Heimskringla - 09.03.1927, Blaðsíða 7

WINNIPEG 9. MARZ 1927
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSÍÐA.
Fljótasta og- áreííanlegasta meðal-
it5 vi^ bakverkjum og öllum nýrna-
og blöörusjúkdómum, er GIN PILLS.
Þær bæta heílsuna meö því aö lag-
færa^nýrun, svo aö þau Ieysi sitt rétta
verk, aö sígja eitrinu úr bló^inu.
50c askjan hjá lyfsala yöar.
136.
Sunnefa.
Frh. frá 3. bls.
-haföi krafist þess aö leitað yröi náö—
unar fyrir þau, og er því tiltekiö }
dóminuin, aö vegna æsku þeirra, er
þau lentu í glæpouni, og sakir þess
hvaö þau hafj þá verið “bæöi van—
vitug, þá ska! þeirra sök allra undir—
dánugíst refererast (þ. e. sögö) hans
niajest. þaö fyrsta ske kann og á
meö'an hans Jnajest.. allranáöug xsta
resolution <þ. e. úrskuröur) er ei þar
uppá fenginn skulu þau haldast sent
fangar greinds sýslumanns (Wium)
og ei afhendast til lífláts i bööulslns
hendur”. Þar með er fyri-a blóð—
skammarmálið úr sögunni, því seinna
náðaöi konungur þau af því broti.
, Frh.
----------x----------
Nýtt skilningarvit.
Eftir Þórberg Þórðarson■
(Tekið úr Alþýöublaðinu.)
VI. .
Hér þykir vel henta aö blaka við
nokkrum mótbárum, sem ýmsir kasfa
frani gegn esþerantó, oftar af illa
innrættri ástríðu til að punta sig meö
“sjálfstæðum skoðunum’’, heldur en
virðingu fyrir skynsamlegum niöur—
stöðtxm, eins og tíðum vill viö brenna
bjá hinum hégómlega þrætugjörnu
hjndum mínum.
Ein af þessmii “sjálfstæðu skoð-
unum gegxa esperantó hljóöar svo:
Fjarskyldar þjóöir hljóta að bera
esperantó svo ólíkf frarn, að þær
skilji ekki hver aðra. Allir, sem ekki
hafa eyðilagt dómgiæind sina á ís—
lenzkri þrætugirni, munu þó sjá, að
esperantó stendur ekki hallara fæti
í þessu efni en mælt mál, til dæmis
enska, er jafnvel islenzkir sérvitr—
ingjar þykjast þó engu síður geta
bjargað sér með austur i Rússlandi
en suður á Spáni. Ef Rússi eða
Spánverji heyra ensku svo líkt fram—
burðartáknunum í enskunámsbók
Geirs Zoega, að islenzkur fisksali
getur talið þeim trú um anzi lélegar
markaðshorfur 'fyrir islenzkan ,salt—
fisk i Rússlandi eða á Spáni með því
að lýsa fyrir þeim “þessurn erfiðu
timum” á ensku, þá virðist ntér álíka
auðsætt, að rússnéskur eða spánskur
esperantisti myndtt einnig heyra es—
'perantó svo svipað talreglum í
kennslubók Þorsteins Þorsteinssonar
hagstofustjóra, að vesalings fisksal—
inn ætti fullt eins vel að geta fengið
þá til að kenna í brjósti um dorlegt
ástand söguþjóðarinnar, með þvi að
rekja raunir íslenzkra togaraeigenda
á esperantó.
Sannleikur allrar þessarar hugs—
analoðmollu er sá, að í hinunt niæltu
málum er miklu íueiri hætta á mis—
munandi framburði og af niismun—
andi framburði fjarskyldra þjóða
'heldur en i esperantó. Sú hætta
stafar einkum af þvi, að í mæltu
málunum eru ntörg hljóð svo óskýr
eða lík hvert öðru, beygingar orða
svo vitleysislegar og áherzlur svo
ruglingslegar, að oft ntá engtt muna.
til þess að framburðurinn verði ó—
skiljanlegur, jafnvel háskalegttr.
I esperantó eru flest hljóð aftur
a móti hvert öðru svo ólík og orð—
myndir allar svo skýrar og skilmerki—
|esar, að engin hætta er á misskiln-
'nSi. þó að lítið eitt sé vikið frá rétt—
mn framburðarreglum. Hér við bæt—
'st sú geysilega hagkvæmni, að beyg—
'ngar orða og áherzla á esperantó ern
svo einfaldar, reglubundnar og eðlli—
'eSar, að það gerir talandanum og
eyrandanum margfalt hægara fyrir
um allan framburð og skilning máls-
ins.
Annars er íæynslan hér setn ella
áreiðanlegra sönnunargagn en raka—
lausir loftkastalar þekkingarlausrar
þrætugirni Þetta sönnunargagn er
alþjóðaþing esperantista. Þau taka
af allan vafa um möguleika fjar-
skvldra þjóða til að tala saman og
skilja hver aðra á esperantó. Es—
perantistar hafa nú haldið 18 al—
þjóðaþing. Fyrsta þingið kom saman
árið 1905 í Bottlogne sur Mer. Sein-
asta þingið var háð í Edinborg síðast
liðið stimar. öll þessi alþjóðaþing'
hefir fólk sótt úr flestum löndunt
heims. Þingheimur hefir oft skift
þúsundum. Þar hafa menn frá fjar—
skyldustu og ólíkústu þjóðunt, rætt
s.aman reiprennandi á esperantó eins
og á sameiginlegu móðurmáll. Menn
flytja tölur og langar ræður blaða—
laust af jafnntikillil mæskti og and—
ríki á esperantó eins og þeir væru
að tala móðurmál sitt. Og fögnuöur
inn ogjófatakið, sem kveður við um
hinn vokltiga áheyrendasal, þegar
ræðumaðurinn kastar fram fyndni
eða varpar yfir mannsöfnuðinn and—
rikri hugsun, sýnir ótvirætt, að • á—
heyrendurnir skija ofurvel, hvað
hann er að segja við þá. Rœðumað—
urinn getur verið Englendingur,
Frakki, Þjóðverji, Dani, Svii, Spán—
Jverji, Ifali, Tékkóslóvpki, Pólyerji,-
Rússi, Grikki, Indverji, Kínverji,
Japani, Astraliumaður, Bandaríkja—
niaður, , Brazilíumaður, jafnvell *ts—
lenzkttr "'klassiker’’, — áheyrenda—
fjöldinn skilur hann samt sem áður.
A þingurn þessum eru flutt erindi um
hávísiytdaleg efni, leiknir sjónleikir,
fluttar guðsþjónustur og háldnir
samsöngvar, — allt á esperantó.
Alþjóðaþing esperantista í Edin—
borg í sumar sóttu. 960 manns úr 36
löndttm. Sumarið 1921 féll ntér sú
mikla ánægja í skaut, að sitja fjöl-
niennt alþjóðaþing guðspekinga i
Parisarborg. Tvímælalaust tel eg
Jþað þó hátíðlegastá viðburðinn í lífi
minu. að vera staddur á alþjóðamóti
esperantista í Edinborg. Hvílík
lyfting! Hvílik fegttrð ! Hvílikur
áhugi! Hvilík vissa ! Hvílík satn—
úð ! Hvilík undraverð hagkvæmni!
Þar var eg heyrnar— og sjónarvott-
ttr að þvi, að memi frá fjarskyTtl-
ustu þjóðum töluðu saman á esper—
antó um sundurleitustu málefni, reip—
rennandi,, leikandi. Allsstaðar hljóm
aði þetta einfalda, hreimfagra tnál.
í fundarsölum, í veitingahúsum, i
sönghölluntim, á gangstéttunum, i
sporvögnummt. i eimlestunum, á
skemtiskipunum, i danshöllinni.
Andrúmsloftið var þrungið af all—
þjóðlegri samúð. Þá fvrst; lifSi eg
það 'marghædda sálarástand, sem eg
hefi gert mig hlægilegan með að
kalla bræðralag alþjóða. Og i hvert
sinn sem hymni esperantista hljóni—
aði frá brjóstum hinna 36 þjóða, fór
hátíðleg hrifningaralda um gervallan
mannsöfnuðinn:
En la rnondon venis nova sento.
Tra la ntondo iras'forta voko.
Per flugiloj de facila vento
nun de loko flugu gi al loko.
Ne al glavo sangon soifanta
gi la homan tiras familion:
A1 la mond’ eterne militanta
gi promesas sanktan harmonion.
Eg rnátti heita byrjandi í esper—
antó, þegar eg sótti alþjóðaþingið í
Edinborg. Eg hafðk þá lesið samtals
um 150 blaðsiður í esperantiskum bók
menntum. Og Esperanto hafði eg
aðeins hevrt talað tvær kvöldstundir
heima hjá dönskum esperantista í
Kattþmannahöfn. Þegr á þingið kom
ga eg þó skilið niælt esperantó sæmi—
lega og gert mig öðrum skiljanlegan.
Eg átti viðræðttr við Skota, Eng—
lendinga, Dana, Þjóðverja, Frakka,
Japana og Bandarikjamenn á esper—
antó mér og þeim að góðu gagni. —
Framburðarmismunar gætti lítið og
varð ekki til neins trafala í samtal-
inu. Fullyrðingin um mjög ólikan
framburð fjarskvldra þjóða á es—
perantó er þvi heíber heilaspuni.
Onnur mótbára, sem einatt klingir
við gegn esperantó, er á þá leið, að
það nntni greinast í mállýzkur, þegar
tímar líða. A slíkri sundurgreiningu
er þó ekki ýkja -mikill hætta. Fyrst
og fremst er þess að gæta, að í landi
hverju verðttr notkun og fræðsla i
esperantó undir eftirliti valdrar nefnd
ar, er kostar kapps um að fyrirgirða
allar þær breytingar á ntálinu, sem
valdið gætu ‘verulegium erfiðleikum
»
í alþjóðlegum viðskiftum. Þessar
nefndir verða aftur háðar umsjá
sérfróðrar alþjóðanefndar, sem gæiir
alþjóðlegs samræmis í allri meðferð
málsins.
Þess er að vænta að samgöngur
milli landa Og heimsálfa örvist æ
nieira og meira, eftir þvt sem sam—|
göngutækin batna, þjóðfélagsskipunin,
fullkomnast og alþjóöleg vitund og,
viðskiftaþörf einstaklingsins færir út
kvíarnar. Heimsborgarar 21. aldar—
innar munu jafnvel kenna i brjósti,
urn þessa kynslóð, sem einangraðan
og úrkynjaðan skrælingalýð. En sí— (
vaxandi samgöngur og aþjóðleg við—|
kcmning, á aftur ntikinn þátt í að ^
hindra sundurgreitiingu alheims—
málsins. .
Bókmenntir esperantós gera og að
sjállfsögðtt gevsi.gagn til þess að
varðveita santræmi þess og einingu. |
Eftir nokkra áratugi verða esperant—.
iskskar bókn^enntir sennilega ínteiri |
en bókaforði nokkurrar þjóðtungu.
Sérhver rithöfundur framtiðarinnar,
sem telur sig nokkurs .virði, skrifar
bækur sinar á tveímur tungumálum,
móðurmáli sinu og alþjóðatungunni
esperantó. Ritverk hans verða seld
og lesin alla leið austan frá Japan
vestur að Kaliforniu á Kyrrahafs—
strönd.
En það, sem mestu ntáli skiftir ufn
einingu alþjóðamálsins, er þó senni—
Iega þétta: Esperantó verður ekki
daglegt mál, er komi t staðinn' fyrir
hinar töluðu tungur. Esperantó
verðttr aðeins hjálparmál t viðskift—
utn þjóða og einstaklinga, sem ekki
skilja móðurmál hvers annars. En
það er einkum hin, daglega beiting
mæltra mála heima fyrir, sem, öllu
öðrtt fremur er orsök í byltingum
þeirra og breytingum. Að þessu leyti
stendur esperantó mæltu málunum
betur að vigi i að varðveita santhengi
sitt. Mæltu tnálin sýna þó einmitt
hve esperantó er litil hætta búin af
sttndurgre.iningu eða stórstigum breyt
ingunt. Mælt ntál hafa mjög litið
skekkst úr skorðum, siðan farið var
að kenna þau almenningi i skólutn og
prenta á þeim blöð og bækur. Og þvi
meiri tíma sent unnt er að verja til
kennslu í einhverju máli, þvi minni
hætta er á, að samhengi þess við for.
tiðina glatist. Þekking er hemill á
stjórnleysi tungunnar. Einhvern—
tínia kemur sá dagur, að esperantó
verðttr skyldunámsgrein í Öllum skól
unt um víða veröld. Þá verður es—
perantó eina tungan, sent almenningi
verðttr lögboðið að læra auk móður-
ntáls síns. En slik siðabót mundi
spara skólunum svo mikinn tima, að
þeir ættu auövelt. með að veita nem—
endum margfalt fttllkomnari þekkingu
i þessum tvehnur málunt en tími
vinnst tit nú i nokkrtt tungumáli, þar
sem grautað er i mörgum og ekkert
lært að verulegu gagni. Esperantó
niundi þvi stuðla -stórum að nióðttr-
málsþekkingu almennings. En hún
myndi aftur treysta samhengi tung—
unnar við umliðnar alclir. Esper-
antó myndi því verða þeim mönnuni
sérstaklega kærkominn frelsari, sem
berjast fyrir samhengi máls og bók-
legrar menningar, það er að segja,
ef þankagangur þeirra væri ekki sá
raunalegi óskapnaður, sem jafnvel
guði almáttugum er ofvaxið að
finna snefil af skynsamlegu' sant—
hengi í.
Hér með er þó hvorki sagt né tal—
ið æskilegt, að esperantó standi ei—
liflega í stað. Esperantó hlýtur að
þroskast 0;g breytást að santa skapi,
sem menning og mannleg hugsun þok
ast í áttina til meiri fullkomnttnar.
Göntul orð leggjast niður, og ný orð
verða tekin upp í málið í þeirra stað.
Orðiint og orðatiltækjum fjölgar eft—
ir því, sem menning og hugsun verð-
ttr margbneyttari. Setningaskipjjnin
lagar sig eftir aldarhættinum. Og
jafnvel má gera ráð fyrir, að sjálf
málfræðin verði ennþá pinfaldari og
fullkomnari, þegar aldir liða. I þess
tim efnum hlýtur esperantó að lúta
svipuðum lögum og mæltu málin. En
allar þessar breytingar gerast hægt
og hægt, á óralöngum tima, án þess
að raska samhengi málsins mannkyn—
inu til baga. Þær verða meira að
segja svo hægfara, að hver kynslóð-
in veitir þeim varla eftirtekt. En
meginuppistaða esperantós helst svo
lengi óbreytt, sem oss er auðið að
gera oss í hugarlund menningar-
ástan.d ókominna kynkvísla.
Þessar breytingar eða þróun es-
perantós ætti þó ekki að fæla oss frá
að taka það í þjónustu alþjóða. .—
Ekki dettur oss annað í hug 'en að
verja miklum tima í að læra að rita
og tala mælt mál, þótt vér göngum
að því vísu, að þetta hljóðarugl, sem
vér sveitumst yfir, verði niðjunt vor—
unt einhverntima barbarískt Eskimóa
þrttgl. Hver ný kynslóð flvtur oss
ný menningartæki. En vér eignumst
aldrei óumbreytanlegt menningartæki.
Mennirtgartækin hljóta ávaft að
breytast í jöfnurn hlutföllum við
menningarþroskann.-' Það er hin dá—
samlega líkn mannkynsins, að and—
legt lif stendur aldrei í stað. Það
fikrar sig jafnt og þétt til meiri full—
komnunaf. Og vér.þreifum oss gegn
um rnyrkur fáfræðinnar með því að
taka í þjónustu vora beztu tækin,
sem vér eigum völ á í þann og þann
svipinn, þótt vér göngum þess ekki
duldir, að hin gullna framtið feli
ennþá fullkomnari hjálparmeðul t
skauti sinu. Vér verjum ógrynni fjár
til að smíða gufuskip, leggja sima—
linur og .grafa fyrir rafmagnsveit—
um. Þó dylst oss ekki, að einhvern—
tima á ókomnnm öldum verða eim—
skip og símtól aðeins sýnisgripir
fornmenjasafna, sem lífsþreyttir
ferðalangar reyna að drekkja í and—
urminningum sínum um tilbreyting—
arlaust ektastand og mislukkuð fjár—
glæfraspil. Qg perurnar og raf-
magnskogararnir verða hengd upp á
veggi yfir rúmum þýzkra piparkerl—
inga innan, um íslenzk peysuföt og
grútarlampa. Allt hefir sinn tima.
Frh.
Gunnar Gunnarsson.
og Islendingasögur'nar.
Gunnar Gunnarsson rithöfundur
hefir fyrir nokkuru skrifað hvassa
ádeilugrein í garð þeirra manna, sem
þýtt hafa Islendingasögurnar" á
dönsku. Segir hann að háskóla—
þýðingin, sem kennd er við N. M.
Petersen, sé algerlega ólæsileg og
meiðandi fyrir sntekk norrænna
manna, en visuþýðingar Ölafs Han—
sens fari fyrir ofan garð og neð—
an bæði að efni og formi, hvort—
tveggja sé úr lagi fært. Síðan sýnir
hann fram á tneð dæmum, aö hantt
fari með rétt mál, og er sannast að
segja ekki að furða, þó Islendingi
blöskri önnur eirjs endenti og þar
koma i Ijós. Svo að nefnt sé dæmi,
segir G. G. að föðurnafni Njáls sé
breytt á titilblaði dönsku útgáfunn—
ar og Njáll nefndur “Nial Nialsen’’,
þó hann hafi verið Þorgeirsson. Og
alyeg hrein dönskttperla er setning—
in: “Megen Vaande er jeg kom—
riien i, thi nær er Næsen ved öjet,
eftersom jeg er gift med en Datter
af Nial”.
Grein Gunnars er fjörlega skrifttð
og hefir hún vakið mikla eftirtekt.
Miklu merkilegri myndi greinin þó
hafa verið, ef höf. hefði fellt niður
inngangnn., þv't þar skýtur hann
Iangt yfir skanunt, er hann fer
hnjóðsorðum utn íslenzka menn fyr—
ir skoðanir þeirra i máli, sem virð—
ist koma dönskum þýðingum á Is—
lendingasögum harla litið við. A
einkennilega hrossabrestslegan hátt
tekst G. G. þó að blanda Grænlands—
málinu inn í skrif stn, og auðvitað
hlýtur það að láta vel í eyrum Dana,
að Islendingttr bregður löndum sin—
um ttm eftirhermuskap við Norðmenn
og kallar þá “andlega Skrælingja’’,
sem ekki ertt alveg afskiftalausir af
þessutn málum, eða aðeins vilja ljá
þeim eyra.
Yntsir hafa orðið til þess að and—
mæla skoðunum Gttnnars Gunnars—
sonar dönsktt þýðingttnum, þar á
meðal prófessor V. Dahlerup og
Finnttr Jónsson, rithöfundurinn Carl
Gandrup og Ölafur Hansen sjálfur,
en. ýmsir aðrir hafa hlaupið til og
stutt málstað Gttnnars, svo sent rit—
höfundarnir Joh. V. Jensen og Totn
Kristensen, en skáldið Sophus Clau—
sen orti drápu til G. G. út af við-
skiftutn hans við lærðu * mennina:
átti drápa þessi vist að vera með
fornyrðislagi, en svo var hún ort. að
ekkert gat hún sýnt ljósar en van-
niátt danskrar tungu gagnvart forn—
málinu. Nýlega hefir loks frú Eline
Hoffmann skrifað greinarstúf í
“Politiken” (en þar hafa allflestar
greinar um þetta mál birtzt) og tek—
ur hún undir með þeint, sem segja
Ijóðaþýðingar Ö. Hansens á ekki
einasta fornttm kveðskap Islendinga
úr lagi færðar og afleitar til lesturs.
Frúin tekur sem dáemi hina alþekktu
visu: “Enginn. grætur Islending’’, er
öláfur Hansen þýðir þannig:
Ingen begræder en islandsk Man
der ligger og dör i sin Hule.
Er han kreperet, kysse han kan
Jorden i sin Kule.
Og þetta er sett sem sýnishorn ttpp
á islenzka Ijóðagerð, og það hefir
verið sagt um þýðanda, að hann væri
einn þeirra dönsku manna, sem vildu
halda heiðri Islands sem hæst á lofti.
Deilunum út af háskólaþýðing-
unni á Islendingasögunum lauk þanti
veg, að bókaverzlunin Gyldendal hefir
kvatt þá Gunnar Gunnarsson. og Joh.
V. Jensen til að þýða Islendingasög—
urnar að nýju. Segir forstjóri
bókaverzlunarinnar að þýðingin muni
koma út eftir 2—3 ár. Þýðendur og
listamenn, sem skreyta eiga bókina,
tnunu þá hafa fengið tækifæri til
þess að fara itt til Islands og vitja
fornra sögustaða. Þýðingin verður
í 10 binditm, en ekki er afráðið,
hvort gefa eigi út allar Islendinga—
sögurnar.
l. s;
—Vísir.
Þær eru
• hér!
VÉR höfum lagt fyrir birgðir af
öllurn gerðuru af NORTHERN
togleðursstígvélum, yfirskóm og
skóhlífum fyrir menn, konur og
fyörn.
Komið inn með fjölskylduna. Lát
Sið oss útbúa hana með
góðum, þægilegum, og
vatnsheldum fótabúnaði
sem heldur fótunum
þurrum og fyrirbyggir
kvef og inflúenzu.
Skoðið þær — þær
eru góðar.
Til sölu hjá eftirfylgjandi kaupmönnum:
Arborg Farmers Co.op.
i i
Association, Ltd.
Jónas Anderson
T. J. Clemens
S. E'narsson
T. J. Gíslason
Lakeside Trading Co.
S’m. Sigurðsson
F. E. Snidal
S. D. B. Stephenson
Arborg
Cypress River
Ashern
Lundar
Brown
Gimli
Árborg
Steep Rock
Eriksdale
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllll
Attu Ættingja
Eða Vini
HEIMA Á
ÆTTLANDINU
SEM ÞIG LANGAR TIL AÐ KOMA VESTUR TIL
CANADA?
CANADIAN PACIFIC
Hefir flutningasambönd um allt meg'nland Norðurálf-
unnar, og getur því veitt hin beztu kjör hvarvetna.
FyrlrfraniborKHin ft fnrneðlum mft semja um viS
farbréfaaalann.
K. A. McGUINNESS . T. STOCKDAI.E
Clty Tleket Affent Depot Tleket A«ent
Wlnnlpee: Man. AVinnipesr. Man.
A. CALDER & Co.; 663 Mnin St., Winnipesr.
J. A. HEBET A: Co«, Cor. Mnrion aml Tnche
St. Ronlface
EF ÞÚ ÁTT KUNNINGJA
A ÆTTLANDINU
SEM ÞIG LANGAR TIL AÐ
HJÁLPA TIL AÐ KOMAST
VESTUR HINGAÐ, KOMDU
OG TALAÐU VIÐ OSS. VJER
GETUM GERT ALLAR RÁÐ
STAFANIR því VIÐVÍKJANDI
Allnr npplýMÍuK'nr fflMt hjfl
ALLOWAY & CHAMPION
Mnln Street Slml: 20 861
UMBOÐSMENN allra SKIPAFÉLAGA
Farseðlar
fram ok aftur
til
allra staða
í veröldinni
QANADjAN |\J ATIONAL
St. JamesPrivate Continuation School
and Business College
Portage Ave., Cor. Parkview St., St. James, IVinnipeg.
Auk vanalegra námsgreina veitum við einstaklega góða til-
sögn í enskri tungu, málfræði og bókmentum, með þeim til-
gangi að gjöra mögulegt fyrir þá sem frá öðrum þjóðum
koma að láta í ljós beztu hugsanir sínar á fósturmáli sínu
Enskunni, eins vel og innfæddir geta gjört.
Þeir, sem standast inntöku prófið, sem er ekki erfitt, geta
byrjað strax.
Skrifið, eða sækið persónulega um inngöngu frá klukkan
8—10 að kvöldinu. Gjald frá $5.00 á mánuðj og hærra.