Heimskringla - 30.03.1927, Síða 1

XLI. ÁRGANG-UK.
7'
«S>
°n
ttyy *
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN, 30. MARZ 1927.
NÚMER 26
ow
►o««k^ j-mKm-o-mmm-o-mum-cx
'C AN A D A|
I
FRÁ OTTAIVA.
Eftir /. S. Woodsivorth-
Okunnugir geta tæplega gert sér í
hugarlund, hve erfitt veitir einstök—
um þingmönnum, sérstaklega úr
rninni flokkunum ,aö koma þings—
ályktunartillögum eöa frumvörpum
frá eigin hrjósti, almennilega á fram
færi í þinginu. Agætt dæmi þess sá—
nm* við nýlega, er Mr. Heaps frá
Noröur—Winnipeg, bar fram tillögu
er taldi nauðsynlegt að skipa þing—
nefnd, til þess að semja frumvarp
um tryggingu gegn atvinnuleysi,
sjúkdómum og örkumlum. Þetta virt
ist hæverskleg krafa, og í samræmi
viS stefnuskrá liberala, og yfirlýs—
ingar forsætisráSherra í heyranda
hljóSi.
Samt virtist stjóifnin fastráSin í
£ví, að gera ekkert í þessu efni. At—
vinnumálaráSherra*) reyndi að
smeygja sér hjá málinu, meS alls—
"konar mótbárum, en sagði svo aS
hann hefSi ekkert á móti því, aS þessu
yrSi visaS til nefndar, ef þaS gæti
einhvern árangur boriS. Þá kom í
Ijós aS stjórnarliSar voru fastráSnir
í því, aS drepa tillöguna, sem borin
var fram á svokölluSum þingmanna—
degi, — miSvikudegi, sem er aSeins
hálfur þingdagur. Reglan er sú, aS
s« umræSum frestaS kl. 6, þá flyzt
máliS neðst á dagskrá, og er þaS i
raun og veru sama og aS svæfa þaö
al^erlega á því þingi. Nokkrir
Kára—Birnir (back benchers), sem
Vnnastir eru aS þegja, voru nú, aS
því er virtist, sendir á vígvöllinn til
mótmæla. Rétt undir ^umræðulok
reyndi eg aö fá orSiS. HefSi mér ^
tekist þaS, þá hefSi eg getaS stuöst
viS þingsköp, og þó fengið umræSur ^
teknar upp aftur næsta miSvikudag. t
Varaforseti sneri sér í áttina til
liberala og ‘‘sá’’ annan ræöumann, er,
hann gaf orðiS. Mótmæli komu fyr—
h ekkert. Og eftir fimm minútur var .
tillagan dauS.
Rétt nýlega sagöi Oliver forsætis—
ráöherra**) : ‘‘Vér fögnum því allir,1
að vér höfum fest í sessi í Ottavva, |
liberal stjórn með nægilegum meiri—:
hluta, til þess aS tryggja liberal ;
stefnu og liberal stjórnarframkvæmd
• * * •
ir.
En sannleikur er sá, að meirihlut—
inn tryggir aðgerSaleysi. ASeins íj
fyrra, þegar liberalar höfðu engan
sjálfstæðan meirihluta, var nokkur
tilraun gerS til þess aS framkvæma
stefnuskráratriði liberala.
¥ ¥ *
Eins og almenníngur skilur ekki
hiS erfiða hlutskifti einstakra þing—
manna, eins skilja vestanmenn ekki
fydlálega afturhaldsskoöanir austan—i
manna. Þingsályktunartillaga mín,
er benti til breytingar á stjórnar-
skránni, æsti til fjandskapar blöS
auðvaldsins eystra. I blaöinu “Mont—
real Gazette’’ er löng ritstjórnargrein,
sem skýrjir ágætlega viSjhorfið viS
hverjum þeim, er ymprar á hinni
minnstu breytingu:
“ÞaS er óþolandi, aS áliti Mr.
“VVoodsworth, “aS ábyrgðarlaus
‘stofnun skuli geta þurkað út gerS—
‘ir þjóðkjörinna þingmanna”. ÞáS
‘væri ennþá ver þolandi, ef þing—
“ræSisfyrirkomulagiS gæti á engan
‘hátt lagað eða hafnað þesskonar
“löggjöf, er þessi þingmaöur frá
vVinnipeg hefir í huga; löggjöf,
sem ekkert þing, er alvarlega á—
byrgBarÞlfinningu hefir gagnvart
þjóSinni, gæti nokkurntíma sam—
f) Hon Peter Heenan. — Ritstj.
Hon. John Oliver, forsætis—
ráSherra British Coluhibia fylkis.
Ritstj.
“þykkt. Stjórnarskráin stofnaöi til
“öldungaráðsins, meS það fyrir aug—
"um, rneöal annars, að þaS ætti ein—
“mitt að gera þaS, sem Mr. Woods—
“vvorth kvartar yfir, aS standa á milli j
“þjóöarinnar og axarskafta hennar i
“„kjörnu þingmanna” ; og meðan aö j
"efri málstofan heldttr hollustu viö J
“stjórnarskrána að þessu levti, þá
“mun hún halda trausti og virðingu
“almennings, jafnvel þótt sumir með—
“limir hennar hafi drýgt þá ófyrir—
“gefanlegu synd, að gerast forstöðu—
“ntenn hlutafélaga.”
“Montreal Star” er þó enn óvin—
veittari þjóðræði. Fyrir nokkrum
vikum, er þaS var að bera sem mest
lof á hinar voldugu fjármálastofn—
anir Canada og skamma stjórnina,
endaSi þaS eina ritstjórnargreinina á
þessa leiS:
“Þetta blaö hefir verið aS birta á—
“grip um starf Mussolinis, og baráttu
“fyrir hans heitt elskuðu Italíu. —
“Þegar canadiskir stjórntrtál'amenn
“verða, eins og Mussolini, verulegir
“föðurlandsvinir
Athugasemdir eru hér óþarfar.
Onnur tnynd af hinu því nær miS—
alhalega hugarfari Montreal-þing—
niannanna, kont í Ijós í mótmælum
gegn velferðarlöggjöfinni, er voru á.
því byggö, að ef lögin. gengju í gildi,
þá yrði engin þörf lengur fyrir öl-
musugjafir auSmanna, og aS þaS
væri rnjög rangt af stjórpinni, aS
beita sér fyrir nokkuð, sem gæti kom
iS í veg fyrir að ntenn fengju að
láta í ljós meðaumkvun stna.
* # *
Ur því að vér erum að reyna að
glöggva oss á þessu austræna hug—
arfari, þá mætti máske unt leiS taka
þaö fram, afc austanþingmennirnir
eru ekki algerlega einir ttnt það. Þott
Mr. Bennett sé frá Calgary, þá er
hann samt fulitrúi stóriSjuhöldanna
og lífsskoöunar þeirra. Fyrir nokkr-
um dögum sagSi hann, með þeirri
sjálfsvelþóknun, sem einkennir hinn
heppna viðskiftaniann.
“Að græða fé er enginn glæpur.
“Það er ekkert brot aS vinna heiö-
“arlega vinnu og þiggja laun /yrir.
“Vinnan er ekkert brot, og ætti aldrei
"að vera í nokkru landi, stund eða
“staö, og velférö ríkisin* veltur að
"minnstu leyti á tekjum þeim, er það
“fær, að því leyti er um tekjuskatt
“ræðir, frá þeim sent með framtaks—
“serni, dugnaöi, ötulleika, áhuga og
“hajröri vinnu, hefir tekist aðí ná
"saman þeim tekjum, ?ent hægt er aS
“skattleggja.”
Hér er ekki minnsta viSurkenning
þess, aS attSurinn er framleiddur af
mannfélagsheilditini; engin minnsta
viðurkenning þess, að þaS er ríkið,
er nú heldur því sérréttindafyrirkomu
lagi, aS vissar útvaldar stéttir manna
hafi rétt til auösöfnunar; engin
minnsta viöurkenning þess, að þeir
sem harðast vinna, eru oft þeir, sem
minnst fa launin; engin viðurkenning
þess, aö auSsöfnun er eins oft vott—
ur um græðgi og samvizkuleysi, eins
og um dugnaö Og þrautseigju. Þessi
ræöa Mr. Bennetts, ásamt einni eSa
tveimur öðrum, vakti gremju Miss
MacPhail. Miss MacPhail sagöi:
Eg fyllist sárri gremju — ekki
“mín sjálfrar, heldur mæðranna
vegna. Þetta er karlmanna þing,
“og stundum; svo karlmannlegt, aS
"mínum innsta ihuga hrollir við því.
‘Karlmenn ættu ekki að stæra sig af
“stærð fjölskyldunnar. Engri konu
“ætti aS íþyngja meS stóreflis fjöl-
“skyldu. ÞaS eru menn og konur,
“sem af litlum launum eru að berjast
‘viS að gefa miSIungsstórri fjöl—
“skyldu helztu lifsnauSsvnjar, og ein
hvern snefil af þekkingu, sein eg
“er hér fulltrúi fyrir, og er nú að
“ræða um. Eg hlýt að niótmæla
“staShæfingm mannsins, sem nú var
“að setjast, þótt eg persónulega læri
“mikla virðingu fyrir honum — aS
“auSugt fólk sé endilega góðir borg—
“arar. Mjög oft eru auömenn and—
“félagslyndir til orða og verka, og
“þeir eru orsökin í því ástandi, sem
“hindrar fjölda pilta og stúlkna, að
"fá nokkurntíma menntun æðri en
“barnaskóianna. Þeir eru mennirn—
“ir, sem græSa á tekjuskattslækkun—
“inni. Þess vegna stend eg hér enn
“og endurtek þaS, að eg er gersam—
“lega mótfallin allri tekjuskattslækk—
“un.”
I sambandi við þetta mætti máske
benda á napran áfellisdóm yfir hinni
svonefndu þingræSisstjórn, er Albert
J. Noak kveður upp i síöasta hefti
"American Mercury”. Hann segir:
“Um ríkið, séð frá starfrækslu—
“sjónarmiði má segja, aS það er
“pólitískt athafnakerfi, tiltölulega fá—
“mennri stétt i vil, svo aS hún geur
“fullnægt þörfum sínuni og þrám meS
“ýmstim skattáleggjandi stofnunum,
"sem engan eðlilegan rétt eiga á sér.
“t. d. landeignarrétti einstaklinga,
“tollum, sérstökum undanþágum o.
“s. frv.....
“Hið mikla mein, sem tollar t. d.
“hafa í för með sér, er tækifærin, sem
“þeir veita til þess aS ræna neytand—
“ann verömuninum á vöru, sem seld
er á samkeppnis og sainkepnnis—
"lausum markaSi. Hver einasti iöjit—
“höldur er hlynntur þessari ráhsað—
“ferð ,ef hann má neyta hennar
“sjálfur, og gerir sitt ítrastætiT þess;
“en það ber auðvitaS vott um eSlilegi
“tilhneigingu, að lyfta sér vfir þær
“stéttir, sem útsognar eru og verða
“að lifa á handafla s'mum, og upp t
“þá stétt, sem að nokkru eSa ölltt
“leyti lifir og nærist á pólitiskum at—
“höfnum.”
TIL ISLANDS.
(Eftir 15 ára fjarveru.)
Þeir segja þú sért svo lítil,
að sé þér ei nokkur vörn,
og helzt ættu’ að flytja frá þér
í fjarlægöir öll þín börn.
En segi þeir hvað þeim sýnist
og syngi þér eyðispálr,
mér nægir þín sjón og saga
í síðustu fimtán ár.
Þeir segja þú hafir sofið
og svikist um flest þín störf,
en Vesturheimsgyðjan vakað,
í vörnum og sóknum djörf.
En beri þeir sögur saman
og sanngirni kalli til,
og dragi svo — ef þeir dirfast —
úr dæminu sér í vil.
Þeir segja, þú börn þín sveltir
og sitjir á röngum stað,
og lifir ei hálfu lífi;
þeir ljúga því — guð veit það.
Þú veittir þeim afl og orku
í æsku við brjóstin þín;
þeir kasta’ að þér klaka í staðinn,
— þeir kunna’ ekki’ að skammast sín!
Eg veit, að hún Vesturálfa
fer vel með sín tökubörn,
þótt bein þeirra margra mali
hann Mammon í aurakvörn —
Já, segi þeir hvað þeim sýnist,
eg syng þér mitt barnaljóð,
því móðir er manni kærust,
þótt mörgum sé fóstra góð.
Þá hár mitt er orðið héla
og hugurinn sól og ský,
sem grætur og gleðst af öllu,
og gerist eg barn á ný,
hve ljúft væri þá að lifa
og leika við gullin sín;
og þegar mig syfjar síðast,
að sofna — við brjóstin þín.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Heyrst hefir aS austan. aS ein—
hverjar brejdingar verði gérðar á
ráðuneytinu. Fylgir það sögunni,
aS forsætisráðherra muni ofhlaðinn
störfum fyrir heilhrigöi sína. Muni
hann því láta utanríkisráðherraem—
bættið, er hann annast sjálfur, falla
i skaut Hon. Fernand Rinfret rík—
isritara. en ríkisritaraembættið í
skaut E- R. E. Chevrier, þingpnanni
frá Ottawa, er lagöi fram frumvarp—
ið um endurnýjun Georgian Bay
ieyfisins, sem mestar umræöur hafa
orðiS um nú í þinginu. Auk þess
er gert ráð fyrir nýjum aSstoöar—
manni til handa forsætisráðherra, og
hafi sá $8000. — Þá hefir einnig
heyrst, aS ef til vill muni stojínað
sérstakt ráSuneyti fyrir fiskiveiðar.
og veiti því forstöðu ráSherra og
aðstoöarráöherra. Er tilnefndur í
ráöherraembættið, Hon. I. E. Sin-
clair, frá Prince Edward Island.
un samvinnunnar veriS enn stórfeld—
ari.
Fyrir striöið voru í þeim löndum,
sem beinlínis töldust til Austurrikis,
um 30 miljónir manna. Þá töldust
kaupfélagsmenn þar um 200 þús.
Nú hefir Austurríki minnkað svo, að
íbúatalan er ekki nema 6jd miljón.
En nú eru kaupfélagsmenn þar orðn—
ir 475 þús. Styrjaldarreynslan hefir
þannig tífaldað tölu kaupfélags—
manna í Austurríki.
Fyrir stríðiS var Ungverjaland um
80% mannfleira en rtú, því mikiS af
hjálendum þess hefir veriö lagt tindir
nágrannarikin. 1914 voru samvinnu—
menn í öllu landinu 190 þús., en nú
eru þeir 870 þús. í þeim hluta lands—
ins, sem enn heitir Ungverjaland.
I bvrjun styrjaldarinnar voru í
Rússlandi 1,650,000 kaupfélagsmenn.
en nú eru þeir 9 miljónir.
Samvinnan óx líka geysimikiS 10
síöustu friöarárin, áður en styrjöldin
byrjaði. Um 1904 voru í Evrópu allri
3,600,000 kaupfélagsmenn. 1914 voru
þeir 10 miljónir., en 1924 voru þeif
orönir 24 miljónir.
(Tiniinn.)
Bergen 1924 og vakti þá athygli i
Noregi og Danmörku. Telur hann
að um þrennskoriar samvinnu ,geti
verið aS ræða milli norrænna þjóSa,
stjórnarfarslega, fjárhagslega og and
lega, og eigi andleg samvinna ein
rétt á sér. Leikur að vísu vafi á um
niðurstöSu þessa, en rök nokkur
færir höf. að máli sínu. Enn er grein
um kaupfélögin, hvað þeim beri að
varast, andstöðu gegn þeim, iðnaS—
, arfyrirtæki samvinnumanan erlendis
o. s. frv. Þá er framhald greinar um
íslenzka húsagerð, með myndum af
ýmsum bezt hýstu sveitaheimilum á
landinu, Grænavatni við Mývatn,
Böggversstöðum í Svarfaöardal,
Vallanesi, Kaupangi SíSast er
i ‘‘ASstaSa til skuldanna”, ágæt grein
og orS i tíma töluS. Er þar bent á
þá eintt, og jafnframt örðugu leið,
sent sjálfstæðum mönnum er samboS
in út úr ógöngum kreppuáranna. —
Þrjár síSustu greinarnar ertt eftir rit
stjórann. Vegna fróöleiks þess, er
felst í ritinu, á þáð erindi til allra,
einnig þeirra, sem ekki taka ákveSna
afstöSu í þjóömálum. G. G.
(Tíminn)
\ .
Hitt og þetta.
Prófessor Ch. Gide við College de
Fromæ, hefir nýlega skrifaö merki—j
lega grein um samvvnuhreyfinguna j
og ófriöin nmikla. Hann kemst aS !
þeirri niSurstöSu, aö samvinnustefn—J
an sé einn af þeim fáu aSilum, er j
virðast hafa grætt á heimsófriSnum.
1 Frakklandi var taliS 1914 aö til
væru 876,000 félagsmenn í Ikaup— j
félögum, en 1922 voru þeir orðnir
3,500,000j ; I ensku kaupfé|Tiögunum
vortt i striSsbyrjun 3 miljónir félags—
manna, en nú um 5 miljónir. I
Þýzkalandi voru 1914 1,700,000 kattp
félagsmenn, en eru nú 3,400,000. I
byrjun stríösins voru í SvíþjóS, Dan
rnörku og Noregi 362,000 en eru nú
750,000. I Finnlandi hefir tala
kaupfélagsmanna hækkaS ttm helming
á sarna tíma, úr 90 þús. í 198 þús. I
sumpm stríSslöndunttm, þar sem
fólkiS hefir átt við einna niesc harð-
rétti aS búa, t. d. í Rússlandi, Ung—
verjalandi og Austurríki, hefir þró—
Bœkur og listir.
‘‘Samvinnan” — 20. ár. 2. hefti
breytt aS efni. Fremst er mynd af
Benedikt á AuSnttm, öldungntim
þjóSkunna, sem manna fróöastur er
um félagstnál, en hefir þó hafist af
sjálfum sér Fylgja myndinni nokk—
ur orð ttm starfsemi hans. Þá er
grein eftir ritstjórann, er nefnist:
“Heirna og erlendis” Flvtur hún
margSkonar fróöleik um útbreiðslu
og árangur samvinnunnar víða um
lönd — jafnvel austur i Asítt. Er
greinin fjörlega rituS og mun þeim
kærkomin, er fylgjast vilja meö sam—
vinnunni sem alheimsstefnu. Eftir—
tektarverS er árásin á kaupfélögin
dönsku, sem svipar mjög til verzlun—
arólags B. Kr., og drepiö er á þarna.
Hallgrímur Hallgrímsson magister
skrifar um þingstjórn, sem undanfar-
iö hefir birzt smám saman. Gefst hér
tækifæri til aS kynnast sögu þing—
ræðisins. og er slíkt ómaksvert nú á
tímum, þar sem því stjórnarfyrir—
komulagi er ámælt og oft af litlum
skilningi. Þótt eigi væri annaS í
heftinu en þessi grein, ætti það að
vera hvers. rnanns eigu. Næst er
fyrirlestur um samvinnu NorSur-
landa, er ritstjóri Samv. flutti í
Nýr prestur að heiman-
Tilvonandi prestur Sambandssafn—
aSa í Nýja Islandi, cand. theot. Þor—
geir Jónsson, kom' á fimtudaginn
hingað til horgarinnar, frá Islandi,
ittn Kaupmannahöfn. Einn Islend—
inga hafði hann verjS vestur, en
fjöldi Dana og Skandínava var meS
skipinu, og létu þeir lítt af ástandi
heima fyr’ir, kváöu atvinnuleysi og
dýrtíö. Líkar fregnir kvaö Mr. Jóns
son frá Islandi, og hafði hann einnig
heyrt, að fleiri Islendingar hugsuSu
til vesturfarar í sumar en undanfar-
in ár.
Hiö nýkomna prestsefni flutti pré—
dikun viö guSsþjónustu í kirkju Sam
handssafnaSar í Winnipeg á sunnu—
dagskvöldið. Þótti homim segjast
mjög vel. Mun fleirum en oss hafa
fundist ræða hans svo prestleg og
framkoma öll, attk auðsærrar prúð—
mennsku, að erfitt er aS gera sér t
hugarlund, aS biskup Islands, herra
Jón Helgason, skvldi finna sig nauS—
beygðan til þess aS neita honum um
vígslu, en þaS gerði hann, sem al—
kunnugt er. Og þarf þó ekki til
þess að horfa, að hann er útskrifaður
af guSfræðideild háskóla Islands, er
veitir öllum íslenzkum prestaefnum
svöasta undirbúrúng undir stöSuna.
Svo mun til ætlast aS prestefni
flytji prédikun . að Arborg næsta
sunnudag, og veröi svo settur í em—
bætti sitt á Gimli sunnudaginn 10.
apríl. — Býöur Heimskringla hann
velkominn til starfsins, og óskar hon—
itm allra farsælda.
Sæmdur Fálkaorðunni
Séra Björn B. Jónsson, D. D., hef—
ir verið sæmdur riddarakrossi Fálka—
orðunnar af konungi Islands. Er það
gert samkvæmt ráöleggingu hr. J. E.
Böggild, aðalræSismanns Dana og
Islendinga í Canada, aS því er A. C.
Johnson ræSismaður skýrir frá. —-
Hafði lir. Böggild kynnst svo dr.
Jónsson í sumar og starfi hans, að
hann taldi “sér skylt að draga at-
hygli konungs síns að því, aS hér
væri maSur, sem íslenzku þjóSinni
bæri að sýna viðurkenningu”, aS því
er blaðiö Lögberg hefir eftir hr. A.
C. Johnson.
Ef itil vill er rétt aS geta þess, til
þess aö i fyrirbyggja frekari mis—
skilning, að örfitils misskilnings
kennir í þessari umgetningu blaösins,
er það talar um aS þjóöin (íslenzka)
hafi fallist á skoSun aðalræSismanns.
ÞjóSin hefir ekkert utn þaö aö segja,
hver heiðursmerki hlýtur, heldur
orðunefnd, sem á Islandi er skipuS
5 mönnum. Tekur sú nefnd á móti
tíllögum um orS'uveitingar, er úr
ýmsum áttum koma, og veitir eftir
því sem henni lízt, algerlega afskifta—
laust af vilja þjóðarinnar.
Frá Islandi.
Vestmannaeyjum 19. febr.
Bátar, er réru í gær, fengu góöan
afla, á suma veiddust 5 til 6 hundruS
af þorski, en á einn bátinn yfir 1000.
SandgerSi 22ó. febr.
Afli góður 8 bátar reru í gær og
aftur í dag. I fyrradag fengu bátar
450—850 lifrarpotta í róðri, en fisk—
urinn er lifrarlítill, 40 lifrarpottar i
skippund. I gær fengu bátar 280—
500 lifrarpotta; komu með hátt í
lest. — Allir bátar á sjó í dag. —
Kvefpest væg. Annars gott heilsu—
far.