Heimskringla - 23.03.1927, Blaðsíða 4

4. BLAÐSlÐA.
HBIMSKRINGLA
WINNIPEG 23. MARZ 1927.
^imskringla
(StofnaK 188«)
Krnor flt á hverjntn miHvlkadegrl.
EIGENDUKi
VIKING PRESS, LTD.
8B3 OK 855 SARGENT AVE., WINNIPEO,
ToUImli N-6537
Ver5 blaBslns er $3.00 árgangurlnn borg-
let fyrlrfram. Allar borganir eendist
THE VIKING PHuEtSS LTD.
SIGrfrfi HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjórl.
Utanánkrllt ttl blaffnlnn:
THB3 VIKING PRESS, Ltd., Box 3103
Utanánkrlft tll rltntJóranMt
EDITOR HEIMSKRINGLA, Uox 3105
WINNIPEG, MAN.
“Helmskringla is published by
The Vlklnic Preaii Ltd.
and printed by
CITY PRINTING PUIÍMSHING CO.
833-833 Sarirent Ave., Wlnnlpeg, Man.
Telephone: .86 53 T
WINNIPEG, MANITOBA, 23. MARZ 1927
Merkir (slendingar.
Nýlega greiddu námsmeun við háskóla
N. Dakota atkvæði um, hverjir væru 50
merkustu menn, er útskrifast hefðu frá
þeim háskóla. Meðal hinna 50, er valdir
voru, eru þrír Islendingar: Vilhjálmur
Stefánsson( Sveinbjörn Johnson og Guð-
mundur Grímsson. Samanborið við nem-
endafjölda, er þetta miklu hærri tala en
aðrar þjóðir hafa að sýna.
Annars eru allmargir íslendingar, sem
gegna opinberum trúnaðarstörfum í N.
Dakota. Tveir íslenzkir þingmenn eiga
sæti á ríkisþinginu: J. K. ólafsson frá
Garðar og J. E. Westford, þingmaður fyr.
ir nokkurn hluta McHenry County. Guð-
mundur Grímsson í Langdon er dómari;
A. Benson og J. M. Snowfield ríkislög-
sóknarar fyrir Bottineau og Cavalier
héruð; S. J. Sveinsson er féhirðir Pem-
bina héraðs, og Sylvia Johnson hefir eft-
irlit með skólamálum í því héraði.
Þá hefir og einn vinur Heimskringlu
sent oss úrklippu úr blaðinu “The San
Diego Union”, er skýrir frá því, að ríkis-
stjórinn í Californíu, C. C. Young, hafi
skipað Stephen Barnson eftirlitsmann
fasteignaviðskifta í Californíu (State
real estate commissioner).
Mr. Barnson er ef til vill, ekki mikið
kunnur sumum lesendum blaðsins, og er
því rétt að geta helztu æfiatriða hans, er
blaðið skýrir frá.
Mr. Barnson kom 5 ára gamall til Banda
ríkjanná, frá íslandi, iásamt foreldrum
sínum. Nú er hann 47 ára gamall. Árið
1909 kom hann til San Diego með konu
sína og fjögur börn og rúma $50 í vas-
anum. Hann tók að sér fasteignasölu,
með svo prýðilegum árangri, að blaðið seg
ir afdráttarlaust, að fjárhagslega leggi
hann töluvert mikið í sölurnar með þvi
að takast þetta embætti á hendur, sem
þó er launað með $5000 — á' ári.
Fasteignasalar í San Diego hafa með
sér félagsskap, til þess að annast hag
meðlima sinna, eins og siður er til. Var
Mr. Barnson formaður stjórnarnefndar
innar árin 1923 og 1924.
Young ríkisstjóri fór svo felldum orðum
um Mr. Barnson meðal annars: “.. . . Mr.
Barnson hefir um langt skeið verið með
limur fasteignafélags Californíu, og vara-
forseti þess, og er því einmitt rétti mað.
urinn í þessa ábyrgðarmiklu stöðu. Eg
er sannfærður um ,að eg hefði ekki getað
fundið ákjósanlegri mann. Hann er ein-
hver ötulasti og bezt þekkti fasteigna-
salinn í ríkinu.
Mr. Barnson á að líta eftir milli sextíu
og sjötíu þúsund fasteignasölum í Cali
forníu, er hanq tekst á hendur hið nýja
starf sitt.
Bækur.
GUNNAR BENEDIKTSSON: VIÐ
ÞJÓÐVEGINN. — Á kostnað höf-
undarins. — Prentsmiðja Odds
Björnssonar, 1926.
Þetta er sagan um unga stúlku, sem
borin er til auðs og allsnægta, hverskyns
metnaðar og mannvirðinga, sem íslenzkt
félagslíf getur veitt óskabörnum sínum.
En í vöggugjöf hefir. hún fengið lunderni
græðarans góða. Hún hefir ekki frið 1
sínum beinum, ef hún veit að einhverjum
líður illa, fyr en hún getur eTTthvað um
bætt. Hver ódáinsréttur verður mold-
og öskukenndari í munni hennar, hver
gleðiveig gallbeiskari, eftir því sem öll
skynfæri hennar o°" vitsmunir þroskast
til hástigs þeirrar næmu samúðar með
öllum olnbogabörnum guðs og manna,
sem er svo sjaldgæf í lífi sem skáldsög-
um. Þetta er sagan um það, hvernig
hreistur vana og ósjálfráðrar vanþekk-
ingar, smáfellur af augum hennar, unz
hún stendur alsjáandi báðum augum, og
dýrðleg, í ummyndun sihni, fyrir hug-
skotsaugum lesandans. En þetta er líka
lýsingin á myrkvið mannlífsins, sem á
jöðrunum skartar með tigulegum há-
stofnum, vöfðum blómskrauti, er veita
skjól kostulegum litjurtum, en er rakur,
slepjulegur og kaldfúll hið innra, fuilur
af ránjurtum, sníkjuplöntum, myglusvepp
um, slýgrænum kattaraugum, þefillum
kyrstöðupollum og kviksyndisforæðum.
Og þetta er lýsingin á þeim þyrnifleyttum
er myrkviðurinn felur í skuggaskauti sínu,
og særa og örmagna fíngerðustu mann-
eskjurnar, er vilja höggva skóginn til
hreinræktunar, öllum til blessunar, unz
þær verða að láta fyrirberast og setjast
að í afviknu rjóðri, til þess að græða sár
sín, og láta sér nægja að safna nýjum
kröftum, í meiri eða minni von um að
geta rutt rétt í kringum sig, þótt ekki
væri nema örlítið starfssvið fyrir heil-
næmt ljóá og líf, er gefa megi afkomend-
um í arf, unz myrkviðnum verður breytt
í sólvang sælustu vona.
Yndislegri majineskju hefi eg aldrei
kynnst, en þessari reykvísku embættis-
mannsdóttur( þráJtt fyrir Jean Valjean og
Christian Wahnschaffe. Hún er allt sem
*
elskulegt er, og fagurstolt; Ijómandi af
andlegri tign og hugprýði; ennj stærri,
enn aðdáanlegri, leftir að hún hefir í
heimsins augum beðið fullkominn ósig-
ur; eftir að hún hefir sér til sáluhjálpar,
orðið að velja veginn, sem liggur frá
öllu hennar umhverfi, niannúða'rriddur-
unum, sem sitja hæst, gefa tugi króna til
líknar þeim( sem þeir rýja um þúsundir,
meðan kristindómurinn, eða öllu heldur
"rétttrúnaðurínn”, blæs í lúðra, sjálfum
sér og þeim til dýrðar; eftir að hún hefir
valið veginn til ytri lítilsiglingar, án þéss
að hika á gatnamótunumt er allir þeir
komast á, fyr eða síðar, sem eru nógu
göfugir nógu réttviijaðir, og um leið
nógu stórlundaðir, til þess að fara ekki
höndum hrossakaupanna um sál sína,
semja ekki við svívirðinguna, þótt hún
gangi pellskrýdd, hárskrýfð og naglfáguð
í girndarskyni. Og þó er hún svo inni-
lega mannleg, þessi söeuhetja. Ekkert
sunnudagaskólabarn, eftir smásagna-
forskrift Péturs Péturssonar, heldur lif-
andi, stríðandi mannanna barn, með á-
kefðarlund og eldheitar tilfinningar(
tempraðar skírasta sakleysi barnæsk.
unnar og þrekvilja þroskaðri ára. Hvert
tiltæki þessa indæla barns, hvert fótmál
þessarar yndislegu konu, ilmar og angar
í hugskoti manns, eftir lesturinn, eins og
endurminningin um draumsýn úr Para-
dís.
Eg veit að höfundurinn hefir áður gef- j
ið út bók( eða bækur, þótt ekkert hafi eg
lesið eftir hann fyrri. En þessi bók ber !
þess ótvíræðan vott, að hér er mikil !
skáldgáfa á ferðinni. Höfundurinn er svo
skyggn á sálarlíf manna, sem skáldin ein 1
geta verið. Og hann hefir undarlegan
mátt til þess, að halda föngnum huga
lesandans, frá upphafi til enda( þrátt fyrir
stíl, sem víða er óviðkunnanlegur — mér
lá við að segja viðvaningslegur — en það
er enn vottur um ríka skáldgáfu.
Eg hefi séð það í íslenzkum blöðum,
og bókinni jafnvel Iagt til lasts, að hún sé
rituð til fylgisöflunar jafnaðarstefnunni.
Eg efast um að það hafi verið aðaltilgang
ur höfundarins. í bókinni er ekkert af
nautslega geðvonzkulegum lýsingarorð-
um í garð embættis- eða auðvaldsstétta.
Höfundurinn fárast ekkert um örlög sögu
hetjunnar; rífst ekki út af þeim. Persón-
urnar lýsa sér sjálfar, með orðum og at-
hæfi. Þær eru alitaf í fuliu og útúrdúra.
Iausu samræmi við það sálarlíf, sem höf.
undurinn hefir gefið þeim. Og engin
manneskja í sögunni kemur óeðlilega eða
ókunnuglega fyrir sjónir, þeim, sem farið
hafa í gegnum lífið með opin skilningar-
vit.
Hitt er annað máll, að þótt bókin sé ekki
beinlínis skrifuð með hliðsjón til jafnað.
arstefnunuar, heldur af óstöðvandi innri
hvöt skáldhjartans, þá er það hjarta svo
mildi fyllt, og mannúð knúið, að efalítið
má gera sér í hugarlund að bókin verði
jafnaðarstefnunni stuðningsdrýgri, en
nokkurt annað rit, sem út hefir verið gef.
ið á ísienzku. En að höfundurinn skuli
svo gerður, get eg hvorki lagt honum
sjálfum né bókinni til ámælis.
Eg tími ekki að rekja söguþráðinn hér.
Fjölmargt er þar ógleymanlegit. En þó
ef til vill minnisstæðast samtal söguhet'j-
unnar og föður hennar, er hún ætlar að
krefja hann til reikningsskapar, og um
að bregðast ekki embættis- og borgara-
skyldu sinni, en getur ekki, af því að hún
finnur( að þenna mann ,er ekkert lengur
um að krefja; lífið hefir rúið hann eigin-
leikum, sem dagleg forvitnisaugu ekki sjá.
Til hvers er að krefja bugaðan mann?
Til hvers að ögra honum?
Eg gat þess áðan, að stíll höfundarins
væri óviðkunnanlegur. Festuna vantar.
Sumstaðar minnir hann á Einar Kvaran,
— sem við að vísu flestir höfum orðið
fyrir einhverjum áhrifum af.—Sumstað-
ar er orðum skipað svo, að stíllinn verðurl
klassiskur, mitt í daglegri frásögn, án
þess að efnið réttlæti það. Þetta hlýtur að
stafa af skeytingarleysi, sem auðvelt ætti
að vera að ráða bót á. Jafn.mislitur stíil
hæfir ekki svo góðri skáldgáfu.
Slíkar bækur og “Við þjóðveginn”,
ættu ailir að geta lesið sér til óblandaðr-
ar ununar.
Eg endurtek það, að hér er mikii skáld-
; gáfa á ferðinni, án þess eg spái nokkru
i um það, hvernig úr þeirri gáfu tætist. Um
lífskjör manna er engu hægt að spá, né
í heldur hvernig þau móta hvern einstak-
ling. En ómögulegt finnst mér annað
j en gera sér miklar vonir um höfundinn.
Eg tel hann tvímælalaust efnilegastan
skáldsagnahöfund íslenzkan, sinna sam-
I tíðarmanna.
RÉTTUR. — Tímarit um þjóðfé-
lags. og menningarmál. Ritstjóri:
Einar Oigeirsson. — XI. “ár, 1. og
2. hefti. — Prentsmiðja Odds
Björnssonar og Björns Jónssonar.
— Akureyri, MCMXXVI. — 160
bls. 8vo.
'Réttur” hefur 11. árgang sinn undir
nýrri ritstjórn, og er þá um leið orðinn
málgagn jafnaðarstefnunnar; fyrsta tíma-
rit íslenzkt, er þeirri stefnu fylgir óskíft.
Verður ekki annað sagt, en að sérlega vel
sé af stað farið.
Ritið byrjar á stórkostlega vel ortu
kvæði eftir Davíð Stefánsson. Má full-
yrða, að með þessu kyæði hafi Davíð
fyrst að fuliu efnt það, er liann iofaði
í “Svörtum fjöðrum”( þó að margt, og
reyndar flest, hafi hann vel ort á milli. I
kvæðinu rekur Hrærekur konungur í Kálf
skinni, sá er Ólafur helgi blindaði og vann
níðmgsverk á, ásamt fjórum öðrum kon-
unguni( æfi sína frá æsku til banadægurs.
Kvæðið er yfirleitt þróttmikið, afbragðs.
vel kveðið og fullt af spakmæium, sér-
staklega 2. og 6. kafiinn. í 2. kafla er
þetta:
Þeir, sem leggja og varða vegi,
villast oft á næsta degi. ^ -
Þeir, sem stríði vilja verjast,
verða stundum fyrst að berjast.
Þeir, sem vilja úr böli bæta,
#böivun heilla þjóða sæta.
Þeir, sem stjórna lýð og löndum,
lenda oft í þrælahöndum.
Hetjan er af hundum bitin.
Höfðinginn er fyrirlitinn.
Kögursveinn til konungs tekinn.
Kóngurinn í útlegð rekinn.
í 4. kafianum er þetta:
Þá var kristinn sálmur sunginn
og síðan M&ríukvæði,
svo voru augun úr mér stungin,____
augun mín bæði.
Og hér fatast Davíð á einum stað með
síðustu hendinguna. Hún er allt of veik,
næstum kvenklökk; of kjökurkenndur
botn við hinar mögnuðu og heiftþrungnu
hendingar, sem á undan eru gengnar. ____
; Eru samskonar veilur stundum til !ytá
á ágætum skáldskap Davíðs, þótt ekki sé
víðar í þessu kvæði að finna. Reynist
| Hræreki napurt á íslandi, eigi síður en i
Noregi, því
íslendingar einskis meta
alla — sem þeir geta.
Og þykjast fleiri hafa fundið til en Hræ-
rekur.
komulagi stafar vafalítið, ó-
beinlínis sem beinlínis, það
sleifarlag, sem óneitanlega er á
íslenzkri útgerð. Haraldur vill
bæta með þjóðnýtingu, Páll
vildi bæta með innbyrðis sam-
vinnu, undir takmörkuðu eftir-
iiti ríkisins. Útgerðarmenn og
stjórn vildu ekki hlusta á Pál
fyrir 5 árum, og vilja vafalaust
því síður hlusta á Haraid nú. —
En fróðlegt gæti verið fyrir þá
góðu menn að gera t. d. út le-
gáta á fund Henry Ford, og
ganga úr skugga um það, hvort
hann myndi ekki treysta sér til j
þess að rétta við útgerðina, og
hvort hann myndi láta í ljós sér-
staka aðdáun á núverandi bú-
skaparlagi eða ekki.
Auk þessa er í ritinu grein
‘‘Um þjóðnýtingu”, eftir Stefán
Jóh. Stefánsson (frá Fagra-
skógi?); “Kommúnisminn og
bændur”, eftir Brynjólf Bjarna.
son; ‘‘Framleiðsla og viðskifti
ráðstjórnarlýðveldanna”, eftir
Hendrik J. S. Ottósson; “Sam-
vinnuhreyfing'in í Rússlandi”;
“Rlekstur kvikmyndaleikhús-
anna” og “Ríkisrekstur á sveita
búum”, eftír ritstjórann; allt
einkar fróðlegar og vel ritaðar
greinar. ‘‘Úthýsing”, gott kvæði
eftir Ólaf Stefánsson”, og
“Ræðukafii”, eftir skáldið séra
Gunnar Benediktsson í Saurbæ.
Tvennt hefir verið þýtt í ritið,
“Auðu sætin”, eftir stórskáldið
danska Martin Andersen Nexö,
einhver magnaðasta ádeila á
mannfélagsskipun, þá er vér bú
um við, og stórskáldleg á köfl-
um, og 11. bréffð úr bæklingi
Upton Sinclair: ‘Bréf til Judds’,
ágætlega ljós og rökstudd á-
deila, eins og flest eða allt, sem
sá höfundur skrifar.
Auk þessa er í ritinu víðsjá
um erlend skáld og bókmenntir
o. fl.; “Neistar”, er hrokkið
hafa úr pennum ýmissa heims-
frægra rithöfunda; dáiítið yfir.
lit yfir nokkur atriði “barátt-
unnar um heimsyfirráðin”, og
að endingu ritsjá. Er ritið býsna
fjölskrúðugt.
“Réttur” er ágætur viðauki
við “Vöku” fyrir íslenzkar bók-
menntir, þær sem aðailega eiga
að fjalla um mannfélagsmái.
Ber hann þess vott, að íslending
ar eiga marga óvenjulega efni-
Iega rithöfunda, áhuga- og
fiamtakssama, meðal þeirra,
sem enn eru lítt þekktir eða
ekki. Hygg eg að aldrei hafi
verið meiri andlegur gróður í
þjóðlífi íslendinga en nú, og er
gott til þess að vita, að svo er
úr hiaði riðið á fyrstu fuliveldis
árunum.
DODDS '■
KIDNEY
w,. PILLS -á

DODD’S nýmapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
* * *
ALMANAK fyrir árið
1927. — Útgefandi ólaf-
ur S. Thorgeirsson. —
Winnipeg, 1926. — 134
bls. 8vo.
| “Erlendir menningarstraumar og Is-
| iendingar , er sérlega vel skrifuð grein
eftir ritstjórann, er einnig hefir ritað aðra
I góða og tímabæra grein: ‘‘íslenzk lýð-
réttindi í hættu”. Tímabær er áreiðaru
lega líka frrein Haraidar Guðmundsson-
ar prests frá Gufudal: “Togaraútgerðin”.
Bendir hann þar ái hið sama, og Páll
Torfason, langgáiaðjasti fjármáJama^Ur.
er íslendingar hafa átt, var að reyna að
koma landsstjórn og útgerðarmönnum í
skilning um fyrir fáum árum, og reyna
að fá þá til þess að ráða bót á, en árang-
urslaust, nefnile^a það afarheimskulega
fyrirkomulag, sem nú er á, að einir 38
togarar skuii þurfa að rogast með 27 út-
gerðarfélög, skrifstofur, verkunar.
stöðvar og framkvæmdastjóra, sem svo
keppa um útlendu markaðina og “spilla
verði hver fyrir öðrum”. Af þessu fyrir-
Þetta er 33. árgangur þessa
almanaks, og er vel gert og
myndarlega af útgefandanum,
að halda þessu sannnefnda
þjóðræknisstarfi þannig uppi.
Eftir tímatalinu er fyrst grein
um Jóhannes Jósefsson glímu-
meistara, eftir séra Jónas A.
Sigurðsson, fjörlega og einkar
skemtilega skrifuð, eins og ann-
að, er eg hefi séð eftir þann
höfund. Er mynd af þeim hjón
um ,Jóhannesi og frú Karólínu,
framan við greinina. Þá er 100
ára minninsj höfuðstaðar Can.
ada, Ottawa, og fylgir henni
góð mynd af hinu nýja þinghúsi,
fremst í bókinni. Þá er fráJsögn 1
um uppruna friðarpípunnar. —
Næst er áframhald af safni tii
landnámssögu fsiendinga í
Vesturheimi, er útgefandi hefir
látið fyigja almanakinu áífSan
um aldamót, að kunnugir segja
mér, óg er hér “þáttur um land-
nám í Bis Point byggð” og ieið.
réttingar, eftir Haiidór Daníeis.
son, fyrverandi þingmann Mýra
manna. Þá er æfiáígrip og
ferðasaga frá íslandi eftir Árna
A. Jónsson frá Kieppustöðum í
Strandasýslu, er nú býr í Mo-
zart, Sask., og fylgir mynd af
höfundinum. Þá er ættartaia
Árna Jónssonar frá Kaidrana-
nesi í Strandasýslu, heljarmikii
og fróðieg runa, eftir Sighvat
Grímsson Borgfirðing, rakin
eftir 31 kynþætti. Þá eru eft-
irmæli, er samið liefir J. Magn-
ús Bjarnason skáld, eftir Guð-
rúnu Sigríði Hákonardóttur,
Jónssonar Espólíns sýslumanns.
Fylgir mynd æfiminningunni.
Næst er “Saga íslendinga í
Norður Dakota”, leiðrétting á
einu atriði í samnefndri bók
ungfrú Thórstínu Jackson, og
allsnörp ádeila um leið, eftir út
gefanda Almanaksins, hr. ólaf
S. Thorgeirsson. Þá eru tald-
ir að síðustu helztu viðburðir
og mannalát meðal Vestur.ís-
lendinga frá desÞmhermánuðí
1925 til jafnlengdar næsta árs.
fróðlegt og einkar nauðsynlegt
verk. Telft mér svo til, sam-
kvæmt því, að látist hafi á ár-
inu 1926, að undanskildum des_
embermánuði, 105 íslendingar
hér vestra og munu þó ekki öli
kurl hafa náðst tii grafar. —
Meirihlutinn af þessu fólki, er
auðvitað eldri menn og konur,
og getur ekki hjá því farið, að
manni renni til rifja umhugsun
in um það, hve ört tekur nú að
sneiðast hér vestra sá hópur ís-
lendinga, er átti rætur sínar í
íslenzkri moid og menningti.
Maður fyllist viðkvæmni við
burtför þessa góða, gamla fólks.
þótt maður viti, að ekki tjáir að
deiia við örlögin.
Pappír og ytri frágangur al-
manaksins er snotur að vanda.
S. H. f. H.
<<
Hringhendur
(Leiörétting.)
Grein með þessari fyrirsógn birt—
ist i Heimskringlu 23. febr. s. I. Er
auðséð að höf. ann islenzkri tungtt
og íslenzkri braglist; sýnir hann það
í verki og heitir nú í annað sinri
verðlaunum fyrir hezt kveðna hring-
hendu. Ættu hagyrðingar að nota
tækifærið og freista að vinna í einu:
skáldfrægð og góð kvæðalaun. A
höf. þakkir skyldar. En ofurlítil villa
hefir slæöst inn i grein hans. Hann
talar um, að svio mikill sé hagleikur
íslenzkrar tungu, að jafnvel daglegt
mál sé bundið hljóðstöfum og stuðl-
um; er það rétt athugað. En svo
tekur höf. upp visu í þessu sambandi,
og hefir hana á þessa leið •
‘‘Það er annars enginn vandi að
yrkja bögur
svo þær ekki þekkist, þegar
l>ær eru nógu alþýðlegar.”
En þannig er vísan röng. Eg þekki
höfund hennar og kann vísuna rétta.
Hún er svona:
“Það er hægt að hafa yfir heilar
bögur.
svo þær ekki þekkist, þe^ar
þær eru nogu alþýðlegar.
fiér er að visu aðeins orðamunur
í fyrstu hendingu, en hann gerbreytir
efnúaiu Enginn hagyrðingur myndi
samþykkja ,að vandalaust sé að yrkja
svrt alþýðlega, að ekki þekkist frá
óhundnu alþýðumáli. En hitt gætu
þeir fallist á, að takast mætti að