Heimskringla - 23.02.1927, Side 1

»
XLI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN, 23. FEBRÚAR 1927.

I CANADA
iáa>{)«>i)«»()«»()«Bi>«»<>^i>«»(>«i>«»i>'a»i)«u«»{D
Frá Ottawaþinginu.
Fyrirspurnir uni afstööu Canad.i
til óeirðanna i Kína, eru að smákoma
íram. til stjórnariunar. Mr. Black
irá Yukon, lagði fram spurningar
á fimtudaginn var á þá leið: 1)
fivort Canada legði fram nokkurt fé
• til þess að vernda Canadamenn t
Kína, nú i óeirðunum, og 2) ef svo
væri, á hvern hátt og hverjum sé
borgað fyrir það.
Forsætisráðlherra vísaði til svhrs
síns 10. febrúar við líkri spurningu
frá sama manni. Er fróðlegt fyrir
lesendur að sjá það svar, því það er
yfirlýsing um afstöðu Canada gegn
k því sem nú er að gerast í Kina. En
«fni svarsins var þetta:
“Verndun lífs og eigna í ríki
hverju, hvort heldur innlendra manna
«ða útlendinga, er fyr^ og fremst t
nmsjón stjórnar þess rikis^ Nú und
anfarið hefir ,, borgarastriðið, sem
geisaö hefir i Kína í mörg ár, komist
í það horf, að nijög er erfitt um þá
vernd, og ýmsar útlendar þjóðir hafa
álitið viturlegra að rýnta aðseturs-
staði sína, er liggja uppi i landinu.
. En um leið verður að viðurkenna
|>að. að útlendingar haffi beðið Eá—
<dæma lítil mannlát, öll þessi óeirðar.
ár. Að þvi er menn bezt vita, hefir
aðeins einn Canadamaður verið drep
ínn, i júní 1926; sannaðist ekki, að
Til þess hefðu legið pólitiskar ástæð.
tir: enda var morðinginn tafarlaust
skotinn af kinverskuni hermönnum.
Canada litur með hinni mestu sant.
trð á sjálfræðisþrá Kínverja til þess
að skapa sjálfir sína eigin framtíð,
takandi tillit til öryggi eigna og lífs
útlendinga. Þótt það fiendi, að á
öfgutn bóli, þá er það ljóst, að af
hálfu leiðtoganna, sem ábyrgðina
liafa, -og langmests hluta kinverflat
þjóðarituiar, er. þjóðernishreyfiing—
nnni ekki ntiðað gegn lífi eða ein—
staklngsrétti útlendinga, heldur gegn
þeim sérréttindum, eða yfirráðum,
sem útlendar þjóðir hafa tekið sér i
Kína, um það er lýtur að sérréttar—
íari, tollum, landþágum o. 'fl. Can.
ada hefir, að þessu, ekki átt nokkurn
þátt í að skapa eða viðhalda^þesskon.
(>4B»(l«»(>«^l)«»l>«B.u^lO
ar réttinda— og hlunnindastefnu i
Kina, og hefir engan þátt átt í und.
anförnum sanutingum uni þð laga
hana í hendi sér. Canadiska stjórnin
hefir samt sem áður hina mestu satn.
úð með yfirlvsingu hins brezka utan-
ríkisráðherra, um “að gera hið ítr—
^asta til að verða við lögmætum ósk—
unt hinnar kínversku þjóðar, og trú.
ir þvi, að sú leið sé bæði réttust og
skynsamlegust til þess að tryggja líf
ntanna, trúfrelsi og viðskifti.
I þessum kringumstæðuni er ekki
litið svo á, að minnsta gagn væri með
þvi unnið, að leggja til að Canada
sendi herlið til Kína. Ef ástæður
skyldlt breytast, nutn stjórnin grípa
fyrsta tækifæri til þess að ráðfæra
sig við þingið unt. hver sé hin rétta
leð, er fara skuli.’’
* * #
Ennfremur las Mr. T. S. Woods—
worth í þinginu á fimtudaginn var
svohljóðandi skeyti frá Geneve 16.
febrúar: “Kinverska sendisveitin
lýsti vfir því í kvöld, að hún hefði
sent aðalritara Þjóðbandalagsins, Sir
Eric Drutntnond, bréf um fyrirskipun
utanríkisráðuneytisins í Peking, um
að krefjast þess að Bretar tækju aft
ttr skipunina að senda herlið til
Kina.
Bréfi þessu fylgdi afritið af hin.
utn fvrri mótmælum Pekingstjórnar.
innar, gegn þvi að Bretar sendu varn
arlð austur, þar eð það væri brot á
Washingtonsainningunum og á 10.
gr. sáttmála Þjóðbandalagsins,- er
Skuldbindur meðliini þess að varð-
veita óskert lönd og pólitiskt sjálf-*
stæði annara meðlitna.
Bréfið staðhæfir, að herlið Ktn—
verja sé einfært unt að halda öllu i
skefjum í Shanghai, og kveður fulla
vissu fvrir því, að nærvera útlendra
hertuanna leiði aðeins til vandræða.”
Ut af þessu gerði Mr. Woods-
worth þá fyrirspurn, hvort Canada-
stjórnin hafi samkvæmt 11. grein
friðarsamningsins, gert nokkrar at-
httgasemdir, til eða frá, við þing eða
ráð Þjóðbandalagsins, um sendingtt
brezkra hermanna til Kína. — For-
sætisráðherra kvað stjórnina engar
slikar athugasemdir hafa látið frá
sér fara.
Þorrablótið.
Félagið “Helgi magri’’, sent góð.
kunnugt er öllunt Vestur—Islending—
um, og mörgum Islendingúm á ætt—
jörðinni, tók upp aftur um daginn
ganilan og góðan sið, er legið hefir
niðri í nokkur ár, og efndi til Þorra.
blóts á þriðjudagskvöldið 15. þ. m..
og stýrði blótinu forseti félagsins, A.
Það er alls ekki auðvelt að móta
fallegar hugsanir í guðvefjarklæði
hringhendurnar, en það hefir svo oft
verið gert,»og eg vona, mun ennþá
margsinnis verða endurtekið.
Sumir hafa haldið þ^í fram, að
ritn og höfuðstafir hafi ntargsinnis
kyrkt nterg og rnarið bein í margri
fagurri hugsjón. Það getur satt
verið af þeint ástæðuiti, að hringhend
Fjær og nœr
Mr. Sveinn Sveinsson, setn átt
hefir heima hér í Winnipeg í tneira
■en 40 ár, og öllum er að góðu kunn.
ur, er nú farinn ofan til Gimli og
sezt að á gamalmennaheimilinu Bet.
el. I tilefni af þeitn vistaskiftum,
komu nokkrir vinir hans og skyld—
menni, saman á föstudagskvöldið t
Vikunni sem leið, til þess að kveð^ja
hann, á heimili Mr. og Mrs. Laur—
«nce Thontson, 376 Simcoe St. Mr.
Gtiðm, Th. Bjarnason talaði nokkur
vel valin orð í garð h.eiðursgestsins,
og afhenti honunt gjöf frá þeim, sem
þ:tr voru viðstaddir. Síðan var söng
ttr og hljóðfærasláttur um hönd hafð
tir og sezt að spilum, og var skemt.
unin hin bezta og veitingar agætar.
setn þau hjón Mr. og Mrs. Thomson
háru fram; hjá þeirn hefir Sveinn
dvalið nokkur. síðustu árin. Hug—
heilar óskir allra þeirra, er kynnst
hafa Sveini, fylgja honum til þessa
ttýja bústaðar hans, með þakklæti og
virðingu Ifyrir )góða samfylgcL J—
Sveinn er prúðntenni og sæmdarmað,
ttf. og ætíð verið boðinn og búinn
að gefa því fylig, sem þarflegt var
■°g gott.
Undirbúningurinn fyrir hið lút—
erska ungniennamót, sem áður var
getið hér í blaðinu, gengttr hröðunt
skrefunt. Tíminn hefir verið ákveð.
inn 25. til 27. ntarz. Dagskrá er þeg
ar undirbuin að mestu, og nokkrir
af helztu ræðuntönnum fengnir. ____
Samkomurnar fara fratn bæöi á ís-
lenzku og ensktt. ^
A fyrstu samjkomunni, er haldin
verður fostudagskvöldið 25. marz.
verður aðalræðumaðurinn Dr. john
Mackay, forstöðumaður Manitoba
College.
Nefndina, setn hefir undirbúning
mots þessa með höndum, skipa þess.
ir:
Séra B. B. Jónsson, D.D.
J. J. Swanson
T. E. Thorsteinson
Gerttir Jóhannsson
Carl Preece
E. G. Baldwinson.
E. Preece
Leo Johnson
Jón Bjarnason
Miss yala Jónasson
Miss Guðrún Melsted
Miss Clara Thorbergsson
Miss Ester Tónsson
Miss Thora Vigfússon
Miss Augusta Polson
Miss Georgina Thontpson
Miss Pearl Thorolfsson
Miss Madeline Magnússon
Miss Anna Anderson
Miss Freda J. Long
Miss Ena Nielson
Miss Aðalbjörg Johnson
C. Johnson ræðismaður. Var blót ur eru ekki allVa ntanna nteðfæri, þvt
þetta um leið 25 ára aftnælisfagnaður
félagsins.
Húsnæði hafði félagið leigT á
Manitoba Hall. Var svo til ætlast,
að hófið byrjaði kl. 8 stundvíslega,
en sökunt tryggðafestu landans við
fornar venjur, var ekki unnt að
setja það fyr en þrent fjórðungunt
stundar síðar, en ákveðið var. Sett-
ust ntenn þá undir borð augliti til
auglitis við hangikjöts og rúllu—
pylsusneiðar, og margskonar aðrar
kræsingar. Stóð Mrs. Ragnheiður
Davíðskon fyrir frantreiðslu, er fór
prýðilega úr -ftendi. — Flutti B. B.
Jónsson bæn áður menn gengju til
niatar, og munu hafa verið nokkuð
skiftar skoðanir um það, hve vel það
ætti við þetta tækifæri, án þess þó
aitðvitað, að menn gerðu slikt að
deiluefni. Að hinni stuttu bæn lok.
inni tóku nienn til matar, og hófust
þó unt leið ræðuhöldin. Reið forseti
á vaðið, og las fyrst upp heillaóska.
skeyti frá heiðursfélaga “Helga
ntagra’’, Jóhannesi glímumeistara
Jósefssyni, og annað frá gömlum fé—
laga, Mr. W. H. Paulson, er eigi
gat komið til mótsins, og ennfremur
kvæði það eftir Þorstein Þ. Þorsteins
son, sem er prentað á öðrum stað hér
í blaðinu. Stðan flutti forseti stutt
ávarp, er prentað er á öðrum stað
hér í blaðinu. Rak síðan hvert minn
ið annað, og eru flest þeirra prentuð
hér og hin vonandi síðar. Mr. 01.
afur Thorgeirsson talaði fyrir minni
“Helga tnagra”; Rev. Dr. B. B.
Jónsson fyrir minni Þórunnar hyrnu,
húsfreyju hins gantla Helga; Dr. Jón
Stefánsson fyrir minni forfeðranna;
Mr. 'Ragnar H. Ragnar fyrir minni
Leifs Eiríkssonar og Þorfinns karls.
efnis, en Hjálmar A. Bergntann lög-
'naður klykkti út með minni æsktt—
lýðsins, afbragðs áheyrilegu erindi,
er áheyrendur tóku með dymjandi
lófáklappi. — A milli ræðanna var
sungið fyrir minnum, og ennfremur
söng hr. Arni Stefánsson tvisvar fyr.
ir áheyrendur, er kölluðtt hann frant
aftur og fegnir 'vildu nteira, þótt all-
langur tími gengi til ræðuhalda. \
Þá er ræðuhöldunum var lokið,
gengu ntenn ofan í danssalinn, þar
sent þegar var nokkuð fyrir af ungu
fólki, og stigu þar ótrauðlega dansinn
undir forystu og tilsögn Mr. Tack
Snidal, svo lengi sent leyft var, til
kl. 2 um nóttina. Skemtu allir sér
hið bezta, að þvi er frekast hefir
uppvíst orðið, enda var þarna sam—
an kominn fjöldi manns, eitthvað á
fjórða hundrað. Eru mót sltk sem ft'ani að verðlaunamyndin, sem
þetta íslendingum til gagns og
gleði, og niættu að skaðlausu vera
fleiri en eitt eða tvö á ári, hverjir
sent að stæðu. — En “Helgi magri”
á þökk skilið fyrir kvöldið.
Hringhendur*
Fyrir nokkrum árum síðan gaf eg
verðlaun fyrir bezt kveðna hring—
hendtt. Hlaut Stefán Eiríksson frá
Blaine, Wash., verðlaitnin fyrir vís.
una, ent hér fer á eftir, em að mínu
áliti er gullfalleg:
Feðraslóðir fór að sjá,
færðist blóð í kinnar,
kappinn rjóður kysti á
kyrtil móður sinnar.
Allmargir tóku þátt í samkeppni
þessari, ntér til mestu gleði, og að
mínu áliti urðu margar fallegar
hringhendur til í þessu tilefni.
skáldskapur og rímfinti er tvennt o-
líkt og fáir hafa báðar þessar gáfur
saiti ferða.
En þó það sé satt að margoft hafi
hugsun verið hálfkyrkt fyrir rímsins
sakir, er það á hinn bóginn augljóst
flestum mönnum, að rint og stuðlar
hafa haldið uppi höfði íslenzku tung
unnar frá glevmskn og tortíniingu,
enda ntá svo að orði kveða, aö flest
spakntæli. eða jafnvel daglegt mál, er
bundið hljóöstöfum og stuölum, frem
ur öllum öðrum tungum heimsins.
Menn taka ekki ávalt eftir hagleika
tungu vorrar, vegna þess að hag—
■ leikurinn er svo algengur. Ef menn
hafa eftirfarandi vísu vfir á tvo ó—
líka hætti, geta þeir sannfærst af
sjálfu sér:
“Það er annars enginn vatidi að
yrkja högur,
svo þær ekki þekkist. þegar
þær eru nógu alþýðlegar.”
En lesi ntenn nú vístt þessa þann—
>g:
Það er annars enginn vandi að yrkja
bögur svo þær ekki þekkist,
þegar þær eru nógtt alþýðlegar.
Skifting merkja gerir þessa vístt
aö algengu daglegu tnáli.
I>að er kunnugt) að menn muna
betur bundið mál en óbttndið. Fyrir
þá ástæðu er líklegt, að fegurstu forn
aldarsögur vorar hafi verið vernd—
aðar frá glötun. Menn hafa munað
visurnar, stuðlana og ritnið, og $vo
löngtt seinna skapað sögurnar á þess.
um grundvelli að ntiklu leyti. Þetta
er því enn ein ástæða fyrir þá. sem
íslenzkunni unna, að rækta rítnfeg—
ttrð og halda við ljóðstöfum.og stuðl.
um bæði í bundntt og óbundnu máli.
I stuttu máli halda viö, skreyta og
fegra rósavef hagleikans sjálfs i
tungu vorri.
I hringhendum verður þessu bezt
viðkontið !
Til stuðnings því að hér fylgi httg.
ttr máli, vil eg því efna til nýrra
hringhenduverðlauna á santa hátt ög
fyr, þó nteð þeim breytingum, að i
\þetta sinn vil eg gefa höfttndi bezt
kveðipnar hringhendtt um sjálfvalið
efni. olíumynd, 16x20 þúmlunga að
stærð. Mynd þessa geri eg eftir smá.
ntynd, sem vinnandi hringhendu verð
launanna getur sent mér. Það er á-
kjósanlegt aö þessi mynd sé af höf—
undi visunnar, en þó getur hann sent
ntynd af einhverjum öðrum, t. d.
ættingja eða vini. Mynd þessi verð.
ur að vera skýr. Eg vil taka það
eg
nntn gefa, á ekkert skylt við stækk.
aða Ijósmynd, en verður að ölltt leyti
nialuð olíumynd, og; mun eg leggja
stund á að gera ntyndina svo hag—
lega, að hún standi verðlaunavtsttnni
ekki langt að baki.
Eg vil rnælast til þess, að ritstjóri
Heimskringlu sé dóntari vísnanna og
að allar velkveðnar hringhendur
verði birtar í blaðinu. Vísurnar verða
að vera komnar til blaðsins til úr—
skurðar, fyrir Islendingadaginn í
sumar.
Fyrir nokkru síðan las eg í blöð.
unum, að íslenzka tungan myndi bráð
lega deyja hér vestra. Eg huggaði
ntig við þá hugsun, að tungan mín
myndi aldrei devja heima, og datt
mér þá í hug eftirfarandi vísa:
Heima, andans bezta brags
bjartar standa hallir:
hér — á sandi sólarlags
syngja landar snjallir.
Litlu síðar fann eg þessa vísu á
NÚMER 21
lausum blöðunt, sent eg, var í þann
veginn að eyðileggja. Eg sneri þá
vísunni þannig: ,
Lengi standa bezta brags
bjartar andans hallir, ‘
þó á sandi sólarlags
syngi landar snjallir!
Skáljd og hagyrðingar! Takið
þið ntt undir tneð mér, og kveðið þið
nú hringhendttr!
J. J. Pálmi.
(Ritstj. Hkr. vill verða við þessunt
tilmælum. Verði han nhengdur á
Islendingadaginn fyrir úrskurðinn,
er líklega gagnslítið að afsaka sig.
En enginn gerir betur en hann getur.)
-----------X----------
Minni forfeðranna.
Erindi flutt á 25 ára afmæli klúbss.
ins Helga rnagra, 15. þ. m.
Af Dr. Jáni Stcfánssyni.
Herra veizlustjóri, og háttvirtu
gestir Helga magra!
Þegar eg var beðinn að mæla fyrir
minni J>essu, var mér sagt. að eg
mætti taka umtalsefnið í eins víð—
tækri mer.kingu og eg vildi. Og er
eg fór að reyna að geta mér grein
f.vrir, hverja vér ættum að kalla for.
feður vora, rak eg ntig strax á, að
suniir, og þeir ekki svo fáir, halda því
frant, að aparnir séu forfeður vorir.
Datt ntér þá í hug að gera Helga
magra þann grikk, að mæla hér í
kvöld fyrir minni apanna. En við
frekari umhugsun hvat'f eg brátt frá.
þeirri ætlun. Fyrst vegna þess, að
teg hugði, að það sem eg hefði fram
að bera, mundi verða nógu apalegt
og ófullkomið, þótt eg ekki færi að
binda mig sérstaklega við þetta apa.
ntál. Og i öðru lagi af því, að eg
tel víst að með þessu niinni hafi það
eitt vak;að fvrir Helga magra, að
minnst væri sérstaklega þeirra
manna, sent mest og bezt koma við
upphaf sögu hinnar tslenzku. þjóðar.
Þá fyrst verður oss ljóst, hvað utn.
talsefnið er erfitt og viðfangsmikið.
Og að gera því skil t stuttri ræðti,
svo nokkur ntynd sé á, er mér. með
öllu ofvaxið.
Saga forfeðra vorra finnst mér
vera ein stórkostleg harmsaga, blönd
uð beiskju og blóði og óefað tárum,
þótt lítið sé talað um tár á vikinga-
öldinni. Að verða að yfirgefa ætt—
land sitt og allt, sem hjartanu er kær
ast, eins og forfeður vorir urðu að
gera, vegna ofríkis og yfirgangs
þeirra tnanna, sem völdin hafa, hlýtur
að vera”eitt hið allra þyngsta, sem
nokkur verður að þola. Þeim beiska
bikar getur enginn gert sér fyllilega
grein fyrir, nema sá sem reynir. —
Þungt í nteira lagi hefir því forfeðr-
um vorum verið innan brjósts, er
þeir hugðu til brottferðar úr föður.
landi síntt. En þá var öldin önnur
en nú, og má vera að aldarhátturinn
ltafi dregið nokkttð úr sársaukanum.
Þá lýsti það karlmennsku og dyggð
að bera harm sinn i hljóði, og æðr—
ast eigi, þótt nærri væri höggvið. Þö
fer eljiki hjá því, að nærri hafi það
gengið, að yfirgefa frændur og fóst-
urjörð, og allt það, sem hug þeirra
og hjarta var helgast og kærast, svo
tilfinningaríkir og trygglundaði.*
íítenn sent þeir voru. En þeir áttu
yfir of miklum hetjunióð og karl.
tnennskulegu sjálfstæði að ráða, til
þess að þeir létu kúgast og kveljast
af harðstjórn og hörku konungsins
hárfagra. Til þess. gátu þeir ekki
httgsað. Þeir elskuðu frelsið. Það
var þeim “fyrir öllu, og þeir voru
reiðubúnir til að fórna öTlu sem þeir
áttu, til að fá að njóta þess.
Þeir tóku því þann kostinn, er á-
nattðin óx, að slíta tengslin við ætt-
jörðina, yfirgefa byggð og bæ, vini
og venzlafólk, sem ekki vildi fylgja
þeim eftir, og byrja landnám^á ný
í óreyndu og óþekktu landi, sem
frjálsir og fríir menn.
I fljótu bragði virðist þetta vera
mesta fifldirfska. En hér voru engin
fífl á ferðunt, eins og sagan líka ber
vitni um. Ollu fremur voru hér
mestu atorku og vitsmunamenn að
,egg:ja grundvöl! að nýju þjóðerni —
íslehzku þjóðerni. 0|g ekki getum
vér annað\en sagt, að forfeður vorir
hafi lagt grundvöllinn niæta vel. —
Hyrningarsteinarnir, sem þeir völdu,
voru vit og strit. frelsi og fróðlciks.
ást. Þeir hornsteinar gefast vel enn
t dag, og eru ráðningin við ýtnsum
vandantálum þjóðfélagsins, sent nú
krefjast úrlausnar.
Þótt stritsins gætti ntikils hjá for.
feðrunt vorutn fyrst á landnámsárun-
utn, gætti þó vitsins eigi að stður.
Kentur það sérstaklega í ljós, þá er
þeir byrja að sentja lög og stjórn
fyrir landsbúa. Dómgreindar og rétt.
vtsi gætir þar svo greinilega, og
þeir ná alveg ttndra fljótt miklum
þroska í öllu, sem að lögum og stjórn
lýtur. Þeim var það ljóst, að til
þess að kotna á fót föstu og skipu-
legu þjóðfélagi, urðu þeir að hafa
lög og stjórn, og framfvlgja þeim
lögum. Þvt sagði Njált við Mörð:
“Með lögttm skal land byggja, en
eigi með ólögunt eýða”. Þeir skildu
ntanna bezt, að lög.og landsréttur er
sá grundvöllur, er siðmenning þjóð.
félagsins byggist á. Löggjöf þeirra
(Frh. á 5. bls.)
\
t