Heimskringla - 05.01.1927, Síða 1

XLI. ÁRGANG-UR.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN, 5. JANÚAR 1927.
NÚMER 14
0)4
M)«»l

,C ANADA
T
Opinberar skýrslur frá Ottawa
herma, að í nóvemberlok, aö liSnum
8 mánuöum af fjárhagsárinu hafi
tekjuafgangur ríkisins numiö $15,-
274,000. Þykir þaS allgóður búskap
l,r °S benda til, að enn meiri tekju—
afgangur muni veröa í ár en í fyrra,
en Þá nam hann hér um bil $25,-
000,000. Allar skattalindir hafa gef
iö meira af sér nú en í fyrra, að
imdanteknum tekjuskattinum og póst
tekjunum.
Stöðugar rannsóknir hafa farið
íram til að grafast fyrir uppruna
leikhússeldsvoöans hér í Winnipeg
C'h jólin. Ekki heyrist að sérlegt
n>tt hafi komið fram í vitnaleiösl—
unni’ en rústirnar hafa verið rann-
sakaðar mjög vandlega, og þykjast
Peir, er fyrir rannsóknimni standa,
með því móti hafa fengið í liendur
yms gog". er færi líkur á það, hve-
nser sum vitnin hafi siðast gengið
Um _leikhúsið og hvað aðhafst.
Réttarrannsókn hefst í kvöld á
aðallögreglustöðinni.
■ omm-ommo-^m-ommomm-uimm-tO
daginn, heldur einnig þeyveður, og
rigndi enda hér í Winnipeg á sjálÞ-
an nýársdaginn, rétt eins og komið
væri fratn í apríl.
M innipeg virðist vera að ná sér
nPP úr því dauðafeni, sem hún hefir
engi ver>ð að brjótast um í. Bæjar-
verkfræðin^urinn skýrir frá því, að
>?gingarleyfi fyrir Winnipegborr
haíl áiS 1926 numið 10,362,600, og
na* $12,000,000.000, sé Winnipeg
m meiri talin með. Til saman—
mrðar má geta þess, að 1925 var
j'ems hyggt fyrir $4,156,690. —
mn góðkunni landi vor, Thorsteinn
• Borgfjörð byggingameistari og fé
a.?ar hans, McDiarmid & Co., hafa á
Pessu ári einnig staðið fyrir smíði á
Prýðilegr'i byggingu, þar sent er AH
amts kirkjan, er opnuð var rétt
- rir jólin. Onnur stórhýsi, sem
Peir hafa byggt, eru Manitoba Car-
age Warehouse og heljarmikil bíla-
stoð fyrir Leonard-McLaughlin Mo-
tors.
Fyrir hér utp bil 30 árum síðan
var Canadasjómaður, að nafni Frank
Burgess, borinn á land í Gibraltar,
dauðvona af gulusótt (yellow fever).
Skömrnu stðar fékk móðir hans til-
kynningu um dauða hans. Um dag—
inn féll tré á mann, sem var að
skógarhöggi í Truro í Nova Scotia,
og rotaði hann. Þegar hann raknaði
úr rotinu, var hann blindur í fyrstu,
eii er hann hrestist, hvarf blindan
smárn saman. En með sjóninni kotn
einnig nýtt rninni; rann þá upp fyrir
honuni að hann var þessi Frank Bur_
gess, setn dauður hafði verið talinn.
Hafði hann mist minniS í hitasótt—
inni, og ekki fengiö það aftur, fyr
en heilabú hans raskaðist svona við
höggið. Hann mundi nafn rnóður
sinnar. Og. það skemtilegasta við
söguna er, að móðir hans er enn á
lífi, og bíður nú heimkomu hans
með óþreyju. — Alveg eins og í
“fallegu” skáldsögunttm.
Veðrið hefir verið fránntnalega
1 t og yndislegt nú ttm hátíðirnar.
eflr ekki einungis verið sólbráð á
Dálítið virðist hafa hrifið ántinn—
ing sú, er dótnararnir hafa gefið
yfirvöldunum hér fyrir eftirlitið
með vínsölulögttnum. Meðal annars
hafa tvö ölgerðarhús verið sektuð
utn $1000 hvort, Reidle og Kiewel.
Er það auðvitað sem fimmeyringar
úr vasa þeir-ra, Þá ltefir og fylkis—
stjórnin og bæjarlögreglan reynt aö
koma sér saman um eftirlitið, en
lítið orðið ágengt.
Akveðið hefir verið að setja fylkis
þingið hér í Manitoba fimtudaginn
3. febrúar. Er þingið að þessu sinni
dálítið siðar sett en vanalega, og geti
ýmsir spámenn þess, að það mitni
stafa af því, að stjórnin sé að
undirbúa eitthvað sérlega merkilegt
til þess aö leggja fyrir þing, nú rétt
fyrir kosningarnar. Væri óskandi,
að sú nýstárlega getgáta rættist.
Erlendar fréttir.
Bretland.
Nýlega f£r fram aukakosning í
jordæminu Smjethlw ick, nálfegt
lrmingham á Englandi. Kosninga-
a» aginn var langur og harður, en
tt þó sérlega eftirtekt fyrir þá
S° ’ aS þar 1)1111 ® sig fram af hálfu
verkamanna Oswald Mosley, vell-
UftUr ma®ur, af brezkum aðals—
‘ 11 1 báðar ættir, og tengdasonur
°n markgreifa frá Kedlestone.
. erandi vísikonungs á Indlandi,
b nhvers hins stoltasta og þóttamesta
haafialsmanns í „Ma.eldi. F,í,
^ *.la M°sley’ dóttir Curzons,
7"ddl mann Rlnn með ráðum og
’ encla er hnn eldheitur jafnað—
^rmaður, eins 0g maður hennar, eða
;r " ’ ®olsheviki", eins og sum—
ga aðir Vestur.Islendingar myndu
, a. °S skilja. Meö þeim
'St oruSSl Oliver Baldwin, son—
^aldwins forsætisráðherra, ágæt—
ur g-afumaður, sem faðir hans, þótt
sv ‘f1 hann á tanúngjusamlegri
‘ h,n skæðasti andstæöingur
t> ]S,e^S Var s7stir Olivers, Bettv
" in, sem barðist með þingmanns
j m f°Sur síns, J. M. P.ike. Sló oft
a,t milli frú Mosley og jungfrú
a "in, og þá ekki síður milli syst-
■nanna. Kvað Oliver Baldw,in þaö
atdráttarlaust álit sitt, að England
Væri Svo kom'6, að aldrei hefði verið
jafnhætt við stjárnarbyltingu þhr,
sem nú.
En svo lauk að Mosley vann glæsi
legan sigur. Hlaut hann 16,077 at—
kvæði, en Mr. Pike aðeins 9495.
Þriðji maðurinn, liberal, náði ekki
líkt því áttunda hluta af greiddum
atkvæðum, og tapaði því tryggingar—
fé sínu, 150 sterlingspundum.
Kosning þess.i er merkileg fyrir
það, að hún er enn einn órækur vott
ut' um sigurför jafnaðarstefnunnar
á Englandi, þar sem æ fleiri ágætir
menn og konur af valdamestu og
auðugustu stéttum landsins sannfærast
um, að England veröur ekki frelsað
með jnnbyrðis samkep/nii, heldur
samvinnu allra stétta, er bvggist á
fullti jafnrétti og frjálsum vifja. —
Annars ber kosningin einnig vott*um
sírýrnandi álit Baldwinsstjórnarinn—
ar heimafyrir og algerða uppdrátt—
arsýki liberala flokksins. — Engtand
er ennþá spölkorn á undan Canada.
Bandaríkin.
Þaðan er nú merkast að frétta, að
þeir herrar Fall og D.oheny voru
sýknaðir af kviðdómi, af þeirri á—
kæru að hafa verið í samsæri um að
féfletta ríkið. — DómsúrSkurðurinn
hefir vakið ákaflega eftirtekt og
gremju og megnasta óhug. Allt makk
þeirra Doheny’s, Fall’s, Sinclairs,
Daugherty’s og Denby’s, með oliu—
lönd og lindir ríkisins, var svo ó—
svifið að fádæmum þótti sæta, og
jafnvel svo, að mörgum þótti senn—
legt, að Fall og Doheny yrðu ekki
látnir sleppa, þrátt fyrir peningana.
En nú hefir sú oröið reyndin, og
þar með staðfest — að því er senator
Heflin frá Alabama sagði í ræöu er
hann hélt að gefnu þessu tilefni—sem
margir hafa haldið fram, “að svo
virðist, sem ómögulegt sé að fá atið—
ugan mann dæmdan sekan fyrir þeitn
dómstólum, sent skipaðir hafa verið
í tið Harding og Coolidge stjórn-
anna”.
Fyrverandi flotamálaráðherra, Jo—
sephus Daniels, sent er ritstjóri, og
sent var þrándttr í götu þessara heið
ursmanna, meðan hann hafði þessar
olittlindir í sínum vörzlum, komst
meðal annars svo að orði um þetta:
“Þau orð, 'sem mig langar til þess
að segja uni þenna dónt, yrði að
prenta á asbestos, því þatt myndu
brenna upp pappírinn."
Ef nienn ekki muna greinilega til—
drögin, skal stuttlega skýrt frá þeim.
— 30. nóvember 1921 sendir Ed. L.
Dohenj’, olíugreifi, vini sínum Al—
bert B. Fall, þáverandi innanrikis—
ráðherra, $100,000 i reiðttm pening-
num. Sonur Doheny’s fór nteð pen-
ingana. Fáeinum mánuðum seimta
fær félag D., Pan—American Petro-
leum and Transport Company, sanin
ing við stjórnina, að byggja olíu-
geyma fyrir flotann við Pearl Har—
bor á Hawaii. Atti að borga fyrir
verðið með olíu, er flotanum ber sent
þóknun frá þeim, er leyfi hafa til
þess að grafa fyrir olíti á stjórnar—
löndutn. Eu er þaö reyndist ekki
nóg, gerði stjórnin sjö mánuöum síð
ar samning viö Doheny, og gaf þar
nteð félagi hans olíurétt á 32,000
ekra 0rtulandi á Elgsihæöum í Cali—
forníu. Doheny sjálfur áætlaði á—
góða af þessurn samningi sér t TTag
ttm $100,000,000.
Það skrítna var, að þessir samning
ar vortt gerðir undir handarjaðri
Falls, af því að Harding forseti
flutti olíulindirnar frá flotamála—
ráðuneytinu í vörzlur innanríkisráðu
neytisins 31. maí 1921 I
Ariö 1923 lét öldungaráðið hefja
rannsókn um þessa satnninga, og hinn
alræmda Teapot Dome leigusamning,
er var geröur í vil öSrum olíugreif-
anum, Harry F. Sinclair.
I marzmánuði 1923 sagði Fall af
sér ráðherraembættinu, og ári síðar
flotamálaráðherrann Denby, sem
einnig hafði samþykt þeýsa samn-
inga. Auðvitað fengu báðir “lausn
í náð", með fullutn “heiðri”, og
Denby jafnvel “með lofi’’ frá for—
setanum, hvað sém almenningsálitið
sagði.
I maímánuði 1925 var þeim Fall
j og Doheny stefnt fyrir “samsæri t
; því skyni að svíkja fé af rikinu”.
F.n ekki komu þeir fyrir réttinn fyr
j en 22. nóvember í haust. Og 16.
I desember hreinsaði kviðdómurinn þá
af sökinni.
Annars hefir kviöurinn verið all—
einkennilega skipaöur, eftir því sem
| Heflin öldungaráðsmaður, sá er fyr
j var getið, sagði í þinginu, til þess að
af þingtíðindum skyldu sjást um aldur
og æfi, að hann sagði, hvílíkir menn
hefðu setið til dóms í þessu mikil-
væga máli. Hann las upp úr blaðinu
“Washington Post”, sem er í hönd-
um “Ned” McLean, einum af vin—
um Falls, sem reyndi að hjálpa hon—
um með því, að taka á sig sökina
að hafa “lánaö” honum þessa dul—
arfullu $100,000, er Fall fékk frá
Doheny. Er því ekki ástæða til að
rengja sögusögn blaðsins, enda eru
ótal önnur gögn máli þessu til sönn—
unar. En blaöið lýsir svo kviðnum:
“Kviðdónjurinn í máli Fall’s og
Doheny’s hafði ofan fyrir sér í nótt
með þvi að varpa teningum, spila á
spil, stæla og syngja. Ekki er held—
ur alveg laust við að blótsyrði
hrvti við og við, og þá helzt frá! §
þeim 10 mönnum, er vtldu sýkna htna ] | ;
ákærðit........ Einn af kviðdómend
unum sór að þeir skyldu engan frið j!
fá, fvr en þeir væru búnir að korna I i

I
♦
sér saman um dóniinn, enda vakti j j
hann alla nóttina, lék á fónógraf, og , U
að’iaföist ýmislegt annað til þess
0 . • f
að halda félögum sínum vakandi. ’
Japan.
Þar eru oröin keisaraskifti. Yoshi-
hito keisari, sem ntjög Iengi hefir
verið vanheill, bæði á sál og líkama,
er látinn, og elzti sonur hans, Hiro—
hito krón.prfins, sem stjórnað hefir
rikinu síðan 1921, orðinn keisari.
Hann er fyrsti Japanskeisari, sem , t
daglega klæðist sem vestrænir menn, j íi
og er vafalaust að ýmsu frjálslyndari
en fvrirrennarar hans.
♦
i
y
Gifting.
Miðvikudaginn 29. desember voru
gefin saman í hjónaband, af séra
Stanley, í Morden, Man., þau John.
Johnson og Miss Sigríöur ölafsson.
Brúðgunúnn er sonur J. M. Johnson
og konu hans frá Markerville, Alta,
en brúðurin er frá Morden, íslenzku
bygðinni, dóttir Ölafs heitins Arna-
sonar og konu hans, Ragnheiðar heit
ittnar Sigurðardóttur. Ungu hjón—
in fóru svo til Minneapolis, þar sem
þau búast við að verða framvegis.
s
Hitt og þetta.
Metúsalem Norðurlandct.
Hinn 18. nóvember voru 300 ár
Iiöin stðan sá maður fæddist, sem
frægastur hefir orðið allra Norður—
landabúa fyrir elli sína. Hann hét
Kristján Drakenberg, og er fæddur
t Bohúsléni í Svíþjóð. Þrettan ára
fór hann fyrst i siglingar, var liös—
foringi í her þeim, sem háði ófrið
við Svía á dögunt Friðriks III.,
Kristjáns V. og Friðriks IV., en þess
á milil stýrimaðtnr á ikaupskipunt.
Hann var handtekinn af Tyrkjanum
þegar hann var 68 ára, og seldur í
ánauð til Trípólís, og þrælaði þar
þán-gað til hann var 83 ára, en þá
flýði hann og komst labbandi alla
leið til Danmerkur. Þá var þar ó-
friður í landi sem fyr, og Draken—
berg hélt í stríðið 85 ára gamall. Þá
var þaö einu sinni, að hann gleymdi
að heilsa Tordenskjöld, sem svaraði
með því að slá sverði sínu á heröar
honum. Drakenberg sneri þá sverð—
ið úr hendi honurn og þeytti því yfir
næsta hús. Og fékk vitanlega nokk-
urra daga fangelsi fyrir.s
Þégar Drakenberg var 91 árs hætti
hann siglingum og settist að í Dan-
mörku. Þegar hann var 111 ára,
gifti hann sig sextugri ekkju, sem
dó fáum árum síðar. Þegar hann.
var 132 ára, settist hann að í Arós—
um og bjó þar til æfiloka. Honum
var mjög umhugað um að giftast
aftur og var sifeltí bónorðsförum
þangað -til hann var 140 ára. Hann
var þá enn í fullu fjöri, og fóru
tröllasögur af kröftum hans. Þegar
hann var 138 ára, ruddi hann veit—
ingakrá, — milli tiu og tuttugu gest—
um hafði lent saman í áflogum, og
Drakenberg lét þá alla út. Draken—
berg var orðinn frægur unt öll Norð
urlönd, og fóru menn í hópum til
Arósa til þess að sjá hann.
Loksins sálaðist hann — 146 ára
gamall.
t
I
♦
♦
♦
1
I
I
I
á
29. des. 1926.
Þá vegferð viss er gengin
af vorri æfiför,
vér merkjum mörk á strenginn
til minja’ um liðin kjör.
Hvern vininn atvik varða.
Hvert vor á geymdar þrár.
Á minnis mælikvarða,
er mældur stór og smár.
Þótt fæstar óskir finni
, sitt fyrirheitna land,
og flest vor fjúki minni
sem fis.um eyðisand,
liin seinni brúðkaup sýna
hve sönn er ástin trú.
Á meðan heimar hlýna,
er hún vor guðabrú.
Þið lijón með hópinn fríða
og hægan dvalarstað,
sem eigið ljóshug lýða
og lagða braut í hlað!
í einu’ og öllu njótið
þess alls, sem göfgar mest,
og hylli þeirra hljótið,
sem hugsa’ og vilja bezt.
í öllu æfistarfi
býr æðra skilnings þrá,
. . . þótt ipngvum liggi’ í hvarfi
og lítið beri á.
Élún býr í barnsins auga
og bliki elskandans.
Það leiftur stjörnur lauga
og líf hins spaka manns.
Það er vor innsti neisti,
sem oftast falinn sýn,
úr læðing dýrsins leysti
það Ijós, sem innra skín.
Það er vor guð og gæfa,
sem getur enginn keypt.
Það vopn ei hermanns hæfa,
né helja myrkri sveipt.
Það ljósið ykkur lýsi
og lífsins viti sé.
Sem sól það samtíð vísi
á sannleiks heilög vé.
*. Þótt fæstar óskir finni
sitt fyrirheitna land,
það ljósið úti’ og inni
sé ykkar tengiband.
Þ. Þ. Þ.
I silfurbrúðkaupi »
Olafs og Önnu Pétursson *
I
i
I
4
I
I
8
.
n
Evrópu, einkum Frakka. Síöan haf.i
Bretar greitt Bandaríkjunum stórfé
á hverju ári, en ekkert fengiö i stað
inn frá sínum skuldunautum, fyr en
lítilsháttar nú i ár. Nýlega var gerð
fyrirspurtj í þinginu til ensku stjórn-
arinnar um það, hve mikið skuldu—
nautar Breta hefðu greitt þeitn til
þessa, og í svari sínu gaf Churchill*
fjármálaráðherra þessar upplýsingar:
Frakkar hafa grejjtg 2 miljón pund
af 797,400,000 sterlingspunda skuld,
ItalLr 4 rniljón pund af 270,750.000
putida skuld, og Rúmenar 50 þús.
pund af 31,200,000 sterlingspunda
sksld. Belgar og ýmsir fleirt ekki
neitt.
(Vísir.)
Miklar skuldir. — Lítil afborgun.
Fjögur ár eru liðin síðan Bretar
sömdu við Bandaríkjatpenn um af-
borgun á herlánum sínum, sem aö
mestu gengu — ekki til Breta sjálfra
— heldur til bandamanna þeirra í
200 ára afmæli
Eggerts Olafssonar.
Komið er á markaðinn í dag minn-
ingarrit um Eggert, eftir Vilhjálm Þ.
Gíslason magister. Er ritiö hið
myndarlegasta á að sjá, 440 bls. að
stærð, myndutn prýtt og prentaö á
ágætan pappír, sem fátítt er um ís—
lenzkar bækur. Er efni bókarinnar
þetta: Eggert og endurreisnin, ætt
og uppvöxtur, háskólaárin í Höfn,
sakir og sektamenn (stúdentafélags—
skapur í Höfn), ferðalagsárin, bu—
fræði í Sauðlauksdal, málfræði og
fornfræði, “um vegleik og vanda
skáldskaparins”, “alþjóðleg kvæði’’
Búnaöarbálkur, feröabókin, náttúru—
fræðin, þjóðareðli og þjóðarhagur,
lögmannsdæmið og landsmálin, bruð—
kaup og brúðkaupssiðir. “Allir tala
um Eggerts skip —”. — Það er á—
gætt að fá svona rit um einstöku at—
riði úr sögu landsins (monographiur)
Þær þurfa að koma; fyrr er ekki
hægt að rita heilcíarsögu, svo að neinu
gagni sé. Vilhjálmur á skiliö þakk—
ir fyrir verkið. Hann er afkasta—
maður, en sýnist þó kunna að stilla
afköstunum betur við hóf en sumir
aðrir, og ættu verkin ekki að versna
á því. Ritið kostar 10 kr.
(Alþbl. 1. des.)