk og
KefLavík eru aflafréttirnar svipað-
ar, eins og úr öðrum veiðistöðum.
.“Nýbýlafélag" er hér nýstofnað,
er “Landnám” 'heitir. Var það stofn-
að á sunnudaginn, og er þegar orð-
ið all-manninargt. PorgöngiHnenui
þessarar félagsstofnunar eru Sig.
Sigurðsson búnaðarnnálastjóri, Pét-
ur Halldórssonog J. H. Þorlbergsson
og skii>a þeir bráða>birgðarstjórn.
t___________
fValgeir Björnsson, cand. polyt., er
ráðinn verkfræðiiigur Beykjavíkur-
bæjar um eitt ár, frá 1. apríl n. k.
Mesta fiskiganga, sem köxni’ð
hefir á vertíðinni, er sögg úr ná-
lega öllum veiðistöðmim sunnan-
lands, eins og sjá má af eftirfaxandi
símfregnum, sem borist hafa í morg-
un til F. B.
Erá Yestmannaeyjum: Eádæma
afli var hér í dag, 'bæði á línu,
handifæri og í net. Eftir lauslegri
áætlun 'hafa yfir 1000 skippund kom
ið á land hér f gær.
Erá Eyrarbakka: í gær munu
hafa borist hér á land um 130 skip--
pund af fiski. Að sögn elsta for-
marms hér, er þetta meiri afli en
nokktim tíma hefir fengist hér áð-
ur á einurn fiegi; má vera að höfða-
tala hafi meiri komið á land hér,
en áreiðanlega ekki betri fi(skur,
því að gærdagsaflinn var hér um
hil eingöngu þorskur. úr Þor-
iákshöfn er sömu sögu að segja.
Erá Stokkseyri: Bátar héðan tvi-
og þrfhlóðu flestir í gær. Yar að-
Rvík 17. marz.
í gær andaðist hér í ^þænum frú
María *Jónatansdóttir frá Hjörsey,
kona Guðmimdar Kr. Guðjónsson-
ar, trésmiðs. Hún var systir frú
Soffíu konu Hannesar S.. Blöndal
skálds, og frú Salóme, konu Péturs
alþingismanns Þórðarsonar i
Hjörsey.
Stookkseyri 19. marz.
Ejórir bátar reru héðan í dag.
Vegna sjógangs í morgun reru
ekki allir, og þeir, sem reru, kom-
ust ekki fyr en seint á sjó. Hlóðu
þeir eins og fært var, og urðu að
skilja mikið eftir af fiski í metjun-
um. — Á Baugsstöðum reri opið
skip fjórum sinnum í dag og hlóð f
öllum róðrum. Er það talið eins-
dæmi hér um slóðir.
Um íslenzku kirkjuna og frjáls-
lyndi hennar, er nýlega grein í
danska þlaðinu Politiken, eftir Ein-
ar H. Kvaran.
í vsíðustu ósköpunum, eins .héldiu
þeir, að ætíð hefði eitthvað bjarg-
ast af dýrum og jurtum í hverri
plágunni. Hinsvegar töldu sumir
sennilegt, að Guð hefði stöðugt
skapað á ný og í nýrri mynd, dýr
og plöntur, eftir sérhvert syndaflóð.
Eyrir kenmingar og rannsóknir
hinna frægu vísindamanna La-
marcks, Dai-jvins, Lyellsog Wallaccs
— er nú mentaheimur vorra tíma
orðinn þeim skoðunum fylgjandi.
að heimurinn hafi ekki verið skap-
aður í einum rykk á fáeinum dög-
um, heldur hafi alt, sem vér sjáum
og þekkjum, þróast fram í aldanna
rás um margar miljónir ára, og að
enn sé allur höimur að skapast og
umskapast hægt og hægt, dag frá
degi, líkt og véf sjáum enn, ef vér
gætum að hvernlg náttúruöflin
haga sér.
Að vísu sjáum vér, að fyrir koma
skyndilegar náttúru-byltingar.
stormflóð, eldgos, jarðskjálftar,
landsig, jarðföll o. fl. Þesskonar
skyndilegt rask láðs og lagar, má
sín þó miklu minna í jarðarsögunni,
en ihægu, stöðugu hreytingarnar.
Þær verða drjpgar á miljónum ára,
þó þeirra gæti lítils á degi hverj-
um. — Safnast þegar saman kemur.
Af steingfjörðum áður iifandi ver-
um, sem í réttum tímaröðum má
og fjölskyldan hans Nóa komst af I finna í jarðlögunum, getum vér leMS
þá sögu, að kynslóðir jurta og dýra,
hafa lifað og dáið mieð stöðugrí til-
breytingu frá einni jarðöld til anr.-
arar fraim á vora daga. Vér finnum
risavaxin <lýr og margskonar dýra
og jurtamyndir sem dáið hafa út
og aldrei komið fram aftur. Það
var von þó að menn fyrrum skýrðu
þetta þannig, að einlægt ítrekuð
syndaflóð hefði tortímt þeim. Nú
vitum vér vel að svo þarf ekki
að hafa verið, því margar aðrar á-
stæður eru til að dýr og plöntur
deyi út. Við höfum fyrir augum
ýmsar tegundir dýra .og jurta, sem
eru að deyja út, og við vitum offl
margar, sem fyrir ekki alls löngu
hafa gengið fyrir ætternisstapa. Það
má nefna geirfuglinn, risafuglinn á
Madagaskar, Stellers sækúna o. fl.
Og af núlifandi dýrum, sem stöð-
uigt fer fætokandi, má nefna ýmsar
hvala- og selategundirí fíla, vísundi
bifra o. fl.
Eins og vér vitum, að fækkun
þessara tegunda má kenna mönn-
unum, sem ölium rándýrum eru
klókari og stórvirkari, eins má
telja seninlegt, að fyr á öldum hafi
tegundir dáið út og tortímst fyrir
ásókn annara óvinveittra tegunda,
sem komu fram á vígvöllinn.
Og oft veltir “lítil þúfa stóru
hlassi” — mörg smádýr, þó hvert
(Erh. á 4. bls.)