Heimskringla - 24.03.1926, Qupperneq 2

2. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 24. MARZ, 1926.
Benedikt Sveinsson-
AlþingisforscU og sýslumaður.
1826 — 20. jamiar — 1926.
I dag eru 100 ár li5in siSan er
Benedikt Sveinsson fæddist.
i
Sigursæl niœlska.
Ef þú viröir hann fyrir þér í
huganum nú, 27 árum eftir a.8 hann :
er dáinn, verður fyrir þér grannur j
maöur, hér um bil meðalmaöur á I
foæð, skjótur og léttur i hreyfingum,
dökkur á hár, og dökkleitari í and-
liti en hér er títt. Hann haföi
dökk augti meö léttum, ljósum baug
um sjáaldriS. Hann stikaSi oft-
aS því er altalað var, þegar eg kom
j i skóla, — réttara mun vera 4 tímar,
eins og Dr. Hannes Þorsteinsson
segir í æfisögu B. Sv. í Andvara
1900 — En aS hugsa þér þaS þrek
I og þol, og þann kraft, aS geta veriS
4 tíma uppi í samfellu til prófs, án
I þess aS sljófgast, og láta sér aldrei
^ skeika allan þann tíma, til þess þarf
I vissulega óvenjulega mikiö andlegt
afl og atgerfi* B. Sv. haíSi lesið
! hebreskp utan hjá, og var spuröur
hvort h'ann vildi ganga upp i henni
^ viö prófið, og því svaraði hann ját-
i andi, ef^hann þá mætti prófa kenn-
1 arann á eftir. Þá varS ekkert af
j hebreskuprófinu. Þegar eg kom til
í Hafnarskóla, frétti eg enn af B.
, Sv. Hann hafði stundað nám sitttaf-
; burða vel og oftast lesið standandi
| við púlt sitt, og látiö hnefana ganga
| á vixl ofan í púltið. A hverjum
laugardegi fór hann “á túr” ýögðu
gömlu Islendingarnir mér, enda va.r
það siöur íslenzkra stúdenta i þá
daga, en næsta mánudagsmorgun
stóð hann við púltið og las af mesta
kappi, eins og ekkert hefði iskorist.
Hann fékk ágætis “laud” við próf-
, ! ið: 12 “laud” og 1 “haud.”
Við kosningarnar 1881 mun hann
hafa falliö í Þineyjarsýslu, því á
síðustu stundu áður en kosið var i
Norður-Múlasýslu, geröi Páll Ölafs-
son sitt ítrasta til að koma B. Sv.
þar að. Páll var kominn á kjör-
staöinn og kjósendurnir voru að
flykkjast að. En B. Sv. var hinu
megin heiðar, sem var sex tíma ferð
ast storum, ef hann var einn a gangi, , .„.
, v r yfir og heiðin var alofær þa um
og gaf ser þa aldrei tima, til að fara . ....
hægt. Röddin var karlmannleg, og
glumdi í þingsalnum ef hann talaði i
vorið. Þegar kosningin var rétt
aö byrja, kom Páli til hugar að bjóþa
, . . , , i sig sialfan fram, til þess að halda
eldmoði, og ra.fmagnsneistarnir fra . , . , .
, , , , . kiordæminu fyrir Benedict, en hann
mælsku hans og framburðinum a
ræðunum, þegai* honum tókst upp,
fóru hvert augnabfikið. á fætur öðru
gegpium raöirnar á áheyrendapöllum
þingsins, og hleyptu öllum í bál, þótt
allur þorri þeirra væri ekki vanur að
taka hendur úr vösum, nema mikiö
lægi við. Enginn maður hérlendur
hefir útmála.S betur lýsingu Cicerós
á mælskunni. “Hún er fyrst og
fremst actio, i öðru lagi actio, og i
þriðja lagi actio.” Þýðingín á acfio
er mér erfið; flestir munu þýða
actio framburð, en orðið er meira,
það er lika látæði ræöumannsins,
þegar ihann talar, og mér kemur i
kom á síðasta augnabliki, hélt 'mikla
og ágæta ræðu, sem sannfærði kjós-
endurnar um að hann væri rétti maö-
| urinn, og var kosinn, því nær í einu
hljóöi. Hann hafði gengið yfir
heiöina á 5 tímum, og þótti þar enn
kenna hvatleiks Benedikts Sveins-
sonar.
Irkst blóð og laugapokinn.
Eg hefi engan Dlending þekt, sem
hafði jafnmikið erft frá Irum og B.
Sv. Mælskan hans og gáfurnar mintu
miklu meira á Ira en aðra þjóð-
flokka. EJtlitið var írskt, raemla
hug að rétta þýöingin væri leikara- hann var tæplega eins beiður yfir
list ræðumannsins, Benedrkt Sveins- kinnbeinin og þeir. En hin fljótu
son var ávalt álitinn mesti ræöu- skapbrigöi frá reiði til miskunnar,
skörungur Alþingis meðan hann sat frá sorg til gleöi, voru alveg írsk.
þar. — Hann talaöi sjaldán, og aldrei Hann barðist heilan mannsaldur fyr-
nema þegar hann þurfti eitthvað að ir réttindum og sóma ættjarðar sinn-
segja. a.r, og gerði það af melra ákaflyndl
'A þinginu 1889C?) ihöfðfi nokkrir en Islendingum er títt, og fult svo
þingmenn börið fram lagafrumvarp miklu þolgæði sem Irar. Hann barö-
um það, að setja á stofn heyforöa- ist vegna okkar sem vorum minni
búr í hverri sveit.' Hver einasti máttar, og ávalt hefðum lotið í lægra
bóndi átti aö flytja þangað hey, og haldi meðan Danastjórn skifti ekki
þaða^i átti svo að koma hjálp í hey- um skap. Hann hafði numið politík
leysi og hallærum. • Þega.r minst af hinum national-frjálslyndu í Dan-
vonum varir kemur gnðmóðurinn yf- • mörku, og allar kenningar sem hanr,
ir Benedikt Sveinsson, og hanh held- j aðhyltist urðu lögfræðilegar grund-
ur einhverja ágætustu ræðuna sína á j vallarreglur. I sambandi ,við bar-
móti frumvarpinu. Þetta mundi svifta | áttu hans fyrir þeim, sem minni
bændur umhvggjunni fyrijr sjálfum j máttar voru, má geta um þaö, 1 að
6ér, hver einasti maður mundi setja j hann mátti ekkert aumt sjá, án þess
á heyforðabúrið, og svo mundi alt að sárkennai í brjóst um þaö. Við
kom 10 árum eftir fráfall hans. Þótt
háskólabyggingin sé ekki komin enn,
þá stendur stofnunin og blómgast.
Englendingar sem sáu B. Sv. á þingi,
fanst þar vera kominn Beaconsfield
lávarður, svo mikill þingblær var
yfir honum. Ameríkumönnum fanst
sem þarna færi Sam, frændi þeirra,
sem þeir kalla. Benedikt Sveinsson
barðist fyrir búsetu fastakaupmanna,
og hafði þar Jón Sígurðsson á móti
sét, sem áleit að þá mundi útlent
fjármagn flýja landið, en landiö gæti
ekki án þess veriö. Hann bar upp
frumvarpið um “stóra bankann,”
en svo var Islandsbanki nefndur
fyrst, og gerði það af því að hann
var' einn aSalliðurinn í að gera
verzlunina innlenda. Þar verður
kaupmaöurinn að vera, sem hann
fær_ lánstraust sitt. Hiann var mjög
fylgjandi þvi að reist yrði veglegí
steinhús í Reykjavík yfir söfn landis-
ins og æðri mentastofnanir. Yfir
höfuð vildi hann aS hér væri a!t
það bygt upp innanlands, sem stöðu-
lögin leyfðu, þó aS hann viðurkendi
þau aldrei — það voru lög samþykt
af ríkisþingi Dana. Hann barðist
mest allra manna fyrir því að fá
hæstarétt inn í landið.
I allri baráttunni sinni átti B. Sv.
stöðugt í höggi við sparnað Alþing-
is, og bændastjórnina frá 1886 til
æviloka sinna. A einu af þing-
málum vorum, og allra þjóða, hafði
hann mest ógeð og leiddist það meira
en nokkurt annað piál, og þaS voru
umræöurna.r um fjárlögin. Og nú
þegar eg hefi séð og heyrt öll þingin
frá 1879—1899 þykir mér svo sem
Benedikt Sveinsson ætti það skilið
öðrum fremur að vera nefndur
þingmaðtirinn mikli.
Þegar Snorri Sjurhisoti er búinn aö
lýsa herbragði Egils ullserks á Frægð
arbergi, hreysti hans, faJli, og hvern-
ig Hákon ASalsteinsfóstri lét heyja
hann, þá endar frásögnin svo:
"Hávir bautasteinar standa, hjá
haugi Egjls ullserká.” Hér var
enginn Hákon Aðalsteinsfóstri til að
verpa ha'uginn. En þegar stjórnar-
skrármálið er unnið, háskólinn orð-
inn lifandi stofnun,, hæstiréttur kom-
inn inn í landið, verzlunin orðin að
mestu leyti innlend, og mörgu öðru
komið í verk, sem maðurinn barðist
fyrir, þá má segja að í þjóðlífi voru
standi hávir bautasteinar hjá leiöi
Benedikts Sveinssonar. Þeir halda
uppi minningu hans um ókomnar tíð-
ir, minningunni um það, að hann
varöi hinum miklu kröftum sínum til
þess að byggja upp aftur ríkið sem
hafði verijö i auðn i 600 ár.
I. E.
Um stjórnmála starfsemi
Benedikh Svcinssonar.
i
(Stutt ágrip að mestu orðrétt eftir
ritgerðum dr. Hannesar Þorsteins-
sonar í “Þjóðólfi” og "Andvara”.)
fara á höfuðið. Hverri eldingunni
á fætur annari sló niötjr í þingsæt-
unum, og áheyrendapallarnir stóðu i
ljósum loga. Litlu siðar um dag-
inn kemur maður á móti mér á
Kirkjttbrúnni; hann stikar stórum
meS regnhlífina reidda um öxl, þó
hún væri ekki spent upp, því regn
var ekki; hann gekk með höfuðiö
niðurlútt og horfði niður á götuna.
Eg gekk á móti honum, og hann leit
upp. "Ha—góði!” Eg hrósaði
ræðunni og hafði hlustað á hana.
“Já, er það ekki satt? Ef þetta frum-
varp veröur aö lögum, , þá brjóta
þeir hríftirnar og mölva Ijáina, fara
heim í rúm og varpa öllum áhyggj-
um sípum upp á heyforðabúriS.”
Hann var í anda enn í miöri ræð-
unni; það er eins og Ieikari, sem
verður alt annar maður, þegar þann
á að fara, inn til að leika hlutverk
sitt, og er í hlutverkinu lengi eftir
að hann er kominn út.
Ha'atleikur B. Sv. *
Akafi, röskleikur og þolgæði ein-
kendi Benedikt Sveinsson öðrum
mönnttm fremttð. Hann var í
skóla, þegar “pereat”-ið varð. og
gekk upp til burtfararprófanna siðar.
með tveim öðrum, þegar Bjarni
Jónsson var orðinn rektor. Hinir
báðir féllu við prófið. Benedikt
Sveinsson var uppi i 6 tíma í grísku,
gengum niður Bankastræti seinni
hluta dags. A steingarðinum fyrir
suilnan landshöfðingjahúsið, sat upp-
gefin kona með stóran laugapoka,
sem hún lét standa á garðinum
meðan hún hvíldi sig. Við gengum
til hennar og Benedikt bauð henni,
hvaS eftir annað, að kaupa, mann
til að bera pokann heim fyrir hana,
en hún neitaði því jafn oft, og vildi
ekki þiggja hjálpirta; hann gekk
sorgmæddur í burt.
í‘Hávir bautasteinar.'’
Aðalmálin, sem Benedikt Sveins-
son baröist fyrir, eru nú gengin fram
og hafa sigrað, eftir að hann er fa.ll-
inn i valinn. Fyrir stjórnarbót-
inni barðist hann frá 1861 til dauða-
dags, 1899. 1 Vér vitum hvernig
það mál síendur nú. Fyrir'lagaskólh,
landskóla eða háskóla barðist hann
þing eftir þing. • Hann kom málinu
ekki í gegnum. alla mótstöðu, en það
Jafnan fylgdi það sögunni í skóla, a.ð
þá er censor sagði að nú væri kom-
ið nóg, hafi Benedikt verið svo soll-
inn móður, að hann hafi lamið hnef-
anum í borðið fyrir framan próf-
dómendur og rektor og kallað: Og
fellið þið mig svo, helvitin ykkar, ef
þið þorið! (Ritstj.)
Benedikt Sveinsson frar lengur
þingmaður, en nokkur anna.r, er
hingað til hefir átt sæti á Alþingi
íslendinga, eða 39 ár samfleytt
(1861—1899). Sat hann alls á 22
þingum, á hinum tv.eim fyrstu sem
konungkjörinn og á tuttugu þingum
sem þjóðkjörinn: fyrir Arnesinga
(1865—79), fyrir Norðmýlinga
(1881—85), Eyfirðinga (1886—91)
og síöast fyrir NorSur-Þingeyinga
(1893—99). Hann vaij forseti sam-
einaðs Alþingis 1886, 1887, 1893 og
1894, en forseti neðri deildar Al-
þingis 1889, 1893, og 1895.
Benedikt átti mikinn og góðan
þátt í sjálfstæðisbaráttu vorri fyrir
1874 með Jóni Sigurössyni, því a.ð
þótt þeir væri eigi ávalt sammála,
börðust þeir báðir jafnan fyrir einni
og sömu hugsjón: frelsi og sjálfstæöi
Islands. — Benedikt var oftast
frerristur manna í nefndum þeim, er
fengust við stjóma.rbóbarmálið á
sjöunda tug 19. aldar og gekk mjög
fram í því ^ð knýja stjórnina til
þess að leggja fram viðhlítandi
stjórnarbótarfrumvörp eða boða til
nýs þjóðfundar. Hvorugt gerði
stjórnin fyr en 1865, aö hún lagði
fyrst frarn frumvarp fyrir þingið.
En það þótti að öllu óaðgengilegt.
Svo lagði stjórnin annað ' frumvarp
miklu betra fyrir þingið 1867, og var
þá Bénedikt formaður og framsögu-
maður nefndar þeirrar, er þá var
skipuð. Kom þá upp ágreiningur
í nefndinni. Vildi Benedikt ekki í
það sinn láta leggja áherzluna á ár-
gjaldið úr ríkissjóði, heldur á
stjóriíarbótina sjálfa, og var það ef-
iaust rétt séð, en Jón Sigurösson
(sem þg var forseti þingsins) fylgdi
fast fram og vildi láta hækka ár-
gjaldskröfuna, jafnvel þótt konungs-
fulltrúi (Hilmar Finsen), sem þá var
stjórnarbótarmálinu mjög hlyntur,
lýsti yfir því, að þessar kröfur yrðu
til þess að fella málið. Og það
reyndist svo, að þetta tafSi mjög fyr-
ir skjótum og góðum úrslitum þess,
því að stjórnin lagði frumvarp Al-
þingis fyrir ríkisdaginn árgjaldslns
vegna, og þá fór hann að ræða einn-
ig um sjálfa stjórnanbótina; þess
vegna varS. frv.,' sem lagt var fyrir
Alþingi 1869 miklu verra. en hitt, af
því að ríkisdagurinn hafð.i fjallað
um málíö í stað stjórnarinnar
sjálfra.r, en það voru ill Skifti.
A þingunum 1871 og 1873 var
Benedikt í stjórnarskárnefndinni og
lét þá mjög til' sín taka. I varatil-
lög'u um frv. Alþingis kemur fyrst
nýtt atriði: ja.rlshugmyndin, því að
Alþingi óskaði, að konungur skipaði
mann hér á landi, er hefði hina æðstu
stjórn á hendi og ráðgjafa, er hefði
la.ga-ábyrgð fyrir Alþingi. Var þetta
beint tekiS upp í sjálft frumvarpiö
1873. Þessu hélt Benedikt kappsam-
lega fram þá og jafnan síðan.
I varatillögu við frumvarp alþing-
is 1873 va.r sá fyrirvari hafSur, að
endurskbðun á hinum yæntanlcgu
stjórnarlðgum (stjórnarskráj skyldi
lögð (af stjórninni) fyrjr fjórða al-
'þing eftir að þau yrði samþykt.
Samkvæmt því hefði stjórríin átt að
leggja frumvarp til endurskoðuna.r á
stjórnarskránni fyrir þingið 1881, en
það gcrði hún ekki. En þá var sá
maður á alþingi, er gætti réttar þess
og þjóöarinnar, er stjórnin hreyfði
hvorki legg né lið til þess að upp-
fylla þetta skilyrði þingsins frá 1873.
Benedikt Sveinspon hóf þá málið og
hreyfði endurskoðun stjórnarskráar-
innar á þinginu 1881.* Þá fyrst
neytti þingið • frumkvæðisréttar síns
í málinu eins og sjálfsagt var.
Þessu stórmáli hélt Benedikt síðan
fram (með nokkrum breytingum til
bóta.) alt til æviloka með einstökum
dugnaöi og áhuga. Er of langt
mál að rekja þá sögu hér. Tvisvar
var hin endurskoðaða stjórnarskrá
a.fgreidd sem lög frá alþingi, (1885)
—1886 og aftur (1893—) 1894. En
þversynjun Danastjórnar og sundr-
ung Islendinga hnekti sigri vorum.
Það var fyllilega rétt að taka mál-
ið fyrir einmitt á þinginu 1881 og
hefði liklega dregist lengi, ef Bene-
dikt hefði ekki gert það þá. Mun
enginn réttsýnn maður geta neitað
því, a.ð Benedikt hefir reist sér ó-
brotgjarnan minnisvarða með allri
forustu sinni og framkvæmd allri í
þessu frelsismáli voru. Hann helgaði
því all.a krafta sina síðari æviárin,
með óþreytandi áhuga og dæmafárri
ósérplægni. Hringlandi sá og upp-
gjafastefna, er upp kom á síðustu
árum hans, féll honum mjög þungt..
“Hann tók það mjög sárt, er hann
sá, hversu ýmsir flokksmenn hans
skárust úr leik, — og hann tók þetta
því sárara, er hann sjálfur var farinn
að eldast og lýjast.”
Önnur þau stórmál, er Benedikt
var fremsti hvatamaSur að og flutn-
ingsmaður voru þessi:
Stofnun lagiaskóla og liáskólfl. Lög
um háskóla samþykti Alþingi síðast
1893, og gekkst B. Sv. þá i þing-
lok fyrir stofnun “Háskólasjóðs-
ins.” '
Búseta fastakaupmannd.
Stofnun ullarverksmiðju.
Afnám dómsvald hæðstarétlar sem
æðsta dómstóls í íslenzkum málum.
Stofnun læknaskólans í Reykjavík.
B. Sv. var flutningsmaöur og fram-
sögumaður þessa máls á alþingi
1875, og náöi frv. þetta staðfesting.
En aðrir góðir menn höfðu verið
hvatamenn þessa máls, Dr. Hjaltalín
og fleiri.
Enn má nefna:
Tillögu um friðun landhelgi fyrir
útlendingum (1898), stofnun funda-
og gistihússins “Valhöll” á Þing-
völlum (er hann vígði með ræðu 20.
ág. 1898), og um veglegt steinliús í
Reykjavík, fyrír söfn landsins og
hinar æðri mcntastofnanir.
Þótt margt þessara nytjamála,
kæmist ekki fram um haijs daga,
hafði þann þó reist htigmyndirna.r og
aflað þeim fylgis. Nýja öldin hefir
staðfest það fullkomlega, að Bene-
dikt var engu síður framsýnn en
víðsýnn um framfaramál Islands.
Sagan hlýtur að telja hann mestan
forvígismann og þjóðskörung Is-
lands síðasta fjórðung 19. aldar.
—Visir 20. jan. 1926.
Högni Guðmundsson.
frá Laufási.
(Æfimjnning.)
I
^Benedikt hafði einmitt'verið frum-
hvatamaður að varatillögunni 1873
og skilyrðinu sem fylgdi og er því
þessi framkoma hans öll í fullkomnu
samræmi
Hinn 28. des., 1925, andaðist að
heimili sinu,# Laúfási i Alftavatns-
bygð, heiðurs bóndinn Högni Guð-
mundsson. Hann var fæddur 22.
júlí árið 1858 í Kjólsvik í Borgar-
firði i Norður-rMúlasýslu. Foreldr-
ar hans voru þau hjónin Guðmund-
ur Eiríksson og Sesselja Högnadótt-
ir. Foreldrar Guðmundar voru
Eiríkur Jónsson og Þuríður Híögna-
dóttir, er bjuggu í Hleinargerði :
Eiðaþinghá. Sesselja, móðir Högna,
var dóttir Högna Högnasonar og
Gyðríðar Jónsdóttur, er bjuggu i
Kjólsvík. Þau Guðmundur og
Sesselja eignuðust sex börn og voru
þau þessi :1.) Þuriður, giftist Stef-
áni Jónssyni frá Setbergi í Borgar-
firði. Hún dó á Islandi fyrir mörg-
um árum. 2.) Gunnar, er dó i
æsku. 3.) Högni. 4) Eirikur í>.)
Guðmundur er giftist Sigríði Er-
lendsdóttur Hann dó í Winnipeg
áriö 1910 6.) Jón, er dó 3. ára gam-
all á Islandi. Högni ólst upp með
foreldrum sínum og systkinum í
Kjólsvík. Móður sína mistu þau
árið 1874. Fjórum árum síðar
fluttu þau úr Kjólsvík, að • Stekk í
Njarðvík. Þar giftist faðir þeirra
seinni konu sinni, Sesselju Þorkels-
dóttur, sem þar var tipp alin. Þar
bjuggu þau 5 ár, eða þar til 1883.
Það ár féll snjóflóð á bæinn. Fórust
þar fimm manns, en þrent náðist
lifandi tir snjónum og bæjarrústun-
um eftir fleiri daga erfiði. Fólkið
sem fórst var: Guðmtindur ^faðir
Högna; síðari kona hans (stjúp-
móðir Högna); barna þeirra; móðir
Guðmundar, og ein vinnukona. Það
sem náðist lifapdi va.r: Eiríkur og
Guðmundup, bræður Högna og Guð-
ný Jónsdóttir, sem þá var heitmey
hans, voru þeir bræður meira eða
minna meiddir. Högni hafði þá
verið að smiðum suður í Borgar-
firði • er þessi atburður skeði, en
hraðaði sér heim þegar honum bár-
j ust fréttir af slysinu, “og er sú
heimkoma minnistæö,” segir hann
í skrifum er hann lét eftir sig. Þetta
sama vor byrjuðu þau Högni og
Guðrún búskap á Hvoli, í Borgar-
firði og giftust þá um sumarið.
Höfðu þau því verið 42 ár í hjóna-
bandi er hann dó. Tvær dætur
hafa. þau eignast 1.) Sesselju er dó
í æsku, á Hvoli, og 2.) Björgu, gifta
Birni Björnssyni Runólfssonar
Austmann. Hefir hún aldrei úr
foreldrahúsum farið. A Hvoli
bjuggu þau Ilögni og Guðný 4 ár
Þaðan fluttu þau í Breiðuvík^ við
Borgarfjörð og dvöldu þar tvö ár.
Þá fluttu þau til Amerikti, árið 18-
82 og settust að í Alftavatnsbygð.
Voru þau eitthvað fyrst til heimilis
hjá Jóni Sigurðssyúi, “sem við
minnumst ávalt siðan með vin-
semd bg þakklæti,” ritar Högni
sjálfur skömmu fyrir .andlát sitt.
Munu þeir fleiri vera, sem sams-
konar minningar geyma, og tengdar
eru við Tón Sigurðsson. Skömmu
síðar námu þau land þar í ibygðinni
og nefndu heimili sitt Hóla. Arið
isf03 keyptu þa.u annað land þar riá-
lægt og færðu bygð sína þangað
næsta ár. Kölluðu þau nýja heim-
ilið ”Laufás,” og hafa þau búið þar
síða.n. Er þetta bæjarnafti öllum
kunnugt í bygðunum í grendinni og
engum að öðru en góðtf.
Piltbarn tóku þau hjón til fóst-
urs og ólti ttpp sem væri hann þeirra
eigin sonur. Heitir hann Lárus.
Nam hann járn- og trésmíði af
fóstra sínum og hefir ætíö búið hjá
fós^ur-foreldrum sínum. Sambýli
hefir . ætið veriö með þeint Högrta
sál og Eiriki bróður hans, sem er
ókvæntur, og skildu þeir aldrei
meöan báðir lifðu, voru þeir ekki að
eins bræður að fööur og móður
heldur einnig fóstbræður í allri lífs-
baráttunni og létu “eitt yfir báða
gaíþa.” Þegar dóttir Högna giftist,
var ekki stofnað nýtt heintili, en hús-
ið í Laufási var stækkað. Nokkrum
árum síðar giftist , fóstursonurinn og
var þá enn bygð viðbót við húsið.
Er það fátítt að heimili sé þannig
bygt. En á þessu heimili ríkti
friður, ánægja og íslenzk gestrisni
og góðvild. Hefir það verið sönn
bygöar-prýði. Hefir sá er þetta
ritar aldrei heyrt óvildarorði beint í
þann garð, heldur hvar vetna þakk-
Jætis og velvildarorðum. Sumarið
1923 söfniiðust þangað á sólbjörtum
degi flestir bygðarbúar. Fluttu þeir
þeim þremur er þetta heimili höfðu
reist. Eiríki, Högna og Guðnýtt
vinagjafir og vinaorð. Attu þeir
þá ekki von á því að samverunni Viö-
Högna yrði slitið eins fljótt- og
J raun varð á. En minning hans
i lifir hrein og björt í hugum þeirra
allra. Heimili hefir átt í Lauf-
! ási til margra áqa, frændi þeirra
bræðra, Eiríkur Scheving. Hefir
! hann verið blindur meiri hluta æfl
; sinnar. Er hann mörgum kunnur
I fyrir hagleik sinn og aðrar gáfur-
Lét hann þann er þetta ritar skiljá
að bjartari geislum hefði engin>T
varpað • inn í myrkrið tíl sín eir
! Högni frændi hans, með sinni stöð-
i ugu nærgætni og umönnun. I byrj-
un septembermánaðar kendi jHögní
sál. fyrst sjúkleika þess er leiddr
hann til bana, sem var krabbamein i
efra magaopinu. Heimilisstörf-
um sinti hann þó að nokkru til 25-
| október og klæddist til 7. desember.
Véikindin bar harln með algjörðu
æðruleysi og stillingu. Unf jól-
in vann hann að því sjálfur í rúmí
sinu að búa um gjafir til barnanna
| á heimilinu og annara barna í ná-
i grenninu, því hann var ætíð mjög
barnelskur og hafði af engu meira
yndi en að gleðja þau. Sjálfur
ritaði hann helztu æfiatriði sín í fá—
um og látlausum linum, og hefir
h-ann eflaust gert það til þess að
fullvissa sjálfan sig um að rétt yrði
með farið, því ráðvendni og fróm-
; lyndi var meðal hans persónu ein-
kenna. Högni sál var ekki stór
| maður vexti, en hann var “þéttur á
velli og snar og mjúkur í hreyfing-
um. Hann var glímumaður góður
og iðkuðu þeir bræður báðir (hanti>
og Eiríkur) og elskuðu þá fornu í-
þrótt. Munu þeir manna mest
hafa verið þess hvetjandi að haldæ
: henni við í sinni bygð og fyrir fáurw
munu þeir hafa legið. Smiður var
Högni góður, bæði á tré og jám
og kom það mörgum a.ð góðu liði á
frumbýlingsárunum. Hjálpaði hann
mörglim til að byggja fyrsta kofann
; sinn, og tók ekki ætíð önnur laun
fyrir. en þakklæti nágrannanna.
Hann hafði mjög mikið yndi af
bókum, einkum ljóðabókum, enda
va.r hann vel hagmæltur sjálfur þó
hann léti lítið á því bera, einkum á
seinni árum.” I trúarskoðunum
var hann frjálslyndur, sagði rétt
fyrir andlátið að sér hefði altaf
líkað kenningar séra Alberts og tal-
ið sig vin hans; en hann hefði tek-
ið það í sig að skifta sér aldjei af
kirkjumálum.” Eru þettá rétt upp-
tekin orð dóttur hans og .rituð með
hennar eigin hendi. En því er þetta
hér fram tekið, svona hispurslaust,
að það virðist vera í beinu sambandi
við þann vilja og tilgang hanB
sjálfs að ganga svo frá öllu að eng-
um tvímælum mætti orka neitt það er
honum kom við. Atorka, dreng-
lyndi og hugprýði; friðsemi, gest-
risni og góðvild til allra manna.
Þetta eru þær dygðir, sem bygðtf
upp fyrirmyndarheimili og öfluðil
honum vinsælda allra er hann þektu.
Þetta^ var einróma vitnisburður ná-
granna hans meðan hann lifði með-
al þeirra. Þess vegna saknar nu
bygðin hans og finnur að skarð er
orðið fyrir skildi. Þess vegna er
svo djúpur barmur kveöinn að
þeimilinu; skyldfólki hans og vinum
við fráfall hans. En "orðstír deyr
aldreigi.” Og hver sem þannig orð-
stir getiir sér, “mun lifa þótt liann
deyi.”
A. E. K.
\