Heimskringla - 06.10.1926, Blaðsíða 1

A516100v
Roy ..
x 15 JioiA^on ,
_________• ^ CITY ~
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN, 6. OKTÓBER 1926.
NÚMER 1
0)4
CANAD-A
M)4»()4V'»4
Tíðarfariö hefir verið einmuna-
slæmt fram að þessum tima. Brá
ekkert til batnaðar eftir hríðarbyl-
inn, er getið var um síðastia blaði,
eins og flestir voru þó að vona. Hafa
síðan gengið uppihaldslitlar rigning-
ar. Er enginn efi á því, að stór-
skemdir hafa orðið á uppskeru bænda
bæði hér í Manitoba og víðar. Dr
Islendingabygðunum höfum vér heyrt
sérStaklega illa látið af ástandinu í
Saskatchewan og Argyle, og þótt
eitthvað kunni að 'vera blandað mál-
um, þá er það víst, að margir hafa
þvi miður orðið mjög hart úti. tiru
það því sárari vonbrigði, sem upp-
skera var með allra ríkulegasta möti,
sérstakiega í Argyle, að sagt hefir
verið.
Nú fer að líða að aðalfundi con-
servatíva flokksins. Verður hann
haldinn í Ottawa næstu viku, og seg-
ir þá Rt. Hon. Arthur Meighen af
sér forystu flokksins. Eru conserva-
tivar ennþá einkis vísari, að því er
sagt er, hvern velja skuli sem leið-
toga flokksins, eftir Mr. Meighen.
Vilja sumir velja leiðtoga til lengri
tíma nú þegar, en aðrir aðeinsMyrir
næsta, þing. Fái hinir fyrri yfir-
höndina, er sagt að helzt muni verð i
kosið á milli Sir Thomas White og
Sir Henry Drayton frá Ontario; C.
R. Cahan frá Quebec; Rhodes for-
sætisráðherra frá Nova Sootia, og
Hon.'R. B. Bennett, frá Alberta. —
Hon. Dr. Tolntie, setn einpig kont til
álits, kvað hafa látið í ljós, að hann
fyndi enga löngun hjá sér til þess
að takast starfið á hendur.
Fari svo, að leiðtogi verði aðeins
kosinn til bráðabyrgða, er sagt að
litill efi sé á því. að Sir George Per-
ley verði til þeis kosinn.
Hinn nýi ríkisstjóri Canada, og
hinn 13. í röðinni, Willingdon lá-
varður, steig á land í Canada, í
Quebec, ásamt frú sinni, á laugar-
daginn var. Vann hann embættiseið
sinn þegar sama dag. Stóð sú at-
höfn ekki lengi yfir.
A mánudaginn var komu þau hjórt
til höfuðstaðarins Ottawa. Var þar
fyrir á stöðinni, Mackenzie King,
forsætisráðherra, ýmsir ráðherrar
hans, dómarar, herforingjar, klerkar
og aðrir vildarmenn ríkisins, að bjóða
þau velkomin. Héldu þau síðan með
þessu föruneyti til Rideau Hall, þar
sem Willingdon lávarðtir verður
stjórnartíð sina hér í Canada, eins og
fyrirrennarar hans.
■I)4WI«»[)«B[)W(>4»I)0II]
að maklegleikum. Stóð svo á að
þrjóturinn hefir oft verið dæmdttr
áður, og vissi lögreglan það fullvel,
en ákærði hann þó ekki netna fyrir
fyrsta brot. En við öðru broti ligg-
ur fangelsisvist. Hafði héraðsdóm-
arinn, R. M. Noble, sýnt þrjótinum
linkind, að dæmi lögreglunnar, og
dætnt hann aðeins í $300 sekt eða 3
ntánaða fangavist. Leizt þrjótnum
svo vel á þetta, að hann áfrýjaði
dóntnum, en var þá svona óheppinn,
að lenda í höndum Mr. Stubbs. En
dóminum fylgdi þessi ádrepa:
"Hinn ákærði er sannarlega hepp-
inn, að hann er ekki kærðttr fvrir
brot í an.nað sinn, eins og vera’ætti.
Hann hefir játað á sig marga hegn-
ingardóma. Ef eg gæti, samkvæmt
ákærunni, myndi eg senda hann í
tugthúsið. Þar á hann heinta; þar
eiga allir hans likar heima. Hér er
brezkt samfélag, og vér ættum ekki
að þoia slíka lögbrjóta á meðal vor.
.... Þeir sem fratnkvæmdarvaldið
hafa hér í fylkinu, ættu að segja:
“Það verður að hlýða lögunum. Við
þolurn ekki að þeitn sé slik óvirðing
sýnd.’’
Ég fæ ekki .skilið, og hefi oft
sagt það hér, hvernig í dattðanum á
því stendur, að þeir, sent eiga að sjá
um að þessum bannlögum sé hlýtt,
fástr ekki til þess að bera frarn réttar
ákærur á hendur þessum mönnurn,
svo að þessir bannlagabrjótar, þessir
stigamenn, sem í sífelltt brjóta lög-
in.. rnegi fá ntaklega hegningu. Það
er aðeins ein hegning, sem dugir við
þá, og það er fangelsi. Hvað munar
þá unt sektir? Hvað munar þá um
að láta við og við af hendi við rikið
svolitinn hluta af þessurn illa fengnt
gróða sínum? Ef það er markmiðið
þá væri betra íyrir oss að afnenta
þessi lög..... Það væri heiðarlegra
og borgiirunum nteira í hag, en að
halda áfratn þessuni sektaskrípaleik,
sem við höfum leikið síðan 1916.....
Eg dænti hinn ákærða til þyngstu
hegningar, -1000 sektar, eða 6 ntán-
aða fangelsis.”
Ja, hvað segir lögreglitstjórinn ?
Eða :hinin hávirðttlegi lnorgarstjóri
t. d.?
I gærdag skeði sú , ttýlunda, að
Stubbs dómari hér í Winniþeg, dæmdi
bannlagabrjót einn til þyngst uhegn-
ingar, er lögin Ieyfa, $1000 sektar
eða sex mánaða fangelsisvistar. Gaf
hann um leið framkvæmdarvaldintt
hér hinar þyngstu ávítur, og raunar
Sagt er að nú sé ákveðið, að
Hon. Ernest Lapointe, dómsmálaráð-
herra, nutni sitja samveldismótið
brezka í London, ásamt Mackenzie
King forsætisráðherra. Eru þeir
sent óðast að búa ferð sína. Er sagt
að búið sé að sjá svo fyrir, að Ral-
ston ofursti geti komist í ráðuneytið,
sent hermálaráðherra. Verðtir það
nteð því móti, að þingmaðurinn frá!
Shelburne-Yarmouth, Mr. Paul Hat-
field, víkur úr sæti fyrir honum, og
þiggttr að launttm sæti t öldungaráð-
. ^ »
tnu.
Kína
Borgarastriðið heldur áfram lát-
laust í Kína. Er nú barist í Yang-
tzefljótsdalnum, og eru annan veg
sunnanmenn, eða Cantonmenn, sem
kallaðir eru, sem Vilja reyna að gera
hvorttveggja, að sameina Kínverja
o.g vísa útlendingum burtu frá þeint
forráðum, sem þeir hafa kúgað Kin-
verja til þess að játast ttndir. Yfir-
hershöfðingi sunnanmanna heitir
Chang Kai-shek. Hefir honum veitt
betur nú undanfarið, svo að hann
hefir nýlega tilkynt. að hann hafi
nú yfirráðin yfir hálftt Kínaveldi, að
sunnan. En nokkuð mun það orðum
aukið.
A móti eru aðallega 3 yfirhers-
höfðingjar: Sttn Chuan-feng, frá
Shanghai; Wtt Pei-fu frá Miðríkj-
unum, og Chang Tso-lin, norðan úr
Manchúríu. Standa þeir allir að ein
hverju leyti í sambandi við vestrænu
stórveldin og Japan, þótt alt fari það,
eða eigi að fara með mikilli leynd.
Sunnanmenn sitja nú um ' borgina
Wu-chang, sem er á bökkum Yang-
tze, á móti borginni Hankow. Ertt
þær með stærstu og auðugustu borg-
urn í Iandinu. Er sagt að borgar-
búar séu mjög að þrotum komnir.—
Eitthvað er af hvítum mönnum í
borginni, þar á meðal ttnt 20 Banda-
ríkjamenn. <— JJm aðra borg, Sianfu,
í miðju. landi, er eittnig setið, og
eru þar ttnt 50 hvítir nienn. Ekki
hefir með vissu frézt um aftöku nokk
urra kristniboða, eða annara hvítra
ntanna í Kína ennþá, þótt fullyrt sé
að óvildin. í garð útlendinga fart
hraðvaxandi, siðan að Englending-
ar skutu á borgina, setn getið var ttm
i siðasta blaði, og síðan að stórveld-
in fóru að fjölga herskipum og fall-
byssubátum á Yangtze-fljótinu. Ertt
þau nú þomin þar unt 40, að þvi er
síðustu fréttir herrna. Má það að
vísu merkilegt heita, að í slíku fjöl-
menni, og á styrjaldartímum, skuli
ekki hafa orðið stórkostleg mannalát
meðal hvítrp ntanna, svo illa, sem
þeir hafa undantekningarlítið kynt
sig í Kína, þegar nokkrir kristniboð-
ar ertt frátaldir.
uðu máli, að þetta kaupfall (boycutt)
væri þegar hjöðnuð bóla. Væri við-,
skiftalífið i Mexico kornið í samt
horf í öllum rikjunum, nerna eínú;
(ntexicanska lýðveldinu er skift í
ríki, eins og Bandaríkjunum). Væri
það í rikinu Guadalajara, sem er að-
alvarnargarður kaþólsku kirkjunnar
í Mexico og nafnfrægt fyrir undir-
gefni sina við hana. Þar væri þó
jafnvel alt að ganga stjórninni i vil,
svo að viðskifti ntanna n.ú væru um
60 prósent af því sem vanalega hefði
verið.
En ékkert þykir nú bera augljósari
vott um vanmátt kirkjunnar en það,
að hún tók sér nýlega fyrir hendur
að safna, 6,000,000 nöfnum undir bænj
arskrá og mótmælaskjal, er senda
skvldi til þingsins, en alls fengust
162,830 nöfn undir bænarskrána. —
Visaði þingið henni frá sér nteð 161
atkvæði á móti 1.
INGUNN JONSDOTTIR
Fjær og nær.
Séra Friðrik Friðriksson rnessar
að Dafoc Mcstkomandi suanudag, 10.
októbcr, kl. 2 c. li.
Séra Rögnv. Pétursson ntessar að
Arhorg á sunnudaginn kemur, kl. 2
síðdegis.
Erlendar
England
Frá kolaverkfallinu er eiginlega
ekkert nýtt að frétta þessa viku. —
Stjórnin heldur áfram með sina dauð
yflis-pólitík; námueigendur þumbast
sem áður, í voninni um að námumenn
séu nú alveg á heijarþröminni; reiðu-
búnir að gefast upp þá og þegar; og
námumenn sitja enn fastir við sinn
ketp, með yfirgengilegum kjark og
þolgæði, að láta ekki ganga á rétt
sinn. Og þó eru þeir svo aðþrengd-
ir, að hryllilegt er um að heyra.
fréttir.
Ekkert hafa Englendingar heldur
aðhafst frekara gegn Kína þessa
vikttna, en snarpar orðahnippingar
hafa orðið á alþjóðasambandsfundi
i Geneva, milli Cecil lávarðar, af
hátfu Englendinga, og fulltrúa Kín-
verja, Chtt Chao-hsin. Er það í ann-
að skifti í surnar, sem Mr. Chu stend
ttr ttppi í hárintt á Englendingum á
alþjóðaþinginu.
Flugmaðttrinn Alan Cobhatn er
nýlega kominn heim aftur til Eng-
lands, úr flugferð til Astralíu. 'Er
það lengsta flugferð, sem enn hefir
verið farin, um 28,000 mílur alls. —
Var hann gerður að “Knight Com-
ntander of the British Ernpire, er
heim kom.
Mexico.
Þar eru hörð átök milli stjórnar-
innar og kaþólsku kirkjunnar, þótt
róstur sétt ekki ntiklar. Er Calles
forseti auðsjáanlega ráðinn í því, að
láta hvergi undan, heldur fýlgja til
hins ítrasta því áformi sínu, að ax-
nerna alla untsjón kaþólsku kirkjunn-
ar með barnakenslu, hvort heldur í
skóluntim >eða heimafyrir, og sömtt-
leiðis að framfylgja hinum öðrunt
lögum úm aðstöðu kaþólsku kirkjunn-
ar í Mexico, er samþykt voru í stjórn-
artíð Carranza forseta, árið 1917, en.
sem ekki hefir fyr verið gerð gang-
skör að, að koma t framkvæmd, mest jgegnir
vegna þess, að .bæði Obregon, og nú
Calles, eftirmaður hans, hafa haft
í ýms önnur horn xtð líta hingað tií.
Kirkjan hefir vitanlega hamast á
móti því, að lögin kæmust til fratn-
kvæmda, en að þessu hefir ekkert
stoðað, hvorki bænir né bannfæring-
ar. Til dærnis brást hún á það ráð,
að eggja alla landsmenn og skipa
þeim, að lanta alt viðskiftalíf þjóð-
arinnar, með því að leggja niður vöru
kaup að mestu eða ölltt leyti. Virtist
þetta fyrst ætla að hfífa töluvert, en
brátt kom í ljós að þessari eggjan eða
boði kirkjttnnar fylgdi aðeins yfir-
borðshlýðni, er til lengdar lét; menn
hættu við að verzla við forn við-
skiftamenn, til að sýnast, en fóru
flestir í aðra staði, þar sem enginn
þekti þá. Þjóðin var með öðrvtm orð^
ttm yfirleitt ekki fús til þess að leggja
á sig skort fyrir hina héilögu ka-
þólsku kirkju. Og nú hefir Thornas
W. Lamont, félagi J. P. * Morgan,
látið í Ijós það álit sitt, að rannsök-
Ur Islandsferð.
komu í gærmorgun frú Þórunn og
séra Ragnar E. Kvaran. Hafa þavt
eðlilega margt að segja, og verður
fæst af því talið hér; enda ntön þoss
hafa verið farið á leit við séra Ragn-
ar, að hann segi opinberlega frá þvt
helzta, er vakti athvgli þeirra hjóna
á þessari ferð.
Mestan hluta sumarsins dvöldtt þau
hjón í Reykjavík, nteðal vina og vanda
manna, en ferðuðust þaðan töluvert*
um Suðurland. TalsVerðum stakka-
skiftum kváðu þau Reykjavík hafa
tekið, þessi 4 ár, er þau hafa verið
burtu þaðan; ný hverfi farin að byggj
ast, ýnts stórhýsi verið reist, auk
þeirra, er fyrirhugttð eru í nánustu
framtíð, eins og t. d. landsspitalann
og hina kaþólsktt dómkirkju, er bygð
skal á Landakotstúni, eða Hólavelli,
einhverjum allra fegursta stað í bæn-
unv Bjargræði mun vera nokkuð
misjafnt á Islandi, sem stendur, líkt
og hér. Togarar hafa haldið kyrru
fyrir i surnar, vegna x kolavérkfalls-
ins brezka og lágverðs á fiski. Hefir
hvorttveggja, máske sérstaklega hið
áðurnefnda, valdið töluvert þungum
búsifjum. Síldfiski hafði og brugð-
ist tilfinnanlega, aðallega sökum ó-
gæfta. Grasspretta hafði viðast ver-
ið ágæt, en nýting ekki að sama skapi
sökum óþurka.
Unt stjórnmálin væri það að segja,
að við töluverðum tiðindum væri að
bvíast á næsta þingi. Fjármálaráð-
herrann, Jón Þorláksson, sem nú
forsætisráðiherraemþættinu,
fylgir mjög fram gengishækkttn, en
flestir helztu ðylgismenn íhans, og
bændaflokkurinn allur, eru henni mót
fallnir. Vilja þeir stýfa krónuna og
festa hana með gttlli við það igildi er
hún hefir nú, ca. 22 krónttr í Ster-
lingspundinu. Sumir vilja jafnvel
festa hana við lægra verði.
Grænlandsmálið, sem svo ntikið
moldviðri stendur vtm í sumum blöð-
úm heinta, t. d. Tímanum, Lögréttu
og Vísi, álitu þau að hefði litt náð
taki á hugum manna. Virtist þeini
fáir taka mjög alvarlega .skrif Ein-
ars Benediktssonar og Jóns Dúason-
ar vtnt það mál, og varla útlit fyrir,
sem stæði, að það myndi verða að
pólitísku beini í þinginu.
Af táknum og viðburðum i bók-
mentaheiminum væri helzt taláð um
tírrtaritið “Vöku”, er Heimskringla
nýlega flutti lesendum sínum fregn-
ir af, og nýju tímariti, er róttækir
yngri mentamenn myndu vera i þann
veginn að hrinda af stað, og því til
undirbúnings keypt tímaritið “Rétt”,
Bókin mín”, bls. 4)
af hinuni ágæta gáfumanni Þórólíi
Sigurðssyni, bónda í Baldursheinti.
Mun vera í hyggju að gefa tínlaritið
út á Akureyri. Þvi var fleygt, að í
fyrsta hefti þess 'niyndu rita slíkir
úrvalsmenn, sem Héðinn Valdemars-
son stjórnfræðingur ;’Vilmundur Jóns
son, læknir á Isafirði; Brynjólfur
Bjarnason, náttúrufræðingur, sent
þeir heilögu fengu dófn á i fyrra eða
hitteðfyrra fyrír guðlast (um Je-
hóva, að, oss minnir), og Einar Ol-
geirsson kennari, er nýlega gat sér
svo góðan orðstír fyrir bók sína um
Jean Jacques Rousseau. Má það
vel skynja að þetta verði, eigulegt rit
fyrir leshneigða Islendinga, ekki síð-
ur vestan hafsins en austan.
Frá ýmsu fleiru væri hægt að segja
að heiman, en vér Iátum séra Ragn-
ar hafa fyrir því sjálfan, enda mun
það öllum hlýðendutn Ijúfara.
Séra Ragnar tekur þegar við
stjórn Santbandssafnaðar, sem af al-
httg fagnar afturkomu þeirra hjóna,
og býður þau velkomin til starfsins
og samvistanna.
----------x----------
Frá íslandi.
Rvík 4. sept.
Stórútgcrð í Fœrcyjum■ — Það
h« fir kontið til mála. að stofnað
yrði til togaraútgerðar í Færeyjum
i s'tórum sttl, af hálfu Itala. — Ætla
Italir að leggja til fjármagn alt, en
nota, _ að nokkrtt að minsta kósti
færeyskan vinnukraft. — Flytja It-
alir inn mikið af saltfiski, eins ^g
kunnugt er. Er alt í óvissu. hvort
samningar muni takast um þetta, en
af hálfu íslenzkra útgerðarmanna er
svo litið á, að þeint geti stafað mik-
il hætta af þessu. Saltfisksmarkað-
urinn er takmarkaður, og væru gerðir
út í Færeyjum tugir ítalskra togara,
mætti búast við, að markaðurinn. fyr-
ir íslenzkan fisk á Italíu mistist al-
veg. Má búast við miklvtm skrifum
um þetta mál, þv’t að þar sem því er
svo varið, að Færejdngar og Danir
njóta mikilla hlunninda vtm isk-
veiðar hér á landi, þá ætti að rnega
búast við, að þeir vildu ekki verða
þess valdandi, að spilla til stórra
muna markaði fyrir íslenzkan fisk.
Sökk annai- báturinn samstundis. —
Fórttst tveir af mönnunum, sem 4
bátnum voru.
(Timinn.)
Rvík 24. ágúst.'
Vcgagcrðir hafa verið með mesta
móti í ár. 'Voru veittar um 500 þús.
kr. til vegamála t ár og um 940 þús.
kr. fjrir næsta ár, og hefir aldrei
fyr verið veitt jafnntikið til vega-
gerða. Nokkuð af fjárveitingunni
til næsta árs hefir stjórnin látið
nota þegar á þessu ári til þess að
koma vinnujöjnuði milli áranna. I
júní unnu upp undir 800 manns við
vegabætur, og síðan í sláttarbyrjun
hafa að jafnaði unnið við þær um
250 menn.
Vélbátar tveir, er síldveiði stvtnd-
ttðtt á Siglufirði, rákust á 28. f. m.
Bankarnir. — Reikningar bank-
anna fyrir árið 1925 sýna það að
umsetning Islandsbanka hefir nuntið
479 miljónum 255 þús. og 190 kr. og
15. au. Þar af við höfuðbankann
í Reykjavík ca. 361 milj. 985 þús. kr.
en við útbúin 117 rnilj 269 þús. kr.
Málmforði bankans viö árslok (t
norrænum og amerískum gullpening-
tim) ttm 1 milj. 683 þús. kr. og intti-
eign hjá bönkum ca. 225 þús. kr., eða
samtals unt 1 milj. 900 þús. kr. —
Seðlattmferðin var nvest í júní, 5
rnilj. 941 þús. kr.,'minst í nóvember,
4 milj. 547 þús. kr.Tekjur bankaþs
voru um 1 milj. 809 þús. kr., en gjöld
in um 983 þús. kr., og ágóði af
bankarekstrinum því uni 826 þús.
krónur.
• A Landsbanknreiknittgunum eru
tekjumegin um 3 milj. 874 þús. kr.
að frádregnum 223 þús. kr., er
flpttar voru frá fyrra ári) ;en vaxta-
greiðslur og reksturskostnaður nam
um 2 milj. 597 þús. kr., og munur-
inn því um hálfönnur miljón kr. —
Af rekstri vitbúanna varð. samtals
um 86 þús. kr. gróði; verðhækkttn
verðbréfa nant um 90 þús. kr. og
gengishagnaður vegna brezku lán-
anna um 700 þús kr. A gjaldeyris-
verzlunum varð annars um 919 þús.
kr. tap. Afskrifuð töp bankans sjálfs
á lánum og vöxtum námu ttm hálfri
annari miljóri kr., og'þar að auki um
970 þús. kr. hjá útbúinu á Eskifirði
og um 100 þús. kr. hjá útbúinu á
Sel fossi..
(Lögrétta.)