Heimskringla - 13.04.1927, Side 1

XLI. ARGANGrUR.
WINNIPEG, MAN, MIÐVIKUDAGINN, 13. APRÍL 1927.
NÚMER 28
o>-<
CANADAI
FRA OTTAIVA.
Eftir J. S. IVoodsworth.
Skýrsla samveldisþingsins er til
nmræSu, er eg rita þetta. Samveldis-
þingiö er í sjálfu sér einskonar nýj-
ung. Alrikiö brezka hefir myndast
án nokkurs ákveöins skipulags. Það
■er samsafn af sjálfstjórnandi sam-
veldum (Dominions), ríkisnýlendum
ÍCrown Colonios)>; skjólstæöuríkj-
urrt (Protectorates) ; umboðslöndum
(Mandates), o. s. frv. Vaxandi sjálf-
stæði samveldanna, og nauðsyn auk-
íns afstöðuskilnings þeirra í millum,
uröu orsökin til samveldisþingsins.
S)kilningurinn er sá, að það hafi
verið haldið í tillöguskyni, og ákvarð
anir þess eru ekki löggildar, fyrri en
þær hafa verið samþvkktar af þjóð-
þingum samveldanna.
Er þessu var svo vanð, þá hefði
líklegt mátt þykja, að stjórnin hefði
lagt fyrir þingið tillöguskrá, er tæki
vfir allar ályktanir og tillögur sam-
veldaþingsins, svo að sambandsþing-
inu gæfist kostur á að samþykkja
þær. Þó hefir þetta ekki verið gert;
forsætisráðherrann lagði aðeins fram
ágrip áf skvrslunni. Þess vegna áttu
andstæðingar hennar einskis annars
kost, en að bera fram breytingartil- J
lögur við hana. Hvort samþykkt
slíkrar tillögu bæri að skoða sem van-
og hljóti enn að vera í höndum Breta.
Skýrslan er í meiri mótsögn við
sjálfa sig, en flest önnur skjöl, er
út hafa verið gefin, og jafn ófull-
nægiandi eru umræðurnar, sem um
hana hafa fram farið í sambandsþihg
inu.
* * *
Merkast atriði nýliðinna þingstarfa
var samþykkt ellistyrktarlaganna í
öldungaráðinu. Einhver í neðri mál-
stofunni spurði atvinnumálaráðherr-
ann, hvort frumvarpið hefði hlotið
samþvkki öldungaráðsins. Hann svar
aði sérlega heppilega; ‘‘Já, .að frum-
varpið hefði eigi einungis hlotið sam
þykki öldungaráðsins, heldur hefði
það einnig endurbætt öldungaráðið.”
Þetta er að rniklu leyti satt; öldunga-
ráðið hefir beygt sig undir vilja al-
mennings.
Umræðurnar í öldungaráðinu voru
“kostulegar”, eins og einhver komst
að orði um þær. , “Sæmilegt” undan-
hald varð örðugt. McMeans, öld-
ungaráðsinaður, sagði:
“Stjórnin aðhyllist tillögur verka-
“mannaflokksforingjans, og tllistyrkt
“arfrumv. reið yfir okkur — frum-
“varp, sem eg er sannfærður um, að
“þjóðin ekki aðhvllist. Samt sem
“áður ætla eg að greiða frumvarp-
“inu atkvæði, af ástæðum, er eg mun
. . ‘»ðar greina.....Eg ætla að greiða
traustyfirlýsingu eða eigi, er vafa- ...
J . . . | frumvarptnu atkvæði af þessari a-
STínl Wvomínr com ívri nlvnt 9nf»ni5
jæðu'. E-r vil að albjóð gefist
að láta álit sitt um það i
mál. Hvernig seni færi, hlypi aðeins
flokkskapp í samræðurnar, svo ó-
frjótt sem það er.
Samveldisþingið sátu aðeins sjálf-
stjiórnarþjóðirnar. Ættu menn að
hugfesta, að þær eru einungis litill
hluti hins brezka alríkis. Því nær
níu tíundu hlutar jarðarinnar lúta yf-
irráðum hvítu þjóðanna. Af hverj-
nm sjö mönnum í alríkinu brezka,
oru sex mislitir. A samveldisþingið
homu aðeins fulltrúar oddamannsins.
Ennfremur virðist Stórbretaland
sjálft taka á sig fulla ábyrgð uin
gerðir alríkisins alls, þegar hinar svo
nefndu sjálfstjórnandi samveldis-
þjóðir eru undanskildar.
Þetta fvrirkomulag virðist mjög
■einhliða. Vera kann, að Stórbreta-
land myndi, ef svo bæri undir, koma
f'l varnar hinum sjálfstjórnandi sam-
veldum, þótt mjög sé það vafasamt,
a- m. k. að því er til Canada kemur.
A hinn bóginn hljótum vér að taka
á oss ábyrgð af afleiðingum stjórn-
málastefnu. er vér höfum ekki
minnsta hemil á, ef sú kenning skal
ráða, að Canada sé ófriðarskyldugt,
Stórbretaland á í ófriði. Stór-
hretaland á hugsmuna að gæta um
ahar jarðir. Stórveldisstefnan hefir
sefinlega einhversstaðar óeirðir í för
með sér. Hvernig getúm vér undir
þessum kringumstæðum sagt, að
^tefna Bretlands í utanríkismálum
homi Canada ekki við?
Skýrslan tekur fram, að sjálf-
stjórnar.þjóðirnar séu allar jafnrétt-
háar, og á engan hátt hver annari
háðar. Siðar er að vísu játað, að.
mismunandi stjórnarfar, löggjöf og
fettarfar sé ekki fullu samræmi við
tetta. Það er nú sannast að segja
v®gt að orði komist. Stjórnarskrá
okkar höfum við þegið af Bretum, og
henni verður eigi breytt, nema með
samþykki Stórbretalands. B|rezka
ríkisráðið er enn okkar hæstiréttur.
Erezka þingið getur synjað lögurn
okkar staðfestingar. Við höfum því
nær engin umráð yfir siglingum okk
ar- Við missum allt vald á okkar
oigin þegnum, undireins og þeir eru
skroppnir út fyrir landhelgi Canada.
Hvernig getum við fullyrt, að við
hofum nokkurt verulegt jafnrétti?
Ennfremur er það ( hreinskilnislega
viðurkennt, að langmestur hluti á-
hyrgðarinnar um utanríkismál sé enn
"Gleymum ekki, að í hinni deild-
“inni sitja hinir sönnu fulltrúar
“skattberenda, ,en við — ja, hverra
"eða hvers fulltrúar erum við? Við
“höfum þegið skipunarbréf okkar frá
‘krúnunni, og því er örðugt að full-
“yrða, að við séum beinlínis fulltrú-
“ar þjóðarinnar, skattberenda. Lát-
“um fulltrúa þeirra ráða um fjármál
“þjóðarinnar, og blöndum okkur ekki
“í þau, né notum neikvæði okkar,
nema í ítrustu nauðsyn...............
“Eg álít, að við eigum a& sam-
nú talið.að um 65% af öllu linkola-
námi Bandarikjanna fari fram með
“open shop” fyrirkomulaginu. Má
vafalaust rekja þetta ástand til þess,
að mestu linkolanámurnar liggja í
ríkjum, þar sem alþýðumenntun er á
einna lægstu stigi í Bandaríkj unum,
nefnilega West Virginia, Kentucky
og Tennessee.
Námueigendur þykjast hvergi smeik
ir. Bæði heldur linkolanámið áfram
i þessum ríkjum, er engan kolanema-
félagsskap hafa, nema ef svo ólíklega
“þykkja frumvarpið eins og það er, j kynni til að takast, að verkfallsmenn
“óbreytt, þvi ef við breytum því, þá gætu fengið þessa leigumálakolanema
“verður sú ráðstöfuq lögð okkur á til þess að mynda félag, í sambandi
“verri veg; beztu fyrirætlanir okkar
“i garð frumvarpsins misskildar, og
"við úthrópaðir fvrir að standa í
“vegi fyrir þjóðþrifum þessa lands.”
Ymislegt skrítið kemur við og við
upp á yfirborðið úr undirdjúpunum,
sem afleiðing af starfi tollrannsóknar
nefndarinnar, og mest er það jafnan
í sambandi við brennivíns- og ölgerð-
arhúsin. Virðast lítil takmörk vera
á því, hve sum þeirra leyfa sér að
fara langt í því, að brjóta landslög
in og jafnvel stela af ríkinu beint og
óbeint.
Nýlega sannaðist það t. d. fyrir
nefndinni, að vínsuðufélag það í
Waterloo, Ontario, sem kennt er við
við allsherjarsamband linkolanema, og
svo er hitt, að um 90 miljón smálestir
af linkolum eru nú ofan jarðar, og
eru það álitlegar fyrningar, að gripa
til hjálpar. Virðist því ekki lita sér-
lega vel út fyrir verkfallsmönnum.
Þó er sagt, að flestir þeirra hafi af
nokkru að má, og séu auk þess svo
At the funeral of B. B.
(Káinn.)
I feel .content that you would grin with me
Could you but witness what I hear and see.
Por you were not accustomed — not your fate —
To be thus borne along by friends, in state.
But Death has changed your status, so that now
Your friends assemble in your honor, bow
Their heads in faith, in grief, humility,
And all unite in speaking well of th.ee!
L. F.
þó þótti náð hámarki með þægindin.
Nú dugar ekkert minna en bifreið,
og enda víða fleiri en ein á sama
heimili. (Og fráleitt eru menn nú
ánægðari með bifreiðina, en menn
voru áður með uxaparið.
. , , A frumbýlingsárunum kunnu menn
settir, að þeir geti, að nokkru leyti „ , , „ f . .
frt t.«i_. aS fara sparlega með efm an, enda
gripið til garðræktar, sér til hjálpar,
meðan verkfallið stendur yfir.
* ¥ ¥
Nýjustu fregnir herma, að G. W.
Norris, öldungaráðsmaður frá Ne-
braska, sé fastráðinn í því að láta af
því starfi, þegar kosningatími hans er
á enda, og sækja heldur um ríkis-
stjórastöðuna í Nebraska. Er haft
Joseph E. Seagram, hafði það til i eftir honum, að ef hann komist í það
siðs (fyrir hálfu ári var nýtt félag
látið taka við af gamla félaginu), að
borgk kostnaðinn við veðreiðahest-
hald eigendanna af ágóða félagsins,
áður en hann var talinn frain til
skatts.
I öðru lagi komst það upp, að
embætti, skuli hann gera Nebraska að
“fyrirmyndarríkinu”. — Norris er
vel trúandi til þess að gera eitthvað
líkt fyrir Nebraska, og LaFollette
eldri gerði fyrir Wisconsin. Norris
hefir verið einhver ágætastur maður
meðal Repúblíkana, og reyndar í
“kostur á
“ljós.”
Og þetta er svo að skilja, að öld-
ungaráðsmaðurinn ætlaði sér að
greiða atkvæði frumvarpi, sem hann
áleit ómögulegt að koma til fram-
kvæmda, til þess að geta komið stjórn
inni í bobba. 1 sannleika kyndugt
viðhorf öldungaráðsmanns, sem full-
yrðir, að ölldungaráðið sé þjóðþrifa-
stofnun. sem sé hafið vfir alla
flokkapólitik.
Lewis öldungaráðsmaður svaraði:
“Háttvirtur þingmaður frá Wfnni-
“peg segir, að þetta sé ekki liberala-
"frumvarp; heldur verkamannafrum-
“varp. Eg gef verkamönnum fús-
“lega heiðurinn, að því Ieyti, sem
“þeir eiga hann skilið. Þeir virðast
“ekki einungis hafa snúið liberal-
‘flokknum, heldur einnig conserva-
“tíva flokknum, og eg er hjartanlega
“ásáttur með að krýna þá sigursveign
“um.”
i
Donnelly öldungaráðsmaður sagði:
“Eg er sannfærður tmi að þetta
“frumvarp liggur fvrir öldungáráð-
“inu samkvæmt íhuguðum þjóðar-
“vilja. Það var sanrþykkt í síðustu
"kosningiitn; það hlaut þvi sem næst
“einróma stuðning neðri málstofunn-
“ar, og s*nt öldungaráðsmaður er mér
“ekki í hug að greiða atkvæði á móti
“þvi. F.n þar eð eg greiddi atkvæði
“satnþykkttr grundvallaratriði frum-
“varpsins, þá ætla eg ekki að gera
“sjálfan rrtig að því flóni, að greiða
“nú atkvæði með því.’’
Aðrir öldungaráðsmenn höfðu ekki
á móti, að gera sjálfa sig að flón-
um, eða máske hafa þeir leiðst í
allan sannleika. Robertson öldunga-
ráðsmaður sagði:
“Þess vegna er eg fastlega þeirrar
“skoðunar, að við ættum að greiða
“öllu frumvarpinu óbreyttu atkvæði
“okkar. Það er óheiðarlega undir-
“komið......”
þetta þótti eigendunum ekki nóg, er! þ-ngirtu nú á síðustu tímum, og vafa-
frarn í sótti, heldur tóku upp það lít!S mestur hæfileikamaður síns
ráð 1920, sem þeir hafa haldið síð-
an, að greiða engan arð til hluthafa,
en þeir eru fjórir meðlimir Sea-
gram’s fjölskyldunnar, heldur tóku
þessir herrar svo mikið “lán” hjá fé-
laginu, að nam mestu af öllum ágóð-
anum, sem hefir jafnan verið geysi-
mikill. Er þar fundið nýtt þjóðráð
til þess að draga skatta úr höndum
rikissjóðs.
Manitobaþinginu var formlega slit-
ið á laugardaginn kl. ll. fyrir hádegi.
Leit svo út um tíma á föstudaginn,
að því myndi ekki verða slitið fyrir
helgina. Stóðu umræður yfir á 16.
klst. aðallega um 'hvildardagsfrum-
varp Mr. Queen’s, verkamannaþing-
manns frá Winnipeg. Náðist loks
samkomulag, að frumvarpið yrði
hvorki samþylckt, né algerlega drep-
ið, að því leyti, að samþvkkt var að
skipa nefnd til þess að taka helztu
atriði frumvarpsins til yfirvegunar.
—■ Þingmenn eru þegar farnir heim,
og sjálfsagt teknir í óða önn að búa
sig undir kosningarnar.
* —-x-
Bandaríkin.
flokks, ásamt Borah.
komust þeir furðu fljótt í talsverð
efni'. Þá hugðu menn ekki hærra en
það að hafa nóg til fæðis og fatn-
aðar handa sér og sínum. Þá þótti
bændum og verkalýð nóg að vera
hreinlega klæddir, þótt fötin væru
ekki úr dýru efni, eða mikið í þau
borið. Nú er þetta breytt. Allír
spinna og svöngum manni að vinna.’*
Vera má að svo verði hér. En æski-
legra væri að það ræki ekki svo langt
fyrir okkur.
Við þurfum að fá haldbetri og hent
ugri menntun fyrir ungu kynslóðina;
meiri verklega menntun á öllum svið-
um, en minna af þessari rangnefndu
gagnfræðamenntun. Við þurfum ura
fram allt meiri búnaðarþekkingu i
sveitunum. Gæti maður vakið sam-
keppni í þá átt, þá væri mikið unnið.
Ef bændurnir okkar kynnu að nota
hvern blett á réttan hátt, líkt og
danskir bændur gera, þá væri land-
búnaði okkar borgið. Ef menn
Sitt af hverju-
Eftir GuSm. Jónsson.
II.
Poirier öldungaráðsmaður virtist
betur hafa skilið merg málsins:
Fyrstu vikuna í apríl hófst griðar-
mikið verkfall meðal linkolanema í
Bandaríkjunum. Nær verkfallið yfir
ríkin Illinois, Indiana, Ohio, Iowa,
Missouri, Kansas, Arkansas, Okla-
homa og vesturhluta Pennsylvaniu.
Um 200,000 kolanemar gera verkfall.
Orsökin til verkfallsins er talin sú,
að launasamningurinn, sem kenndur
er við Jacksonville, var á enda runn-
j inn 1. april, og vildu námueigendur
ekki endurnýja samninginn. En í
honum var lægsta kaup $7.50 á dag,
fyrir þá er á daginn’unnu. — Aðrar
fréttir fullyrða,' að verkfallið sé haf-
ið til þess, að reyna að blása nýju
lífi í allsherjarsamband kolanema-
félaganna, sem þær herma að séu á
heljarþröminni. Námueigendum hef-
ir nefnilega tekist smátt og smátt, að
breyta linkolanáminu að miklu leyti í
“open shops”, sem kallað er, þ. e. a.
s., útiloka frá vinnu þá menn, er
standa í verkamannafélagsskap. Er
ILvað veldur því að fjöldi af bænd-
um eru nú að upp gefast við land-
búnaðinn, og flytja hópum saman til
bæjanna? Nú virðist þó svo, sem
það sé að komast jafnvægi á flest það
sem úr skorðum gekk á striðsárun-
um, og næstu ár á eftir. En óánægj-
an fer vaxandi, menn eru að missa
allt traust á landbúnaðinum. Margir
ganga frá jörðum sínum og láta þær
standa í eyði. Löndin fara í órækt,
°g byggingarnar eyðileggjast. Fáir
geta selt eignir, og engir á sæmilegu
verði. Þeir þykjast góðir, sem geta
rentað lönd sín með góðum bygging-
um fyrir skatti. Möðleysi og ótrú á
landbúnaðinum er að verða umgangs-
veiki. Það er engu líkara hér en
var heima á gamla landinu fyrir 40
árum, þegar vesturflutningarnir voru
mestir. Þá var það ótrú á landinu,
ótrú á öllum framtiðartækifærum, er
kom flestum til að flvtja burtu. Nú
er þetta breytt heima. Þar fundu
rnenn að orsakirnar til vantraustsins
voru hjá þeim sjálfum, en ekki land
inu að kenna. Þeir eru hættir að
flytja burtu, og hafa nú lært að nota llafa-
tækifærin heima. Þetta þurfum við
líka að læra. Við þurfum að læra
að “sniða okkur stakk eftir vexti”,
og nota betur þau tækifæri, sem fyrir
hendi eru. Frumbýlingarnir, sem
komu hingað með tvær hendur tóm-
ar, kunnu það, en við höfum gleymt
því. Landið er hið sarna nú og þá
var, og viö ættuð að vera búnir að
læra að nota það betur. En það
hefir misheppnast fyrir mörgum. Við
höfum lent á undan sjálfum okkur.
verða nú að klæðast eins, í hverri
stöðu sem þeir eru. Nú þekkist ráð-
herrafrúin ekki frá bláfátækri vinnu
konu á götum og mannamótum, nem.i
ef vera skyldi af því að búningur
vinnukonunnar væri íburðarmeiri.
Mætti líka vera að hún gerði sér
meira far um að láta taka eftir sér.
— Eg nefni þessi tvö dæmi, en þau
eru mörg fleiri, sem sýna að 'menn
“sníða ekki stakk eftir vexti”.
Þetta eru orsakirnar; menn eyða
meiru en þeir afla. Við þessu er
ekki gott að gera. Það er tíðarand-
inn, sem veldur því. Margur fylgist
nauðugur með, en hefir ekki þrek til
þess að taka sig út úr. Börnin, ung-
lingarnir á þroskaaldri krefjast þess,
að foreldrar þeirra fylgist með. Það
gengur fullilla að halda þeim við
heimilin, þótt þeim sé ekki neitað um
það, seon nágranninn hefir. S\"o
rýrnar búið smám saman. Það safn-
ast skuldir. Fjölskyldan verður að
fara að vinna hjá öðrum, til þess að
geta haldið sömu lifnaðarháttum, og
borgað rentu. Við það skerðist
vinnukrafturinn heima, og oft fer svo,
að litill búbætir verður að vinnulaun-
unum. Framleiðslan minnkar, land
og mannvirki ganga af sér, og margt
fer í vanhirðu.
Svo þegar í óefni er komið, þá er
landinu kennt um. “Það er ómögu-
legt að búa á þvi.” Þar við bætist ó-
stjórn á landsmálum, verzlunarólag
og auðvaldskúgun, sem allt kemur
harðast niður á bændum. — Það er
munur að lifa í bæjunum. Þar hafa
menn lafarhátt! kaup og geta sætt
happakaupum með alla hluti. — Svo
er allt selt, sem hægt er að koma í
peninga og flutt í bæina. — Eg ætla
ekki að lýsa hvernig þau umskifti
reynast, það geta þeir bezt, sem reynt
lærðu hverja iðnaðargrein með þeim
ásetningi, að verða fullnuma í henni,
þá mundu öll verk fara betur úr
hendi. Ef unglingarnir, karlar sem
konur, legu stund á að læra það, sem
að mestu gagn mætti koma í land-
búnaði, eðá hverri þeirri stöðu, sem
þeir hyggðu að velja sér í framtíð-
inni, þá mundi færra misheppnast og
öll verk verða traustari og endingar-
betri en nú er. Þá myndu menn
læra betur að treysta á sjálfa sig og
landið; Iæra að vfirstíga örðugleik-
ana í stað þess að leggja árar í bát,
og kenna landinu og landsstjórninni
um allt sem aflaga fer.
Með þessu lagi er landbúnaðurinn
á hraðri leið niður á við. Sveitirnar
eyðast smám saman. Allur félags-
skapur lamast og framkvæmdir
stöðvast. Skattar verða þungir á
þeim fáu, sem eftir eru, og það kemst
það orð á bvggðina út í frá, að þar
sé ekki lifandi.
Þessi lýsing mun ekki þykja fögur
en því miður er hún sönn. Það dug-
ar ekki að taka einstaka bónda til að
sanna það gagnstæða. Þeir eru til
Við höfum ætlað okkur of mikið, og1 sem 1>etur fer> en þeir eru svo sorg-
ekki sniðið stakk eftir vexti. Við
höfum lifað yfir efni fram að mörgu
leyti. Frumbýlingarnir þóttust góð-
ir þegar þeir gátu keypt uxapar og
vagn, sem notað var til vinnu, flutn-
inga og ferðalaga. Síðar komu hest-
ar og léttivagnar til ferðalaga, og
lega fáir. Viö þurfum að endurreisa
landbúnaðinn á traustari grundvelli
en áður. Við þurfum að læra að
búa, læra að lifa við okkar hæfi. —
En hvernig á að koma því í fram-
kvæmd ? Gamall málsháttur segir:
“Neyðin kennir naktri konu að
Fiskirannsóknir
á varSskipinu “Þór”
Það mun almenningi hér kunnugt,
að undanfarin sumur hafa verið gerð
ar nokkrar rannsóknir til samanburð-
ar á fiskmergð í sunnanverðum Faxa
flóa, utan og innan landhelgislínunn-
ar, í þeim tilgangi að fá hugmynd um,
hver áhrif botnvörpuveiðarnar hefðu
á fiskinn utan landhelgi og að nota
útkomuna af þeim rannsóknum, sem
ástæðu til þess að fá landhelgina
færða út, ef það sýndi sig að minna
væri um fisk utan Iinunnar en innan.
Ctkoman hefir orðið sú, að mikil
mergð hefir verið af sumum fiski,
t. d. skarkola, vsu, steinbít, smálúðu
°& þykkvalúru í landhelgi, miklu meiri
en fvrir utan. En sá galli hefir verið
á, að þessar rannsóknir hafa aðeins
verið gerðar á einum og sama tíma
árs. öll þriú árin, sem sé síðast t
júni; en til þess að þær gætu haft
nokkur áhrif í áttina til útfærslu
Iandhelginnar hjá Bretum og öðr-
um þjóðum, er hlút eiga að máli,
yrðu þær að vera gerðar á ýmsum
tímum árs, vegna þess að fiskmergð-
in breytist mjög eftir árstiðum i
þessuin svæðum, eins og annarsstað-
ar á grunnum miðum.
Þeim, sem stóðu fyrir þessum
rannsóknum, var þvi frá byrjun ljóst.
að rannsóknirnar yrðu líka að gerast
á öðrum árstíðum, og því var það að
prófessor Jóhannes Schmidt fór fram
á það sumarið 1925, við landsstjórn-
ina hér, að hún fengi íslenzkan tog-
ara til þess að gera veiðitilraunir á
þessum svæðum undir vísindalegri
umsjón, þrisvar á ári, í október, um
miðjan vetur og í apríl seint, þar sem
danska rannsóknarskipið var eigi fá-
anlegt til þess. Landsstjórnin brást
vel við, en framkvæmdir urðu eng-
(Frh. á 8. bls.)