Heimskringla - 03.11.1926, Blaðsíða 1

1{

XLI. ÁRGANGLk.
('trn.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN, 3 NÓVEMBER 1926
NÚMER 5
8M
' C A N A D A i
i
Indíánasumariö virðist alveg ætla
að bregðast að þessu sinni, og vet-
urinn þegar hafa haldið innreið sína
fyrir alvöru. Aðfaranótt þriðju-
dagsins gekk í hríð, og urðu tölu-
verð símaslit vegna ísingar og snjó-
krapa á þráðum. Hélst krapaveður
í gær og segja veðurspárnar að
meira muni snjóa og veður kólna
næstu daga. Mun þetta vera eitt
hið alversta haust, er menn muna
hér um slóðir.
Fylkiskosningarnar, sem nú eiga
að fara frain í Ontario, eru líkleg-
ar til þess að tvístra flokkunum tölu-
vert. Kosið verður urn vínsölulög-
in, hvort Ontario skuli slaka á lög-
unum eða ekki. Ferguson forsætis-
ráðherra hefir gert heyrumkunnugt,
að hann sé “votur”, en ýmsir af
helztu flokksmönnum harjs eru vín-
leyfi andvígir og berjast á móti hon
um. Hefir Ferguson fullyrt, að lög-
in, sem fylkið búi nú við, séu á þann
veg, að ómögulegt sé að hafa eftir-
lit með því' að þau séu haldin. Séu
'þaú því verri en gagnslaus, blátt
áfram skaðleg og beri að afnema þau.
Dómsmálaráðherrann, Hon. W. F.
Nickle, segir aftur á móti að lögin
hafi mjög bætt ástandið í Ontario,
og sé enginn vandi að sjá um að þau
séu haldin. Eru umnlæli hans talin
hættulegur skellur fyrir Ferguson.
Þó er svo að skilja á blöðunum,
sem búist sé við að Fergusonstjórn-
in muni aftur komast að völdum. —
Bindindis- og vínbannsmenn myndu
að vísu geta ráðið niðurlögum henn-
ar að fullu, ef þeir legðust allir á
eitt. En þeir eru úr öllum stjórn-
málaflokkum, og hafa annaðhvort
ekki getað Ikomiðl sér saman um
samvinnu, ellegar ekki haft rænu
til þess.
2
m-o-mmm-ommm-o^mm-o-^mm-o-mamomm-i^,
Samkvæmt síðustu fregnum i
gærkvöldi, ér talið víst að allir ráð-
herrar Kingstjórnarinnar hafi verið
kosnir án gagnsóknar, ’þ. e. a. s.
sjálfkjörnir í gær. Var víst um 12,
er síðast fréttist: MacKenzie King
forsætisráðherra; Hon. Robert For-
ke landbúnaðarráðherra; Hon. P.
Venist póstmálaráðherra; Hon. J. E.
Ralston, hervarnaráðherra; Hon. J.
A. Robb, fjármálaráðherra; Hon.
Ernest Lapointe, dómsmálaráðherra;
Hon. J. A. Cardin, siglinga- og fiski-
veiðaráðherra; Hon. Lucien Can-
non, ríkislögmann; Hon. Fernand
Rinfret, ríkisráðherra; Hon. W. D.
Euler, tollmálaráðherra; Hon. J. C.
Elliott, ráðherra opinberra fyrir-
tækja, og Hon. Peter Heenan, at-
vinnumálaráðherra.
María Rúmeniudrotning kom hing-
að á laugardaginn ásamt Ileönu prin-
sessu og Nikulás prinsi. Mun hún
vera fyrsta ríkjandi drotning, er
kemur til Canada, enda var uppi fót-
ur og fit á mönnum að baða sig í
náðinni. Var tekið hátíðlega á móti
henni hér í þinghúsinu. En alt var
með skyndingu, því hún fór sama
kvöldið suður til Bandaríkja aftur.
— Ukranjemenn hér í fylkinu höfðu
skrifað undir heljarmikið skjal, til
þess að mótmæla því, að tekið væri
opinberlega á móti drotningunni hér,
sökum rangsleitni og harðýðgi, er
Rúmeniustjórn hefði beitt og beitti
enn Úkranjemenn, er ranglátlega
hefðu verið seldir þeim á hönd við
friðarsamningana. Skjalið er stílað
til Bracken forsætisráðherra og und-
irskrifað meðal ananrs af einum
þingmanni hans. Kvaðst forsætis-
ráðherra skyldi “íhuga” málið. —
Síðustu fregnir herma, að Mr.
Bracken muni enn. véra að íhuga.
Erlendar fréttir.
Bandaríkin.
Nýlega lézt á heilsuhæli í Illinois-
TÍkinu Eugene Victor Debs, nafn-
kendasti jafnaðarmaður í Bandaríkj-
unum. Hann var hinn ókrýndi kon-
ungur jafnaðarmanna í heilan manns
aldur, af öllum viðurkendur hinn göf
ugasti maður, er eigi mátti vamm sitt
vita. Þó dó hann fyrir aldur frarp,
að segja má. lamaður af langri og
vafalaust ómildri fangelsisvist. Hann
trúði innilega á kenningar Krists, og
reyndi sjálfur að lifa samkvæmt
þeim, en það varð honum auðvitað
fangelsissök. Hann var fangelsað-
ur 1918, 63 ára gamall, fyrir ræðu,
sem hann hélt í Canton, Ohio, á móti
striðinu. Fyrir réttinum sagði hann
meðal annars : “Herrar minir ! Mér
er gefið að sök að hafa reynt að
letja menn til ófriðar. Eg játa það
á mig, herrar minir, mig hryflir við
ófriði. Eg myndi'berjast á móti ó-
íriði, þótt eg stæði einn míns .liðs.
.... Fyrir mörgum árum siðan
skynjaði eg skyldleika minn og alls
sem lifir, og eg sannfærðist um það
að eg væri að engu betri en hin lít-
ilmótlegasta vera. Eg sagði þá, og
eg segi það nú, að nieðan til er óæðri
stétt ntanna, þá telst eg til hennar;
meðan til eru glæpanrenn, er eg
þeim nákominn; meðan nokkur sála
er í fangelsi, er eg ófrjáls maður.”
Dómurinn var 10 árt tugthús og
Wilson forseti sá1 enga ástæðu til að
breyta honum fyr eða síðar. Þykir
flestum það óafmáanlegasti blettur-
,nn á stjórnarferli hans. Dómurinn
vakti afskaplega gremju á meðal
allra siðaðra manna, innanlands sem
utan. Sú gremja fór sífelt vaxandi,
unz Harding forseti lét sér segjast
og náðaði Debs á jóladaginn 1921.
En þá var líka heilsa hans að þrot-
um kornin. .
Frá 1900 til 1920, að árinu 1916
undanskildu var Debs forsetaefni
jafnaðarmanna. Aldrei fékk hann
fleiri atkvæði en 1920, þegar hann
sat i fangelsinu, þá greiddu um
miljón kjósendur honunr atkvæði.
Nú, þegar hann er dauður, hefir
enginn nema gott eitt um hann að
segja. Arthur Brisbane, aðalritstjóri
blaðakóngsins Hearst, einhver þekt-
asti blaðamaður i Bandaríkjunum,
og enginn sérstakur friðarpostuli,
spgir um hann: "Eugene V. Debs,1
etnlægur heiðursmaður, er dauður,
drepinn með fangelsisvist, sem hann
varð að þola fyrir að segja álit sitt
á stríðinu.”
ast beðið mikinn ósigur, og enn
greinilegar í sveita- og borgarstjóra-
kosningum, þar sem jafnaðarmenn
sópast inn í embættin. Er nú svo
komið, að síðustu fregnir herma, að
helztu fjármálamenn og iðnrekendur
Englands séu farnir að tala sig sam-
an um það, hvort eigi muni tiltæki-
legt að leggja fé til námurekstursins
í bili, svo að hvforugir þurfi að
beygja sig, meðan reynt sé að koma
sér saman um fyrirkomulag, er b*ð-
ir vilji ganga að. ‘ Einnig gefði
Trades Union Congress CouncilTÚt
nefnd manna á fund stjórnarinnar
og fulltrúa námumanna á föstudag-
inn, og bauðst til milligöngu. Er í
alrnæli, að nefndinni hafi orðið töiú-
vert ágengt, svo að nú sé von um,
að eitthvert samkomulag náist, jafn-
vel í þessari viku.
¥ *
Önnur stærstu verkamannafélögin
á Englandi, svo sem sjómanna- og
járnbrautarþjóíiafélög/in, hafa neitJ,
að námumönnum um styrk, beinan
eða jóÚenlan- Eru þau illa stödd
fjárhagslegri ,síðan allsherjarveTk-
fallið varð í vor. — Allsherjarþing
verkamannaflokksins brezka var hald
ið seinni part októbermánaðar í Lon,-
don. Kom þar í ljós, að foringjun-
um þótti mótstaða námumanna ekki
sem viturlegust, þótt hún væri að-
dáunarverð, og að þ«ir þóttust þess
fullvissir, að meira myndi ávinnast
með “pólitik” en með verkfalli. —
Þykjast þeir handvissir um að vinna
næstu kosningar, og ætla sér þá að
koma á löggjöf um ríkisrekstur nám-
anna. —• Ennfremur kom það í ljós,
að þeir álitu vonlaust senr stæð; ,að
önnur verka-! og starfsmanuafélög,
sem tilheyra flokknum, gætu nokkuð
lagt af mörkum við námumenn. Kom
þetta álit skýrast fram í ræðum
Ramsay MacDonald, fvrv. forsætis-
ráðherra, og J. H. Thomas, sem
sftýrði frá því, að svo ilt væri á-
standið í landinu, að nú gengju 45,-
000 járnbrautarþjónar atvinnulaus-
ir algerlega, og 200,000 fengju ekki
vinnu nenia þrjá daga vikunnar.
Gæti hver maður séð, að þeir væru
ekki aflögufærir.
Bretland.
Heilmikið hnevksli þótti það, að
einn af þingmönnum liberal flokks-
ins á Englandi, Dr. Alfred Salter,
rnjög frægur sængurkvennalæknir,
sagði í opinberri ræðu, er hann hélt
nýlega, að sér ofbyði drykkjuskap-
urinn, senr ætti sér stað, meðal þing-
manna í þinginu. Varð hann fyrir
ómildum áfellisdómum starfsbræðra
sinna fyrir þetta, en lét sér ekki
segjast, heldur endurtók þessjr á-
sakanir frammi fyrir fjölda blaða-
manna. Kvað han nalla flokka eiga
þar jafnt hlut að rnáli, þótt sennilega
bæri mest á því nú um stundir með
conservatívum, af þeirri einföldu á-
stæðu, að þeir væru lang-mannflest-
ir í þinginu. — Kvað hann það hafa
valdið sér mikillar sorgar, að sjá t. d.
flokksbræður sina vafra dauða-
drukkna innan um þingsalina, og
sitja undir umræðum þannig á sig
kornna.
Ekkert gengur né rekur með kola-
þrætuna þár ennþá. Þrátt fyrir all-
ar hrakspár, og þrátt fyrir það, aö
námumenn strjálast hér og þar að
verki, standa níu tíundu hlutar þeirra
staðfastir enn, og láta engan bilbug
á sér finna, þótt hinn versti fjand-
maður fátæklinga og atvinnulevs-
ingja, veturinn, sem nú er að fara í
hönd. Enda er nú hljóðið i námu
eigendum ekki líkt því eins sigur-
vænlegt og fyrir mánuði síðan, og
í stjórninni heldur ekki. Allir at-
vinnuvegir og alt landið liður stór-
kostlega við þetta hörniungarástand,
og fer hugur almennings til námu -
eigenda og stjórnarinnar siversn-
andi. Sést það bæði á aukakosning-
um til þings, er fram hafa farið ný-
lega, þar sem conservativar hafa oft-
Síðustu fregnir herma að dauft
sé yfir samveldisráðstefnunni. Hefir
þa rekkert gerst tnerkilegt þessa
dagana. Talað hefir verið urn Lo-
carnosamningana fram og aftur. Og
nú er tollívilnun innan samveldisins
á döfinni, en ekkert um hana afráð-
ið ennþá.
rónin fyr en það tekst. A hinn
bóginn er algert ráðleysi hvernig það
megi ske.
Það kemur sent sé æ betur í ljós,
að þær þjóðir, sent eftir ófriðinn
fengu eða tóku sér “umboð” yfir
hinum og þessum lönduni, eins og t.
d. Frakkland yfir Sýrlandi, og Eng-
land yfir Gýðingalandi, að þau skoða
löndin fremur eign sina en umboð.
Hefir það komið í ljós í Geneva.
Nefnd sú, er skipuð er af Banda-
laginu til þess að Hta eftir þessum
untlxiðsríkjum, sendi nýlega Frökk-
um og Englendingum fyrirspurn um
það, hvort fullkontið verzlunarjafn-
rétti ætti sér stað í Sýrlandi og á
Gyðingalandi, og hvort hin hrað-
vaxandi verzlunar- og iðnaðarstarf-
serni í þessum löndum, legði íbúun-
unt ekki ofþungar kvaðir á herðar.
Svöruðu báðir afundið, og fanst
nefndinni koríla þetta lítið við. Er
auðséð á því, að hún á aöeins að
vera til yfirdreps.
Þá grenja Italir í sífellu á ný-
lendur. Virðast nú Fascistarnir, sem
öllu ráða þar, helzt vilja berjast við
allan heiminn. Og má nærri geta,
hvaða friður fengist fyrir þeirn, ef
Þjóðverjar ættu nú að fá eitthvað
aftur af nýlendum sínum. — Og eft-
ir göltunum rýta grísirnir. 'Smærri
þjóðirnar munu ekki fúsari að sleppa
sínum feng en þær stærri. Það er
t. d. auðheyrt á Astraliu, að henni
dettur ekki í hug að afsala sér “um-
boðinu á þýzku New Guinea, þótt
nóg sé að gera heima fyrir í landi.
sem er. nálega jafnstórt Bandaríkj-
unum, en hefir aðeins 5 miljónir
íbúa.
En Þjóðverjar síga á seinan og
langan. Unt daginn mættust þeir
Briand og Stresemann í sntábænum
Thoiry og töluðu lengi dags. Hafði
þeim kontið prýðilega saman, og
báðir farið heim harðánægðir. 'Ekki
vita ntenn um alt, sem þeim fór á
milli, en vist er það, að nýlendurnar
bar á gónta. Er ekki talið ósennilegt É
að Stresemann, sem er talinn einna I
stjórnkænastur maður, sem nú er
uppi, hafi tekist að gefa Briand ein-
hvern ádrátt, sem Frökkum kæmi
vel, ef hann styddi Þjóðverja til
nýlenduendurheimtar að einhverju
leyti. — Er helzt í mæli, að Þjóð-
verjum leiki hugur á, og hafi jafn- ®
vel vonir um að fá aftur Tanganyika
nýlenduna, sem áður var kölluð
Austur-Afrika hin þýzka, fari svo að
þeir geti fengið Frakka til þess að
leggja sér liðsyrði við Englendinga.
Sem kunnugt er, voru Þjóðverjar
glerrúnir öllum nýlendum eftir ó-
friðinn. Kyrrahafsnýlendurnar skift
ust á milli Astralíumanna, er fengu i
umboð sitt Nýju Guineu; Englend-
inga, er fengu Nauru-eyjarnar; Ný-
Sjálendinga, er fengu vestri Satnoa-
eyjarnar, og Japana, er fengu allan
þann aragrúa af smáeyjum, er
Þjóðverjar áttu norðan við Mið-
jarðarlínuna.
1 En mestar nýlendur áttu Þjóðverj-
ar í Afríku. Þar tóku Englendingar
af þeim part af Togolandi, 13,040
fermílur; hálfa Kamerún, sem er
295,000 fermílur, og Tanganyika alt,
sem er 365,000 fermílur (stærra en
British Columbia). Frakkar tóku af
þeirn hinn partinn af Togolandi, 23,-
400 fermílur, og hálft Katuerún. —
Belgía fékk Ruanda-Urundi héraðið,
um 15,000 fermílur, en Suðvestut-
Afriku, 322,440 fermílur, fengu Sam-
bandsríki Suður-Afríku 1 sin nhlut.
s
a
Frá Þjóðbandalaginu.
Eitt hið flóknasta umhugsunarefni,
sem fulltrúarnir í Geneva eiga nú viö
að stríða, er ósk og ásetningur Þjóð
verja, að fá _aftur eitthvað af ný-
lendutn sínum, eina eða fleiri. Að
vísu hafa Þjóðverjar ekki opinber-
lega farið þess á leit, en allir eru
sannfærðir unt, að þeir muni ekki í
Skammdegi
I.
Dimmu þrotlaus djúp eru þöud,
Dyngd yfir kot og heiða-rönd,
Uppi eru brot af engri strönd —■
Yfir.flotin næturlönd.
Engin glæta augum flyzt,
Eygló mæta lýsir styzt,
Leið og stræti lágt, hefir gist
Lengstu nætur.myrkrin yzt.
Stök í geimi stjarna há
Starir heimað, jörðu á —
Eins og dreymin opni brá
Okkar heimi minning frá.
II.
Þreifar mundum morguninn
Myrkrin undir, lang.seilinn —
Losar úr blund’ hvern blindsofinn,
Bjartari stunda aðsóknin.
Eins og hvetur, loga.löng
Ljóssins betra spá um föng,
Myrk úr fleti moldar-göng
Munk að feta, að óttu-söng.
Myrkra-hettan grisjar grá,
Gnúpum kletta bólar á.
Kólgu flettast kuflar frá
Kyrtlunum þéttu af fjalla-blá.
Dreglað er fönnum dagsbjarma
Djúp af hrönnum skýjanna.
Víkka, af önnum veðranna,
Vogar að rönnum skugganna.
Losnar í blænum skýja-skrof,
Skuggum rænir nætur.hof,
Gegnum mæna húmsins hrof
Hylja-grænu ljósa.rof.
Sífelt glæðist sólarfar,
Sunnan læðast árgeislar,
Draga um hæðir drifthvítar
Dreyrgar slæður gagnsæj^ir.
Skýtur upp stöðlum, þorpi og þöll
Úr þoku-vöðlum, yfir mjöll.
Hátt í söðlum sitja fjöll,
Silfur-röðlum blikuð öll.
Rofar frá um bakka og bæ —
Björk og strá eru demants.glæ.
Seytlar út lágan, lagðan snæ,
Lygna af gráum hrímfalls-sæ.
Heim upp-bragar, heiðríkur,
Hinzta skaga og næriendur:
Víðsýn.fagur, veður.kjur
Vetrar-dagur skammlífur!
Yfir breiðist berskjöld lands
Birtu-greiði snæ.ijómans —
Eins og leiði liðins manns
Lýttan heiðir orðstír hans.
III.
Gegnir vítum: glámi á jörð
Guðs að líta í augun störð —*)
Blindu flýtir birtan hörð
Baldur hvíti er heldur vörð!
*) Sbr.: Hug'sunina 1 orSum, eignuðum GySingi, 4
þá leiS þýdd: "aS enginn fái 'guS séS og haldiS lífi
sínu”.
23,—10,—26.
Stephan G.
I I
Fjær og nær.
Séra FriSrik A. FriSriksson mess-
ar aS Piney, Man., sunnudaginn 7.
þ. m.. kl. 2 síSdegis.
Um leiS og eg legg áf staS heim,
vil eg biSja Heimskringlu aS bera
ölluni vinum mínum, gömlutn og nýj-
um, kærar kveSjur og alúSarfylsta
þakklæti fyrir ómetanlega aSstoS og
gestrisni og ótalmargar ógleymanleg
ar ánægjustundir, er þeir veittu mér
Auk þess aS stunda þar guSfræSis-
nárniS, stýrir hann drengjaflokk viS
á ferSalagi mínu. — Sérstaklega eiga hina miklu kirkju Unítara, Unity
kvenfélögin víSsvegar lilýtt ítak
huga minum.
Einlæglegast,
Jakobína Johnson,
Winnipeg, 3. nóvember 1926.
Hinar beztu fregnir koma frá Mr.
og Mrs. Philip Pétursson í Chicago.
Church, sem stofnuS var af Dr. Ro-
bert Collier, skáldinu anteríska. Auk
þess er hann meSlimur söngfíokksins
i þeirri kirkju. Alrs. Pétursson tek-
ur þátt í námsskeiSi viS Chicago-
háskólann Og yfirleitt ntá segja
hinum mörgu vinum þeirra og vei-
unnurum hér, aS þau lifa “eins og
blóm i eggi.”
I