Heimskringla - 24.11.1926, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 24. NÓV. 1926.
(Stofnutl 1886)
Kemur At A hverjHm mHSvlkudeffi.
EIGENDUKi
VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 SARGEXT AVE., WINNIPKG.
TalMfml i N-6537
V®r6 blatJsIna er Í3.00 árgangurlnn borg-
Ist fyrirfram.. Allar borganlr sendlst
THE VIKING P.REES LTD.
8IGPÚS HALLDÓRS írá Höfnum
Ritstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
UtanANkrlft tII blafÍMlnN:
THB VlKIMi PRESS, Ut«l.f Boz 3105
UtanAMkrlft tll rltHtjöranM:
EDITOK HEIMSKRIIVGL.A, Box 3105
WINNIPBG, MAN.
“Helmskringla is published by
The Vlklnic PrenN Lld.
and printed by
CITY PRINTING PUBMSHING CO.
853-H55 «arsrent Ate.. Wlnnlpeic, Man.
Telephone: .86 5337
WINNIPEG, MAN., 24. NÓVEMBER 1926
Bæjarstjórnarkosning-
arnar,
Bæjarbúum mun enn í minni hryðju-
verkaeggjan Webbs borgarstjóra í sum-
ar. Þeim varð því ekkert bilt við, þótt
ýmislegt kringilegt yrði þeim manni
á munni nú í kosningabaráttunni.
Meðal annars sagði Mr. Webb nýlega,
að kona sín gæti borið sér vitni um það,
að hann hefði ekki einungis unnið tvo
klukkutíma á' dag, eins og áskilið væri,
heldur hefði hann unnið nítján klukku-
stundir úr sólarhring í þarfir bæjarins,
síðan hann tók við borgarstjóraembætt-
inu.
Sjálfsagt er ekki ástæða til að rengja
borgarstjórann um það; að hann sé sá
afkastamaður, að hann vinni nítján
stundir úr sólarhring. En hvort sú vinna
hefir verið í þarfir bæjarins, er líklega
nokkuð meira álitamál. Jafnvel líklegast,
að býsna margir borgarar bæjarins séu
á þeirri skoðun, að vinna hans hafi öll
verið í þarfir gistihússins, sem hann veitir
forstöðu, og í þarfir Winnipeg Electric
Company, þótt hvorttveggja sé honum
ef til vill óafvitandi.
Um fyrri tilgátuna skal ekkert sagt.
En fáum getur duiist það, að starfsemi
hans hefir verið W. E. C. mjög í vil, vit-
andi eða óafvitandi. En hagur þess og
hagur bæjarins fer ekki endilega saman,
Hér í bæ verða árlega stórskemdir á
götum bæjarins, af þeirri efnabreytingu
í jarðveginum, er rafleiðslustraumurinn
veldur. W. E. félagið á að greiða bænum
skaðabætur fyrir það. En ómögulegt
hefir verið að aka meirihluta bæjar.
stjórnarinnar, með Mr. Webb í broddi
fylkingar, til þess að hreyfa hönd eða
fót til þess að knýja félagið til þess.
Gasgeymi fékk félagið leyfi til að
byggja suður við Assiniboineána fyrir
nokkrum árum, gegn því að flytja hann
á tilteknum tíma, sökum ódauns þess og
óþrifa, er af honum standa í þéttbygðu
borgaíhverfi. Félagið ætti að vera búið
að flytja hann fyrir löngu. En ómögu-
legt hefir verið að fá borgarstjóra og
fylgismenn. hans til þess að ganga eftir
þeim skýlausa rétti bæjarins við félag- j
ið.
Það er fimrri árum á eftir með skyldur j
sínar tii bæjarins. En borgarstjórnin
hefir ekkert gert til þess að leiðrétta
það.
Og svona er með alt. McDiarmid. fyr- J
verandi bæjarfulltrúi, og núverandi þing-
maður Winnipeg syðri, komst svo að orði
um daginn, í ræðu sem hann hélt á opin-
berum fundi, einhverjum mesta stóra- ;
dómi, sem yfir borgarstjóra getur’dunið. !
að það væri eftirtektarvert, að í stjórnar-
tíð þessa manns virtist W. E. C. ætíð
ganga sigri hrósandi af hólmi, úr þeim í-
þrætum, er það ætti í við bæinn.
Svo áberandi hefir dugleysi Mr. Webbs
þótt, að jafnvel Winnipeg Tribune, blaðið, j
sem að þessu hefir verið öflugasti tals- j
maður hans, hefir nú ekki lengur treyst '
aði Mr. Webb sendinefnd, er gerð var á
bæjarráðsfund, að Winnipegborg hefði í
höndum “undirritaðan og innsiglaðar.
samning, er trygði henni rétt til þess að
hagnýta sér Þrælafossana (Slave Falls)”.
Simpkin bæjarráðsmaður bar það á hann
að hann færi þar með ósannindi, og full-
yrti að hér væri aðeins um að ræða rík-
isráðssamþykt (Order in Couneil), sem
breyta mætti hvenær sem vera vildi.
Á miðvikudaginn var, reyndi Mr. Webb
að svara Mr. Simpkin, með því að lesa
ríkisráðssamþyktina. í henni eru ým/gir
skilmálar settir, í fyráta lagi það, að
bæjarráðið verði að geta sannfært hlut-
i aðeigandi ráðuneyti um það, að nauðsyn
j sé á meirí orku, og í öðru lagi, að rann-
j sókn um það skuli fram fara áður en leyfi
1 fáist. —
Svo kom rúsínan í blóðmörskeppnum.
I Eftir að hafa lesið þessa grein, skýrði Mr.
Webb innihald hennar á þá leið, að vatns-
j orkuslirifstofa ríkisins’ myndi senda menn
J til að grenslast eftir vilja manna hér
um slóðir, og samkvæmt beztu ráðlegg.
ingu, sem þeir gætu fengið, myndi stjórn-
j in ekki leyfa bænum að hagnýta sér Slave
Falls, þegar hún kæmist að því, að Mani-
toba Power Company vildi gjarna verða
af með 150,000—160,000 hestöfl!
Allir' kjósendur hafa sjálfsagt tekið
j eftir því, að Free Press og aðrir, sem er
svo ant um Manitoba Power Company
, og W. E. C., hafa haft þá einu máttar-
j stoð að styðjast við, að það væri ekki til-
hugsandi að byggja orkuver við Slave
Falls, af því að menn myndu aldrei,
aldrei fást til þess að leggja fram það fé
sem þyrfti til þess
En nú dregur borgarstjórinn nýjan
kisa upp úr pokahorninu, og segir að
það sé af því sambandsstjórnin vilji ekki
leyfa bænum að hagnýta sér Slave Falls!
Út af þessari fáránlegu staðhæfing,
hafa meðal annars þessar spurningar
verið lagðar fyrir hinn virðulega borgar-
stjóra, án þess að hann hafi enn séð sér
fært að svara þeim:
1. Hvaðan hefir hann þessa vitneskju
um afstöðu sambandsstjórnarinnar til
þessa máls?
2. Ef hú er hægt að banna bænum að
koma á fót eigin orkuveri, af þeirri einni
orsök, að stórgróðafélag einstakra
manna hefir orku til solu, er þá ekki auð.
vitað að hægt er að banna bænum það
aftur, þegar samningarnir eru útrunnir,
af sömu ástæðum?
3. Hvers vegna skyldi sambandsstjórn-
j in synja bænum um rétt til þess að
í byggja sitt eigið orkuver, þegar hún veit-
ir gróðafélögum einstakra manna slík
réttindi á báðar hendur?
4. Hvers vegna var Manitoba Power
Company leyft að virkja Stórfossana
(Great Falls) meðan Hydro hafði vatns -
orku til sölu?
Hinn virðulegi borgarstjóri þegir, sem
von er. Það er ekkert áhlaupaverk fyr-
ir hann, að svara þessum spurningum sér
í hag, eða sínum málstað.
En hafi fullyrðing borgarstjórans við
nokkurn flugufót að styðjast, þá má sjá
fyrir endann á starfsemi Hytiro. En þá
væri líka fróðlegt fyrir kjósendur iríkis-
ins, að fá að vita fyrir næstu kosningar,
hvernig Manitoba Power Company hefir
farið að því að mýla sambandsstjórnina.
Það er ekki úr vegi að prenta hér ávarp
borgarstjóraefnis verkamanna, Mr. F. G,
Tipping. Það hljóðar svo:
t'
Til kjósenda í Winnipeg.
Fyrir ári síðan bauð eg mig fram til borgar-
'stjóraembættis af hálfu verkamanna, og þótt
eg næði ekki kosningu, -þá hefir timinn sýnt
rækilega að málstaður okkar er gðður.
Aftur hefir félag óháðra verkamanna sýnt
mér þann heiður, að kjósa mig til borgarstjóra.
efnis. Þess vegna langar mig til þess a"ð skýra
yður í stuttu máli frá því, hvað gerst hefir á
þessu liðna ári og álit okkar á því.
Fyrst er þá að ræða um orkumálið. Deilcla-
skiftingin (The zoning scheme), sem við börð.
umst á móti í fyrra, fór svo, að mótstöðumenn
okkar hættu algerlega við hana, undireins og
kosningar voru um garð géngnar, sem sýndi það,
að við höfðum haft rétt fyrir okkur. I stað
hennar kom tillaga um orkukaupin. Og þótt
þau séu að sumu leyti ekki eins viðsjárverð, þá
ser ao veita honum stuðning. Ritstjórn j
blaðsins lét í ijós um daginn, að nú væri ,
fullur mælirinn; sagði honum hreinskiln-
islega, að hann hefði aldrei átt að sækja j
aftur, heldur sitja heima.
* * *
Þá er nú raforkusamningurinn sæli. !
Honum hefir verið lýst svo hér, og að- !
ferðinni, sem beitt hefir verið, að ekki er
þörf að gera það frekar. En í sambandi
við hann er þó eins enn vert að geta.
Fyrir nokkrum vikum síðan fullviss-
eru þau óheilbrigð fjárhagslega, og auk þess
stafar almennri starfrækslu jafnmikil hætta af
þeim og þeim samningi, sem fyrst átti að gera.
Nú í kosningabardaganum, verða mótbárurnar
ur, ekki sízt sú hækkurr á orku- . og ljósverði,
sem orkukaupasamniugurinn óhjákvæmilega
hlýtur að hafa í för með sér.
Einar tvær ástæður hafa verið bornar fram
þessum samningi til stuðnings. Öúnur sú, að
orkuþörf hæjarins muni vaxa um 18,000 hest-
ofl að meðaltali á ári næstu tíu árin. Þetta
virðist nú dálítið fært í stílinn, þegar aðgætt
er að síðustu þrettán árin hefir orkuþörf bæjar-
ins ekki vaxið nema um 5000 hestöfl á ári, að
meðaltaii. Otal rök liggja að því, að mjög ó-
sennilegt er, að orkuþörfin vaxi svo hröðum
skrefum, og geri eg grein fyrir því á kjör-
fundum. '
Hin ástæðan er sú, að skattborgarar myndu
ekki vilja leggja af mörkum nægilegt fé til þess
að byggja orkuverið við Slave Falis. Þessi til-
gáta hefir ekki við reynslu síðari ára að styðj.
ast. Winnipegbúar hafa ávalt stutt Hydro
dyggilega. Og hvað sem um það er, þá ætti að
gefa borgurum bæjarins tækifæri til þess að
greiða atkvæði um það, hvern kostinn þeir vildu
heldur, eins og verkamannafulltrúarnir í bæjar-
ráðinu fóru fram á.
Verði eg kosinn, mun eg gera alt, sem í
mínu valdi stendúr til þess að leggja samning..
inn undir almenna atkvæðagreiðslu, og ef at-
kvæðagreiðslan verður vantraustsyfirlýsing um
hann, þá mun eg gera mitt ítrasta til þess að
samningurinn verði gerður ómerkur.
Eg er sömu skoðunar nú og í fyrra, að æðsta
skylda borgarstjórans sé að annast nauðsynja-
mál bæjarin?. Fjölda þeirra hefir hin núverandi
borgarstjórn algeriega vanrækt, t. d. húsaskipun,
strætabætur, rafstraumaskemdir o. s. frv. Verði
eg kosinn, ætla eg mér að gefa mig allan og
óskiftan við bæjarmálum, og um leið að veita
alt skynsamlegt fulltingi þeim fyrirætlunum, sem
miða í þá ýtt, að bæta fiag aimennings.
Yðar einlægur,
» Fred. G. Tipping...
* * *
Eins og ipargir lesendur blaðsins að
sjálfsögðu muna (sbr. Heimskringlu 21.
júlí 1926), var deildarsamningurinn, sem
Mr. Tipping nefnir hér, og sem Webb
borgarstjóri og fylgismenn hans í bæjar-
stjórninni reyndu af alefli að binda bæjar.
búa við, á þá leið, að samkvæmt honum
átti Winnipeg Electric Company, að
flytja sínar bækistöðvar úr bænum, iáta
bænum eftir allan raforkurekstur hér
(að nafninu til), en fá í stað þess einka-
leyfi (monopoly) á orkusölu til sveita-
héraðanna. Átti bærinn að kaupa öll
tæki og allar eignir W. E. C. hér í bæ,
laust og naglfast, og kaupa af Manitoba
Power Company alla þá orku, er W. E. C.
hafði áður selt viðskiftamönnum sínum
hér í bænum. Þar að auki átti bærinn að
skuldbinda sig til þess að kaupa næstu
25,000 hestöflin, er hann þyrfti að bæta
við sig, af W. E. C., eftir því sem orku-
þörf bæjarins yxi, og önnur 25.000 hest-
öfl, ef hann tæki að sér að reka strætis-
vagnana. — Með öðrum orðum: W. E. C.
átti að fá einkaleyfi í sveitunum, en
halda þó öllu sínu í bænum fyrir tilstyrk
Manitoba Power Company, og þar að
auki fleyta rjómann af næstu 25,000—
50,000 hestöflunum, sem bærinn þyrfti
með við aukna starfrækslu. — Sam-
kvæmt útreikningi sérfræðinga, hefði
bærinn með þessum samningi orðið að
greiða W. E. C. $1,389,500.00 fyrir orku,
sem hann sjálfur hefði getað framleitt
fyrir $900,000.00. Það er því nær hálfrar
miljón dala bit. — Þetta var fyrsta samn-
ingstillagan, er Mr. Tipping víkur að. Og
Winnipegbúar mega þakka árvekni og
hollustu verkamannafulltrúanna í bæjar-
ráðinu fyri það, að hinn herskái, sár-
virðulegi borgarstjóri og fylgismenn hans
komu ekki þessari hengingaról um háls-
inn á þeim.
. * * *■
Spurningin sóm liggur fyrir borgurum
bæjarins á föstudaginn, er ekki um það,
hvort þeir eigi að greiða jafnaðarstefn-
unni atkvæði sitt eða ekki. Þeir eiga að
svara því með atkvæði sínu, hvort þeir
vilji heldur búa að sínu, eins og ráðsettir
og skynsamir borgarar, eða gerast
skynlaus féþúfa einstakra fjárplógs-
manna. -
Einn af elztu og beztu borgurum ís-
lenzkum, fasteignamaður hér í bænum,
sagði oss nýlega frá því, að þegar dýrtíð-
in dundi yfir á ófriðarárunum, þá hækk-
aði alt í verði dag frá degi nema Ijós og
vatn. Af hverju? Auðvitað af því að
bæj^rbúar önnuðust sjálfir ijós- og vatns-
veitu. Gengur nokkur þess dulinn, að
hvorttveggja hefði hækkað í verði, al-
veg eins og aðrar lífsnauðsynjar, hefði
það verið í höndum einstakra manna?
Gengur nokkur þess dulinn, að svo myndi
enn fara? — Bæjarbúar munu fá þau
svör, sem svíður undan, ef þeir ekki vísa
Mr. Webb og fylgifiskum hans rétta boð
leið — til ósigurs — á föstudaginn.
Og gleymið ekki, íslendingar, að kjósa
landa yðar, Victor B. Anderson, í bæjar-
stjórn. Annarsstaðar virðast áhrif Is-
lendinga fara sírénandi í sveitamáium.
Gerið nú ýðar til að þau megi heldur fara
vaxandi hér í \yinnipeg héðan af.
Um Bifröst
“En þat vitni bar Haraldr
konungr hánum ......**
í fyrra kom út bók eftir unga
canadiska stúlku, þar sem ís-
lenzkir bændur í Mánitoba
koma nokkuð við sögu. Ein-
hvernveginn hafði það komist
út, löngu á undan bókinni, að
hún væri Islendingum til binn-
ar mestu smátaar, og berserks-
gangur kom á marga af tilhugs
uninni.
Þegar til kom var Islending-
um borin vel sagan í bókinni;
fult svo vel sem nokkrum öðr.
um þjóðflokki, sem þar vaf get-
ið. Þó var fjöldi þeirra fullur
af andúð, skætingi og jafnvel
vonzku í garð höfundar. Einn
af gáfuðustu og fróðustu mönn
um vestur-íslenzkum lét sér þau
orð um munn fara, að aldrei
hefði vitlausari bók verið skrif.
uð. Þó er bókin skrifuð af ó
venju mikilli iist, miðað við
byrjendur.
Af hverju stafaði þá þessi
andúð gegn bókinni?
Vafalaust af því helzt, að þar
fanst lús í höfðum barna í einni
stórri og fátækri fjölskyldu, sem
var lýst svo, að hún væri lítil..
sigld.
H*
Norður í Nýja Islandi, í Bif-
röstsveit, er önnur saga að ger-
ast um þessar mundir, þar sem
íslendingar koma líka við sögu.
En hún er með þeim firnum,
að með tilliti til hinnar sogunn.
ar, er ekki a& gera sér í hugar-
lund, hvað íslendingar myndu
hafa gert, ef einhver hefði gerst
svo djarfur, að setja viðburðina
í skáldsögu. Hver nöfn myndu
íslendingar hafa valið ungfrú
Ostenso, ef hún hefði látið ís-
lenzkan mann skrifa undir gíf-
urlegar ákærur á starfsbræður
sína, og vantraustsyfirlýsingu
á sjálfan sig, stílaðar til æðstu
stjórnarvalda, fyrir trúnaðar-
starf, sem hann hefði æskt eft-
ir og tekist á hendur.
Eða hvað myndu íslendingar
hafa sagt um frændhollustu
ungfrú Ostenso, ef hún hefði
gert íslenzkum mönnum það
skapferli í bók sinni, að nokkr-
ir þeirra gerðust þeir slysa-
menn, að nota yfirburði, eða
máske réttara sagt, méiri þroska
landa sinna, til þess að gera
úr grýlu í augum annara þjóð-
flokka, notað það sem æsinga-
meðal til þjóðarhaturs, sem eitt
sinn vaknað, er erfitt að
slökkva.
* * ¥
Því er miður, að þetta er
ekki skáldsaga. Að hér sann-
ast það, að ekkert er svo ótrú-
legt í skáldskap. að lífið sjálft
geri ekki hugmyndaflugi skákl-
anna til skammar. Og um.
fram alt, að að henni skuli
standa íslenzkir menn. Hvort-
tveggja er fullyrt af fjölmörg-
um kunnugum mönnum.
Annars er búið að skrifa svo
um þessi mál af öðrum hér í
blaðinu, að frekari skýringar
yrðu einungis endurtekningar.
En um eitt atriði enn viidum
vér þó fara fáeinum orðum.
Þegar jafnmikir afkastamenn
eins og Sveinn kaupmaður
Thorvaldson, eiga í hlut, er það
segin saga, að nafn þeirra ber
oft í tal manna á meðal, hvort
sem er að ræða um einkastarf.
semi eða opinber mál, héraðs
eða landsmál. Verður það bæði
andstæðingum og fylgismönn.
um. En eitt vitni bera honum
allir, andstæðingar yfirleitt
engu síður en hinir, að hag-
sýnni, afkastameiri og sam-
vizkusamari mann sé ekki unt
að hugsa sér til formensku í
héraðsmálum. Og þá má enn
minna á það, að meðan slíkur
maður vill gefa kost á sér í
héraðsþjónustu, þá hlýtur það
að vera hörð hugsun að beygja
sig undir fyrir Islendinga, að
þeir, sem fæddir eru í þessu
landi, og hafa notið þeirrar
mentunar, sem völ er á, hafi
úrættast svo, að nú eigi þeir að
selja til þrotabús í * hendur
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan.
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
stjórnarinnar, sveitina sína,.
sem feðrum þeirra -tókst að
byggja, og stjórna prýðiiega um
sína daga, þótt þeir kæmu hing^
að ókunnir öllum landsháttum
og lífsskilyrðum, ómælandi á
hérlenda tungu.
---------x----------
Mannorðsspillandi
dylgjum mótmœlt.
I Heimskringíu frá 10. þ. m. birl.
ist “Opiö bréf’’ frá Jónasi J. Hún-
ford, í Markerville, Alberta, þar sem
hann, meÖal annars, gerir viðskifta.
sögu sína, eöa lestrarfélagsins "15-
unnar’’ við bóksalana hér í Winni.
peg að umtalsefni. Um framkonru
mína sem umboðsmanns Sögufélags-
ins hefir hann þetta að segja:
"Kkki löngu síðan las í eg í blöð-
unum ársfundarskýrslu “Sögufélags-
ins” í Reykjavík.l) Þar stendur
með fl.: “Ur félaginu voru útstryk.
aðir 12 félagar og 28 lestrarfélög,
vegna skulda, flest ef ekki öll vestan
hafs,2) I sambandi við þetta ber
mér að geta þess, að lestrarfélagið
"Iðunn” í* Markerville, Hefir verið
áskrifandi Sögufélagsins frá byrjun
þessf, og Ixrrgað áskriftargjaldið við
móttöku ársbókanna, sem komu fvrir
flest„árin frá Mr. A. B. Olson, um-
boðsmanni félagsins í Winnipeg upp
til 1925—26,3) þær ársbækur hafa
ekki komið, að því er eg bezt veit,
og ekki mun félagið hafa nú neinn
umboðsmann í Winnipeg. Ekki veit
eg hvort mitt félag, Iðunn, hefir ver_
ið strvkað út, en eg hefi með höndum
kvittun frá A. B. O., dags. 5. okt.
1925, 4) til félagsins fyrir undanfanin
viðskifti. Það lítur út fyrir að flest
lestrarfélögin hér vestra hafi verið
strykuð út sem áskrifendur Sögufé-
lagsins, og er sú blóðtaka sízt ti!
heilsubótar þjóðrækni Yestur.Islend-
inga, síður en svo..”
Við þetta skulu færðar þessar at-
huganir:
1) Mun fremur vera blaðafregn
en “Arsfundarskýrsla Sögufélags-
ins”.
2) Fregnin mun naumast heldur
hafa verið svona orðfærð.
3) Eg var umboðsmaður Sögufé-
lagsins aðeins trö ár, en útvegaði
herfa J. J. Húnford ársbækur þess
félags fyrir árin 1915, 1916 og 1918
—1923, og fleiri eldri bækur. Allar
þær bækur borgaðar 1924.
4) “Kvittunin” frá “5. okt 1925”.
hefir því ekkert við borgírn á Sögu.
félagsbókunum að gera, heldur aðr-
ar bækur, sem herra Húnford bað
um síðar, ’og honum strax sendar.
Við árslokin 1923, þegar eg sagði
af mér umboðssölunni, tók Sögufélag
ið upp þann sölumáta, að kalia eftir
fyrirframgreiðslu fyrir bækur sínar,
og hagar það orðum í bréfi til mín
á þessa leið: “Aliri stjórninpi korrr
saman um að breyta til, og halda
ekki viðskiftunum lengur áfram í
sama horfi að svo stöddu. Þess vegna
hefir verið ákveðið að senda engar
félagsbækur til Ameríku, nema and-
virði þeirra, að viðbættu burðargjaldi,
sé sent hingað heim fyrirfram, um
leið og bækurnar eru pantaðar, og
ætti það ekki að vera neinum vand-
kvæðum bundið fyrir þá, sem eign-
ast vilja bækurnar á annað borð. Af
því leiðir aö enginn umboðsmaður
verður fyrir félagið í Ameríkp.”
A sama tíma sem félagið skrifar
mér þetta, hvetur það mig til að