Heimskringla - 15.04.1925, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGU
WINNIPEG, 15. APRIL, 1925.
MANNTJÓNID MIKLA Á ÍSLANDI
7.TIL8. FEBRUAR.
ÞaS var um hádegisbilið, sunnu.
daginn 8. febrúar, að hér í Rvík rak
á aftaka landnorðan.rok, sem stóð
allan daginn. Var það eitt hið mesta
afspymuveður, sem nokkur maður
mundi; þegar kom fram um nón,
mátti segja, að tæplega væri hér í
bænum gengt á milli húsa VeSur þetta
tók yfir Suðurland austur fyrir
Eeykjanesfjallgarðinn; þegar austar
dró, var veðrið mikið minna; austan
til í Amessýslu og austur í Rangár-
vallasýslu var veðrið sæmilegt, að
minsta kosti sumstaðar. — Aftur
gekk veður þetta með ofsahörku yfir
Vesturland og Norðurland.
Þegar veðrinu slotaði, gekk erfið-
lega að fá fréttir utan af landi, því
símasamband út frá Reykjavik í ýms.
ar áttir var ýmist slitið eða í megnu
ólagi. Þannig mátti segja, að allir
Vestfirðir væru að mestu leyti sam-
bandslausir við höfuðstaðinn.
Jafnóðum og síminn komst í lag,
tóku að berast til Reykjavíkur frétt-
ir um sorglegar slysfarir og skemdir
á mönnum til og frá, og eignatjón og
skaða, sem alt stafaði af veðrinu.
En hvemið leið togaraflotanum úr
Reykjavík og Hafnarfirði, sem yfir
höfuð var allur að veiðum, þegar
veðrið skall á, ýmist fyrir sunnan
land, eða fyrir vestan og norðan
land, norður á Hala, eins og sjó-
mennirnir okkar kalla þetta nýja
fiskimið, þar sem mest hafa verið
uppgripin í haost og í vetur?
Voru togararnlr ofansjávar jeftir
öll þessi ósköp, sem á höfðu gengið,
eða skyldi veðrið hafa grandað þeim?
Þessar spurningar lágu eins og
þungt bjarg á brjóstum alls þorra
manna hér í bænum, Hafnarfirði og
öllu nágrenni.
Mertn báru alment ekki mikinn
kvíðboga fyrir skipunum, sem verið
höfðu að veiðum sunnanverðu við
landið; en, það voru togararnir norð-
ur á Hala, sem ollu mönnum þung-
um áhyggjum.
“Guð má vita, hvernig þeim hefir
reitt af í veðrinu”; það var við-
kvæðið hjá öllum. — Það komu
engin eða sárfá loftskeyti frá þeim;
það gat raunar alt verið eðlilegt,
loftskeytatækin í ólagi eftir veðrið.
Þessi skip gátu Iíka legið í hópum
inni á Vestfjörðum. Simasamband.
ið við flesta Vestfirði var slitið.
Mörgpjm þótti því ekki ástæða til að
óttast um skör fram.
Það var ekki um annað að tala en
að bíða og vona það bezta.
Og — vonirnar tóku smámsaman
að rætast. Á öðrum 'og þriðja degi
tóku togararnir að tínast inn á
tföfnina. En illa voru þeir útleikn-
ir og verkaðir; alt, sem losnað gat á
þilfari, var skolað burtu; þeir voru
brotnir og bramlaðir og eitt klaka-
stykki frá sigluhún og niður á þilfar;
en menn voru allir heilir og lifandi.
En í krappan dans höfðu þeir flest-
ir komist, hjá flestum verið skamt
milli lífs og dauða. En — eigi það
nokkursstaðar við, að valinn maður
sé i hverju rúmi, þá er það á ís.
lenzku togurunum okkar.
Það var líka lánið í þetta sinn, næst
Guðs hjálp.
Þeir höfðu fengið skelfilegt veð-
ur þarna norður frá, og veðrið hafði
skollið um það bil 17 tímum fyr á
þar en hér; stórsjórinn, bylurinn og
myrkrið verið að sama skapi. Eru
margar sögur sagðar af þrautum
sjómannanna í þetta sinn, baráttu
þeirra og lífsháska; en — líka, og
ekki síður, af óbilandi kjarki þeirra*
þrautseigju og dugnaði; það hitnár
blóðið í okkur, sem á landi erum, þeg-
ar við heyrum utan af sjónum, þess-
um ægilega vígvelli, frægðarsögurnar
af löndum okkar, sem reynast þessir
afburðamenn, þegar á reynir.
Eftir því, sem togararnir komu til
hafnar, þá glæddist hjá mönnum sú
von, að á endanum mundu þeir allir
koma að norðan og vestan, og að
togaraflotinn muni sleppa stórslysa-
laust frá þessu ógnarveðri. En sú
von átti ekki að rætast, því miður.
Það vantaði á endanum tvo tog.
ara norðan af Hala, sem ekki komu
fram, “Leif Hepna” héðan úr Reykja
vík, og “Robertson”, enskan togara
úr Hafnarfirði. Voru á hinum fyr-
nefnda 33 menn, allir íslenzkir; skip-
stjóri Gísli Oddsson; en á hinum
síðarnefnda 35 menn, 29 islenzkir og
6 enskir; skipstjóri Einar Magnús.
son.
LEITIN HAFIN.
Mönnum gerðist brátt órótt, þegar
seinkaði komu þesfeara’ 2ja togara,
“Leifs Heppna” og “Robertsons”,
og vönum sjómönnum varð öllu ó-
rórra fyrir það, að skipin voru tvö,
sem vantaði. — Enganveginn þótti
mönnum samt sjálfsagt, að skipin
hefðn farist í veðrinu; þau gátu ver.
ið að hreikjast einhverSstaðar með
brotið stýri og bilaða vél; þau gátu
legið einhversstaðar inni á Vestfjörð-
um, og ekki komist þaðan hjálpar-
laust til -Reykjavíkur eða Hafnar.
fjarðar.
En hvað sem um þetta kynni að
véra, þá brunnu menn af löngun til
að vita eitthvað um þessi skip, og
veita þeim hjálp, ef þau þyrftu hjálp
ar við, og hjálp væri hægt að veita,
og togaraeigendur og útgerðarmenn
vildu alt í sölurnar leggja og ekkert
spara, til að gera það, sem í mann-
legu valdi stæði, togurum þessum til
hjálpar, ef þeir væru nauðuglega
staddir.
En hér var ekki hægt um vik.
Allir togarar voru meira og minna
bilaðir og brotnir eftir veðrið mikla,
og gátu alls ekki farið út, fyr en
eftir nokkra daga. En hins vegar
litu menn svo á, að ef þessir tveir
togarar væru einhversstaðar úti í hafi
nauðuglega staddir þá þyrfti að vinda
bráðan bug að því, að leita að þeim
og veita þeim hjálp.
Fimtudaginn 12. febrúar fór því
landsstjórinn þess á leit við varð-
skipið “Fyllu”, að skreppa vestur
fyrir land, skygnast um eftir þessum
tveimur togurum inni á fjörðum og
fara um þær slóðir, þar sem þeirra
gæti helst verið von.
Yfirmaðurinn á “Fyllu” tók þess.
um tilmælum vel. “Fylla” fór síðan
vestur fyrir land og leitaði alstað-
ar þar sem henni þótti líklegast; en
hún varð einskis vísari um örlög þess
ara tveggja skipa, og hvarf hún við
það hingað suður aftur og kom til
Reykjavíkur 15. febrúar.
LEITINNI HALDIÐ ÁFRAM.
Allur togaraflotinn leggur
út að leita.
'Daginn eftir að “Fylla” fór í leit-
ina vestur og norður, héldu útgerð.
armenn hér í bænum fund, og var
þar afráðið, að ef ferð “Fyllu” yrði
árangurslaus, þá tækju þeir þetta
mál í sínar hendur.
Skyldi þá leggja t nýjan leiðangur
og allir ferðafærir togarar taka
þátt t honum.
Sunnudaginn 15. febrúar lögðu
12 togarar út héðan úr Reykjavík,
undir forystu Magnúsar Magnússon-
ar framkv.stj. En átta togarar voru
með loftskeytum kallaðir sunnan af
Selvogsbanka, undir forystu Guðm.
Jónssonar á Skallagrími, og áttu þeir
að hitta hina suður og vestur í hafi,
og hittu þeir þá á mánudagsmorg-
uninn þann 16. febr. — Aðalforingi
ferðarinnar var Magnús Magnússon
framkv.stj.
Þessi togarafloti raðaði sér til þess
að gagnleita ákveðið svæði nál. 200
sjómílur á hvern veg. Alt leitar.
svæðið hugust þeir að gerleita á
tveim til þrem dögum. Fimtudags-
kvöldið 19. febrúar komu margir
togararnir aftur úr leiðangri þessum,
og höfðu þeir ekkert fundið og
einskis orðið vísari; var þá allur
flotinn búinn að leita rækilega 18.000
fersjómilna svæði.
ÞRIÐJA OG SÍÐASTA
TILRAUN.
Þó að enginn yrði árangur að leit
togaraflotans, þá voru útgerðarmenn
samt ekki enn af baki dottnir; þeir
vildu gera enn eina tilraun, vildu enn
betur leita af sér allan grun. Var þá
það ráð tekið, að fá varðskipið
“Fyllu” á nýjan leik, og láta tvo tog-
ara fylgja henni, sem léttiskip. Enski
útgerðarmaðurinn Hellyer í Hafn.
arfirði, eigandi togarans Robertsons,
lagði ennfremur til í þennan leiðang-
ur tvo togara að sínu leyti. Auk þess
hafði hann fengið loforð ensku
stjórnarinnar um, að hún skyldi senda
hingað tvö herskip, til að taka þátt í
leitinni.
Áttu þessi 6 skip að taka þátt í þess
ari leit, og leita svo ólíklega sem
líklega, leita lengra norður og vest-
ur, og með röndinni á Grænlandsísn.
um.
Þriðjudaginn 24. febrúar lagði
“Fylla” á stað í þennan síðasta leið-
angur, og með henni íslenzku togar-
amir Skúli Fógeti og Arinbjörn
Hersir, og tveir enskir úr Hafnar.
firði; en ensku herskipin ætluðu
þessi skip að hitta í hafi en úr komu
þeirra varð ekki eins og kunnugt er.
Úr þessari leit var komið aftur
hinn 6. þ. m. Árangur hennar va£
enginn. Eru nú horfnar allar vonir
um það, að þessir tveir togarar séu
ofansjávar. Hafa þeir eflaust báðir
farið í veðrinu mikla með allri á-
höfn, 67 mönnum. Er það öllum
mönnum meira sorgarefni en svo, að
því verði með orðum lýst.
Þegar stórþjóðirnar eiga í styrj-
öldum og blóðsúthellingum og eru
búnar að heyja hinar miklu og mann
skæðu fólkorustur, þá er það vani
þeirra, að láta birta langar og sorg.
legar skrár yfir nöfn þeirra manna,
sem fallið hafa, eða sem týnst hafa,
svo enginn veit, hvað um þá hefir
orðið.
Eftir þessum skrám bíða menn með
eftirvæntingu, með von og kvíða, og
margir lesa þær með hjartasorg og
heitum tárum; það eru auðvitað eink-
um þeir, sem finna á þeim nöfn ást-
vina sinna og vandamanna.
Einu orusturnar, sem við íslend.
ingar heyjum, eru orusturnar við
höfuðskepnurnar, v|ið jofsarok og
æstar öldur. En í þeim orustum bíð-
um við stundum það mannfall, sem
samgildir mannfallinu, sem stórþjóð-
irnar bíða í orustum þeirra á vígvöll.
unum hver við aðra.
Eftir þetta manntjón á margur um
sárt að binda í láti eiginmanna, feðra
og sona, og það er meira en lítið tjón,
sem þjóðin í heild sinni hefir orðið
fyrir. Þó að mannskaðarnir hafi oft
verið bæði margir og miklir og skap-
að þjóðinni stórtjón og eignamissi,
þá er þetta slys samt efalaust eitt
það allra dýrasta, sem okkar litla
þjóð hefir orðið fyrir.
Það hefir víst aldrei annað eins
verðmæti farið í sjóinn hér á íslandi;
en þó munu eflaust allir meta eigna-
tjónið að engu, ef hægt hefði verið
að kaupa mennina úr helju, sem á
skipunum voru.
“EIGI MÁ EG Á ÆGI
ÓGRÁTANDI LfTA.”
Ekki væri það nema náttúrlegt,
þótt margur maður hér á landi, bæði
karl og kona, tæki sér fyr og seinna
þessi orð í munn, því margur á og
hefir átt um sárt að binda af sjávar.
ins völdum.
“Goldið hefi ég nú landsskuldina af
Viðey”, hafa menn eftir Skúla fó-
geta. Líkt megum við Islendingar
segja um sjóinn í kringum strendur
fósturjarðar vorrar. Það er mikið,
sem Ægir gefur, þegar “góði gállinn”
er á honum. En hann er þungur
lika, skatturinn, sem hann leggur á
okkur; svo mun blessuðu fólkinu
finnast, sem verður fyrir þeirri þungu
raun, að ástvinir þess og forsjármenn
“sökkva.í saltan mar”.
Það getur hugsast, að sumum
miklist svo þetta mikla mannfall, sem
við íslendingar höfum orðið fyrir í
þetta skifti, að þeir spyrji, hvort jafn
stórkostlegt manntjón hafi áður borið
að höndum.
Jú, og það sjálfsagt oftar en einu
sinni.
Það er ekki langt á að minnast,
að fyrir 19 árum, eða 1906, urðu á
einum degi öllu meiri mannskaðar en
nú í þetta sinn. Þá fórust 7. apríl þrjú
þilskip héðan úr Reykjavík, Sophia
Withley, skipstjóri Jafet Ólafsson,
Emelía, skipstjóri Björn Gíslason, og
Ingvar, skipstjóri Tyrfingur Magn-
ússon. Á þessum 3 skipum voru 68
menn.
26. til 28. sama mánaðar fórust svo
aftur 2 þilskip fyrir Vesturlandi;
annað hét Anna Sophia frá Isafirði,
og hitt hér Kristján frá Stykkis-
hólmi; á þeim skipum voru 20 menn.
Þenna sama mánuð, april 1906, fórU
því 88 menn í sjóinn.
Margur átti þá lílca um sárt a5
binda, ekki síður en núna.
Það ár drukknuðu alls hér á landi
123 menn, 94 af þilskipum og 27 af
opnum bátum og í vötnum á landi. I
slysatryggingar fyrir þessa 94 menð
voru borgaðar kr. 37.600.
Mörg fleiri dæmi mætti til tína, sent
sýna það og sanna, að einnig í þess-
um efnum, mannsköðum og slysaför'
um, er “ekkert nýtt undir sólunni”.
Um það efast enginn, að íslend-
ingar eru afburðagóðir sjómenn, hug-
rakkir, hraustir og harðfengir, a®
þeim svipar í mörgu til forfeðra
vorra, sem sagt var um, að þeit"
kynnu ekki að hræðast. Hitt hefiT
öllu fremur stundum þótt orka tví-
mælis, hvort þeir væru einlægt ein*
varfærnir og aðgætnir, eins og æski'
legt væri.
En í þessum efnum á það við,
“hægra er um að tala en í að koni'
ast”. Hugrakki maðurinn telur þa6
hættulaust, sem hugdeigD maðurinit
telur lífsháska; og fullhuginn kemst
oft óskemdur yfir margt það, sem
verður hinum hugdeiga að lífs. og
Iimatjóni. Skoðanirnar á því á sjá
og landi, hvað sé fært, og hvað se
ófært, fara þannig eftir því hverni?
mennirnir eru sjálfir. Við, sem
heima sitjum, oftast í hlýjum ofnkrók
um, getum síst lagt þeim lífsreglut.
sem eru úti á rúmsjó að berjast vi6
ofurefli vindar og sævar.
Skipstjórarnir og sjómennirnir, sem
komu norðan af Hala, segja, að
veðrið hafi verið svo afskaplegt.
myrkrið svo svart og gaddurinn svo
mikill, að alt var í rauninni óviðráð'
anlegt, og lítt hugsanlegt annað, en
að eitthvað yrði að slysi; þeir bæta
því meira að segja við; að þakka
megi Guði fyrir, að tjónið varð ekk«
ennþá meira.
Og því miður varð þó tjónið af'
armikið; vér sjáum það eiginlega
glöggast, ef við berum okkur og
manntjónið, sem við höfðum orð,i^
fyrir, saman við aðrar þjóðir. —
Hefðu Danir átt að verða fyriT
sama sjóni, eftir mannfjölda, þá áttu
þeir að missa í sjóinn á einum deg!
2011 menn, Noregur 1630, Svíþjóð
3593, England með Wales 19225,
Frakkland 23640, og Þýzkaland 36816.
Slíka blóðtöku hefir litla þjóðin okk-
ar fengið einu sinni enn; hún hefT
fengið marga slíka blóðtöku áður.
Samt Jifir hún enn með sæmilegum
lífsþrótti, fyrir Guðs náð. “Hingað
til hefir Drottinn hjálpað”. Svo muit
enn verða.
Enginn láir ástvinum hinna drukn'
uðu bræðra vorra sorg þeirra og
söknuð eftir ástvini sína; öll íslenzk*
þjóðin vottar þeim einmitt samúð
sína og syrgir með þeim. En samt
er vonandi, að eitthvað sé enn eftit
í æðum okkar allra af blóðdropum
íslenzku hréystikonunnar, sem sagði:
“Ekki skal gráta, Björn bónda, helduf
safna liði”. Það er sá íslenzki kjark'
ur og kraftur, sem felst bak við þessi
orð, sem með Guðs hjálp hefir fleytt
okkur aftur, þegar við höfum ætlað
að heykjast i hnjáliðunum undir ein'
hverjum þungumi áföllum.” “Ausa
verður, þó á gefi,” er gamalt þjóðaf
spakmæli.
Það er gleði og huggunarefni, jafnt
ástvinum hinna horfnu bræðra vorra,
tem öílum öðrum, aið gerð hefir verið
svo rækileg gangskör að því, að leita
þeirra, og þá um leið til að veita þeim
hjálp, ef þeir hefðu verið ofansjáv-
ar og hjálparþurfa. Allir þeir, sem
að bvi hafa unnil?, eiga alþjóðar þökk
SKylda. Einkum ber oss íslendingum.
að þakka yfirmanni Fyllu hjálpfýs*
hans og góðfýsi við oss í þessum
raunum, og allri skip9höfn varð'
skinsins, æðri sem lægri, fyrir þá
mildu alúð, sem þeir allir hafa sýnt
SKIPSTAPARNIR.
Með svellandi hrönn á síður allar
situr vort land við norðurhaf.
— Lokkandi særinn á syni þess kallar,
þeir sigla með eimi og blikandi traf.
En hafið gefur og hafið tekur:
það hampar gulli en krefur líf
Ó, guð, sem örlögin ræður og rekur,
réttu oss hönd og vertu oss hlíf.
Stefnt er í norður stöfnum knara,
stýrt er í sókn á ystu mið.
Glampa milli skýja-skara
skarður máni og stjörnu-lið.
Nóttin hvæsir nöprum gjósti,
Norðri hrýtur hagl af brá.
Á járni vörðu byrðingsbrjósti
boðar skella af reiðum sjá.
Dregið er gull úr djúpum sævi.
Dökknar þó um sjónarhring.
Ofsabylur, blandinn lævi,
brimhrönn reisir alt í kring.
Mikilúðlegt, máttugt hafið,
miskunnlaust og ógnum fylt,
stormaörmum sterkum vafið
stígur, þrútnar, verður trylt.
Er sem fjöll til foldar hrynji,
fossar steypist bjargi frá,
eða þúsund þrumur drynji,
þegar skellur bylgjan á.
Alt er fis, er hrönnin hrynur,
hraust og veikt er bana háð,
alt er smátt, er dauðinn drynur
dráþu sína og heimtar bráð.
Steypist yfir stjórnlaust fleyið
stormaþyrluð aldan há .. ..
Alt er búið — burtu þvegið.
Bylurinn geysar yfir lá.
Hvar var, drottinn, hjálparhöndin?
Hvar þín hlíf og sterka vörn?
Matstu að engu ástarböndin —
ekkjur, mæður, systur, börn?
Þei — hver dirfist þig að spyrja.
þú ert drottinn lífs og Hels!
Þú einn veist, hvar ber að byrja
brautina til æðra hvels.
Þó þú sláir storma-svipum
strendur vorar, fjörð og dal,
steypir í hafið her af skipum
— hugur vor þér lúta skal.
Eitt við skiljum: hafið hrepti
hetjulið við þetta fall.
Enginn dug né dirfsku slepti,
drottinn, er þeim barst þitt kall.
Hvað er það, að kunna að deyja
karlmannlega og æðrulaust?
Bak við dauðans brim að eygja
bjargið lífsins hátt og traust.
Drottinn, græddu djúpu sárin,
drottinn, þú átt ráðin nóg.
Lít á ekkju-tregann, tárin.
Tæmdu þennan harmasjó!
Lát í hjörtun lífskraft streyma,
ljós þitt verma hverja sál.
— Þeir, sem féllu, þeir eru heima.
Þ a ð er lífsins sigur-mál.
Jón Björnsson.