Heimskringla


Heimskringla - 19.01.1927, Qupperneq 4

Heimskringla - 19.01.1927, Qupperneq 4
4. BLAÐSÍÐA. HEIMSKRIN GLA WINNIPEG 19. JANUAR 1927 t Hdinskringla (StofnnD 1886) Kemur 6« * bTerjum ml*vlkudeBÍ. EIGENDUR: VIKING PRESS, LTD. 883 og 855 SARGENT AVE., WINNIPBO. TMUfmt: N-6537 ^rV blaíslns er *3.00 Argangurlnn bors- lst fyrlrfram. Allar borganli• sendtst THE VIKING PREfeS LTD. SIGFÚS HALLDÓRS írá Höfnum Rltstjórl. JAKOB F. KRISTJÁNSSON, Ráðsmaður. ItnnflskrlW III blabslnst THE VIKING PRESS, Gtd., Bol 8105 UtnnAskrlft tll rltst Jflrans l EOITOR HBIMSKRISOM, R«a 8105 WIXMPEG, HAN. ‘'Helmskrlngla ls pnbllshed by The Vlklne Press Gtil. and prlnted by CITY PRINTING A PUBI.ISHING CO. 853-855 Ssrnent Ate., Wlnnlnelf, Man. Telephone: .86 53 7 WINNIPEG, MAN. 19. JANÚAR, 1927 Tvö bréf. TIL SR. HALLDÓRS E. J0HNS0N( BLAINE. I. PRESTURINN, RÚSSARNIR OG EG. Kæri séra Halldór! Þau eru nokkuð snögg stundum veðra- brigðin, jafnvel hér á þessu meginlandi staðviðrannar Fyrir hálfu öðru ári síðan stóð svo á að eg gat orðið við bón yðar. Það kost- aði mig auðvitað ekkert. En mér skildist á yður að yður þætti sérlega vænt um, ef eg gæti gert það. Þess vegna lét eg mér dálítið annt um það. Og mér skildist á kæru þakklætisbréfi frá yður síðar, að mér hefði í engu skotist, að þér væruð fyllilega ánægður við niig. Nú, rétt fyrir jólin, koma skilaboð frá yður, þess efnis, að þér segið upp kaup- um á Heimskringlu, helzt að mér skildist. sökum þess, að liún væri svo stútfull af “kommúnisma”! Eg varð hlessa. En svo sem til áréttingar sendið þér mér tón- inn rétt á eftir, í jólablaði “Lögbergs", og staðfestið þar með skilaboðin, auk þess sem þér bætið nokkru við. Eg endurtek það, að eg varð forviða. Þegar eg heyrði fyrst frá yður, svo vin. gjarnlega, að mér varð vel til yðar, eins og allra, er sýna mér alúð og eg ekki þekki að neinu misjöfnu, þá hafði eg verið rit- stjóri Heimskringlu í 14 ár. Þá var eng- inn dómsdagshljómur í rödd yðar, held- ur ómengaður þakklætishreimur. En eftir 14 ár í viðbót finnið þér ástæðu til að bregða mér um skort á “djörfung eða kurteisi” um ótta við opinbert málfrelsi; vænið mig jafnvel ódrengskapar; dylgið um fréttasambönd ‘‘Heimskringlu hinn- ar fréttafróðu”; ásakið mig fyrir að vera ‘‘dragast niður í hyldýpi hamslausra hleypidóma” dómgreindarlauss flokks- fylgis; fyrirværðið yður jafnvel ekki fyrir að bera mér á brýn, að eg fáist við að sannfæra menn um það, “að þeir menn séu alveg óhafándi í opinberum stöðum. sem Iáta sér um það mest hugað að rækja embættisskyldur sínar sem bezt”, og klykkið út greinina með setningu, sem er þannig orðuð, og svo í samhengi sett, að ekki þarf sérlega glöggskyggnan mann til þess að sj£, að þér viljið gjarna láta á j yður skilja, að penni minn vinni sama j verk og “rógtungur ábyrgðarlausra slúð. j ur-bera”. Yfirleitt frekar geðugar að- ! dróttanir frá kristnum presti, í garð ; manns, sem hann áreiðanlega aldrei hef- | ir mætt neinu misjöfnu frá, — þótt ekki j væri fyrir annað en fjarlægð og ókynni. j Ekki myndi mönnum nú þykja ólík- ! legt, að eitthvað meira en lítið hefði j valdið.þessu hafróti í sál yðar — þér seg- j ist vera reiður, og reynið enda að sýna ! það — t. d. að eg hefði algerlega um- j hverfst, breytt gersamlega um stefnu, svo að eg rynni nú jafnkappsamlega breiða veginn norður og niður til helvítis, eins og eg hefði áður klifið atalt mjóa sneið- inginn suður og upp til sólar og sálu- hjálpar. En mér vitanlega, og eg held líka vinum mínum, er stefna mín og hug- arfar mjög hið sama og það var fyrir 14 ári síðan. Og eg skil ekki vitund, hvert þér stefnið, er þér talið um “flokksfylgi" mitt, svo við látum ekki dómgreindarleys ið verða okkur að ágreiningi. Hvað eigið þér vjð? Eg tilheyri engum sérstökum flokki, stjórnmála né kirkjumála — nema íslendingum. En eg er ráðinn til þess að styðja stefnuskrá prógressíva flokks- ins hér í Canada, að þvi leyti, sem ís- lenzku blöðin hér mega sín nokkuð til stuðnings. Það hefi eg gert, og það geri eg enn, engu síður nú, en fyrir 14 ári síðan. Nei. kæri séra Halldór; það er ekki eg sem hefi breyzt, né stefna blaðsins, síð- an eg tók við því. Hvort þér séuð jafn- lítið breyttur, er eg í nokkuð meiri vafa um, og eklci einungis eg, heldur ekki all- fáir, sem lásu þessa jólablaðsgrein yðar, og hafa látið í ljós við mig undrun sína út af henni, í endurminningu um þá tíma, sem þeir segja að þér hafið ritað í ‘Vor- öld”. Og mér er það ráðgáta. hvernig þér farið að sjá ‘‘kommúnista”-brag á Heimskringlu. Eg veit að vísu, að fáfróð- um mönnum er talin trú um það nú, iðu- lega og daglega, að allt sem ekki er í- hald eða afturhald, sé kommúnismi, og að þessi kommúnismi, sé eitthvað óvenju lega hryllilegt og dularfullt, svona eitt- hvað áiíka og gandreiðarnar og djöfull- inn á Jónsmessunótt, eins og miðaldar- trúmennirnir hugsuðu sér þá atburði. En eg á erfitt með að trúa því, að menntuð- um tnanni eins og þér eruð, sé hægt að telja trú um slíka endileysu. Hverjar, sem mínal persónulegu skoðanir kynnu að vera, þá er Heimskringla og hefir ver. ið undir minni stjórn ekkert annað en frjálslynt samvinnublað, eða samvinnu- blað aðeins, ef þér viljið það heldur. Þér getið ekki neitað því, að luin hefir pré- dikað og hvatt til samvinnu á öllum svið- um, sýknt og heilagt. Og mér hefir ver- ið mikil ánægja í því að heyra að ein- mitt landar í Blaine hafi með sér sam. lagssamtök. En að það eigi nokkuð skylt við kommúnista eða það voðalega land, Rússland, það játa eg í sakleysi mínu, að eg ekki vissi. En þótt mér þyki það jafn- kynlegt og breytingin á hugarfari yðar, þá ætla eg að svara álösununum og að- dróttunum r “jólafrétta”-bréfi yðar nokk- uð ítarlega. Margra hluta vegna þykir mér sá pistill þess verður, að eyða á hann bleki, tíma og rúmi. * * * Mér er fundið það tvennt til foráttu að- allega, að mér finnst, að eg sé elskur að Rússum, og að eg hafi ekki nema illt að segja um Bandaríkin, (1) “andleg ör- birgð”; 2) “helgi hjónabandsins fótum. troðin"; 3) ‘‘dómarar landsins þiggi mút- ur" og séu “'óvandaðri en í nokkru öðru landi”, og 4) sé eg vondur við Coolidge). Eg skal þá gera nokkra grein fyrir við- horfi Heimskringlu í þessar áttir. * * * Máske við byrjum þá á voðanum sjálf- um fyrst; Rússanum. Eg játa það, að mér er vel til Rússa, eða stjórnenda þeirra, eins og mér er yfir. leitt við hverja “vandalausa” þjóð, eða menn, sem með einbeittum vilja og tak- markalausri fórnfýsi, berjast fyrir háum hugsjónum. En það hljótið þér þó að játa, að forystumenn Rússa, allt frá Len- in, hafa gert. Þeir hafa ekki starfað til þess, að kýla sína eigin vömb, eða til þess að geta svalað girndum sínum á nokkurn hátt. Það eru þó allir sammála um, sem um þá rita og stefnu þeirra, þótt ósam- mála kunni að vera um allt annað. Og yður ætti að vera vorkunnarlaust að vita það, að yfirleitt ber öllum málsmetandi mönnum og konum, 9em hafa kynnst hinu nýja Rússlandi, saman um það, að ekki sé hægt að líkja hugarfari Lenins. Trotzky og hinna 400,000—600,000 trúnt aðarmanna þeirra, sem í raun réttri stýra þessu mikla heimsveldi, við neitt betur en við hugarfar Púrítananna gömlu, sem létu Karl I. sæta sömu afdrifum og Nikulás II. hlaut síðar. Það eru ekki all ir, sem vilja telja Rússanum þetta hugar. far til hróss, en eg get ekki skilið að þér, sem prestur mótmælendasafnaðar, getið hneykslast sérlega á því. En það er nú svona samt, að þér sjáið ekki mismuninn á líflátunum 1 tíð Niku- lásar og Dzer>hinsky, eða muninn á Lenin og Mussolini. Þér sjáið ekki mun- inn á því, hvort menn og konur eru myrt, pínd og svívirt á friðartímum, eins og hjá Nikulási og Mussolini fyrir ástríðu sína til þess að bæta kjör aumingjanna, eða hvort fjandmenn, ótryggir menn mál- staðnum, eða opinberir svikarar við hann eru teknir af lífi á ófriðartímum. Þér verðið að gá að því, að fram á síðustu daga Lenins og Dzerghinskys, logaði á- valú einhversstaðar innanlands ófriður í Rússlandi, mest af völdum stórveldanna í Evrópu, sem höguðu sér þá nákvæmlega eins og við Frakka eftir stjómarbylting- una miklu. Grunsamir menn og konur sæta á styrjaldartímum vægðarlausri meðferð og Iífláti, og ekkert síður, nema fremur sé, í 'in'nanlamísóéirðum. Það skiftir engu máli, hvort stríðið er kallað púrítanskt, stjórnarbylting á Frakklandi eða á Rússlandi, frelsisstríð eða þræla. stríð í Ameríku. Munurinn á Dzerghinsky og Mussolini er álíka og á Danton og Neró, og á Lenin og Nikulási öðrum, álíka og á Cromwell og Caligúla. Og mér þætti gaman að þér sýnduð mér og sönnuðuð, nokkurt dæmi um nokkuð svipaða stjórnmennsku á Rússlandi nú og á ítalíu. Og hefir raun- ar aldrei verið saman berandi. Til dæmis: Lenin var veitt banatilræði oftar en einu sinni. Tilræðismaðurinn var líflátinn og þar með búið. Þó kom það eitt sinn fyr- ir, er unglingspiltur átti í hlut (líkt og Zamboni, er síðast réð til við Mussolini), að Lenin lét kalla hann fyrir sig, gaf hon- um upp sakir, og kom honum inn á þá braut, er hugur hans stóð til. En síð- ast, er Mussolini var veitt banatilræði, var unglingurinn, er til réðist, drepinn af svo miklu æði, að Fascistarnir særðu hver annan í ofsanum, að koma skoti eða hníf | stungu í limlestan líkamann, og varð að fara með tvo af þeim á spítala. Hátt- standandi embættismenn Fascista, sem voru með Mussolini, tóku þátt í .þessu.. Einn af þeim, Arconovaldo Buonaccorsi, dró tygiíkníf sinn úr slíðrum og skar drenginn á háls. Signor Balbo, vararáð- lierra í hagfræðisskrifstofum ríkisins, vildi ekki vera minni, og renndi tveim skammbyssuskotum í sundurtættan lík. aniann. Mussolini geðjaðist svo vel að þessu, að hann kvað það verða “að vitn.. ast um allan heim að tilræðismaðurinn hefði verið drepinn án dóms og laga”. Og Turati, hægri hönd Mussolinis, til- kynnti opinberlega daginn eftir, “að sem afleiðing þessa fyrsta réttlætisverks, sem frd'mið hefði verið, yrði vægðarlanst að hefja atlögu gegn þeim, er væru ‘‘sið- ferðislega sekir”. Hve rækilega það var gert, má gera sér dálitla hugmynd um af því, að í 13 borgum, sem kunnugt er um, voru næstu daga eyðilagðar, rændar og ruplaðar 16 blaða- og bókaútgáfubyggingar, hús 22 þingmanna, 13 lögmanna, 28 heldri manna embættislausra, 150 verkamanna, 1 þrests og 7 blaðamanna, og 28 kirkjur, vísindastofnanir og rannsóknarstofur eyðilagðar. Drepnir voru 3 verkamehn. sem víst er um; fangelsaðir, eða héraðs- og landrækir 6 prófessorar og 17 þing- menn; barðir til óbóta og meiddir allt til bana, 4 blaðamenn, 8 þingmenn, 1 há. skólakennari, 1 prestur, 1 lögmaður og 24 heldri menn aðrir, embættislausir. — Þer verðið að gá vel að því, að þetta er á friSartímum, og að þetta nær aðeins til 13 af 73 stærri borgum á ítalíu, fyrir utan það, sem skeð hefir í hinum 9200 minniháttar borgum. Þetta er ekki tekið úr blöðum óvinveittum Mussolini, heldur úr Fascistablöðunum sjálfum. Maðurinn sem saman tíndi, er prófessor Gaetano Salvemini, sem nú á griðland meðal beztu manna á Englandi, og ritstjórinn, sem birtir það, er Wickham Steed, fyrv. rit- 1 stjóri Times, núverandi ritstjóri Review of Reviews, íhaldssamur frekar, en eins og yður vafalaust er kunnugt, einhver ; allra fjölhæfasti og skarpasti blaðamað- ur á enska tungu. iHvaða vitneskju hafið þér um Síberíu- vist rússneskra útlaga nú? Eg skal játa, j að mér er svo lítið um hana kunnugt að eg efast um að hún sé til í nokkurri mýnd. þótt eg að svo stöddu ekki vildi hætta I miklu til að svo væri ekki. En hefir mið- stjórnin í Moskva einhverja samninga við ráðstjórnina í Síberíu, um að taka af sér rússneska fanga, til þvflíkra djöflakvala og misþyrminga, sem átti sér.stað á dög. um czaranna? Mér er spurn; og eg efast ekki um að þér munið geta greitt ský.' laust og fullnægjandi svar. * * * Eg sagði áðan, að þeir sem bezt vissu, iktu helzt hugarfari kommúnistanna rúss nesku við Púrítanana. Það er ekkert kynlegt, þegar lesin eru rit hinna helztu ! manna þeirrá, Wu er fjalla um mann. | félagsmál. Lenin komst svo að orði um fluggáfaðan, ungan samverkamann í bréfi til vinar sfns: „ . ! ' Eg er hræddum um hinn unga vin okkar, að ' þrátt fyrir hinar ljómandi gáfur hans, hafist ' aldrei neitt gott af homirn. Hann er ásthneigð. ! ur, en það vinmir ekk'i byltingunni gagn. Mér ! finnst stundum að þessi ásthneigð nngra manna. og jafnvel eldri, sé einungis afbrigði vændis- ! kvennaþarfar broddborgaránna, se.n vér ruddum úr veK'.... Ungdómurinn þarf fjör og kjark; í að styrkjast af íþróttum, göngu ferðum, allskon- j ar Iíkamlegri þjálfun; af andlegum iðkinum: j nanu. rannsóknym, visindaleiðangrum. Byltingin þarf öfluga menn, með föstu sjónarmiði, og alla krafta þeirra óskifta í hæsta veldi. Vér megum ekki þola neinn veikleika, enga eyðslu líkams. eða sálarkrafta; sjálfstjórn, sjálfsagi, er ekki þrældómur; það er jafnnauðsynlegt í ástum sem öðru.” AHstaðar kveður við sama tón ( hjá siðfræðingum þeirra, þegar. að þessu kemur, hvort helduv j Lenin, Trotzky, Zalkind, eða • hvers sem er. Og mér finnst' að þér ættuð að geta skrifað) undir þetta sem prestur. Sum- ir ganga langt um lengra, eins langt og æstustu Púrítanarnir á sínum tíma, t. d. Nezamof, er vill útrýma öllum kynferð- isafskiftum karla og kvenna, nema það sem þarf til að lialda við mannkyninu, og enda leggja dauðahegningu við vissri teg- und kynsjúkdóma. Eg býst ekk: við að þér eigið nokkra samleið DODDS jKIDNEY M PILLS * & DODD’S nýrnapillur eru bezta nýrnameðalið. Lækna og gigt. með honum, enda ekki ámælis-! bakverki> hjartabilun, þvag- vert. Það getur eðlilega ekki1 legfið prestum kristinnar kirkju í miklu rúmi, þótt opinberar skýrslur hermi, að 80% af öll- um karlmönnum og 50% af öllu kvenfólki í New York verði teppu, og önnur veikindi, sem stafa frá nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills kosta 50c askjan, eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyfsögum, eða frá l The Dodds Medicine Co., Ltd. kynsjúkdómum að bráð, og að; Toronto, Ontario. um 25 % af þeim, sem leggjast ( á almenna sjúkrahúsið í Tor., " » ¥ ontoborg, séu haldnir af voða-1 hafa þe,;íar lokið þvf. Kona legustu tegund þessara sjuk-, Lenins hefir sama embættr og dóma. Eg veit að þér eruð sam 1 meðan hann lifði; <jr skrifstofu- þykkur því, að um slíka hluti j stjóri eða .stýra í kennslumála- beri ekki að tala opinberlega, deildinni. Kona Trotzkys er sízt prestum. Sálin mun vera í: sérfræðingur í sögu og fögrum þeirra umsjá, og þá gerir minna | Hstum, og hefir á hendi umsjón með listasöfnunum í Moskva. í enn æðri stöðum eru Alex- andra Kollontai, fullvalda full- trúi ríkis síns í Mexico, eins og hún áður var í Noregi, af göml- um rússneskum aðalættum og hámenntuð, og Yakovleva, sem er “æðsta ráð” í kennslumála. deildinni. Allstaðar, og á öll- um sviðum, eru starfskrafta- duglegra og gáfaðra kvenna til um hreysið. * * Dr. Richard Beck hefir ný- lega haldið fyrirlestur í Minne- sota um fornmenningu vora. Hann segir þar eitthvað á þá leið, að sér finnist að menn- ingarástand þjóðanna muni fara ■býsna mikið eftir kjörum kon_ unnar. Eg er á sömu skoðun. Að vísu getur hámenning átt sér i þegnir með þökkum í þarfir rík- stað um stund með þrælkuðum isins I jafnvel í sjálfri miðstjórn konum, en hún er þá rotin, eins ráðstjórnanna; þar eru meira að og t. d. í Rússlandi fyrir’ bylt- segja konur austan úr Turkest- inguna, eða stendur fáum og < an, er fyrir 19 árum síðan hefðu veikburða fótum, eins og t. d. nann-st verið flokkaðar með hús í sumum latneskum löndum dýrum, af þáverandi stjórnar- eða á Indlandi. j völdum. — Hvernig stendur þá konan á [ Virðist yður nú til muna Rússlandi nú, samanborið við j háskalegt, þótt Rússarnir ^éu það, sem var fyrir 10 árum síð- komnir frá hinni fornu lífsskoð.. an? ! un Evrópu, að mannkynið sé Fyrir 10 áruin 9Íðan voru ' fyrst o.gi fremst karlmenn og kjör rússneskra kvenna þau, að! kvendýr, og til hinnar, að við segja mátti að almenningsálit- séum fyrst og fremst mann- ið skifti þeim í þrennt: skikk. eskjur, eða eins og sumir vilja anlegt núll og barnamaskínu, j segja, guðdómlegar verur í undirgefna ströngum, en oftast; mannsmynd, án þess þó að af- velviljuðum heimilisföður; á- neita réttu eðli annars kynsins burðardýr og barnamaskínu, j eða beggja? Finnst yður, sem undirgefna fylliríisbarsmíð hús^ þjóni Krists, að það sé nokkuð bóndahnefans; meira eða minna glæpsamlegt eða íhugavert við glæsilega skrýdda munaðar. það, að strætissóparinn skuli vöru, undirgefna losta og metinn til jafns við kaupmann- nautnasýki lávarða og stór. j inn, að minnsta kosti, og að eignamanna. — Nú er konan fyllilega jafn- smábóndinn og stjórnarformað- urinn skuli umgangast sem full- rétthá manninum í Rússlandi, j komnir jafningjar. Finnst yð- og móðurköllun hennar er um ur í alvöru, sem lærisveini Jesú leið viðurkennd, framar en í i Krists, að þeir menn séu ámæl- nokkru öðru landi hvítra manna. | isverðir, sem lifa og deyja fyrir sem eg veit um. Konum og 1 þá hugsjón, að lyfta smælingj. körlum er greitt jafnhátt kaup anum upp til 9Í11, að afsala sér fyrir jafnt verk í Rússlandi, að prjáli fyrir einfaldleik; sællífi hverju sem gengið er, og kon- | fyrir óbrotna hætti; munaðar- ur hafa aðgang til jafns við karla. Og þungaðar konur, er vinna, fá frí 8 vikúr fyrir barns burð og 8 vikur eftir, með full. um launúm, og sem skyldugjald lífi fyrir hreinlífi og púrítanska siðu ? Og er yður nokkur nautn í því, að grípa steininn eða skarnköggulinn, sem næst ligg- ur, til þess að slengja í þá, ef en ekki ölmusu eða náðargjöf. , þeir rasa á þeim mjóa vegí fórn í hjónabandi hefir hún fyllileg'a ; fýsi og eljanþreks, er þeir klöngr jafnan rétt á við mannin, jafnf jast nú, undir þungri byrði; hálf til skilnaðar sem sambúðar.___j miljón manna og kvenna, með Skilnaður er jafnauðveldur sem 140,000,000 stallbræðra og hjónaband. Ef annað vill skilja. systra í eftirdragi? tilkynnir f>að skilnaðinn, og Frá því að eg fór fyrst að kostar ekkert. Er skilnaður þá þroskast til umhugsunar um ekki óhemjulega tíður? Jú j mannfélagsmál, og fram undir heldur skilst mér það á yður, þenna dag, brutust í mér von- samkvæmt “beztu” skýrslum’ ar- °g draumórar um það, að sem þér hafið. Hverjar eru þær ísland myndi geta lagt á vaðið annars? Skilnaður er þó ekki j fyrst, yfir á fyrirheitna landið, tíðari en það, að fimm til sex ( þangað sem afkomendur okkar af hverjum hundrað hjónum j eiSa ¥tir að komast. Eg er skilja á Rússlandi, samkvæmt jafnsannfærður uni það nú, og opinberum skýrslum, Jsömdum af hagfræðingi ráðstjórnarinn- *ar, prót.es9or Mihailovsky. 1— eg hefi nokkru sinni áður ver- ið, að engri þjóð hefði verið _þetta jafnhægt, og afkomend- Þessar beztu skýrslur yðar j um þeirra manna, er tóku segja ótíðari hjónaskilnaði í; kristni að fyrirsögn Þorgeirs Bandaríkjunqm. — Við skulum ! Ljósvetningagoða. Og þótt eg sjá. Við komum þangað f næsta j ekki hyggi að við séum for- blaði. j feðrabetrungar, þá hefir þó ís- Árangurinn — þér vilduð lenzk menning verið furðanlega máske heldur segja afleiðingin j heilbrigð fram 'á þessa trfma, er sú, að allar konur, sem eitt- þótt lágt væri undir loftið, og hvað vilja komast, eru nú að (mjótt á milli veggjanna. Við vinna sig í áttina þangað, eða I vorum mátulega fámennir til

x

Heimskringla

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.