Heimskringla - 31.12.1924, Síða 1

VERÐLAUN OEFIIT ETRIR
OOUPONS OO UMBtrÐIR
ROYAW,
CROWN
8«ndlV ef'tr vertSlista tll Royal
Crown 9oap L(rt., 654 Main St.
Winnipegr.

r> n'fct. m
*»>
VERÐLAUN GEPIN FYRIR
COUPONS OO UMBtrÐIR
SenditJ eftir vertSlista tli Ro/al
Crovra Soap L,td., 654 Main St.
Winnipeg.
XXXIX. ÁRGANGUR.
WLNNIPEG, MANTTOBA, MKÐYIKUDAGINN 31. DESEMBER, 1924.
NÚMER 14
Þaö er nú komið upp úr dú
aK í bókum stórsvikarans Hearst
stendur, aíS félag hans hafi haft
$1,333,000 umsetningu í þrjú ár, en í
raun og veru nam umsetningin aö-
eins $142,000.
GANADA

Frá Ottawa er símaS 30. þ. m., aS
afrýjun vesturfylkjanna á úrskuröi
járnbrautarnefndarinnar um Crovv s
Nest Pass flutningsgjaldið, muni
verCa tekin fyrir i hæstarétti Canada
3. febrúar næstkomandi. Veröa yf-
irheyrslur í glæpamálum á febrúar.
tímabilinu settar til síöu fyrir þvi, en
þær fara annars fyrst fram lögum
samkvæmt.
Mr. C. W. Laidlaw, forseti kenn-
arasambands Manitöbafylkis, fór á-
kaflega hörSum orSum um ástand
kennarastéttarinnar hér í fylkinu, á
6. ársfundi sambandsins, er hér var
nýlega haldinn. KvaS hann þaS á-
stand mætti kallast opinlært hneyksli.
ASalmeiniS kvaS hann vera hinar
tíSu breytingar er yrSu á flokki kenn
aranna. Ennfremur mintist hann á,
aS fastákveSa þyrfti minsta kaup og
sömuleiSis aS vekja upp aftur tilvís-
tinarnefndina
st. wssskýrs1unl>
um í hendur nun. F. M. Black, hefir
talsímakerfi Manitobafylkis haft því
sem nnest $56,000 hreinan ágóSa á
fjárhagsárinu, sem endaöi 30. nóv.
ember síSastliSinn, og er þaS mesti
ágóSinn í sögu kerfisins. 1923 var
ágóSinn um $40,000.
tana, aS heimsækja bróSur sinn, dr.
M. B. Halldórsson. SigurSur Stev.
ens, sunnan frá Wyoming, á leiö til
Wynyard. Magnús BorgfjörS frá
Leslie. Mr. Straumland, Mr. B. B.
Qlson og Mr. Frank Olson, frá Gimli,
og sjálfsagt ýmsir fleiri.
Frá Ottawa er simaS, aö tala naut-
gripa, sem fluttir hafa veriö frá Gan.
ada til Bretlands þetta ár muni nema
um 80,000. Þetta er mikil framför
frá þvi í fyrra, þegar tala útfluttra
gripa nam 56,217. Þetta er því betra
sem flutningsgjaldiö er enn afar hátt,
$20 á höfuö hvert. Til 18. des. s.l.
nam þaS gjald $1,587,740. Stjórnin
kveöst vonast eftir aö fá gjaldiö lækk
aö aS mun 1925, en þó mun ekkert
vera fariS aS leita hófanna um samn.
inga þar aö lútandi.
Frá Ottawa er símaö, aS dr. J. H.
Grisdale, aSstoöar landbúnaSarráS-
herra, hafi lýst því yfir, aS næst yrSi
komiö saman í Winnipeg 12. og 13.
janúar, til þeSs aö gera ráöstafanir
gegn rySplágunni. Á þar aS ákveöa,
(board^of reference), |hvaö gera skuli hér næsta sumar i því
Mr. Hjörtur ÞórÖarson frá Chi.
cago og sonur hans Tryggvi, komu
hingaö á sunnudaginn var og fóru
aftur í gærkvöldi. Var Mr. ÞórSar.
son að heilsa gömlum kunningjum.
Hann notaöi tækifæriö meSal annars
til þess aö rétta gamalmennahælinu á
Gimli $5000.00 — stórhöfSinglega
gjöf. — Mr. ÞórSarson kvaSst hafa
vanrækt Winnipeg um nokkurn tima,
en vildi nú bæta úr því framvegis,
meS því aö koma tíSar. ÞaS er gott
til þess aö vita, því altaf ber svo góSa
gesti ofsjaldan aS garöi manna, og
engu síSur þó þeir komi ekki færandi
hendi peningalega. Mr. ÞórSarson
er tvímælalaust einn af merkilegustu
íslendingum beggja megin hafsins,
fyrir fleiri hluta sakir en komiö verSi
fyrir i stuttu blaSamáli. Og mætti
skrifa um æfiferil hans langa bók og
merkilega. — Hann kom hingaö til
lands fimm ára gamall og hefir siöan
mesta hluta æfi sinnar lifaö þar sem
HtiS hefir verið um íslendinga. En
móðurmál sitt talar hann hréint og
lýtalaust, og hefir kent börnum sin.
um það. Enda er sagt að á heimi-li
þeirra hjóna megi ekkert annað en
islenzku tala.
sem nú hefir sofið i tvö ár.
meðlimir voru viöstadidr.
Um 100. efni. Dr. Grisdale veröur sjálfur á
fundinum.
1
Ónnur lönd
í timaritinu “The Nineteenth
Century” ritar Sir Frank Dyson, kon.
vmglegur stjörnufræöingur, fróðlega,
og af stjörnufr. aö vera, ljósa grein
tim fjarlægðir stjarnanna frá jöröu
og frá sólu. Hann skýrir frá mæl-
ingum þeim, er geröar :hafa veriö siS-
an árið 1840 meS stjörnu-ljósmælin.
um (heliometer); en meö honum
tókst Bessel í Königsberg aö komast
meö vissu að því, að 61 stjarna í
Svönunum (Cygni) væri 600000 sinn-
tim fjarlægri oss en sólin. MeS ná-
kvæmum og margítrekuS'um athug-
tinum hefir nú tekist meS nægri vissu
aS ákveSa fjarlægðir 72ja stjarna.
Ejörutiu þeirra eru frá 300000 til
2000000 sinnum fjarlægari oss en sól.
in. Þær, sem þá eru eftir, eru enn
lengra i burtu, og veröa þær fjar-
lægSir eigi ákveðnar með fullri vissu
enn sem komiS er. ÞýSing þessara
mælinga er i þvi fólgin af eftir þeim
er hægt aö reikna út stærSina.
“Þannig getum vér,” segir Sir Frank,
“af fjarölægS Siriusar ráð, aö þær
tvær stjörnur, er mynda hann, en
2,5 til 1,2 sinnum þéttari en sólin, aö
hin bjartari þeirra hefir þrjátíu
sinnum meira ljósmagn en sólin, og
hin daufari aöeins 1/100 sinnum
tneira ljósmagn og aS meSalfjarlægS
þeirra hvor frá annari en 2 miljarð-
ar mílna.”
Þegar fjarlægöin er vituö, er auö-
velt aö bera saman hið raunveru-
lega Ijósmagn stjarnanna. Kemur þá
í ljós, aö ljósmagniS er ákaflega
mismunandi. Fáeinar stjörnur senda
frá sér 10000 sinnum meira ljós en
sólin, aftur aðrar minna en 1/100
hluta fram yfir sólina.
A fjórSa hundraö manns fórst eöa
slasaöist i Bandaríkjunum jóladag-
inn. Hjörmulegt slys varS í Hobart,
Oklahoma, þar sem fórust 33 mann-
eskjur í eldi, sem gaus upp í skóla.
húsi fullu af fólki, sem ætlaöi þar aö
halad almenna jólagleöi.
Frá Berlin er símaö, aö Strese-
raann utanríkisráSherra hafi skoraS
á bandamenn aö “leggja spilin fram
á boröiö”, og sanna, ef þeir geti, á.
sakanir sinar i garS ÞjóSverja, um aS
þeir hafi þverskallast viö aS afvopn.
ast. Varar hann bandamenn viö
þeirri afskaplegu óánægju og hatri,
sem þeir muni vekja um alt Þyzka-
land, ef þeir rými ekki Köln, og biö-
ur þá, vegna friöarins í Evropu, aS
reyna ekki ofmikið á þýzka þolin.
mæöi og samvinnuvilja. Segir hann,
aS ef Bandamenn haldi svona áfram,
þá muni séS fyrir endann á því, aS
Dawes samningarnir komi aS nokkru
gagni, eSa verði nokkurntima haldn.
Frá Calcutta er símaS, aö óeiröir
hafi orSiö í einu Punjab.ríkinu, en
I fljótlega tekist aö bæla þær niöur.
I Frá Bombay kemur og sú frétt, að
I fulltrúar allra MúhameSstrúarmanna
1 á Indlandi hafi nýlega átt þar fund
meS sér, og heföi verið þar samþykt
af öllutn stjórnmálaflokkum, að
styðja að þeirri kröfu Swaraj (heima
stj órnarmanna), að veita índlandi
sjálfstjórn. Var skoraö á ensku og
indversku stjórnina að sinna þessu
máli.
■'rá Brindisi á ítalíu er simaS, að
sætisráSherra Albaníu, Fan Noli
cup, sem nú e/ í útlegS flúinn,
i þær sakir á hendur Serbum, aS
I sé samanhlaupinn her af þeim,
rekið hafi Albaníu undir sig, en
ekki uppreisnarmenn. KveSur
n Yugo.SIavíu ásælast Albaníu.
Ur bœnum.
Magnús Sœbjarnarson,
læknir.
22. nóv. andaöist á heimili sínu í
Flatey Magnús Sæbjarnarson lækn r.
Hann var tæpra 53 ára, fæddur á
HrafnkelsstöSum í Suður-Múlasýslu
9. des. 1871, sfúdent 1892 og lauk
íæknaprófi 1903. Frá þeim tíma hef.
ir hann verið læknir í Flateyjarhér.
aði. Hann var greindur maður og
vel aö sér, en var heilsulkill á síðari
árum. Hann var kvæntur danskri
konu, Önnu Friðriku, f. Nielsen, og
eignuöust þau nokkur börn, en einn.
ig ólust upp hjá þeim börn hennar af
fyrra hjónabandi.
iHr. Einar H. Kvaran flytupr er-
indi mánudaginn 12. jan., um rann_
sókn dularfulLra fyrirbrigöa, i Sam-
bandshúsinu á Árborg, kl. 8l/t e. h.
Ymsir gestir hafa verið hér um
hátíöirnar; þar á meöal Mt og Mrs.
Gunnlaugur Gíslason, frá Wynyard,
að heimsækja séra Rögnv. Péttirsson
og konu hans, en þær eru systur Mrs.
Gíslason og Mrs. Pétursson. Mrs. G.
E Einarsson frá Rock Springs, Mon.
Yfirlýsing.
Dodd, Mead & Co.,
30th St. & 4th Ave.,
New York City.
Ritstjóri Heimskringlu,
Winnipeg, Man.
Kæri herra!
Einhvernveginn hefir sú frétt
borist mér, að sú trú sé að festa
rætur meðal íslendinga í Win-
nipeg, að skáddsaga mín “Wild
Geese”, sé á einhvern hátt þeim
til vanvirðu. Eg skil þetta vel,
því mér hefir borist úrklippa úr
Torontoblaði. Það er mér of-
vaxið, að hafa hemil á ímynd-
unarafli blað-fréttaritara, og
sömuleiðis mér ofvaxið, að
bæta algerlega fyrir axarsköft
þeirra. En vilja ekki greindir
lesendur blaðanna samt sem I
áður vera svo sanngjarnir gagn- |
vart höfundinum, og svo góðir,
að bíða með að áfellast bókina,
þangað til hún er komin út.
Virðingarfylst,
Martha Ostenso.
--------x----------
Washingtonför.
Eftir Dr. M. B. HaUdórsson.
Frh.
Lkki einu sinni eru fjöllin í vest-
urhluta Pennsylvania full af járni,
lieldur og af kolum; enda var hér
framlleiddur langmestur (hluti ' alls
stáls í Ameríku, alt þangað til fyrir
fáum árum síðan, aS járn fanst í
Ntoröur.Minnesota og verksmiöjur
voru settar á stofn í Duluth. Líka
var hér steinolía fyrst framleidd i
stórum stil, svo hér var það sem J.
. D. Rockefeller fékk undirstöðu auð-
legðar sinnar. Eru nú námurnar
heldur aS ganga til þuröar, sérstak-
lega olían, sem lítið er eftir af, þó i
einstaka stað sjáist enn hilla undir
brunn á hæSunum meöfram járn.
brautinni.
Tvent var það sem þetta land minti
mig á, og sem ég hafði ekki gleymf
i 44 ár, þaS er, aö ég hafSi séð
rauöa (oxide of iron) í lindarbotni og
bökkum heima á Austurlandi á ís-
landi, og að ég haföi líka séð þar
járnbrá á vatnspollum. Járnbráin er
ekkert annaö en fljótandi olía á
vatninu, svo þar hlýtur aS vera bæði
járn og olía, hvort sem það nokkurn
tíma verður að gagni eða ekki. VerS-
ur og ei annarstaSar vert aö leita
eftir kolum eöa oliu á íslandi en á
útkjálkunum, því annarstaöar er land
iS svo brunniö að ekkert eldfimt get-
ur þar eftir veriö.
KI. 9 f. h., kom lestin til Pitts..
burgh, og stóð þar við fáa klukku-
tíma, meðan ég beiö eftir Iqst tjil
Detroit.
pittsburgh er stórkostleg iSnaðar.
og verzlunarborg, sannkölluð “auld
reekie” (svo kalla Skotar Edin.
burgh) Ameriku, þvi þar liggur
reykjarmökkurinn yfir dag og nótt,
enda veröa allir hlutir sótugir hátt
og lágt. Borgin er bygð þar sem
tvær ár, Alleghany aö norSan, og
Monongahela að sunnan mætast, til
aS mynda Ohio ána. Var því á fyrri
dögum mjög snemma sjálfvalinn á-
fangastaður fyrir lausakaupmenn, er
fóru fram og aftur á verzlunarferS-
úfc til Indiána, og siðar fyrir nýlendu
menn, sem brútust gegnum skógana
frá austurbygöunum, en bygðu sér
hér báta eöa fleka, sem þeir létu svo
reka fyrir straumi niður eftir Ohio.
ánni, þangaS til þeir komust þangaS,
sem þeir ætluSu sér. Var ekki heigl.
um hent að vera í þeim feröalögum,
þvi ekki var einungis Indíánunum aS
mæta, heldur líka fyrst framan af
Frökkum, sem þóttust eiga landið.
En til þess var sú orsök, aS
Frakkar urðu fyrstir til að kanna
Mississippi-dalinni og slá eign sinni
á landiö, þó nýlenda þeirra væri

:
f
f
f
♦?♦
Tilkynning-
f
f
f
T
Stjórnarnefnd Þjóðræknisfélagsins, sem kosin var á
almennum borgarafundi, til þess að standa fyrir sam- *<£
skotum til styrktar hinum sakfelda, Ingólfi Ingólfssyni, *$*
hefir fengið loforð herra Ivars Hjartarsonar, 668 Lipton *J*
JL St„ fyrir því að hann skuli gangast fyrir samskotasöfnun *$*
t.f þessu máli til framgangs. Eru menn því beðnir að T
snúa sér til hans, sem til nefndarinnar væri, með það T
f f O CÚTV1 TYIOTiTt Vi 11 fTCO Cl Áw o Á 10 f o o í Ví Ar» /II Mnlznn
f
f
f
f
♦!♦
f
f
f
f
❖
f
f
♦!♦
fé, sem menn hugsa sér að láta af hendi rakna.
í umboði stjórnarnefndar Þjóðræknisfélagsins.
SIGFÚS HALLDÓRS frá H,ÖFNUM
ritari.
Ofanrituð yfirlýsing skýrir sig sjálf.
Eg tek þetta starf að mér til að gera væntanlegum
gefendum hægra fyrir, og bið alla að snúa sér beina leið
til mín með samskot sín.
Nú er það undir getu og hjartalagi allra Islendinga
komið, hversu máli þessu verður ágengt, sem er eitt al-
varlegasta málið, sem Islendingar hér vestra hafa með ♦♦*
V höndum haft.
f
f
f
höndum haft.
Vonast eg eftir að samskotin verði sem allra al-
mennust, og menn sinni máli þessu strax, því það þolir
enga bið.
Með liugheilustu nýársóskum,
ÍVAR HJARTARSON
668 Lipton St„ Winnipeg, Man. — Sími B 4429
T
f
f
f
♦;♦

Frakkar því þangaö til 1803, aö
Bandaríkin, undir forystu Jeffersons,
sem þá var forseti keypti þaö af
Napoleon, sem þá eins og oftar var
i “örgustu klípum”, fyrir $15.000.000.
1754 bygðu Frakkar vigi þar seni
Pittsburgh stendur nú og kölluSu Du
Quesne, en Englendingar meS hjálp
nýlendumaiina náöu því 1758 og var
þaS þá nefnt Fort Pitt, eftir Will-
iam Pitt stjórnmálamanninum nafn..
fræga. SiSar eftir aS Bandairikin
voru stofnuS og borgin fór aS stækka,
var nafninu breytt í Pittsburgh.
Pittsburgh, eins og áður er sagt, er
mikil iönaðar. og verzlunarborg,
enda telur hún rúma hálfa miljón i.
búa. Hún stendur þar sem
Alleghany og Monongahela árnar
mætast, er landiö hæöótt og útsýni
því víöa fallegt. Lang stórkostleg-
asta framleiðslan er af járni og stáli
sjón eiga til aSra en þá aö austroka
annara eigum i svall og bílífi. AS
þetta er rétt, sannar einmitt seinna
atriöiö, nfl. staöhæfing vinar mins,
uni að jazz feli i sér snild, sem er
algerö fjarsttæöa. Ef svo væri,
mundu jazzlögin vera Janglifari en
raun ber vitni um. ÞaS eru vist fá
eöa engin dæmi til, aS nokkurt jazzlag
munist áriö út, af þeim sem verja
tíma sínum svo illa aö Iæra það. IviS
sem ekki er smellnara en svo, aS eng-
inn getur niunaö það stundinni leng.
ur, finst mér tæplega aS menn ættu
aS bendla við snild. Rímurnar, þó
lélegar væru, lærðu menn og mundu
sem sýndi aö þeim var þó ekki alls
varnaö, enda voru þær ekki ortar meS
því eina markmiöi, að græða peninga,
heldur af tilhneigingu, þó lágfleyg
væri. En því er ekki til að dreifa
meS jazz.höfundana, því aö þá gæti
langt noröur í Quebec, brutust þeir e:'
mjög snenima á timum undir forystu
presta sinna, sem allra manna bezt
kunnu lag á Indiánunum, alla Jeiö
upp stórvötnin, þangað til þeir komu
til enda Efra.Vatns (Lake Superior)
þaSan komust þeir yfir á Mississippi
ána og flutu svo niöur eftir henni
alt að ósi, stofnuðu þá nýlendu í
New Orleans og aðra í St. Louis, þar
sem Mississippi og Missouri árnar
mætast.
Um sama levti lögðu þeir suötir i
skógana frá Lake Erie og komust yf-
ir á Alleghany ána, og svo niðureft.
ir henni og Ohio ánni, sem hún
myndar, þar til hin siðar nefnda
rennur í Mississippi. Alt landiö meS
fram þessum ám eignuSu Frakkar
sér, og var þaS einu nafni nefnt
Nýja Frakkland.
MeSan þessu fór fram voru Eng-
lendingar aö stofna nýlendur sínar á
austurströndinni. Var hver nýlenda
takmörkuð aö sunnan og noröan af
vissum breiddarstigum; aö austan
var AtlanshafiS en aö vestan voru
engin takmörk sett nema þau, sem
bygðirnar séttu sér sjálfar i Nýja.
Englands nýlendunum. Þegai nú
bygöirnar stækkuðu og breiddust vest
ur á við, var áður en nokkurn varöi
komiö inn á þaS land, sem hrakkar
eignuSu sér, og uröu úr þvi, eins og
vant er undir þvilikum kringumstæö-
um róstur og miskliS, sem varB á
endanum aö striöi meðal Englend-
inga og Frakka (1755—63), sem
endaði meS þvi, aö Englendingar
fengu Canada og alt landiö vestur að
Mississippi ánni. Þar fyrir vestan
var JandiS kallaö Louisiana og héldu
fjorSi partur alls þess sem framleitt ’ ekki hj4 þyj farig) ag einstöku takt_
Ameriku. En þar aS auki er
hún mesta glerframleiðsluborg
þessarar álfu, hefir stór baSmulIar.,
tcbaks., Jeir. og JeöurverkstæSi auk
ananra smærri, þar er fjöldi skóla
og margar og myndarlegar kirkjur,
og er Sankti Páls dómkirkjan talin
merkust.
Eg sá mikiö minna af Pittsburgh
en ég vildi, því bæði var viöstaðan
stutt og ég varla ferðafær.
Framh.
-x-
Enn um Jazz.
Þaö eru aSeins tvö atriSi í grein
vinar niíns M. G., er birtist í jóla.
blaöi Heimskringlu, sem eg máJefn-
isins vegna finn mér skylt að svara.
Hið fyrra er, aö mér skilst aö höf.
undurinn áliti, aö Jazz sé skrifaS af
þrá eöa tilhneigingu mannsandans.
Því fer fjarri aS svo sé. Þaö er
skrifaö af haugaletingjum, sem ekki
kunna fótum sínum forráð fyrir sak.
ir vitsmunaskorts og vesal.
mensku. Mönnum, sem enga hug-
ar úr leirhnoðum þeirra, festust í
minni manna.*) Jazz er svo ilt og
ógeöslegt, aö þaö kippir sjálft fótun.
um undan öllum skynsamlegum máls.
bótum. ÞaS lifir ekki á neinu nema
heimsku og skrilshætti, og er á sama
tirna þaö kröftuglegasta fóSur fyrir
hvorttveggja, sem heimskan og dýrs.
eSIiö hafa enn framleitt sér til viöur.
væris. Nei, vinir mínir. Höfum enga
þolinmæSi, þegar slíkur djöfulskap-
ur er á feröinni, heldur tökum hönd.
l,m saman og kveðum niður draug-
ana. Vítisstefnan ver&ur ]engi viö
lýði, ef hún er látin óáreitt. En til
þess erum viö í heiminn borin, aS
kveða hana niöur; ÞaS er okkar
helgasta skylda.
Björgz'in Guðmundsson.
*) Þau fáu slitur úr jazzlögum, er
þvælst hafa um stundar sakir í minni
manna, eru stolin úr öSrum lögum,
oft úr suöureyskum þjóölögum. Að
visu eru öll þessi brot afksræmd og
aflöguö, sem við er aö búast, en stöku
sinnum verður þó svolíti! lífstiJvear
eftir, o ghana rnuna menn. — Höf.
Einar H. Kvaran
flytur erindi um
RANNSÓKN DULARFULLRA FYRIRBRIGÐA
í Good Templars Hall (Sargent Ave.)
Fimtudaginn 8. jan. 1925, kl. 8.15 síðdegis
Inngangseyrir 50c
Aðgöngumiðar seldir í West End Food Market
690 Sargent Ave„ og við innganginn.