Heimskringla - 23.02.1927, Blaðsíða 5

WINNIPEG 23. FEBRÚAR 1927
HEIMSKRIN GLA
5. BLAÐSÍÐA
ÞJER SEM NOTIÐ
TIMBUR
K A U P I Ð A F
The Empire Sash and Door
COMPÁNY LIMITED
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. Gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
allskonar þvættingi í bundnu
og óbundnu máli, eftir ýmsa,
en oftast ónafngreinda höfunda’.
Þetta er jafnrakalaust, eins og
t. d. það, að í jólablaðinu hafi
verið hugleiðingar um kirkju og
kristindóm eftir mig, eða að
mér “virðist það ósamrýman-
legt við heilþrigða hugsun, að
menn unni öðrum sannmælis
en þeim, sem maður elskar’’.
Ofan á þessa staðleysu slett-
ið þér svo þeim óþverra, að
þetta hafi “sjaidnast annan til.
gang en að særa einhverja ein-
staklinga, sem fyrir þeim eitur-
skeytum verða”.
Hvernig getur nú maður,
ekki óþroskaðri en þér eruð,
látið annað eins út úr sér?
Sannleikurinn er sá, að eg hefi
iðulega gengið úr vegi, og látið
fjölmargt óátalið—sem jafnvel
hefði verið skylda mín að taka
til athugunar, undir vanaleg-
um kringumstæðum—af ótta við
að auka olíu á úlfúðareld Vest-
ur.íslendinga. Hafi eg nokkuð
brotið í þeim efnum, þá hefir
það heldur verið á veigrunar-
hliðina. Eg hefi jafnan hvatt
til samvinnu, og stundum sætt
óþökk og misskilningi málvina
minna, góðra drengja, fyrir að
brýna fyrir þjóðflokki vorum,
að skipa sér frenjur um eigin
menn en aðra, að öðru jöfnu.
Eg hefi jafnan gert mér far um
að fara hlýjum og vingjarnlegum
orðum um hina helztu menn
Vestur-íslendinga, þeirra er
jafnan hafa staðið á öndverð.
um meið við blað mitt, í kirkju-
sem þjóðfélagsmálum. Þótt eg
láti ekki troða nlér um tær, yð-
ur o@ þá sárfáu aðra, sem það
hafa reynt, þá veit eg mig laus-
an við það, að hafa lagt nokk-
urn stein í götuna, því til hindr.
unar, að andlegar samgöngur
geti tekist með Vestur-íslend-
ingum, hvenær sem * vera skal.
Eg hefi meira að segja þá trú,
að eg hafi þegar lagt fram minn
litla skerf til þess að það geti
orðið, bæði með ritstjórn og
umgengni, þótt eg að vísu voni
að geta gert langtum meira f
því efni, ef eg ílengist hér. Eg
fékk einmitt fagran vott þess
nú um daginn, í sama mund og
síðasta skúrin kom frá yður,
og úr þeirri átt, sem eg met
mikils, og þér mynduð ekki síð-
ur meta, ef þér Aissuð. Hitt er
annað mál, að eg geri ekki
kraftaverk f því efni, heldur en
öðru.
Og úr því.að við erum komn-
ir að þessu efni, þá skal eg nú,
undir lokin, koma þar að. sem
þér byrjuðuð; að einu heilu
hrúnni, sem finnst í máli yðar.
Þér farið mörgum öflugum og
viðeigandi orðum -um það, hve
‘vort Vesturheims íslenzka
hjóðlíf sé gersýkt af heimsku-
legum flokkadrætti, og þving-
andi. drepandi þröngsýni ....”
Gott og vel.
f sumar stofnar kirkjufélag
Það, sem þér starfið fyrir, til
síns árlega kirkjuþings. Látið
Þér þá sjá, að yður sé alvara,
°g orð yðar séu ekki jafn innan-
tóm og sápukúlur. Berið þér
Þar fram til samþykktar eða
^eggið til við starfs- og félags-
bræður yðar. að þeir geri sitt
ítrasta til þesö héðan af, að upp
ræta þetta átumein, og leiti
samvinnu við hinn kirkjuflokk.
>nn á jöfnum grundvelli. Því
v*ð vitum öll, að ótalmargt gætu
félögin unnið saman til bless.
unar, rétt eins og hver önnur
hirkjufélög, sem ekki fylgja
sömu játningum, án þess að
annar setji hinum nokkra afar-
kosti um trúarlíf einstaklinga.
Gerið þér þetta, þá skal eg
lofa yður því, og líka enda, sé
eg þá enn við Heimskringlu, að
eg skal taka undir við yður mín
megin, eins öfluglega og mér
er framast unnt. Ef einhverjir
hlæja að okkur fyrir vikið, þá
hlæja þeir á sinn eigin kostn-
að.
Gerið þér þetta, þá er það j
líka meira vert en tuttugu yfir-!
lýsingar, jafngrunnskreiðar og1
sú var, er þér gerðuð um lífs-
og stjórnmálaskoðanir yðar í
síðasta blaði Lögbergs. Því sú
yfirlýsing er auðveldust öllum
þeim miljónum manna, er hugsa
mest um stundarhægindi; öll-
um þeim, er láta sér á sama
standa um syndaflóðið, er doði
þeirra dembir yfir afkomend-
urna; öllum þeim aragrúa, er
sér til hóglífis leggja framast
stund á þá mennt, að geta blás-
ið heitu og köldu á víxl úr munn
vikjum sínum.
Eg óska yður svo vaxandi
árs og gengis.
Yðar einlægur,
Sigfús Halldórs frá Höfnum.
Slitur.
bera fram ásökun, vegna þess, aS
svo gátu orsakir hafa legið ’til, aS
kristnir söfnu'Sir í Winnípeg ’]hafi
ekki átt þess kost, að opna kirkjur sín
ar fyrir dr. Crandón, þó viljinn hefði
verið nægur. Og vissa er raunar
fyrir því, að íslendingar eiga kirkju
í Winnipeg, seni ávalt stendur opin
fyrir þekkingarþrá mannsandans, og
þeim snillingum, sem verja lífi sínit
til þess “að draga björg að landi úr
djúpmiðum sannleikans”.
Fitllvrða má, eftir þeim fréttum
er eg hefi náð í, að ferðalag Dr. og
Mrs. Crandon, hefir vakið feiikna
eftirtekt, og að þau nutu hvarvetna
ntikillar aðsóknar. I Denver flutti
Dr. Crandon. erindi í Unity Church,
undir untsjón félags Unítara. I við-
tali við “Denver Evening News”,
sagði Crandon: ‘‘Við beitum strang.
vísindalegri aðferð, við rannsókn
dularfullra fyrirbrigða,”, — og enn-
frentur: “Eg trúi engu, sem ekki hvíl
ir á bjargföstum sönnunum.”
Fylking þeirra andans manna, er
forystu hafa i rannsóknum spiritista,
er þann veg skipuð, að hún verður
ekki rofin með háðsyi’ðum einum.
Ásgcir í. Blöndahl.
12. febr. ’27.
Með þakklæti má við það kann—
ast, 'að Heimskvingla hefi}' 'jafnan
undir núverandi ritstjórn, látið sig
miklu varða viðfangs— og úrlausnarl
efni hugsandi manna, — leit þeirra ^
eftir meiri þekkingu, meiri sannleik;
þvi voru nxér Jxað vonbrigði, að blaðið
gat ekki um. komu Dr. L. G. R.
Crandon og konu hans “Margery”
frá Boston, er þau gistu Winnipeg
um jólaleytið sem eins viðkomustaðar
i fyrirlestraferð þeirra um Banda—
rikin og hluta af Canada.
Blaðið Free Press gat um þessa
merku gesti, og fyrirlestur, er 'Dr.
Crandon flutti í samkomusal Fort
Garry gistihússins, fyrir troðfullu
húsi, svo að margir urðu að standa
þar i þrengslum í fullar tvær klukkti.
Áframhald af sögu
Dakota-Islendinga.
I tilefni af þvi að ekki var kostur
á að gefa út fullnægjandi sögu um
Dakota—Islendinga í einni heild,
vegnaþess hvað verEið var vfir—:
gripsmikið og heimildasöfnun erfið,
hefi eg ákveðið að út komi áfram—
hald af sögu Islendinga í þeirri ný—
lendu, sem innihaldi æfiágrip þeirra,
er ekki voru taldir í bók þeirri, seflt
eg gaf út og voru landnemar í Pem_
bina, Cavalier og öðrum nærliggjandi
sýslum. Einnig vil eg og taka Mouse
River byggðina með i þessari fyrir—
huguðti bók. Mikill hluti af heim—
ildum þeim, sent skorti í bók ntína,
eru nú til reiðu, og er enginn vafi
á* að hægt ætti að vera að fá flesta
sent vantar, svo frantarlega sent þeir
eða aðstandendur þeirra viljá láta
heimildir af hendi.
Eg vil mælast til þess að fólk, setn
vart hefir orðið við villur í bók
minni, geri svo vel og skrifi ntér
prívatlega, því mig langar til þess að
leiðrétta feil þau, sem finnast í Da—
kotasögu minni, eins nákvæntlega og
unt er, í þessu fyrirhugaða áfram—
haldi. Eg tél það víst að hin út-
stundir, meðan doktorinn flutti mál.komna Rakotasaga, mín. liafi skerpt
sitt, og athuguð voru fyrirbrigði, er minni mar.gra og dregið tjald tímans
gerðust í sambandi við Mrs. Cran. nokkuð til hliðar, svo að eg fái þar
don„sem, eins og mörgum er kunn—
ugt, er mjög merkur miðill.' — Svo
mikill er áhtiginn, svo mikil þolin-
ntæðin, svo mikill þorsti fjöldans
eftir þekkingunni á þvi, er rannsóknir
dularfullra fyrirbrigða hafa leitt í
'Jjós.
Rannsóknir dulrænna fyrirbrigða,
eða á sambandinu við annan heint, eru
ekkert felumál, né heldttr óverulegt
atriði. Fjöldinn ntá ekki við þvi, að
ganga á mis við þá fræðslu, sem
grundvölluð er á margra ára starfi
og reynslu þeirra manna, er t
fremstu röð standa að lærdómi og
af leiðandi mikla og áreiðanlega
hjálp.
Mig langar til þess að þetta sögtt—
lega áframhald Dakotabyggðar—
innar, geti verið kontið út einhvern—
tíma á árintt 1928, þegar byggðin er
50 ára gömul. Bezt væri að þgir,
sem ekki eru í hinni útkomnu bók
minni, og ekki hafa sent heimildir til
Arna Magnússonar á Hállson, Norð-
ur—Dakota, sendi heimildir ttm stg
eða sína beint til mtn.
Eitt !er nauðísyníegt, 'tií þess að
eg geti kontið þessu áfronti mínu í
andlegu atgervi. Og tæplega er því j framkvæntd, og fullkomin saga geti
treystandi, að nægjusemin sé svo koniið út ttnt Dakota—Islendinga, og
fvrirferðarmikil hjá þeim, sem á ann- J það er, að bók min, sem eg er þegar
að borð verja^ tómstundum sinum til | búin að láta prenta á eigin kostnað,
lesturs, að þeir láti sér lynda þá öm-iseljist vel, og eins fljótt og mögu—
tirlegu skoðttn, er kom fram hjá ís— | legt er. Hún kom þvi ntiður út á
lenzka prestinum, sem skrifaði ferða- | óheppilegum ttma, en ekki er frá—
söguna í fyrra, og.kvaðst hafa hugs—! gangssök fvrir neinn að afla sér
að sér “útfrvmi” — Ectoplasm — hennar. Eg vil benda Islendingutn í
i
líkt og áhrifin af mikilli kaffi-
drvkkju (!!). — Nei, það er áreið-
Garðarbyggð á að snúa sér til Jón-
asar Bergtnann, en Eyford— og
anlega óhvggilegt af andlegum leið—j Mountainbúar, geta fengið bókina
toga, að rétta slika skýringu að t búð Elisar Thorvaldssonar. Einn
fólki, sent telzt að vera með fullu ^ gantall Dakotabúi gefur sig aðallega
viti, og það er tilgangslaust að berja j við því að ferðast með bókina, og
höfðinu við stein, og látast ekki vita, | það er Guðlaugjtr Kristjánsson að
að rannsóknir dularfullra fyrirbrigða Wynyard, sem tekið hefir a sér að
hafa brugðið birtu yfir merkilega í fara manna á milli í Vatnabyggðun—
hluti, og að miljónir manna viðsveg- [ um, og ef heilsa leyfir, í öðrum
ar um heim, fylgjast með þeim af byggðum Canada líka. Eg er sann.
brennandi áhuga, og taka fagnandi
hverjtim sigri i þeirri sannleiksleit.
Mér er ekki kunnugt hvernig hús.
unt er háttað á Fort Garry gistihús—
in.u; en ekki gat eg varist þeirri hugs
un. er eg las fyrnefnda frétt í Free
Press, að fleira fólk mundi hafa rúm
ast í sumitm ktrkjum Winnipegborg.
ar, en kost átti á sætum t samkomusal
gistihússins. Hér ber þó ekki að
færð um að honum verður tekið vel
á ferðum sínttm, og að góður árang—
ttr verði af viðleitni hans að hjálpa
ntér til þess að kljúfa kostnaðinn við
þetta^ fyrirtæki mitt.
Virðingarfvllst.
Thorslína S1. Jacksoit.
531 W. 122nd Street,
New York.
MINNI FORFEÐRANNA. om
(Framh. frá 1 blas.)
og lýðveldisstjórn, lýsir svo miklum
skarpleika og dóntgreind og viti, aö
undrurn sætir. Enda er það stór-
merkilegt söguatriði, áð forfeður
vorir, svo fámennir og afskekktir,
setn þeir voru, skyldu veröa fyrstir
manna til að koma á fót lýðveldi
Norðurlöndum. Fyrst frantan af
gekk allt vel hjá forfeðrum vorunt.
Landið reyndist þeim niæta vel. Þeir
undu vel hag sínuni, sent fór batnandi
með ári hverju. En um fram allt
ttnntt þeir frelsinu — frelsinu, sent
þeir höfðu keypt svo dýrt, 'Og fórn—
að svo miklu fyrir. En nú vegrraði
þeim svo vel, að það var ei annað
að sjá. en þeir hefðu breytt um til
batnaðar. Friður og spekt ríkti í
landinu, en kúgun og harðstjórn
þekktist ekki. I þessari velniegun
ttndir lýðveldisstjórn, og í skjóli laga |
lýðveldisins, tekur fróðleiksíýsnin að
dafna. Ljóðskáld og söguskáld rísaj
nú upp unnvórpum. Sögum og kvæð j
um um ýntsa nterka menn og mikil.
væga atburði, er safnað santan og
fært í letur. Allt sögulegt, setn nú
gerist og nokkurt gildi hefir, er
skráð. og rithöfundar safna saman
ýmsunt fróðleik. setn nú hefir mjög
niikið vísindalegt gildi. I þessum
ritverkum forfeðra vorra eigum vér
kost á að kynast þeim eins og þeir
voru, þar speglast eins og t tærri
skuggsjá, þeirra ytra og innra líf. —
öllum straumum og hreyfingum, er
gerðtt vart við sig í tilfinninga og
hugsanalífi þeirra. er lýst þar með
frábærri snild. Þeir elskuðu heitt
og hötuðu ríkt. Nú kunnum. vér
hvorugt.
Þeir áttu sínar siðferðiskröfur og
siðferðislögntál, sem þeir héldu vel.
Hreysti Og drenglyndi, tryggð og ör.
læti var kjarninn í siðferðislögmáli
forfeðra vorra. Þeir voru ekki með
neitt óþarfa fjas og mas. Þeir voru
ekki að rembast með sýktar og hálf-
brjálaðar hugsjónir, sent éru með
öllu ósamrýmanlegar mannlegu eðli
og mannlegum ófullkomleik, og ó—
sleitilega er haldið að tnönnum nú á
döguni. Nei, þeir voru andleg og
líkamleg stórmenni, sem fyrirlitu vol
og væl, eiðrof og ódrenglyndi, en
möttu mest æfilanga tryggð, dreng-
skap, hreysti og hugprýði.
Þótt fornsögur vorar fjalli mest
um bardaga og blóðsúthellingar, þá
er þar svo listilega gengið frá af
hendi höfundanna, að það háa og
göfuga í manneölinu ber ávalt hærra
hlut. Það er þetta hreina og heil.
brigða sálarlíf, samfara listinni, sem
gengur eitts og rauður þráður í
gegnum fornsögur vorar, sent gerir
þær svo æskilegar og unaðsríkar til
aflestrar fvrir unga og aldna. Eg
man ekki til að eg hafi heyrt þess
getið, að nokkur unglingur hafi fyrr
eða síðar, lent út á glapstigu af þvi
að lesa fornsögur vorar. Hitt er al—
kunnugt, að ntargur tslenzkur ung-
lingur hefir sétt þangað eldinn, sem
kveikti framsóknarbálið í brjósti
hans og gerði hann að manni.
Ahrifum og listmæti þessara bók.
mennta forfeðra vorra verður ekki
lýst í stuttu erindi, því hér er um að
ræða hvorki ttteira né minna, en
gullöld íslenzkra bókmennta. Os3
þykir vænt um þær; já, vér elskum
þær, vegtia þess að þær hafa varpað
frægðarljóma yfir vora litlu íslenzku
þjóð, og gert hana fræga um allan
hinn menntaða heim. Og vér vitum
að ágæti þeirra er svo mikið, að þær
munu lifa tneð þjóð vorri, eins lengi
og tungan er við lýði. Þær ertt fyr.
irmyrvd að fegurð og fornti og list.
Þær eru ótæmandi andleg gullnátna
fyrir tslenzjka rithofutuki, og alla,
sem geta grafið þar eftir fróðleik.
Þar kemst sagnalistin, og ef til vill
skáldlistin, á sitt hæsta stig í ts—
lenzku tnáli.
Það er því sízt að undra, þótt vér
berum hlýhttg til forfeðra vorra.
Arfurinn, sem þeir hafa skilið oss
eftir, er stór og mikill, göfugur og
góður. v Bara vér kynnutn að fara
með hann ejns og hann á skilið.
Þetta er ekki bara vitnisburður
sjálfra vor, þvi menntamenn annara
þjóða hafa tekið í santa strenginn.
Tíminn leyfir mér ekki að tilfæra
heimildir. En þó má geta þess, að
frægir' mentrfamelijn. Bþndairílkjanna,
hafa opinberlega viðurkennt, að sum-
ir kaflarnjr í fornsögum vorum séu
svo listilega vel ritaðir, að þeir fylli-
lega jafnist á við það bezta, sem
Til gestanna.
Flutt að aldarfjórðungs afmæli “Helga magra”
þriðjudagskvöldið 15. febr. 1927.
I
Sit heil og frjáls, vor fjaílaþjóð,
við fögnuð þetta kvöld!
Kom blessuð, sæl, í söngvahöll
að syngja’ út fjórðungsöld.
Að vera íslenzk æskusál,
sem engin beygja völd,
er Helga magra merkið æðst
og mætra gesta í kvöld.
Þótt vetur æði utan húss, ,
hér inni sólin skín.
Svo velkomin í Helga höll,
er hjartans kveðja mín.
Við viljum syngja æskuóð,
sem yngi hverja sál,
og láta hljóma lögin kunn,
er lærði barn sitt mál.
Við viljum aftur verða börn
en vera stærri þó,
og eignast sjónar- hærri- hring
en huga fyrrum bjó.
Þótt daglegt stríð sé daglegt brauð,
og dagsins lítil gjöld,
með glaðri sveit í Helga höll
rek harm þinn burt í kvöld.
Við vildum reisa háa höll
— sú hugsjón vakir enn —
sem rúmað gæti íslenzkt allt,
og alla góða menn.
En þótt við vildum allir eitt,
hið ytra sundrung bjó,
svo ei var reist sú Helga höll,
en höfð að láni þó.
Þótt næði’ um eyru argaþras,
hér eining sálna býr.
Fyrst komst þú inn í Helga höll,
þinn heimur verður nýr.
Við vildum allt, sem íslenzkt var
í æðsta leiða sess,
svo-jafnvel okkar barnabörn
í bænum minntust þess,
hvað Helgi magri hefði gert,
og hvað hann glæstur stóð,
með kross og hamar hendi í,
til hjálpar sinni þjóð.
Þótt Þorrakvöld sé stundum stirt,
og stormi’ um hverja gátt,
með vinunum í Helga höll,
er hlýtt og bjart og kátt.
Svo heil og sæl vor söguþjóð!
Nú signum lands vors full!
Vort æskuvers og unglingslag
er okkar lýsigull.
Frá bernskudal að blómans strönd,
sem birtist framtíð í,
við siglum yfir söngvahöf
í söguveldin ný.
Þótt hér vort fagra feðramál
sinn forna niissi þrótt.
samt íslenzk tunga’ í Helga höll
skal hljóma’ í alla nótt!
Þ. Þ. Þ.
u
C3
I
c
I
c
I

finnist í klassiskum fræðum Grikkja
og Rómverja.
Hverjir voru þessir menn, sem rit.
uðu svo frámunalega vel íslenzkt mál,
að enginn hefir stSan náö hámarki
þeirra, og því síSt^r tekiS þeitn
fram'?. Þeir voru ekki háskóla—
stimplaSir menn; þeir voru ekki menn
meS doktors. eSa prófessorstitla.
Þeir vortt bara bændur — óSals—
bændur úti á Islandi, sent iSkuSu znt
og strit, og elskuSlt frclsi og fróS—
lcik.
Oss er ljúft aS láta hugann hvarfla
viS þenna kafla sögunnar. ÞaS er
svo mikill menningarblær yfir for—
feSrutn vorum á söguöldinni og friS.
aröldinni, eSa fram aS 1120. “En
alli-r dagar eiga kvöld og allar nætur
mlorgunn”. MeS Sturlungaöldinni
fet a Ssyrta aS. Deilur og vígaferli
færast í vöxt; og um ntiSja 13. öld
er þjóSin búin aS tapa sjálfstæSi
sínu. Eftir þaS er sorglega dimmt
vfir íslenzku þjóSlífi í margar aldir,
eSa þar til um miSja átjándu öld, aS
loks tekur aS birta aftur og nýtt
framfaraskeiS er fyrir hendi. A
þessu langa og raunalega tímabiH
sögunnar, var eins og allt yrði þjóS-
inni til ögsöfu. Hvcr dhamingjan
rak a,ra. A Sturlungaöldinni voru
margir af ágætismönnum þjóSarinn-
ar vegnir, eSa drepnir, og þaS oft
á níSingslegasta hátt. Þar af leiddi
mestu óstjórn og agaleysi í landinu.
Svo komu drepsóttir — SvartidauSi
og Stórabólan, eldgos og ísaár, og
aSrar hörmungar, sem dundu yfir
þjóðina. En þrátt fyrir allt þetta
mótlæti, sem þjóSin varS aS þola,
sjáum vér, þá er vér lesuni söguna,
aS Island hefir átt marga ágæta
sonu, sem reyndu af öllum mætti aS
leiða þjóðina gegnum þessar hörm—
ungar, út úr dimmunni og inn í
birtuna. Þeir standa eins of fjallhá-
ar eikur í sögueldinum um ntargar
aldir eftir aS smáviSurinn er fallinn
og fúinn. ÞaS eru slíkir menn, sem
haldiS 'hafa menningarblysinu á lofti
á neySartimum þjóðarinnar. Menn,
sem variS hafa öllum kröftum sínum
og lífi til viSreisnar landi og þjóð.
Menn, sent svo aS segja hafa logaS
af löngun og ákafa, til aS vekja þjóS
ina af svefni, dofa og dáSleysi, og
hefja hana úr dýpstu niðurlæging, til
vegs og gengis. Þeir menn eru skær_
ustu og björtustu ljósin á söguhimni
þjóSanna. Og þótt þeir sjálfir
hverfi af stjörnusviSinu, halda þeir
áfram aS lýsa mönnunum leiS um
ókomnar aldaraSir.
ísland hefir eignast marga slíka
^ menn. Þeir eru vorir sönnu forfeS-
itr. Látum oss minnast þeirra oft.
| Látum oss gevma minningu þeim
, sem helga dóma.
----------x-----------
J
i