Heimskringla - 14.05.1924, Síða 1

Kt
VERÐLAUN GEFXN FYRIR
COUPONS OG UMBUÐIR
ROYAU-,
CROWN
SendltS eftir vertilista til Koynl
Croivn Sonp 664 Main St.
Winnipeg.
| VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBÚÐIR
ROYAU,
CROWN
SenditS eftir vert51ista til Royal
Urown Soap Ltd., 654 Main St. J
Winnipeg.
XXXVin. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 14. MAf, 192.1
CANADA
T.aiipardaginn 10. maf, var úti
ifresturinn fyrir þá, er vildu segja
upp samningum,, er þeir höfðu
gert við hvieiitisam'agsíélag M.mi-
toba, og Mr. C. H. Huraell, fonmað-
ur félagsins, sagði í tyrradag. að
stjórnamefnd þessi væri sérlega á-
naegð mif'ð Ihmð bíendur hefðul fylkt
sér fast um hugnvyndina. Af 7,357
Hamningsaðilmn hafa aðeins 234
'gengið tTr skaftinu og eru þá eftir
7,123 samningsaðilar mfeð 703,470
okrur. Þetta sýnir, að síðan 15.
apríl, er þeir voru leystir frá samn-
ingum sínium við samlagsfúlagið,
er viídu, hafa 100 saanningsaðilar
bæzt við, naeð hérumíbil 100,000 ekr-
ur. i
Mr. Burneil komst ennfremur svo
að orði:
“A|f ]>ein>r'er gengið hiafa úr skaft-
•Tnu, voru það um tuttugu og fimm
af hverju hundnaði, er kváðust gora
það, af því að þeir væru að bregða
búi. Síþan við sendum út tilkynn-
iraguna, er leysti imlenn frá sarnn-
ingum, 'höfu|m vér fengið svar frá
mörgum, er lába í Ijósi von'um að
samlagsfélagið haldi áfram istarfi
sínu. Svo mörg bréf höfum vér feng
ið um þetta, að vér 'höfram beztu
vonir um, að 1,000,000 ekrurnar verði
gengnar í sainiliandið í júnf”.
;Hjver einiasti bóndi í Maniboba
ætti ekki einuragis að skrifa undir
samningana, heldur og, að hvotja
star'fsbræður sína til fastra sam-
taka í þessu efni.
Brá Ottawa berst ®ú fregn, að á-
stæða munj itil þess að hialda, að
rmlenn ihér viestira, þar á mieðal þielr
ler nýlega voru sendir auistur, mumi
vera altaf vongóðir um fram-
kvæmdir í Hujdson-íbrautiarmáliinu.
Að vísu hafi verið töluvert talað
um $2,000,000 aukaveitingu til þess
að halda áfram, spottanum sem eft-
ir er, en það séu engar minstu Mk-
ur til þess að stjórnin sé að neinu
leyti hundin til þess >að leggja einn
dal af mörkum í því skyni. Haft
or eft-ir einum af iráðherruniitm, að
'sennilega mættu imienn ekki búast
við nieiniunn fjáirframjögum til á-
framhalds.
Önnur lönd.
•Congressnefnd hefir isont inn álit
um, að hún sé hlynt því, að Filips-
eyjuuum sé veitt fult sjálfstæiði eftir
20 áfT"en heimastjórn þanigað til,
þannig, að Bandaríkin hafi yfirum-
sjón með fjárm|álum og utamríkis-
málunum þangað \til.
Talið er víst að eyjaskeggjar verði
óánægðir með að íá ekki sjálfstæði
strax, en oss firast að þeir megi vel
við una. Tuttugu ár, eru ekki lanig-
ur kafli í sögu einnrar þjóðar og
Filip.seyjamönnuin veitir okkert af,
að búa isig töluvert betur undir
fulla sjálfstjórn, þó þeir séu gáfað-
ir eins og liangflestir Malaj'ar. Þar
að auki friðar þetta Ástralíumenn,
seffi eru dauðhræddir um að Japan
muni gleypa eyjarnar, á leið suður,
um leið og U. S. A. sieppa laf þeim
Jhöndunum.
ÍFrá Washington er símað þ. 10.
"þ. m. að Iraspector Faiírot, frægur
glæpiafræðingur, rnuni verða sett-'
ur í stað William J. Búms, sem
formaðnr rannisóknardeildariranar í
dómsm ál aráðuncy t inu, en Burns
varð að víkja úr sæti nú, sökum of
náinna kunnleika við Dougherty.
'Frá Washington er sfmiað, að
þingnofradiirnar (lia.fi látið undan
mjeiri iiluta^-þingmanna og brcjút
áliti sínu um útilokun Japana, í
T>á átt, að útilokunin skuli ganga
í gildi 1. júlí næstk. og þaranig
geragið í berhögg við vilja forset-
ans er vildi enduirhæta frumvarp-
ið. Þær endunbætur voru feldar
eftir ákafa oTðahr^ð, með 189 atkv.
anót 174, og svo samþ. að senda
■frumv. aftur til niefndannia með
191 móti 174.
Engar dulur voru dregraar á, að
Oöolidge forseti hafi hótað að neita
fruimv. ujm framgang ef tillaga
bans um frest á útilokuninni þar til
1. maí 1925, ekki væri tekniar til
greina.
Á ársfundi Oonseirvatliva í
BHhfmiingham, tölufðu bá'Sir hræð-
unrair Austen og Neville Chamlber-
lain. Sénstaklega hinn fynnefndi
hvatti til isamvinu milli Liberals
og Conservativos, þó flokkarnir
máske ekki bræddu sig algerlcga
saraan. Kvað hann svo líkt farið
bugsunarhætti þeirra að ýmisu leyti
að auðsæ vitleysa væri, að neyna
ekki að vinna saman, heldur en
að íjandskapast. —
Mr. Chainíberlain ’hefir vafalaust
rétt fj’rir sér, að því leyti er snort-
ir töluverðan hluta Liberala. Ekki
or annað líklegra, en að sá flokkur
klofni áður en laugt um li'ður til
hægri og vistri, ylir til Oonserva-
tives að öðru, og tú Labor a5 hinu.
Pólitík fiokkö hefir nú mn
langt skeið verið : : rvolgur oi; illa
soðinn grautujr, og aðalkokkarnir
tveir í mieir eða minna opimberum
áflogum.
Timjes gerir Bandaríkjafrumvarp-
ið um útilokun Japana, að umtals-
efna í ritstjórnargreini þ. 8. þ. m.,
og telutr hið mesta óhapp, ef það
gangi í gegn óbreytt, því þá Sé
hætt við að spilin leggist þannig,
að alt fari í hál og brand í Ivyrna-
hafinu.
Erá Belfast er símað 12. rraaí, að
í ráði’sé hjá brezku stjórninni, að
fá Sir Rjobert Borden, fyrrum for-
sætisráðherna Canada, til þess að
ýtaka forsætið í nefnd þeiivi, er á
að fjalla um landamæraþrætuna í
írlandi. Sir R. Borden neitaðí al-
gerl. að svara blaðamönraum í Tor-
onto nokkuð af eða á, um þetta
málefni.
Erá ,St. Johns er síiuað þ. 12. þ.
m., að í hinu nýmyndaða ráðuraeyti
séu þessir:
Forsætisráðherra Al-béfft Hiokmian,
dómismálaráðherra, Sir William
Lloyd: colonial, secretary
Walter Halfjiard; fjármiálaráð-
'lierra, Walt-er Cove; kenslumála-
ráðherra, Artliur Bamos; póstmála-
ráðherra, Matthew Hiawco; húnað-
amraálaráðherra, .Toscph Dovney;
forseti lefrí deildar, Harris Mosdell;
aúkaráðherrar, Oeorge Forbes og
Edward Emerson, R,áðu(neytið á-
kvað þegar að almennar þing-
kósningar skyldu fara fram .2. júní
næstkoiúandi.
Síarnað er frá Lonidon 12. þ. m., að
hinn ifyrirhugaði fundur forsætts-
ráðherranna MacDonald og Poin-
caré að Chequers Court þ. 19. þ. m.
muni farast fyrir, sökiím þoss hvern
ig frönsku -kosbningamar hafa farið.
Erð París er simað þ. 12. þ. m,, að
kosningar hafi farið'þannig: Oon-
servativos 19; Bloc Nationa.l 208
Radical-s 186; Republican Socialists
20; Socialists 111; Comlmunists 24.
Alls 568, en um 16 kjördæimi er ó-
vfst ennþá.
Eftir þessu hafa mótstöðiniienn
■stjórnarinnar náð 341 sæti í þingj
inu og stuðningsmenn Poincaré að-
eins 227, og hefir hann þvf beðið
greypilegan ósigur, miklu meiri, en
nokkur fbjóst við. Sýna kosniragarn-
nr -að Jvjóðin er orðin dauðþrieytt,
som betur fer, á stappinu í Ríuhr,
og mujn vera því hlyrat að láta þjóð-
verjaraa ná miklu hetri borgunar-
skilin|áluin, en þá senniloga lvefir
dreymt um að ná í bráðína.
Erá Wasliingtoii komur sú frétt
þ. 8. þ. im., að Seraator Lodge,
Massachusetts.í formaður nefndar-
innar ©r fjaliar ulm úblerad sambönd
hafi stungið upp 4, að stofnsetja al-
heimsdóinstúl í Haag. Vill hann
að farið sé fram á það við Ooolidge
forseta, að hanu beri fram uppá-
stungiina utm þriðja alþjóðafund í
Haag”. -
Senator Lodge húgsar sér, að dóm-
urinn samlanístandi af 16 rnönnum—
þar af 4 sendiherrar — sem séu út-
valdir af kosninganefnd.
---------xx----------
Frá Danmörku.
Um leið og blaðið “Köhenhavn”
lýsir flokkaskiftingu í þinginu’eftir
kosningarraar og telujr saiiian 55
jafnaöarmenn og 20 gerbótaníenn
á móti 44 vinstrimönnimi og 28
liægrimönnum. — Þjóðverjinn Sch-
midt er talinn utan iflokka — fer
blaðið svofeldum orðum um úrslit
kosrainganna: Kosningarúrslitin
verða ekki þýdd nema á einn veg,
sem, sé þann, að meiri hluti kjós-
enda vilji láta jafnaðarmenn fara
með völdin. Afleiðing kosninganna
'hlýtur ,að veria sú, að Stauning
myradi ráðuneyti og vinstrimenn
verði andófsmienn framvegis.. “So-
cialderaokrajten’' og ‘^Natifonal-
tidendie” eru vsamlmála um, að ráðu
neyti Neergaards verði að segja af
sér og undirstrykar “Socialdemo-
kraten” i því gamtoandi, að jafnað-
armenn séu stærsti þingflokkufrinni
= iiik*
FRA ISLANDL
l!i
flifliflflflniiflflfliiiflifliiflfliflflflfliinnflfliiiflflflflflifliflflafliaflnnifliiifliflfliiiflifliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiyiiiiiiiiiiiiBiiimuiiiiiiiiiiiiiiiiiil
Endurheimt skjala úr dönskum
söfnum.
Svo sem kunnugt er, hofir raeðri
deild Alþingis nýlega samþykt Tið
sikora á stjómina að gera ráðstaf-
anir til að skiliað sé aftuir skjölunx
og handritum, sem fyrrum hafa léð
verið Árna Magnússyni, eða a'f svip-
uðum ástæðum hafa Tent á söfnum
í Kliöfn, en eru úr skjalasöfnuim
biiskupa, kirkna/ klaustra eða ann-
ara embætta eða stofniana hér 4
landi. \
En vér erum ekki einir um að
gera slíkar kröfur á heradur Dönuím.
Norðmenn hafa mlargoft farið fram
á, að Danir skili aftur skjölum, sem
þeir þykjast eiga heiimtingu á. Hef-
ir þeimi orðið nokkuð ágengt, en
eru hvergi nærri ánægðir, og hafa
þeir því ámálgað þessar kröfur
síniar alveg nýlega. Tidens Tegn
skýrir svo frá málavöxtum:
í Kílarsamningnum var ákveðið,
að Danir skyldu afhenda Norð-
iriiönniim öiil skjöl og úppdrætti yf-
ir bæi, hémð og kastaia í Noregi,
sefmj væru í vörslufm þeirra. Norð-
menn viðurkendu aldrei þennan,
v
en í öðrum samningi, sem rfkin
gerðu með sér 1819, eru samskon-
ar ákvæði tekin upp. Samlkvæimt
þessu hafa Danir afhent nokkuð af
skjölum 11820—22 og 1847), en Norð-
íraenn heimtuðu meira, og hófust
samningar á ný 1850, og sottu Danir
þá ]>au skilyrði að sinni hálfu, að
eirik yrðu í-.fherat skjöl, er skoða
Tn|ætti sem bókmlentaleg handrit og
ekki heldur ' au, sem n -rtu bæð,
ríkin, Danmörk og Noreg. Norð-
mlenra kröfðust aftur á rnóti að fá
um 2000 bréf, sein Ámi Magnússon
hafði fengið að láni vir Noregi.
Danska stjórnin tók liðlega í þetta
on nefnda Arnasafnsins sraerist önd
verðu''gegn kröfum Norðmanna, og
stóðu þeir Xonráð Gfsiason og
Rafn fastast á ir.óti. Varð þvi ekk-
ert úr því, að þessum bréfmn yrði
skiliað, en stjórrir ríkjanna gerðu
samning 1851, þar senv Norðmenn
taka við okkrum skjölum og jcvilta
fyrir, að nú hafi þeir fengið alt, sem
þeir oigi heimltingu á.
Nú færa Norðmenn það til, að
þeir hafi aldrei haft tækifæri til
þess að rannsaka sjálfir, hvað þeir
ættu rétt á að fá frá Dönum, held-
uir hafi þeir orðið að taka orð Dana
trúanllieg í þessu efni. Hafi það
komið í ljós, að miklu mieira hafi
verið eftir í Danmörku, en þá hafi
nokkurntfma grunað, og ennfrem-
ur ha.fi marigt fundist síðan 1851,
som, þeir hafi fylstu lagaheiiratingu
é . Hafa þteir ]>ví tokið málið upp I
á ný og eru ail kröfuliarðir,
Norðmenn telja, að nú séu í söfn-
um í Danmörku um 1000 úppdrætt-
ir af nonskum héraðum og 1000 ekjöl
um landamæri milli Noregs og Sví-
þjóðar og Rússaveldis, sem þeir j
eigi ifupla heimtingu á, 2000 skjöl í í
Árnrasafni og mikill fjöldi lannara
merkilegra skjala. Þó að Danir geti
meitað að skila þcssu aftur, sam-
kvæmt samuingnum frá 1851, þá
beri þeim þó siðferðisle.g skylda til
þess., Annars brjóti þeir comiitas
gentiumj, þær reglur, sem viðskifti
siðaðra þjóða fara eftir, meðan
þær halda viraábtu sín á milli.
Síðan áðurnefndúr samningur
var gerður, hafa Danir vakið þetta
mjál nokkrum sinnum, g ber til þess
að þeir gera kröfu til nokkurra
skjala, seim eru varðveitt í Noregi,
era ]>að er hið svonefnda skajala-
sa*fn Kristjáns II.
1 síðasta mánifði hélt norskur
stúdeút, Fostervold að nafn, fyrir-
lestur um þetta í danska stúdenta-
félaginu. í tilefni af ræðu haras átti
Folitiken bal við Sofus Larsen, yfir-
bókavörð við H áskólabókhlööuna,
og gerir liann lítið úr kröfum Norð-
iwanava. Að vísu; hafi Ámi Magn-
ússon fengið niokkur göm|ul noirsk
skjijf að láni frá Þonnóði Torfa-
syni. En þau skjöl hafi eftir skoð-
uu þeirra tíma verið *eign konungs,
einvaldsherra beggja ríkjanna, og
hafi konungur saimþykt dánargjöf
Árna, or haran ánafnað] háskólan-
tím safn sitt.
Uim raorsk skjöl í öðrram söfnum
segir hann, að samninigurinn frá
1851 sé ekki lengur í gildi. Norð-
menn hafi neitað að fara eftir á-
kviæðum sairaniingsins um að skiia
af tur dönskuim skjöluim, er þeir hafi
1 vöi;slu.m sínum, og sé Ihann því
að sjálfsögðu ómerkur orðinn.
Erslev yfirskjalavörður tokur í
sairaa streng. Kveður hanin Norð-
íiienn heimta allmikið, en vera ó-
fúsa á að láta nokkuð af hendi
rakna í staðinm. Haifi samningar
jafraan strandað á óbilgirni þeirra
■en Danir hafa altaf verið fúsir til
■samkamulags.
Þessu fe'vara Norðmieran svo, að
i Ámj hafi fengið skjölin að láni
i gegn ikvittunum, sem séu í vörslum
1 ríkisskjailasafrasinis norska. Að kon-
NÚMER 33.
i

LJÓÐBROT.
KYRÐ.
Hvílík dauða þögn! —
sem ríkir og breiðist um láð og lögn.
Hvert'fraéblað er lokað á rósunum röku
bver rödd er þögnuð — þærssamróma og stöku.
og náttúran sjálf milli svefns og vöku.
Húmskuggum byrgð
grúfirðu ógnandi algleymis-kyrð.
Það dregur óðum úr dagsíjóssins mætti
og deyjandi óm, sem af hörpu slætti —
er sameinast alheimsins andardrætti.
Alt blanda'st í kvöld
sólgeislamagnið og myrkursins völd.
Skuggar frá æfinnar lesnum línum
og ljóminn af bernskunnar töfra-sýnum
hið dýrasta og fegursta í draumlöndum mínum.
Hvað er það bál?-
sem Guð hefur myndað í mannsins sál,
sem logar í geislum á ljósvakans bárum —
og iýsir í mjyrkursins daggartárum.
Er það draumísjóna-hylling frá eiiífðarárum?
Ragnar Á. Stefánsson.
BLOMIÐ.
Sem blómið er óséð í urðinni grær
og árgeislinn kyssir og regnið þvær,
svo söngla eg ljóð út á auðnina einn
því eins hef eg kveðið þó hlýði ekki neinn.
Er stormamir hamast og hreggið slær
þá hugsa eg um blóm, sem úð regnið þvær,
og höfði eg lyfti og hæk'ka við skin
í hretum og illviðrum drúpi og styn.
Páll Guðmundsson.
iJTTTiW—f'i:::wiH::3sSae
migur hrafi ákveðið, að Háskóla-
bókasafnið sikuli eiga að eilífu
þcssi norsku skjöl, seon flest varða
opinber ©mbætti, sé ekki iaeira að
iraarka, en það, að einvaldsikonung-
ufrinn skipaði. einuig svo fyrir, að
Noregur skyldi vera í sambandi við' eða væra þau á sveimi um götum-
Danmörku uim allar aldir. I ar. Þau hafa dálítinn bókaskáp
Ler.gra var þessu máli ekki kou - ■ mieð íslenzkum bókiuim við þeirra
ið. þogar isíðafet fréttist. Er fróð-jhæfi Dýravininn, Þjóðvinafé-
legf að fylgjast mieð þessum deil- j lags almanök — og að sjálfsögðu
um, og má ef til vill marka nokkuð 1 fslondmgasögumar, nokkrar kvæða
af úrslitum þeirra, hverniig oss muni j hækiír o. fl. io. fl„ sem of langt
73*
keuslukonia. hefir uirasjón með lestra-
stofura^i .leiðbeirair börnúnum meo
val bóEann*a og sér um að alt fari
vel fram. Þarna sitja þau liæglát og
Prú'ð hvier mieð sína hók, og munur
fyrir foreldra að vita af þeim þar
ganga, þegar vér förum nú fram á
hið sama.
Úr Rieykjadal 16. marz. — Sumlarið
hið síðastp vao* mjög óþurkasamt.
Vieturiinn ekki veðurv'ondur, en 6-
væri upp að telja.
“Síðasta íullið”.
iHr. ólafur A. Eggertsson lék
sbilt tíðarfar og imákil ijaíðbönn. ■ “Síðasta fullið”, ásamt gamanloikn-
Sumistaðar alls ekki raáð til beitar, um “Biðillinn”, á inánudagskvöidið
fj*rir ífé frá því það var tekið í hús j var í Goodt}empliara.húsinu fyrir all-
í nóv. byrj.un, (og sumstaðar fyr) | mörgu)m áhiorfendum, Svo iraikið
og hvergi nonva lítill sparnaður að var kamið í blaðið, að vér getum
beit. Horfir þufnglega iraeð fóður- ekki nú um leikiran sagt það, er
birgðir víða, ef jarðbönin baldaú 1 vér vildum og verður það að bíða
langt fram á vorið. Hey urðu úti j næsta blaðs, en enginn efi er á því,
á nokkram stöðum í haust, og alt j að náttúran hefir gætt hr. ólaf Egg-
hey reynist illa vegna óþurka þeirra ertsson ágætum leikarahæfiloikum.
sem gengu í smmiar, svo alt hey Fólk ifylgdist vei mieðaivariega leiikn-
liraktist. uira, 'eftir ]>ví sem vant er að vera,
---------- og skelMhló að gamanleiknu(m, jafn-
iVestmannaeyjum 15. apríl—Þýzku vel þar sem það átti við.
toganarnir Wangero frá Emden og j Á milli leikjanina skemtu feðgin-
Marie Sprenger frá Bremierhafen. in Hialldór og Pearl Þórólfsson
seira “Fylia” tók í laradhelgi hata j ni/eð söng og hJjóðfænasiætti ágæt-
fengið 10,000 gullkróna sekt hvor og lega vel að vanda. Hr. Þóróifsson
afli þeirra og veiðarfæri igert uþp- ^ á sérstakar ]>akikir skilið fyrir, hve
tækt. Er þetta 1 fjTsta skifti, sem vel hann ætíð heldur fram því sem
sektir miðast við gullkrónur, sam- íslenzkasit or í sönglagasmíði vor Is-
kvæ.mt hin|ni nýju lagaibreytingu lendinga. Hiann lvefir næmian skiln-
alþingis. ing á þvf.
En fjanska hyggjum vér að bygg-
Lestrastofa barna á Skólavörðu- [ ingamcistara Good-Ttmplarahúss-
ins hljóti að dreyma illa — t. 'd. í
stíg 3 — í sambandi við Alþýðubóka
safnið, — var opnuð til afnota nú
á þriðjudaginn. Hún er ekki stór,
en lvctta er þó góð byrjim, rúm
fyrir 16 í einu. Elín Sigurðardóttir
öðru lífi — vegraa þess hvemig þeir
hafa gert húsið úr garði frá söng-
bæm sjónarmiði.
-------------0-------------